KOMPUTER W PRACY TŁUMACZA

Transkrypt

1 Łukasz Piwko KOMPUTER W PRACY TŁUMACZA Warszawa

2 Instytut Rusycystyki Wydział Lingwistyki Stosowanej Uniwersytet Warszawski Komputer w pracy tłumacza Licencja: Creative Commons Uznanie autorstwa-na tych samych warunkach 3.0 Warszawa

3 Redaktor tomu Wanda Zmarzer Recenzent Prof. dr hab. Stanisław Szadyko Rysunek na okładce Korekta i projekt okładki Łukasz Piwko Ilustracje, skład i łamanie Łukasz Piwko Copyright by Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego Wydanie pierwsze ISBN Druk i oprawa Zakład Graficzny UW, zam.

4 Spis treści Wstęp... 6 Rozdział 1. Podstawowe techniki komputerowe Przesyłanie plików przez internet Obsługa FTP Skróty klawiszowe Akceleratory Uruchamianie programów Skróty klawiszowe i klawisze, które przeszkadzają Rozszerzanie funkcjonalności schowka systemowego Organizacja własnych zbiorów zasobów internetowych Rozdział 2. Praca z tekstem Poruszanie się w tekście za pomocą klawiatury Zaznaczanie tekstu za pomocą klawiatury Zaznaczanie tekstu przy użyciu klawiatury i myszy Definiowanie własnych skrótów klawiszowych Skróty klawiszowe do wstawiania tekstu i znaków Autokorekta i Autotekst Szybkie części w Microsoft Word 2007/

5 Autotekst w edytorze Microsoft Word Autotekst w edytorze Open Office Writer Znaki interpunkcyjne i inne często używane znaki 63 Znaki rozdzielające i nierozdzielające Wielokropek Cudzysłów Łącznik, półpauza i myślnik Symbole matematyczne Rozdział 3. Zarządzanie terminologią Arkusze kalkulacyjne Pakiety wspomagające tłumaczenie Rozdział 4. Programy wspomagające tłumaczenie Praca z programem typu CAT na przykładzie programu OmegaT Rozdział 5. Internet Efektywne korzystanie z wyszukiwarki Google Wyszukiwanie wyrażeń Operatory wyszukiwania Tworzenie własnych wyszukiwarek Google Inne usługi firmy Google Deep Web

6 5.3. Funkcje przeglądarek internetowych Nawigacja po stronach internetowych Przeszukiwanie treści otwartej strony internetowej 102 Zakładki Google Toolbar Funkcja synchronizacji przeglądarki Firefox Rozdział 6. Bezpieczeństwo danych Automatyczne wykonywanie kopii zapasowej plików na przykładzie usługi Syncplicity Zabezpieczanie najważniejszych plików edytorów tekstu Microsoft Word 2007/ Microsoft Word Rozdział 7. Zabezpieczanie systemu operacyjnego Tworzenie kopii zapasowej systemu operacyjnego Przywracanie systemu operacyjnego Załącznik A. Tabele Załącznik B. Słowniczek

7 Wstęp Niniejszy skrypt jest przeznaczony dla studentów kierunków tłumaczeniowych i zawiera opis najważniejszych technik komputerowych pozwalających efektywnie i wydajnie wykonywać tłumaczenia pisemne na komputerze. Aby praca tłumacza była efektywna, musi być spełnionych kilka warunków. Pierwszym z nich, i najbardziej oczywistym, jest biegła znajomość języków źródłowego i docelowego. Drugi warunek to, w przypadku tłumaczy tekstów specjalistycznych, wiedza z określonej dziedziny. Praca nad spełnieniem tych dwóch warunków nie jest tematem niniejszej publikacji. Trzeci warunek to doskonała znajomość narzędzia pracy, z którego się korzysta, czyli komputera, a czwartym umiejętność koncentracji i unikania czynników rozpraszających. Tym właśnie tematom poświęcony jest niniejszy skrypt. W kolejnych rozdziałach znajdują się porady dotyczące sprawnego posługiwania się różnymi narzędziami komputerowymi używanymi przez tłumaczy. Są wśród nich opisy podstawowych technik, takich jak obsługa FTP czy wysyłanie plików przez internet, sposoby optymalizacji pracy w edytorach tekstu, metody zarządzania terminologią, ko- 6 (

8 rzystanie z wyszukiwarek internetowych itp. Jest to pierwsza warstwa tego tekstu. Czynnikami rozpraszającymi mogą być reklamy na stronach internetowych, zbyt częste odbieranie wiadomości , kiedy nie jest to konieczne, używanie komunikatorów internetowych itp. Wszystkich tych rzeczy należy unikać, ale oprócz tego istnieje jeszcze jeden ważny, a często pomijany czynnik mysz komputerowa. Ciągłe sięganie do myszy podczas pracy nad tekstem znacznie utrudnia pracę i bardzo rozprasza. Dlatego należy nauczyć się korzystać z niej jak najrzadziej. W tym skrypcie znajduje się wiele porad i wskazówek na ten temat i stanowią one jego drugą warstwę. 7 (

9 Rozdział 1. Podstawowe techniki komputerowe Profesjonalny tłumacz, powinien nie tylko biegle posługiwać się przynajmniej dwoma językami (źródłowym i docelowym), lecz również doskonale znać swoje narzędzie pracy, czyli komputer i jego oprogramowanie. Umiejętności komputerowe można podzielić na dwa rodzaje. Po pierwsze tłumacz powinien ogólnie orientować się w zagadnieniach potrzebnych do sprawnej współpracy z klientami (np. obsługa FTP itp.). Po drugie, im sprawniej tłumacz posługuje się narzędziami bezpośrednio wykorzystywanymi w pracy (np. edytory tekstu), tym lepiej dla niego i klientów. W tym rozdziale znajduje się opis podstawowych pojęć i technik, których znajomość jest niezbędna do sprawnej współpracy tłumacza z klientami, a więc najczęściej biurami tłumaczeń i wydawnictwami, oraz pozwalających efektywnie i wydajnie pracować z komputerem Przesyłanie plików przez internet Przesyłając pliki przez internet zawsze należy je skompresować, aby miały jak najmniejszą objętość. Dwa najpopularniejsze formaty kompresji danych to ZIP i RAR. Warto 8 (

10 zaznaczyć, że w szczególności wszelkiego rodzaju dokumenty tekstowe, a więc takie, z jakimi tłumacz ma do czynienia najczęściej, bardzo dobrze poddają się kompresji. Istnieje wiele programów służących do kompresji i dekompresji danych w rozmaitych formatach, np. znakomity i dostępny bezpłatnie program 7-Zip ( zip.org/). Po jego instalacji w menu podręcznym wyświetlanym w wyniku kliknięcia pliku prawym przyciskiem myszy pojawia się nowe menu o nazwie 7-Zip (rysunek 1.1). Rysunek 1.1. Menu podręczne programu 7-Zip wyświetlone po kliknięciu prawym przyciskiem myszy pliku archiwum Korzystając z opcji tego menu można łatwo i szybko pakować i rozpakowywać pliki. 9 (

11 1.2. Obsługa FTP FTP to technologia służąca do przesyłania danych z komputera na serwer FTP. Wiele firm wykorzystuje ją do wymiany plików z tłumaczami, dlatego warto wiedzieć jak się nią posługiwać. Akronim FTP pochodzi od angielskich słów File Transfer Protocol i oznacza protokół przesyłania plików. Podobnie jak protokół HTTP służy do przesyłania stron internetowych, tak FTP służy do przesyłania innych rodzajów plików. Z FTP można nawet korzystać bezpośrednio w oknie przeglądarki albo Eksploratorze Windows, chociaż nie są to zalecane i zbyt wygodne metody. Aby wygodnie posługiwać się FTP, należy zaopatrzyć się w specjalnie do tego celu przeznaczony program. Jedną z najpopularniejszych tego typu aplikacji jest Total Commander, który można pobrać pod adresem Total Commander to nie tylko prosty klient FTP, lecz rozbudowany system do zarządzania plikami z wbudowanym klientem FTP. Do innych ciekawszych jego opcji należą np. możliwość zmieniania nazw wielu plików na raz (funkcję tę można aktywować za pomocą kombinacji klawiszy Ctrl+M) oraz kompresja i dekompresja spakowanych plików. Wiele osób korzysta z niego nawet do tego stopnia, że całkowicie rezygnują z Eksploratora Windows. 10 (

12 Wracając do FTP, aby można było skorzystać z tej techniki przesyłania plików, trzeba mieć dostęp do konta FTP na serwerze. Każda firma wykorzystująca tę technologię tworzy we własnym zakresie takie konto swoim tłumaczom i podaje im potrzebne do zalogowania dane czyli login i hasło oraz adres hosta. Aby zdefiniować nowe połączenie FTP w programie Total Commander, należy: W głównym oknie programu kliknąć ikonę z napisem FTP, a następnie kliknąć przycisk New connection (Nowe połączenie). Wypełnić wymagane pola: Session (Sesja) nazwa danego połączenia, jest potrzebna, ponieważ można zdefiniować wiele połączeń z różnymi hostami; Host name (Nazwa hosta) adres FTP, który musi dostarczyć zakładający konto; User name (Użytkownik) i Password (Hasło) dane, które również musi dostarczyć zakładający konto (rysunek 1.2). 11 (

13 Rysunek 1.2. Okno połączenia FTP w programie Total Commander W polu Remote Dir (Zdalny katalog) można wpisać ścieżkę do folderu na serwerze, do którego ma przejść program po nawiązaniu połączenia. W polu Local Dir (Lokalny katalog) można określić folder na własnym dysku twardym, który program ma automatycznie otworzyć w drugim okienku po nawiązaniu połączenia z określonym serwerem FTP Skróty klawiszowe Skróty klawiszowe znacznie ułatwiają pracę z komputerem. Dzięki nim nie tylko łatwiej i szybciej uzyskuje się dostęp do różnych funkcji programów, lecz również sprawniej uru- 12 (

14 chamia się te programy. Opis standardowych skrótów klawiszowych w najważniejszych programach dla tłumacza znajduje się w dalszych rozdziałach. Poniżej natomiast znajduje się opis techniki tworzenia skrótów klawiszowych do uruchamiania samych programów (dzięki nim nie trzeba używać myszy, aby uruchomić słownik w celu szybkiego sprawdzenia jakiegoś słowa). Przed przystąpieniem do definiowania własnego zestawu kombinacji klawiszy warto zastanowić się nad jakąś ogólną strukturą tych definicji. To znaczy, dobrze jest jeśli skróty zostaną podzielone z góry na określone kategorie funkcjonalne według ściśle określonych zasad, tak żeby można je było łatwo zapamiętać. Innymi słowy, można np. wyróżnić takie grupy skrótów klawiszowych: uruchamianie programów, otwieranie folderów i konkretnych dokumentów oraz skróty edytorów tekstu. Skróty klawiszowe tych trzech grup mogą zaczynać się odpowiednio od następujących klawiszy: Win (programy), Ctrl (foldery i dokumenty) oraz Alt (edytory tekstu). Ponieważ początkowo trudno jest zapamiętać wszystkie potrzebne skróty klawiszowe, warto jest wydrukować ich zestawienie i powiesić je sobie w dobrze widocznym miejscu, tak aby zawsze były w zasięgu wzroku. 13 (

15 Akceleratory Akceleratory (po angielsku często nazywane hot keys ) to rodzaj skrótów klawiszowych standardowo zdefiniowanych w wielu programach. W interfejsie niektórych programów, np. przeglądarki Firefox, w nazwie każdego menu jest podkreślona jedna litera (rysunek 1.3). Oznacza to, że podkreślony znak służy jako akcelerator dostępu do tego menu. Aby skorzystać z wybranego akceleratora: 1. Naciśnij klawisz Alt, a następnie puść go i naciśnij klawisz odpowiadający podkreślonej literze w nazwie wybranego menu. 2. Po otwarciu menu można w ten sam sposób wybrać dowolną ze znajdujących się w nim opcji (już bez naciskania klawisza Alt) rysunek 1.3. Rysunek 1.3. Podkreślone symbole dostępu do menu w przeglądarce Firefox Korzystając z tej metody można w wielu przypadkach uniknąć odrywania rąk od klawiatury. Po pewnym czasie ruchy stają się automatyczne, co korzystanie wpływa na wydajność pracy. 14 (

16 Odmianą akceleratorów są skróty klawiszowe dostępne w programach Microsoft Word od wersji 2007, które również uaktywniają się w wyniku naciśnięcia klawisza Alt. Naciśnięcie tego klawisza powoduje wyświetlenie przy każdym elemencie wstążki litery lub cyfry pozwalającej uzyskać do niego dostęp (rysunek 1.4). Aby skorzystać z którejś z widocznych opcji, należy po klawiszu Alt nacisnąć odpowiedni klawisz wskazany na wstążce. Rysunek 1.4. Fragment wstążki programu Microsoft Word 2007 z wyświetlonymi klawiszami skrótu Uruchamianie programów Przy aktywnym korzystaniu z komputera, często uruchamia się wiele różnych programów, co zabiera mnóstwo czasu i bardzo rozprasza. Jeśli odpowiednio skonfiguruje się środowisko pracy, da się jednak straty te zminimalizować. W tym celu można skorzystać z Paska szybkiego uruchamiania systemu Windows (jego zastosowanie jest oczywiste), systemowej funkcji automatycznego uruchamiania programów (tzw. Autostart) oraz tzw. starterów (ang. 15 (

17 launcher ), czyli programów ułatwiających uruchamianie innych programów. Autostart Niektórych programów, np. klienta poczty albo komunikatora internetowego, używa się zawsze, kiedy ma się włączony komputer. Większość programów ma standardowo opcję automatycznego uruchamiania przy starcie systemu, z której należy skorzystać. Jednak niektóre programy nie mają takiej opcji i wówczas, aby uruchamiały się wraz z systemem, należy je dodać do tzw. Autostartu. Autostart to folder zawierający skróty do programów i plików, które powinny być uruchamiane wraz z systemem. W systemach Windows (XP, Vista i 7) folder Autostart można np. znaleźć w menu Wszystkie programy. Aby dodać program do autostartu, należy: W menu Wszystkie programy kliknąć prawym przyciskiem myszy folder Autostart i w menu podręcznym, które zostanie wyświetlone kliknąć pozycję Otwórz wszystkich użytkowników lub Otwórz (pierwsza opcja spowoduje dodanie programu do autostartu na wszystkich kontach użytkowników). Utworzyć i skopiować skrót do wybranego programu. 16 (

18 Przenieść utworzony skrót do folderu Autostart i zamknąć ten folder. Startery Starter to program służący do uruchamiania innych programów w określony sposób. Na przykład, aby uruchomić program w systemie Windows można go odszukać i kliknąć w menu Wszystkie programy, zapisać skrót do niego na Pasku szybkiego uruchamiania albo umieścić skrót do niego na pulpicie. Każda z tych metod ma jedną podstawową wadę zmusza do użycia myszy, co podczas pracy nad tekstem, kiedy np. trzeba uruchomić słownik, aby szybko coś sprawdzić, działa bardzo rozpraszająco. Rozwiązaniem tego problemu jest instalacja startera, czyli programu umożliwiającego uruchamianie programów za pomocą własnoręcznie zdefiniowanych kombinacji klawiszy. Jednym z najciekawszych rozwiązań tego rodzaju jest program o nazwie AutoHotkey. Program AutoHotkey AutoHotkey to nie tylko prosty starter, lecz narzędzie pozwalające rozszerzyć standardowe możliwości systemu operacyjnego. W dalszej części książki znajduje się opis także niektórych innych jego funkcji. 17 (

19 Program można pobrać bezpłatnie pod adresem Przy pierwszym uruchomieniu po instalacji wyświetlane jest okno z pytaniem czy utworzyć przykładowy skrypt (rysunek 1.5). Rysunek 1.5. Okno dialogowe tworzenia przykładowego skryptu Kliknięcie przycisku spowoduje utworzenie przykładowego skryptu w folderze Moje dokumenty i otwarcie go w Notatniku (rysunek 1.6). Rysunek 1.6. Automatycznie wygenerowany przykładowy skrypt Praca z programem polega na pisaniu specjalnych instrukcji, które stanowią dla aplikacji polecenia do wykonania. 18 (

20 Instrukcje pozwalające uruchamiać programy za pomocą skrótów klawiszowych są bardzo proste. W oknie przedstawionym na rysunku 1.6 znajduje się kilka komentarzy oraz dwa przykładowe skrypty. Komentarze, zaczynające się od średnika, są przez program ignorowane, ponieważ służą tylko jako pomoc dla osób, które będą w przyszłości chciały zrozumieć znajdujący się tam kod. Pierwszy skrypt rozkazuje programowi uruchomienie domyślnej przeglądarki internetowej i przejście na stronę kiedy użytkownik naciśnie kombinację klawiszy Win+Z: #z::run Drugi skrypt uruchamia program Notatnik pod warunkiem, że nie jest uruchomione już jego puste okno. Tym razem zdefiniowana kombinacja klawiszy to Ctrl+Alt+N. Aby napisać własny skrypt uruchamiający dowolny program (może to być też otwarcie pliku albo strony internetowej): 1. Usuń przykładową zawartość pliku (nie jest to konieczne, ale jeśli przykładowe skrypty nie są potrzebne, to nie ma sensu ich zostawiać). 19 (

21 2. W pustym pliku wpisz symbole klawiszy, które mają składać się na definiowaną kombinację, np. #W i postaw dwa dwukropki: #W::. 3. Naciśnij klawisz Enter i w nowym wierszu wpisz ścieżkę do programu, który ma być uruchamiany za pomocą zdefiniowanej kombinacji klawiszy, np. C:\Program Files\Microsoft Office\Office14\ WIN- WORD.EXE. 4. Ponownie naciśnij klawisz Enter i wpisz słowo kluczowe return oznaczające koniec skryptu. Teraz zawartość pliku powinna wyglądać tak, jak na rysunku 1.7: Rysunek 1.7. Plik skryptowy po zmianach 5. Kliknij prawym przyciskiem myszy ikonę programu AutoHotkey w zasobniku systemowym i w menu, które zostanie wyświetlone kliknij pozycję Reload This Script (ponownie wczytaj skrypt). Od tej pory naciśnięcie kombinacji klawiszy Win + W będzie powodować uruchomienie programu Microsoft Word. Aby 20 (

22 zdefiniować drugi skrót, dla innego programu, można skopiować poprzedni skrypt i odpowiednio go zmodyfikować. W tabeli 1.1 znajduje się zestawienie symboli odpowiadających klawiszom, których można używać do tworzenia skrótów klawiszowych. Tabela 1.1. Symbole klawiszy w skryptach AutoHotkey Symbol Klawisz # Win ^ Ctrl! Alt + Shift A, B, C... A, B, C... (symbole klawiszy liter są takie same, jak te litery) Po zdefiniowaniu zestawu skrótów klawiszowych do programów, należy jeszcze zadbać o dwie rzeczy. Po pierwsze domyślnie skrypt jest zapisany w folderze Moje dokumenty. Jak wiadomo, folder ten znajduje się na dysku C, przez co w razie awarii systemu może zostać utracony. W związku z tym skrypt należy przenieść na inny dysk niż C. Po drugie należy utworzyć skrót do tego skryptu i zapisać go w folderze autostartu, dzięki czemu będzie uruchamiany 21 (

23 wraz z systemem i gotowy do użytku od razu po uruchomieniu komputera. Na stronie znajdują się różne narzędzia napisane przy użyciu języka skryptowego AutoHotkey. Jak widać program ten ma bardzo duże możliwości. Skróty klawiszowe i klawisze, które przeszkadzają Na klawiaturze komputerowej znajduje się jeden klawisz, którego standardowa funkcja jest bardzo rzadko przydatna w pracy tłumacza i najczęściej tylko przeszkadza. Jest to klawisz Caps Lock, który włącza tryb pisania wielkimi literami. Oprócz tego w systemie Windows zdefiniowane są standardowe kombinacje klawiszy służące do zmiany układu klawiatury i języka. One również najczęściej tylko przeszkadzają, ponieważ łatwo w trakcie pisania wcisnąć je przypadkowo. Klawisz Caps Lock Klawisz Caps Lock służy do włączania trybu pisania wielkimi literami. Funkcja ta jest jednak tak mało przydatna, że lepiej ją wyłączyć, ponieważ często jest aktywowana przypadkowo. W tym celu można posłużyć się skryptem Auto- Hotkey. 22 (

24 W narzędziu tym istnieje specjalna instrukcja pozwalająca wyłączyć klawisz Caps Lock lub zmienić sposób jego działania. Aby wyłączyć klawisz Caps Lock: 1. Otwórz plik skryptowy i dodaj do niego poniższy skrypt (w dowolnym miejscu nie będącym wewnątrz innego skryptu): SetCapsLockState, AlwaysOff return 2. Ponownie wczytaj plik skryptowy. Od tej pory naciśnięcie klawisza Caps Lock nie będzie miało żadnego efektu. Można także zmienić funkcję tego klawisza i sprawić, żeby zamiast włączać tryb pisania wielkimi literami powodował wyświetlenie menu podręcznego. Aby to zrobić, należy użyć poniższego skryptu AutoHotkey: Capslock::AppsKey return Zmiana języka i układu klawiatury Kombinacja klawiszy Ctrl+Shift w systemie Windows powoduje przełączenie układu klawiatury. Jeśli wciśnie się ją przypadkowo i tego nie zauważy, to np. zamiast litery Z będzie wpisywana litera Y, a zamiast Y litera Z (efekt może się różnić w zależności od ustawień regionalnych). Kom- 23 (

25 binacja ta najbardziej przeszkadza podczas pracy w programie Microsoft Word, w którym naciśnięcie klawiszy Ctrl+Shift+strzałka w prawo lub w lewo powoduje zaznaczanie kolejnych wyrazów tekstu. W takiej sytuacji bardzo łatwo o przypadkowe przełączenie układu klawiatury. Aby wyłączyć lub zmienić opisywaną kombinację klawiszy: 1. Otwórz Panel sterowania i kliknij dwukrotnie aplet Opcje regionalne i językowe (Windows XP) lub Region i język (Windows 7). 2. W oknie które zostanie wyświetlone przejdź na kartę Języki (Windows XP) lub Klawiatury i języki (Windows 7), a następnie kliknij przycisk Szczegóły (Windows XP) lub Zmień klawiatury (Windows 7). 3. Zostanie wyświetlone okno o nazwie Usługi tekstowe i język. W oknie tym kliknij przycisk Ustawienia klawiszy (Windows XP) lub Zmień sekwencję klawiszy (Windows 7). 4. W systemie Windows XP zostanie wyświetlone okno Zaawansowane ustawienia klawiszy. W oknie tym w polu Akcja kliknij pozycję Przełącz między językami, a następnie kliknij przycisk Zmień sekwencję klawiszy. 24 (

26 5. W oknie Zmienianie sekwencji klawiszy, które zostanie wyświetlone w przypadku systemów Windows XP i 7 wyłącz przełączanie języka i klawiatury lub zmień standardowe kombinacje klawiszy. 6. Kliknij przycisk OK Rozszerzanie funkcjonalności schowka systemowego Jedną z wad systemu Windows jest brak możliwości przechowywania w schowku wielu elementów jednocześnie, tzn. jeśli skopiuje się jeden fragment tekstu, a następnie inny fragment, to ten pierwszy fragment zostanie utracony na rzecz drugiego. Jest to bardzo uciążliwe, gdy np. trzeba skopiować z tłumaczonego tekstu kilku długich liczb. Wówczas zamiast przejść do tłumaczonego dokumentu, skopiować wszystkie potrzebne elementy, a następnie wrócić do dokumentu z tłumaczeniem i wkleić tam te skopiowane fragmenty po kolei w odpowiednich miejscach, trzeba przełączać się wielokrotnie między dwoma dokumentami i przenosić po jednej liczbie na raz, co zabiera dużo czasu. Rozwiązaniem tego problemu może być zainstalowanie dodatkowego programu rozszerzającego standardowe możliwości systemowego schowka. ich narzędzi jest wiele, a jednym z najprostszych z nich jest program o nazwie ClipX ( Obsługa tego 25 (

27 programu jest bardzo prosta. Po instalacji program automatycznie zostaje dodany do autostartu i jest od razu gotowy do użycia. Oczywiście aplikacje rozszerzające możliwości schowka można wykorzystywać także do innych celów niż tylko praca z tekstem, ale z punktu widzenia tłumacza jest to ich najważniejsze zastosowanie. Program ten stanowi rozszerzenie systemowego schowka, a więc pozwala zachować w pamięci wiele elementów (maksymalnie 1024). Dzięki temu zamiast wielokrotnie przechodzić między kilkoma dokumentami, można skopiować kilka elementów na raz w jednym dokumencie i wkleić je po kolei w innym. Dodatkowym udogodnieniem są dające się konfigurować skróty klawiszowe. Aby więc na przykład wkleić ostatnio skopiowany element, wystarczy zastosować dowolną standardową technikę (np. skrót klawiszowy Ctrl+V). Jeśli jednak trzeba wkleić jeden z wcześniej skopiowanych elementów, należy wywołać menu programu ClipX za pomocą specjalnego skrótu klawiszowego. Aby ustawić ten skrót zgodnie z własnym zapotrzebowaniem: 1. Kliknij ikonę programu w zasobniku systemowym prawym przyciskiem myszy i z menu, które się pojawi wybierz pozycję Configure (Konfiguracja). 26 (

28 2. Po lewej stronie okna dialogowego ClipX - Configuration kliknij pozycję Hotkeys (Skróty klawiszowe) rysunek 1.8. Rysunek 1.8. Konfiguracja skrótów klawiszowych programu ClipX 3. W oknie konfiguracji skrótów klawiszowych zdefiniuj własne kombinacje klawiszy. Menu historii schowka można dostosować na wiele sposobów można np. ustawić jego szerokość, pojemność (maksymalną liczbę elementów), rodzaj przechowywanych elementów itp. Na rysunku 1.9 widać menu zawierające kilka fragmentów tekstu i jeden obraz graficzny (przedstawiający akurat to menu). 27 (

29 Rysunek 1.9. Menu programu ClipX z kilkoma skopiowanymi elementami Aby wstawić dowolny z tych elementów, można go kliknąć myszą (niezalecana metoda) lub nacisnąć znajdujący się obok niego numer na klawiaturze. Istnieje wiele innych programów rozszerzających możliwości schowka, które są nowsze i oferują znacznie szerszy wachlarz funkcji od ClipX, np. Ditto ( i ClipMagic ( oba dostępne na zasadach freeware. 28 (

30 1.5. Organizacja własnych zbiorów zasobów internetowych Każdy zawodowy tłumacz ma własny zbiór adresów internetowych do stron o interesującej go tematyce. Większość tłumaczy zna takie strony jak Poradnia językowa wydawnictwa PWN ( encyklopedia PWN ( oraz adresy rozmaitych większych lub mniejszych, bardziej ogólnych lub specjalistycznych słowników itp. Najprostszym sposobem na zapanowanie nad zbiorem adresów internetowych jest wykorzystanie opcji zakładek przeglądarki internetowej (zarówno paska zakładek jak i menu Zakładki). Jeśli jednak adresów jest dużo, to korzystanie z tej funkcji zaczyna być trudne i niewygodne. Ciekawym alternatywnym sposobem na zapanowanie nad ciągle rosnącą listą przydatnych lub mogących się kiedyś przydać adresów internetowych jest utworzenie własnej strony WWW z listą odnośników. Stronę taką można zapisać na dysku lub na serwerze WWW, aby mieć do niej dostęp nie tylko ze swojego komputera. Korzyści z posiadania takiej strony jest wiele. Po pierwsze odnośniki do wszystkich często (i rzadziej) używanych zasobów znajdują się w jednym łatwo dostępnym miejscu. Aby przejść do dowolnego z nich, wystarczy kliknąć odnośnik. Strona internetowa jest znacznie bardziej przejrzysta 29 (

31 niż lista zakładek w menu przeglądarki oraz można dodawać opisy o dowolnej długości. Utworzenie prostej strony internetowej z odnośnikami jest bardzo łatwe i może to zrobić każdy, nawet osoby nie znające się na technikach webmasterskich. Na rysunku 1.10 pokazano prostą przykładową stronę z odnośnikami do różnych słowników internetowych z dziedziny programowania. Rysunek Prosta wersja strony z odnośnikami do słowników internetowych 30 (

32 Do utworzenia powyższej strony wystarczy program Notatnik standardowo dostępny w każdej wersji systemu Windows. Poniżej znajduje się lista czynności, które należy wykonać, aby utworzyć taką stronę: 1. Uruchom program Notatnik (oczywiście stronę internetową można utworzyć w praktycznie dowolnym innym edytorze tekstu, ale Notatnik jest bardzo prosty i dostępny w każdym systemie Windows). 2. Wpisz podstawowe elementy strony internetowej, które powinien zawierać każdy taki dokument. <html> <head> <title> </title> <head> <body> </body> </html> 3. Między znacznikami <title> i </title> należy wpisać tytuł strony, np. Słowniki, który będzie wyświetlany na górnej belce okna przeglądarki. 4. Najważniejszą częścią każdej strony internetowej jest to, co znajduje się między znacznikami <body> 31 (

33 i </body>. W tym przypadku znajdzie się tam lista odnośników do różnych słowników wraz z opisami. Kliknij za znacznikiem <body> i naciśnij klawisz Enter, aby przejść do nowego wiersza. 5. Wpisz tekst <h1>słowniki</h1>, aby utworzyć duży nagłówek Słowniki. 6. Ustaw kursor za znacznikiem </h1> i naciśnij klawisz Enter, aby przejść do nowego wiersza. 7. Wpisz znacznik <p>, aby otworzyć nowy akapit. 8. Za znacznikiem <p> wpisz element odnośnika <a href="pełny adres strony">nazwa strony</a>. 9. Tekst Pełny adres strony należy zastąpić rzeczywistym adresem wybranej strony, np. natomiast w miejsce Nazwa strony należy wpisać treść odnośnika, czyli to, co pojawi się na stronie internetowej, np. Słowniki IDG. 10. Teraz pełny kod opisywanej strony internetowej powinien wyglądać tak, jak pokazano na poniższym listingu: <html> <head> <title>słowniki</title> 32 (

34 <head> <body> <h1>słowniki</h1> <p> <a href=" Słowniki IDG </a> </body> </html> W celu zwiększenia czytelności kodu zastosowane zostały znaki spacji i przejścia do nowego wiersza. Jednak w przeglądarce wszystkie znaki spacji i tabulatory występujące obok siebie są redukowane do pojedynczych znaków spacji. To samo dotyczy przejść do nowego wiersza. Efekt zastosowania tych zmian jest pokazany na rysunku Rysunek Strona internetowa ze zdefiniowanym jednym odnośnikiem. 33 (

35 11. Aby dodać opis wstawionego łącza w tym samym akapicie, ale w nowym wierszu, kliknij za znacznikiem zamykającym odnośnik </a>, wpisz znacznik <br>, który oznacza przejście do nowego wiersza, i wprowadź opis, a następnie dodaj zamknięcie akapitu w postaci znacznika </p> np.: <br>obszerny słownik terminologii informatycznej</p> Teraz strona wygląda tak, jak na rysunku 1.12: Rysunek Strona z odnośnikiem i opisem 12. Zawartość strony internetowej w tej chwili powinna wyglądać następująco (pokazana jest tylko treść 34 (

36 znajdująca się między znacznikami <body> i </body>): <h1>słowniki</h1> <p> <a href=" Słowniki IDG </a> <br>obszerny słownik terminologii informatycznej</p> 13. Zapisz plik w formacie HTML pod dowolną nazwą. W przypadku Notatnika należy rozwinąć menu Plik, kliknąć opcję Zapisz jako i w oknie dialogowym, które zostanie wyświetlone w polu Nazwa pliku wpisać nazwę, np. słowniki.html (to, co znajduje się przed kropką nie ma znaczenia, ważne aby za kropką znajdował się łańcuch znaków html lub htm ). Następnie w polu Kodowanie wybierz opcję UTF-8, wskaż miejsce do zapisania pliku i kliknij przycisk Zapisz (rysunek 1.13). 14. Aby dodać kolejne pozycje do strony, skopiuj treść znajdującą się między znacznikami <p> i </p>, wklej ją poniżej i odpowiednio zmodyfikuj adres oraz opis. Podstawowa strona jest już gotowa, ale można nieco uatrakcyjnić jej wygląd. Najlepiej w tym celu wykorzystać technologię CSS (kaskadowe arkusze stylów). 35 (

37 Rysunek Zapisywanie pliku w formacie HTML Aby zmienić krój pisma opisów na kursywę oraz odsunąć nieco ich treść od lewej krawędzi okna: 1. Kliknij za znacznikiem zamykającym </title> i naciśnij klawisz Enter, aby przejść do nowego wiersza. 2. Wpisz znacznik otwierający sekcję stylów <style>, naciśnij dwukrotnie klawisz Enter i wpisz znacznik zamykający sekcję stylów </style>. 3. Między znacznikami <style> i </style> wpisz następującą regułę CSS: 36 (

38 p {margin-left: 70px; font-style: italic} Aby zmienić kolor tekstu odnośników na brązowy: 1. Kliknij za regułą p {margin-left: 70px; fontstyle: italic} i dwukrotnie naciśnij klawisz Enter, aby przejść do nowego wiersza i pozostawić odstęp, dzięki któremu kod będzie bardziej przejrzysty. 2. Wpisz poniższą regułę CSS: a {color: brown; font-style: normal} Pierwsza część powyższej reguły (color: brown;) ustawia brązowy kolor tekstu, natomiast druga (font-style: normal) sprawia, że tekst odnośników nie będzie napisany kursywą, lecz normalnym krojem pisma. 3. Teraz pełny kod źródłowy strony powinien wyglądać następująco: <html> <head> <title>słowniki</title> <style> p {margin-left: 70px; font-style: italic} a {color: brown; font-style: normal} </style> <head> 37 (

39 <body> <h1>słowniki</h1> <p> <a href=" Słowniki IDG </a> <br>obszerny słownik terminologii informatycznej </p> </body> </html> Mimo iż opisana powyżej strona internetowa jest w pełni funkcjonalna, sposób jej utworzenia nie zalicza się do dobrych praktyk tworzenia stron internetowych. Wystarczy jednak w zupełności do utworzenia prostej strony na własny użytek tłumacza. Osoby chcące poszerzyć swoje wiadomości na ten temat mogą sięgnąć po jeden z wielu dostępnych podręczników, np. CSS. Nieoficjalny podręcznik, której autorem jest David Sawyer McFarland (Helion 2007) lub Head First HTML with CSS & XHTML. Edycja polska (Eric Freeman i Elisabeth Freeman, Helion 2007) albo poszukać kursów i samouczków w internecie. 38 (

40 Rozdział 2. Praca z tekstem Jednym z najważniejszych programów dla tłumacza jest edytor tekstu. Dlatego warto dokładnie poznać oferowane przezeń funkcje i nauczyć się z nich sprawnie korzystać. Niniejszy rozdział zawiera wskazówki dotyczące sprawnego korzystania z najpopularniejszych edytorów tekstu Microsoft Word i OpenOffice. W nielicznych przypadkach można znaleźć także wzmianki o zastosowaniu myszy, jeśli jej użycie daje duże korzyści lub jest uzasadnione pod względem maksymalizowania wydajności pracy Poruszanie się w tekście za pomocą klawiatury Podstawowe klawisze służące do poruszania się w tekście, w większości przypadków nie tylko w edytorach tekstu, to Ctrl, Shift, Home, End, Page Up, Page Down oraz klawisze strzałek i ich różne kombinacje. Najprostszą czynnością, jaką często się wykonuje podczas pracy z tekstem jest przechodzenie o jeden lub dwa znaki w lewo lub w prawo. Do tego celu oczywiście należy używać klawiszy strzałek w lewo i w prawo. Jednokrotne naci- 39 (

41 śnięcie strzałki powoduje przeskoczenie kursora o jeden znak, dwukrotne o dwa znaki itd. Naciskając klawisze strzałek odpowiednią liczbę razy można przejść z jednego końca wiersza tekstu na drugi, ale jest to metoda powolna. Jeśli zatem trzeba przejść dalej lub cofnąć się o jeden lub kilka wyrazów, należy użyć odpowiednio kombinacji klawiszy Ctrl+strzałka w prawo lub Ctrl+strzałka w lewo. Jeszcze szerszy zakres działania mają klawisze Home i End, które przenoszą kursor od razu na początek i koniec bieżącego wiersza tekstu. Aby przejść z jednego wiersza do wiersza znajdującego się nad lub pod nim, należy nacisnąć klawisz strzałki w górę lub w dół. Jeśli jednak trzeba szybko przemieścić się między kolejnymi akapitami, najlepszym sposobem jest użycie kombinacji klawiszy Ctrl+strzałka w górę i Ctrl+strzałka w dół. Te kombinacje są niezwykle przydatne, ponieważ umożliwiają natychmiastowe przeskoczenie do poprzedniego lub następnego akapitu. Pozwalają oszczędzić tłumaczowi konieczności wielokrotnego naciskania samej strzałki w celu przejścia w wybrane miejsce po jednym wierszu. Następny rodzaj bloku tekstu, który jest obsługiwany przez kombinacje klawiszy to strona. Aby szybko przejść na początek poprzedniej strony, należy nacisnąć kombinację klawiszy Ctrl+Page Up. Natomiast kombinacja Ctrl+Page 40 (

42 Down powoduje przejście na początek następnej strony. Te skróty działają tylko w programach Microsoft Word. Największą jednostką w dokumencie tekstowym jest oczywiście cały dokument. Do przechodzenia od razu na koniec dokumentu służy kombinacja klawiszy Ctrl+End. Natomiast, aby przemieścić się z dowolnego miejsca na sam początek dokumentu, należy użyć kombinacji klawiszy Ctrl+Home. Na zakończenie warto zapoznać się z jeszcze jednym niezwykle przydatnym skrótem klawiszowym, który niestety działa tylko w produktach Microsoftu. Jest to kombinacja Shift+F5, której naciśnięcie powoduje przejście do poprzedniej zmiany w dokumencie. Natomiast naciśnięcie tych klawiszy bezpośrednio po otwarciu dokumentu przenosi kursor w miejsce, w którym znajdował się on przed zamknięciem tego dokumentu. Zestawienie opisanych do tej pory skrótów wraz z wykazem ich dostępności w różnych edytorach tekstu znajduje się w załączniku A w tabeli A.1. Zaznaczanie tekstu za pomocą klawiatury Bardzo często wykonywaną czynnością podczas pracy z tekstem jest zaznaczanie fragmentów tekstu. Służące do tego kombinacje klawiszy są takie same, jak kombinacje do poruszania się w obrębie tekstu wzbogacone o dodatkowe naciśnięcie i przytrzymanie klawisza Shift. 41 (

43 Aby zatem zaznaczyć jeden znak, należy nacisnąć klawisz Shift, a następnie trzymając go nacisnąć klawisz strzałki w lewo lub w prawo. Kolejne naciśnięcia strzałki przy wciśniętym klawiszu Shift spowodują zaznaczanie kolejnych znaków. Analogicznie rzecz wygląda w przypadku zaznaczania całych słów. Do ich przeskakiwania służy kombinacja Ctrl+strzałka w lewo lub w prawo. Natomiast do zaznaczania słów służą kombinacje Ctrl+Shift+strzałka w lewo i Ctrl+Shift+strzałka prawo. Do przechodzenia na początek i koniec wiersza służą klawisze Home i End. Natomiast kombinacje klawiszy Home+Shift i End+Shift powodują zaznaczenie tekstu od kursora odpowiednio do początku lub końca wiersza. Kolejne przydatne kombinacje klawiszy to Shift+Strzałka w górę i Shift+Strzałka w dół. Pierwsza z nich zaznacza wszystko od kursora do początku wiersza plus część wcześniejszego wiersza do miejsca, w którym znajduje się kursor (rysunek 2.1). Kombinacja Shift+Strzałka w dół ma podobne działanie, lecz dotyczy wiersza znajdującego się poniżej. Rysunek 2.1. Efekt zastosowania kombinacji klawiszy Shift+strzałka w górę 42 (

44 Jeśli do poprzedniej kombinacji doda się jeszcze klawisz Ctrl, zamiast wierszy będą zaznaczane akapity. Innymi słowy, kombinacja Ctrl+Shift+Strzałka w górę zaznacza tekst od kursora do początku akapitu, natomiast Ctrl+Shift+Strzałka w dół od kursora do końca akapitu (rysunek 2.2). Rysunek 2.2. Efekt zastosowania kombinacji klawiszy Ctrl+Shift+Strzałka w dół Aby zaznaczyć tekst od kursora do początku widocznego obszaru dokumentu, należy nacisnąć kombinację klawiszy Alt+Ctrl+Shift+Page Up. Natomiast kombinacja Alt+Ctrl+Shift+Page Down zaznacza tekst od kursora do końca widocznego obszaru dokumentu. Trzy kolejne skróty klawiszowe, których stosowania warto się nauczyć to Ctrl+Shift+End zaznacza tekst od kursora do końca dokumentu, Ctrl+Shift+Home zaznacza tekst od kursora do początku dokumentu, oraz Ctrl+A zaznacza całą treść dokumentu. Ostatnim sposobem zaznaczania tekstu, który warto znać jest zaznaczanie przy użyciu klawisza F8. Jego naciśnięcie powoduje przełączenie edytora tekstu w tryb zaznaczania 43 (

45 (nazwa stosowana w Wordzie) lub tryb rozszerzania (w programie OpenOffice Writer) i ma to taki sam efekt, jakby wciśnięto i cały czas trzymano klawisz Shift. Jeśli np. użytkownik naciśnie klawisz F8, kiedy kursor znajduje się na początku akapitu, a następnie kliknie myszką na końcu tego akapitu, to zaznaczony zostanie cały ten akapit. Analogicznie, jeśli kursor znajduje się na początku wiersza tekstu, a użytkownik naciśnie klawisz F8, a następnie za pomocą klawisza End przejdzie na koniec tego wiersza, to zaznaczony zostanie cały ten wiersz. Aby wyłączyć tryb zaznaczania (rozszerzania), należy nacisnąć klawisz Esc. Warto również znać kombinację klawiszy Shift+F8. Działa ona tylko wówczas, gdy zaznaczony jest jakiś fragment tekstu. Kolejne jej naciśnięcia powodują zaznaczenie następnej mniejszej jednostki tekstu. Jeśli np. zaznaczony jest cały akapit, naciśnięcie kombinacji klawiszy Shift+F8 spowoduje zredukowanie zaznaczenia do pierwszego zdania tego akapitu. Następne jej naciśnięcie zredukuje zaznaczenie do pierwszego wyrazu w tym zdaniu, a jeszcze następne przeniesienie kursora na początek tego zdania. Zestawienie wszystkich klawiszy i skrótów klawiszowych opisanych w tym podrozdziale znajduje się w załączniku A w tabeli A (

46 Zaznaczanie tekstu przy użyciu klawiatury i myszy Mimo iż podczas pracy z edytorem tekstu należy unikać używania myszy, gdy tylko jest to możliwe, zdarzają się sytuacje, w których urządzenie to bywa bardzo przydatne i może pomóc w przyspieszeniu wykonania niektórych czynności. W tej części podrozdziału opisane są tylko zastosowania myszy pozwalające znacznie usprawnić wykonywanie pewnych czynności, których przeprowadzenie za pomocą klawiatury jest trudniejsze lub bardziej czasochłonne. Mysz bardzo ułatwia zaznaczanie tekstu w połączeniu z klawiszem Shift. Naciśnięcie tego klawisza i kliknięcie lewym przyciskiem myszy w dowolnym miejscu dokumentu (przy cały czas wciśniętym klawiszu Shift) powoduje zaznaczenie całego tekstu znajdującego się między kursorem, a miejscem kliknięcia. Drugie ważne zastosowanie myszy to zaznaczanie całych zdań. Ani w programie Microsoft Word, ani OpenOffice Writer nie ma skrótu klawiszowego do zaznaczania całych zdań. W obu aplikacjach, aby to zrobić, trzeba użyć myszy, ale w każdym z nich działa to trochę inaczej. Aby zaznaczyć zdanie w programie Word, należy nacisnąć klawisz Ctrl i trzymając go kliknąć lewym przyciskiem myszy w dowolnym miejscu zdania, które ma zostać zaznaczone. Aby wykonać takie same zaznaczenie w programie Writer, należy w dowolnym miejscu wybranego zdania trzykrotnie 45 (

47 kliknąć lewym przyciskiem myszy (w Wordzie spowoduje to zaznaczenie całego akapitu). Trzecie zastosowanie myszy do zaznaczania tekstu, o którym warto wiedzieć to zaznaczanie kilku nieznajdujących się obok siebie fragmentów tekstu. Aby zaznaczyć kilka fragmentów dokumentu, należy zaznaczyć pierwszy z nich w dowolny sposób, następnie nacisnąć klawisz Ctrl i cały czas go trzymając zaznaczać kolejne fragmenty za pomocą myszy. zaznaczone fragmenty można np. skopiować. Skopiowane fragmenty po wklejeniu gdzieś indziej zostaną ułożone obok siebie w kolejności kopiowania, a nie odpowiadającej ich występowaniu w tekście źródłowym (rysunek 2.3). Rysunek 2.3. Kopiowanie kilku fragmentów tekstu i wynik ich wklejenia w innym miejscu 2.2. Definiowanie własnych skrótów klawiszowych Oprócz standardowych kombinacji klawiszy, można także zdefiniować i używać własnych skrótów. Warto korzystać 46 (

48 z tej możliwości z kilku powodów. Po pierwsze standardowe skróty nie dla każdego są optymalne. Po drugie, każdy użytkownik edytora tekstu ma zestaw najczęściej i rzadziej używanych funkcji i dlatego powinien dostosować skróty do własnych potrzeb. Po trzecie niektóre często używane funkcje mogą nie mieć standardowo przypisanej żadnej kombinacji klawiszy. Decydując się na zdefiniowanie własnego zestawu skrótów klawiszowych warto zastanowić się nad ich ogólną strukturą. Innymi słowy dobrze jest ustawiać te skróty wg jakiegoś z góry ustalonego planu, zamiast chaotycznie tworzyć takie kombinacje, które w danej chwili przychodzą do głowy. Przede wszystkim kombinacje klawiszy powinny być tak zaprojektowane, aby się je wygodnie naciskało. Dodatkowo warto zaznaczyć, że skróty uruchamiające programy działają globalnie, tzn. są niezależne od aktualnie uruchomionych programów. Natomiast skróty edytorów tekstu działają tylko w tych edytorach. W związku z tym, aby skróty się nie mieszały, można przyjąć, że skróty klawiszowe zdefiniowane w edytorach będą np. zaczynać się od klawisza Ctrl, a skróty do uruchamiania programów, otwierania plików itp. od klawisza Win. Sposób definiowania skrótów klawiszowych różni się w zależności od programu: 47 (

49 Microsoft Word 2003 otwórz menu Narzędzia, kliknij pozycję Dostosuj i w oknie dialogowym, które zostanie wyświetlone kliknij przycisk Klawiatura, aby wyświetlić okno dialogowe Dostosowywanie klawiatury (rysunek 2.4). Rysunek 2.4. Okno dialogowe dostosowywanie klawiatury programu Microsoft Word 2003 W okienku Kategorie należy wybrać kategorię, do której należy szukane polecenie. Natomiast w okienku Polecenia należy znaleźć konkretne polecenie należące do wybranej kategorii. W polu Bieżące klawisze znajdują się wszystkie kombinacje aktualnie przypisane danemu poleceniu. Aby zdefiniować nową kombinację, należy kliknąć w polu Naci- 48 (

50 śnij nowy klawisz skrótu i nacisnąć uprzednio wymyśloną kombinację. Aby zatwierdzić ustawienia kliknij kolejno przyciski Przypisz i Zamknij. Microsoft Word 2007/2010 kliknij przycisk pakietu Office (Word 2007) lub otwórz menu Plik (Word 2010), i kliknij przycisk Opcje programu Word (Word 2007) lub Opcje (Word 2010). Kliknij zakładkę Dostosowywanie (Word 2007) lub Dostosowywanie wstążki (Word 2010). W lewej dolnej części okna, które zostanie wyświetlone kliknij przycisk Dostosuj znajdujący się obok napisu Skróty klawiaturowe. Spowoduje to wyświetlenie okna dialogowego podobnego do pokazanego na rysunku 2.5. Rysunek 2.5. Okno dialogowe Dostosowywanie klawiatury programu Microsoft Word (

51 Dalsza procedura definiowania kombinacji klawiszy przebiega już podobnie, jak w przypadku edytora Microsoft Word Open Office Writer rozwiń menu Narzędzia i wybierz pozycję Dostosuj. W oknie dialogowym Dostosuj, które zostanie wyświetlone przejdź na kartę Klawiatura (rysunek 2.6). Rysunek 2.6. Okno dialogowe Dostosuj programu Writer Okno to jest podzielone na cztery pola: Skróty klawiaturowe, Kategoria, Funkcja oraz Klawisze. Aby zdefiniować wybrany skrót klawiszowy, np. Ctrl+P dla przekreślenia, należy najpierw skrót ten odszu- 50 (

52 kać na liście Skróty klawiaturowe i go kliknąć. Następnie na liście Kategoria zaznacz kategorię, do której należy szukana funkcja. Później znajdź tę funkcję na liście Funkcja i zaznacz ją kliknięciem myszy, a następnie kliknij znajdujący się w górnej części okna po prawej stronie przycisk Modyfikuj. Aby zatwierdzić zmiany i zakończyć definiowanie kombinacji klawiszy, kliknij przycisk OK. Skróty klawiszowe do wstawiania tekstu i znaków Bardzo przydatną funkcją, dostępną w edytorach Word, a której brak w edytorze OpenOffice Writer jest możliwość przypisywania kombinacji klawiszy znakom. Jest to szczególnie ważne dla tłumaczy tekstów technicznych, którzy często muszą używać znaków typu μ albo Ω. Aby zdefiniować skrót klawiszowy dla dowolnego znaku w programach Microsoft Word, wystarczy znaleźć wybrany znak w tablicy symboli, a następnie w tym samym oknie przypisać mu wybraną kombinację, korzystając z przycisku Klawisz skrótu. Jednak w ten sposób zdefiniowane skróty będą działać tylko w jednym programie, a poza tym brak podobnej funkcji w produkcie OpenOffice. Problem ten można rozwiązać poprzez skorzystanie z opisywanego już wcześniej programu AutoHotkey. Wielką zaletą takiego rozwiązania jest to, że raz zdefiniowana kombinacja działa we wszystkich pro- 51 (

53 gramach, a ponadto metoda ta nie ogranicza się tylko do wstawiania pojedynczych znaków. W języku skryptowym AutoHotkey dostępna jest instrukcja Send służąca do wysyłania w odpowiedzi na naciśnięcie określonej kombinacji klawiszy w miejsce kursora jakiegoś tekstu. Poniżej znajdują się przykładowe skrypty wstawiające znaki cudzysłowu (opis symboli odpowiadających poszczególnym klawiszom znajduje się w rozdziale 1): ^;:: return ^':: return Send Send Pierwszy skrypt wstawia znak otwierający cudzysłowu w odpowiedzi na naciśnięcie kombinacji klawiszy Ctrl+;, a drugi znak zamykający cudzysłowu w wyniku naciśnięcia kombinacji Ctrl+'. Za pomocą tej samej instrukcji można również zdefiniować skrót wstawiający dłuższy fragment tekstu, np.: ^Z:: Send Naciśnij kombinację Ctrl+Z, aby wstawić to zdanie. return 52 (

54 Jeśli wystąpią problemy z wpisaniem wybranego znaku do pliku tekstowego, należy skorzystać z kodu liczbowego tego znaku. Kod liczbowy dowolnego znaku można łatwo odszukać w internecie albo sprawdzić np. w programie Microsoft Word. Aby sprawdzić kod liczbowy wybranego znaku w programie Microsoft Word: 1. Znajdź wybrany znak w tablicy znaków (Wstawianie/Symbole/Symbol/Więcej symboli) i wstaw go do dokumentu. 2. Ustaw kursor bezpośrednio za tym znakiem i naciśnij kombinację klawiszy Alt+X. To spowoduje zamianę znaku na odpowiadający mu kod szesnastkowy, np. dla znaku μ będzie to wartość 03BC (ponowne naciśnięcie tej samej kombinacji klawiszy spowoduje zamienienie kodu z powrotem na odpowiadający mu znak). 3. Skopiuj otrzymaną wartość. Mając już kod wybranego znaku, można go wykorzystać w połączeniu z instrukcją Send. Aby to zrobić: 1. Zamień uzyskaną w programie Word wartość na dziesiętną. W tym celu wejdź np. na stronę 53 (

55 wersja_liczb.php i skorzystaj z opcji zamiany liczby szesnastkowej na dziesiętną. Odpowiednikiem wartości szesnastkowej 03BC w systemie dziesiętnym jest wartość Wpisz w pliku skryptowym AutoHotkey poniższy skrypt: ^U:: Send {ASC 956} return Po ponownym wczytaniu pliku skryptowego, naciśnięcie kombinacji klawiszy Ctrl+U będzie powodować wstawienie w miejsce kursora znaku μ w każdym programie. Metodę tę można także wykorzystać zamiast opcji Autotekstu i Szybkich części opisanych w następnym podrozdziale. Zaletą tego rozwiązania jest to, że raz zdefiniowany autotekst jest dostępny wszędzie, a wadą to, że nie da się w ten sposób zachować formatowania wstawianego tekstu Autokorekta i Autotekst Kolejnym narzędziem, które może znacząco ułatwić i przyspieszyć pracę z tekstem jest autokorekta. Jeśli jednak zostanie ona źle skonfigurowana, może na niewiele się przydawać lub wręcz przeszkadzać. W tym podrozdziale 54 (

56 znajduje się kilka wskazówek dotyczących efektywnego korzystania z opcji automatycznej korekty. Niektóre standardowe opcje autokorekty mogą narobić poważnych szkód w tekście. Na przykład w większości edytorów naciśnięcie klawisza cudzysłowu (") powoduje automatyczne wstawienie tzw. cudzysłowu drukarskiego, czyli takiego, jakiego używa się w języku polskim. Podobnie, jeśli wpisze się dwa łączniki obok siebie (--), zostaną one zamienione na myślnik ( ). W większości przypadków jest to pożądane, ale nie zawsze. Jeśli tłumacz pracuje np. nad tekstem dotyczącym języka HTML, w którym dwa kolejne myślniki stanowią część sekwencji wprowadzającej tzw. komentarz, to zamiana ich na myślnik spowoduje powstanie poważnego błędu w tekście. To samo dotyczy cudzysłowów, które w tym języku muszą być proste. Dlatego przed przystąpieniem do pracy zawsze najpierw należy dokładnie sprawdzić opcje autokorekty, aby uniknąć potencjalnych problemów. Ponadto autokorektę należy dostosowywać także cały czas w trakcie pracy z tekstem. Na przykład wiele osób robi typowy błąd i zamiast słowa różne pisze omyłkowo rózne. Aby to wyeliminować, można dodać do autokorekty regułę zamieniającą wyraz rózne na różne. 55 (

57 Dodawanie pozycji do autokorekty jest bardzo proste i odbywa się tak samo zarówno w edytorach Microsoft Word 2003/2007/2010 jak i Open Office Writer. Aby dodać nową regułę do autokorekty: 1. Kliknij prawym przyciskiem myszy błędne słowo. 2. W menu podręcznym, które zostanie wyświetlone rozwiń listę Autokorekta zawierającą propozycje poprawek (rysunek 2.7) i wybierz jedną z dostępnych opcji. Rysunek 2.7. Lista opcji autokorekty dla wybranego wyrazu w programie Microsoft Word Od tej pory słowo rózne będzie automatycznie zamieniane przez program na słowo różne. 56 (

58 Analogicznie autokorektę można wykorzystać do zamiany dowolnych fragmentów tekstu na inne, co może bardzo przyspieszyć pracę, jeśli jakiegoś fragmentu tekstu używa się bardzo często. Można na przykład sprawić, aby ciąg znaków mwv był automatycznie zamieniany na Microsoft Windows Vista. Ponieważ ten sposób wykorzystania autokorekty nie jest możliwy do zastosowania z poziomu opisanego wyżej menu kontekstowego, należy wejść bezpośrednio do okna opcji tej funkcji. W programie Microsoft Word 2007 okno to otwiera się klikając kolejno: przycisk Microsoft Office/Opcje programu Word/Sprawdzanie/Opcje autokorekty (rysunek 2.8), a w Microsoft Word 2010 należy kliknąć kolejno Plik/Opcje/ Sprawdzanie/Opcje autokorekty. Rysunek 2.8. Okno opcji autokorekty programu Microsoft Word (

59 Natomiast w programach Microsoft Word 2003 i Open Office Writer dostęp uzyskuje się klikając w menu Narzędzia pozycję Opcje autokorekty (rysunek 2.9). Rysunek 2.9. Okno opcji autokorekty programu Open Office Writer Sposób dodawania nowej pozycji autokorekty we wszystkich tych programach jest taki sam: 1. W polu Zamień należy wpisać ciąg znaków, który ma być zamieniany (np. mwv ). 2. W polu Na należy wpisać ciąg znaków do wstawiania w miejsce wcześniej zdefiniowanego ciągu znaków, np. Microsoft Windows Vista. 58 (

60 Opisana powyżej technika wykorzystania autokorekty doskonale sprawdzi się w większości przypadków. Ma ona jednak nie tylko zalety (przede wszystkim prostota), lecz również jedną wadę. Tekst przez nią wstawiany przyjmuje standardowe formatowanie dokumentu, czyli nie może mieć zdefiniowanego własnego formatowania. Aby zdefiniować dłuższy fragment tekstu i zachować jego formatowanie, należy skorzystać z funkcji nazywanej Autotekstem (Word 2003 i Writer ) lub Szybkimi częściami (Word 2007/2010). Szybkie części w Microsoft Word 2007/2010 Aby zdefiniować szybką część w edytorach Microsoft Word 2007/2010: 1. Zaznacz wybrany fragment tekstu. 2. Naciśnij kombinację klawiszy Alt+F3, aby wyświetlić okno dialogowe Tworzenie nowego bloku konstrukcyjnego. 3. W oknie dialogowym Tworzenie nowego bloku konstrukcyjnego w polu Nazwa wpisz krótką nazwę tworzonego bloku tekstu (np. MojaNazwa ), za pomocą której będzie go można później wstawiać w dokumencie (rysunek 2.10). 59 (

61 Rysunek Okno dialogowe Tworzenie nowego bloku konstrukcyjnego 4. Opcję Zapisz w pozostaw z ustawieniem domyślnym Building Blocks.dotx, aby zdefiniowana szybka część została zapisana w szablonie programu Word i była dostępna we wszystkich dokumentach. Przeznaczenia pozostałych pól łatwo domyślić się po ich nazwach. 5. Kliknij przycisk OK, aby zatwierdzić wprowadzone ustawienia. Aby wstawić do tekstu fragment zapisany pod nazwą MojaNazwa, należy wpisać w dokumencie ciąg znaków MojaNazwa i nacisnąć klawisz F3. Autotekst w edytorze Microsoft Word 2003 Definiowanie autotekstu w edytorze Microsoft Word 2003 jest pod wieloma względami bardzo podobne do definio- 60 (

62 wania szybkich części w edytorze Microsoft Word 2007, zwłaszcza jeśli chodzi o ogólne zasady. Aby zdefiniować autotekst w programie Microsoft Word 2003: 1. Zaznacz wybrany fragment dokumentu. 2. Naciśnij kombinację klawiszy Alt+F3, aby wyświetlić okno dialogowe Tworzenie Autotekstu (rysunek 2.11). Rysunek Okno dialogowe Tworzenie Autotekstu edytora Microsoft Word Wpisz nazwę (w przykładzie wpisano MojaNazwa ) i kliknij przycisk OK. 4. Aby wstawić zdefiniowany tekst w dokumencie, napisz określoną w oknie Tworzenie Autotekstu nazwę i naciśnij klawisz F3. 61 (

63 Autotekst w edytorze Open Office Writer Idea Autotekstu w edytorze Open Office Writer jest taka sama jak w poprzednich dwóch edytorach. Poniżej znajduje się zwięzły opis czynności, które należy wykonać, aby zdefiniować nowy Autotekst w tym edytorze. Aby zdefiniować autotekst w programie Open Office Writer: 1. Zaznacz wybrany fragment tekstu. 2. Naciśnij kombinację klawiszy Ctrl+F3, aby wyświetlić okno widoczne na rysunku Rysunek Okno dialogowe Autotekst programu Open Office Writer 3. W polu Nazwa wpisz nazwę definiowanego fragmentu, a w polu Skrót wpisz dowolny ciąg znaków, za pomocą którego będziesz wywoływać ten definiowany blok tekstu. 62 (

64 4. Po prawej stronie okna kliknij przycisk Autotekst i z menu, które zostanie wyświetlone wybierz pozycję Nowy (rysunek 2.13). Rysunek Dodawanie nowego autotekstu 5. Zamknij okno klikając przycisk Zamknij. 6. Aby wstawić tekst, wpisz skrót (nie nazwę) i naciśnij klawisz F Znaki interpunkcyjne i inne często używane znaki W języku polskim wyróżnia się 10 znaków interpunkcyjnych: kropkę, przecinek, znak zapytania, wykrzyknik, dwukropek, myślnik, wielokropek, nawias, cudzysłów oraz średnik. Szczegółowe zasady ich stosowania można znaleźć w wielu publikacjach na temat języka polskiego (np. zna- 63 (

65 komitej książce Jacka Jarziny pt. Tajniki typografii dla każdego Mikom 2003, a także w prawie każdym słowniku), dlatego w tym podrozdziale skoncentruję się wyłącznie na tych znakach, które sprawiają najwięcej kłopotów podczas pracy z tekstem na komputerze i wokół których jest najwięcej nieporozumień: wielokropek, cudzysłów, łącznik (dywiz), myślnik (pauza), półpauza oraz podstawowe symbole matematyczne. Najpierw jednak kilka uwag na temat tzw. znaków rozdzielających i nierozdzielających. Znaki rozdzielające i nierozdzielające Zgodnie z zasadami typografii niektóre znaki i słowa nigdy nie powinny występować w określonych miejscach. Jest to spowodowane głównie względami estetycznymi. Innymi słowy, tekst nie wygląda dobrze, gdy znajdujące się w nim złożenia wyrazowe typu biało-czarny są rozdzielone na dwa wiersze wyraz biało na końcu jednej linii, a wyraz czarny na początku następnej. Aby uniknąć tego rodzaju niezręczności, stosuje się tzw. znaki nierozdzielające, a więc takie znaki, po których nie może nastąpić przejście do następnego wiersza. Gdyby np. zastosować łącznik nierozdzielający w połączeniu biało-czarny, te dwa wyrazy nigdy nie zostałyby rozdzielone na dwie linijki. Analogicznie jest ze spacją. Niektóre krótkie wyrazy, np. spójnik i nie powinny wy- 64 (

66 stępować na końcu wiersza tekstu. Aby temu zapobiec, należy za nimi stawiać tzw. spację nierozdzielającą (nazywaną również spacją twardą). Wówczas będą one traktowane jako część następnego wyrazu i będą razem z nim przenoszone do następnego wiersza. Inne przypadki, w których należy stosować spację twardą, to zapis liczb i odnoszących się do nich jednostek, np. w wartości 100 MB między 100 a MB powinna znajdować się spacja twarda, aby zapobiec potencjalnemu rozdzieleniu tych dwóch członów na dwa wiersze tekstu. Aby wstawić do tekstu spację nierozdzielającą lub łącznik nierozdzielający: 1. Naciśnij odpowiednio kombinację klawiszy Ctrl+Shift+Spacja lub Ctrl+Shift+-. Sposób ten działa zarówno w edytorze Microsoft Word, jak i w edytorze Open Office Writer. Bardziej szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć m.in. w wymienionej wyżej książce Jacka Jarziny. Wielokropek Należy pamiętać, że wielokropek to nie ciąg trzech kolejnych znaków kropki, lecz osobny znak. W edytorach Microsoft Word na wielokropek automatycznie zamieniane są trzy występujące obok siebie kropki. Jeśli jednak ktoś ma tę opcję wyłączoną, można do wstawiania wielokropka posłu- 65 (

67 giwać się kombinacją klawiszy prawy Alt+kropka. W edytorze OpenOffice Writer natomiast można posługiwać się skrótem Alt+0133 (cyfry należy wystukać na klawiaturze numerycznej przy wciśniętym lewym klawiszu Alt). Cudzysłów Z cudzysłowem związany jest tylko jeden drobny problem. W języku polskim cudzysłów ma postać uzupełniającej się pary znaków i i jest nazywany cudzysłowem drukarskim. Jednak wpływ języka angielskiego i technik informatycznych jest tak duży, że wiele osób o tym zapomina i zaczyna stosować cudzysłowy przejęte z tego języka czyli tzw. cudzysłów prosty (" i "). Szczególnie często ten rodzaj cudzysłowu spotyka się na stronach internetowych, co należy chyba tłumaczyć niedbałością twórców tych stron, ponieważ uzyskanie tam cudzysłowów drukarskich jest bardzo łatwe. Należy pamiętać, że w języku polskim cudzysłów ma postać pary znaków i. Jeśli opcja autokorekty zamieniająca cudzysłowy proste na drukarskie jest wyłączona, to żeby wstawić do tekstu cudzysłów należy wykonać czynności opisane poniżej. Aby wstawić do tekstu cudzysłów drukarski: 1. Naciśnij klawisz Alt, a następnie na klawiaturze numerycznej naciśnij kolejno cyfry 0132 (otwarcie cudzysłowu) lub 0148 (zamknięcie cudzysłowu). 66 (

68 Łącznik, półpauza i myślnik Najwięcej problemów sprawiają trzy rodzaje poziomych kresek: łącznik (-), półpauza ( ) oraz pauza ( ). Łącznik Najczęściej używanym znakiem poziomej kreski jest znak -, ponieważ jest on bezpośrednio dostępny z klawiatury (znajduje się obok znaku = ). Często mylony z myślnikiem, znak ten nazywa się łącznikiem lub dywizem i służy głównie do tworzenia połączeń wyrazowych typu biało-czarny, lub wyrazowo-liczbowych typu 32-bitowy oraz jest często używany do zapisywania zakresów liczbowych, np (od 32 do 64). Między łącznikiem, a wyrazem lub liczbą nie powinno być odstępu (jak widać w przytoczonych przykładach). Warto również pamiętać, że łącznik jest znakiem ortograficznym. Półpauza Drugi rodzaj poziomej kreski to tzw. półpauza, czyli. Znak ten jest nieco dłuższy od łącznika i nieco krótszy od myślnika. Pojawił się w języku polskim jako zapożyczenie z języka angielskiego i najczęściej jest używany jako oznaczenie minusa oraz czasami do zapisywania zakresów liczbowych (tak jak łącznik). Podobnie jak w przypadku łącznika, po obu stronach tego znaku nie powinno być odstępów. Można go uzyskać na kilka sposobów, np.: 67 (

69 2. Za pomocą kombinacji klawiszy Ctrl+- na klawiaturze numerycznej (tylko Microsoft Word). 3. Za pomocą kombinacji Alt+0150 (działa we wszystkich opisywanych edytorach tekstu). Myślnik Myślnik nazywany jest też pauzą. Jest to najdłuższa z wszystkich opisywanych poziomych kresek. Bardzo często zamiast niego błędnie używany jest łącznik. Wśród zastosowań tego znaku można wymienić np.: oznaczanie wtrąconych części zdań (w takim przypadku jest czymś pośrednim między parą przecinków, a nawiasem) i oznaczanie początku wypowiedzi poszczególnych osób w dialogach. Myślnik powinien być otoczony spacjami z obu stron, chyba że występuje na początku wiersza tekstu wówczas spacja powinna znajdować się tylko za nim. Aby wstawić do tekstu myślnik: 1. Naciśnij kombinację klawiszy lewy Alt+łącznik działa we wszystkich opisywanych edytorach tekstu. Zestawienie informacji o opisanych znakach znajduje się w załączniku A w tabeli A (

70 Symbole matematyczne Podstawowe symbole matematyczne to: +,, oraz lub. Oczywiście stosuje się też inne symbole, np. jako symbol dzielenia można często, zwłaszcza na stronach internetowych, spotkać znak /, a literę x w roli symbolu mnożenia. Aby wstawić do tekstu wymienione podstawowe symbole: 1. Dodawanie (+): znak dostępny bezpośrednio na klawiaturze 2. Odejmowanie ( ): Alt Dzielenie ( ): Alt Mnożenie: Alt+0215 ( ) lub Alt+0183 ( ) 69 (

71 Rozdział 3. Zarządzanie terminologią Jedną z najważniejszych czynności wykonywanych podczas pracy tłumaczeniowej jest tworzenie glosariuszy do tłumaczeń. Jest to korzystne z wielu powodów. Przede wszystkim, jak wiadomo każdy profesjonalny tłumacz ma swoją określoną specjalizację lub porusza się w pewnym obszarze zagadnień, np. wykonuje tłumaczenia z zakresu prawa albo techniki. Tworząc słowniczki pojęć i terminów napotykanych w tłumaczonych przez siebie tekstach nie musi wielokrotnie szukać tego samego, a ponadto może zapewnić spójność stosowanej przez siebie terminologii. Inna korzyść jest taka, że w tego rodzaju słowniczkach można zapisywać nie tylko terminy w ścisłym znaczeniu tego słowa, lecz również rozmaite często powtarzające się słowa lub wyrażenia. Zapisywane jednostki leksykalne można dodatkowo wzbogacić o opisy, tworząc w ten sposób swoisty leksykon idealnie dostosowany do potrzeb tłumacza i zawierający informacje z dokładnie tego obszaru wiedzy, w którym się on porusza. Najprostszy sposób na utworzenie słowniczka to skorzystanie z arkusza kalkulacyjnego (np. programu Microsoft Excel albo Open Office Calc) lub sporządzenie np. tabeli w zwykłym edytorze tekstu (Word, Writer itp.). 70 (

72 Można także skorzystać ze specjalnych narzędzi przeznaczonych do tworzenia glosariuszy dołączanych do oprogramowania wspomagającego tłumaczenie. Praktycznie każdy taki pakiet (Déjà Vu X, SDL Trados, Wordfast) zawiera specjalne aplikacje tego rodzaju. Każda z wymienionych metod ma swoje wady i zalety, które są przedstawione w kolejnych dwóch podrozdziałach Arkusze kalkulacyjne Jednym z najprostszych i najbardziej efektywnych sposobów tworzenia glosariuszy jest użycie arkusza kalkulacyjnego. Do najważniejszych zalet tej techniki zalicza się przede wszystkim łatwa dostępność potrzebnego oprogramowania. Jednym z najpopularniejszych programów tego rodzaju jest Excel firmy Microsoft. Nie jest on dostępny bezpłatnie, ale większość użytkowników komputerów i tak kupuje pakiet Microsoft Office, a więc dostępność Excela można potraktować jako dodatkową korzyść. Jeśli ktoś nie chce płacić za takie oprogramowanie, zawsze może skorzystać z bardzo dobrego alternatywnego rozwiązania jakim darmowy pakiet Open Office (zawierający m.in. także arkusz kalkulacyjny). Przed przystąpieniem do tworzenia glosariusza należy zastanowić się, jakie funkcje powinien on spełniać. Poniżej 71 (

73 znajduje się lista najważniejszych funkcji takiego dokumentu: 1. Możliwość wprowadzania haseł w przynajmniej dwóch językach. 2. Sortowanie alfabetyczne haseł wg dowolnego języka. 3. Wyszukiwanie haseł. 4. Możliwość wprowadzania dodatkowych informacji dotyczących haseł, takich jak definicja, źródło, w którym został znaleziony ekwiwalent itp. Wszystkie powyższe funkcje oferuje standardowo każdy arkusz kalkulacyjny. Po utworzeniu nowego arkusza w pierwszej kolumnie należy wpisać nazwę pierwszego języka, w drugiej drugiego, w trzeciej trzeciego, jeśli trzeba itd. Kolejną wolną kolumnę można przeznaczyć na definicje haseł, dalszą na źródła itd. Rysunek 3.1 przedstawia przykładowy arkusz glosariusza angielsko-polskiego z dziedziny programowania. Hasła w takim glosariuszu można bez problemu sortować na różne sposoby, np. alfabetycznie od A do Z. Aby posortować hasła powyższego glosariusza alfabetycznie malejąco wg kolumny Angielski, należy zaznaczyć (np. za pomocą myszy) wszystko oprócz pierwszego wiersza, a następnie kliknąć opcję sortowania (rysunek 3.2). 72 (

74 Rysunek 3.1. Przykładowy glosariusz utworzony w programie Microsoft Excel Rysunek 3.2. Sortowanie zawartości glosariusza wg pierwszej kolumny. Ten rysunek przedstawia sortowanie w arkuszu kalkulacyjnym Microsoft Excel W innych arkuszach kalkulacyjnych dostęp do opcji sortowania może być nieco inny 73 (

75 Aby posortować zawartość arkusza według innych kolumn, również należy zaznaczyć całą jego zawartość i kliknąć opcję Sortowanie niestandardowe (także widoczna na rysunku 3.2; w Open Office Calc opcja ta ma nazwę Sortowanie i znajduje się w menu Dane). Spowoduje to wyświetlenie okna dialogowego Sortowanie (zarówno w Excelu jak i Calcu), w którym można w polu Sortuj według (również o tej samej nazwie w obu programach) wybrać kolumnę, wg której mają zostać posortowane dane. Dzięki tej funkcji można np. posortować zawartość glosariusza wg haseł w języku polskim albo wg źródła, co pozwala na szybkie znalezienie wszystkich haseł pochodzących z jakiegoś miejsca (rysunek 3.3). Ważną zaletą słowników tworzonych przy użyciu arkuszy kalkulacyjnych w porównaniu ze słownikami tworzonymi przy użyciu edytorów tekstu jest to, że te pierwsze informują o tym, czy wpisywane hasło już się w słowniku znajduje. Dzięki temu łatwo unika się bałaganu spowodowanego występowaniem powtórzeń haseł. Kiedy w arkuszu kalkulacyjnym wpisuje się tekst w komórce, arkusz automatycznie uzupełnia zawartość tej komórki, jeśli gdzieś w dokumencie znajduje się już tekst zaczynający się od takich samych liter. Wówczas od razu wiadomo czy wpisywana fraza znajduje się już w słowniku czy nie (rysunek 3.4). 74 (

76 Rysunek 3.3. Okno dialogowe Sortowanie programu Microsoft Excel 2007 z wybraną opcją sortowania wg kolumny Źródło (na górze) i odpowiednik z programu Open Office Calc (na dole) Rysunek 3.4. Funkcja uzupełniania tekstu w programie Microsoft Excel 2007 (w taki sam sposób działa w Open Office Calc) 75 (

77 3.2. Pakiety wspomagające tłumaczenie Druga metoda tworzenia glosariuszy polega na wykorzystaniu specjalnych narzędzi dostarczanych wraz z większością komercyjnych pakietów oprogramowania wspomagającego tłumaczenie. Ponieważ programów tych jest wiele, nie sposób ich wszystkich przedstawić. Dlatego ograniczę się do zaprezentowania ogólnych zasad pracy z tego typu narzędziami na przykładzie jednego z nich, a po szczegółowe informacje należy sięgnąć do odpowiednich podręczników i dokumentacji. Jednym z najpopularniejszych pakietów oprogramowania typu CAT (ang. computer assisted translation tłumaczenie wspomagane komputerowo) jest SDL Trados. Do pakietu tego jako bezpłatny dodatek dodawany jest program o nazwie MultiTerm będący zaawansowanym narzędziem do tworzenia słowników. W porównaniu z glosariuszami w postaci arkuszy kalkulacyjnych, narzędzie MultiTerm ma kilka zalet (wiele z nich to cechy także narzędzi tego typu dostępnych w innych pakietach oprogramowania CAT): 1. Umożliwia dodawanie terminów bezpośrednio z okna edytora, w którym się tłumaczy (np. programu Word albo Workbench inny składnik pakietu SDL Trados). 76 (

78 2. Ma wiele opcji konfiguracyjnych pozwalających optymalnie zdefiniować własny słownik precyzyjnie dostosowany do własnych potrzeb. 3. Automatycznie informuje o tym, że wprowadzany termin znajduje się już w bazie danych. 4. Jest wygodny w użyciu, pozwala przeszukiwać dowolną liczbę glosariuszy jednocześnie oraz umożliwia tworzenie tzw. projektów składających się z kilku glosariuszy, dzięki czemu można tworzyć zbiory słowników powiązanych tematycznie. 5. Pozwala tworzyć glosariusze wielojęzyczne i wyszukiwać hasła wg dowolnego ze zdefiniowanych języków. 6. Współpracuje z programem Trados Workbench zaznaczając w tłumaczonym tekście wszystkie frazy znalezione w słowniku. Początkowo program ten wydaje się skomplikowany, ale po pewnym czasie użytkowania okazuje się bardzo przydatny. Szczegółowy opis zasad tworzenia słowników w programie MultiTerm oraz programach tego rodzaju innych pakietów typu CAT można znaleźć w dokumentacji tych programów. 77 (

79 Rozdział 4. Programy wspomagające tłumaczenie Cechą tekstów specjalistycznych jest to, że często zdarzają się w nich wielokrotnie powtarzające się fragmenty. Mogą to być pojedyncze słowa, wyrażenia a nawet całe zdania. Kiedy zdarzy się powtórzenie, naturalnym sposobem działania jest skopiowanie jego wcześniejszego tłumaczenia w nowe miejsce. Można to robić ręcznie, ale lepiej ten proces zautomatyzować. Do tego właśnie służą programy wspomagające tłumaczenie, czyli tzw. CAT-y (ang. CAT computer assisted translation ). Narzędzia te rejestrują wpisywany przez tłumacza tekst wiążąc go z tekstem źródłowym. W ten sposób powstaje baza danych zawierająca pary jednostek tłumaczeniowych (najczęściej całych zdań) w dwóch językach. Gdy w tekście znajdzie się zdanie, które zostało już raz przetłumaczone, program taki wstawi je automatycznie oszczędzając tłumaczowi pracy. Dostępnych jest wiele programów typu CAT. Wszystkie działają mniej więcej według opisanej powyżej zasady, choć oczywiście mogą różnić się szczegółami i oferowanymi funkcjami. Np. niektóre programy, takie jak Wordfast, są tzw. nakładkami na edytor Microsoft Word, inne natomiast, jak pakiet Trados, mogą działać jako nakładka, ale oferują również samodzielne edytory (np. TagEditor). Do 78 (

80 najpopularniejszych narzędzi typu CAT zaliczają się SDL Trados, Wordfast (kiedyś bezpłatny), Déjà Vu i OmegaT (bezpłatny). Oczywiście nie jest to wyczerpująca lista. Ogólne zasady działania tych programów zostaną przedstawione na przykładzie oprogramowania OmegaT, które jest można pobrać ze strony internetowej Przed rozpoczęciem pracy należy sobie uświadomić, że programy typu CAT same nie wykonują tłumaczeń, lecz tylko podstawiają fragmenty tekstu wcześniej już przetłumaczone przez tłumacza. Dlatego ich działania nie należy określać jako tzw. tłumaczenie maszynowe, gdyż w rzeczywistości to człowiek wykonuje tłumaczenie, a programy te służą tylko jako narzędzie wspomagające, podobnie jak edytor tekstu czy słownik komputerowy Praca z programem typu CAT na przykładzie programu OmegaT Podstawowe zasady pracy z każdym programem typu CAT są proste i praktycznie zawsze takie same. W zasadzie wszystkie firmy tłumaczeniowe zamawiając tłumaczenie u tłumacza dostarczają mu wraz z plikami do przetłumaczenia również tzw. pamięć tłumaczeniową (ang. translation memory TM), czyli bazę danych par oryginałtłumaczenie, z której korzystanie zazwyczaj jest obowiąz- 79 (

81 kowe. Pamięć taką można też w razie potrzeby bez trudu utworzyć samodzielnie. W niektórych programach, np. OmegaT w zasadzie nic nie trzeba robić, ponieważ pamięć tłumaczeniowa jest tworzona automatycznie w każdym projekcie. Natomiast użytkownicy korzystający z Tradosa muszą utworzyć ją ręcznie, ale jest to proces bardzo prosty i nie powodujący żadnych problemów. Oto lista czynności, które należy wykonać, aby rozpocząć pracę: 1. Uruchom program typu CAT. 2. Utwórz pamięć tłumaczeniową lub nowy projekt tłumaczeniowy (w OmegaT), aby mieć gdzie zapisywać swoje tłumaczenia i stworzyć sobie środowisko pracy. 3. Otwórz plik, który chcesz przetłumaczyć. 4. Rozpocznij tłumaczenie. Poniżej znajduje się bardziej szczegółowy opis tych czterech etapów procesu tłumaczenia. Pierwszą czynnością jest oczywiście uruchomienie programu wspomagającego tłumaczenie. Po uruchomieniu programu OmegaT ukaże się okno startowe widoczne na rysunku (

82 Rysunek 4.1. Okno startowe programu OmegaT Aby utworzyć nowy projekt, otwórz menu Projekt i wybierz opcję Nowy. Zostanie wyświetlone okno dialogowe Utwórz nowy projekt, w którym należy określić nazwę projektu oraz wskazać miejsce zapisania jego plików. Rysunek 4.2 przedstawia tworzenie projektu o nazwie CSS w folderze Tłumaczenia na dysku E. Rysunek 4.2. Tworzenie nowego projektu 81 (

83 Po wybraniu miejsca do zapisania plików i określeniu nazwy projektu kliknij przycisk Save, aby przejść do okna umożliwiającego m.in. określenie języka źródłowego i docelowego planowanego tłumaczenia. W oknie tym można również określić położenie poszczególnych folderów projektu, ale jeśli nie masz dobrych powodów, aby to zrobić, lepiej jest trzymać wszystkie foldery razem, dzięki czemu łatwiej nad nimi zapanować. Opcję Segmentuj na poziomie zdań pozostaw zaznaczoną, ponieważ dzięki temu program będzie do tłumaczenia serwował po jednym zdaniu (rysunek 4.3). Rysunek 4.3. Okno szczegółowych opcji projektu Gdy już ustawisz wszystkie opcje zgodnie z własnymi potrzebami, kliknij przycisk OK, aby zakończyć pierwszy etap czynności przygotowawczych i przejść do drugiego do- 82 (

84 dawania plików do przetłumaczenia w oknie, które zostanie wyświetlone jako następne (rysunek 4.4). Rysunek 4.4. Okno plików projektu W ramach przykładu wykorzystany zostanie fragment specyfikacji Kaskadowych Arkuszy Stylów z witryny internetowej organizacji standaryzacyjnej W3C (World Wide Web Consortium) Ponieważ plik ten nie należy jeszcze do projektu, musi zostać do niego dodany. W programie OmegaT można tłumaczyć tylko pliki w niektórych formatach, np. HTML. Jedną z jego największych wad jest brak obsługi plików w formacie DOC. 83 (

85 Aby dodać nowy plik źródłowy do projektu, w oknie dialogowym Plik projektu (widoczne na rysunku 4.4) kliknij przycisk Importuj pliki źródłowe, znajdź plik, który chcesz dodać i otwórz go. Po otwarciu pliku zostaną wyświetlone podstawowe informacje na jego temat, a więc ogólna liczba segmentów i liczba segmentów niepowtarzających się. W przypadku pliku colors.html program poinformował, że liczby te wynoszą odpowiednio 376 i 230, a więc jest sporo powtórzeń, dzięki czemu da się zaoszczędzić dużo pracy (rysunek 4.5). Rysunek 4.5. Okno programu po wczytaniu pliku colors.html Teraz możesz dodać kolejne pliki do przetłumaczenia lub kliknąć przycisk Zamknij, aby rozpocząć tłumaczenie dodanego przed chwilą pliku (po przetłumaczeniu tego można 84 (

86 dodać kolejne w razie potrzeby). Kliknięcie przycisku Zamknij spowoduje wyświetlenie zawartości dodanego pliku w oknie programu rysunek 4.6. Rysunek 4.6. Zawartość pliku colors.html wyświetlona w oknie programu W oknie tym kolorem zielonym oznaczony jest oryginalny fragment tekstu, a między znacznikami <segment 0001> i <koniec segmentu> znajduje się ten sam tekst w dającej się edytować formie. Właśnie tekst między tymi znacznikami należy zastąpić tłumaczeniem. Pierwszy segment w tym pliku jest oznaczeniem języka dokumentu. Ponieważ dokument ten będzie teraz w języku polskim, należy zmienić go na pl i nacisnąć klawisz Enter, aby przejść do kolejnego segmentu (rysunek 4.7). 85 (

87 Rysunek 4.7. Okno programu po przetłumaczeniu pierwszego segmentu i przejściu do drugiego Każdy przetłumaczony segment jest przez program zapisywany w pamięci tłumaczeniowej i wykorzystywany w dalszej części tłumaczonego dokumentu. Tzn. jeśli któryś z przetłumaczonych fragmentów pojawi się kolejny raz gdzieś dalej, program automatycznie wstawi jego tłumaczenie i oznaczy to kolorem żółtym. Widać to na rysunku 4.8, na którym tłumaczone jest dopiero zdanie w segmencie o numerze 0126, a widać, że niektóre z dalszych segmentów także są już przetłumaczone. 86 (

88 Rysunek 4.8. Automatyczne wstawianie tłumaczenia powtarzających się segmentów 87 (

89 Rozdział 5. Internet W pracy tłumacza korzystającego z komputera bardzo ważna jest umiejętność korzystania z zasobów internetowych. Jest to szczególnie ważne dla tłumaczy tekstów specjalistycznych, ponieważ szybki rozwój w zasadzie wszystkich dziedzin nauki i techniki sprawia, iż bardzo trudno jest nadążyć za nowościami pojawiającymi się nawet tylko w jednej branży. W związku z tym im szybciej i efektywniej tłumacz potrafi znajdować interesujące go informacje, tym lepiej dla niego i jego klientów Efektywne korzystanie z wyszukiwarki Google Efektywne korzystanie z wyszukiwarek internetowych jest obecnie podstawową umiejętnością w pracy tłumacza. Mimo iż aplikacji tego typu jest wiele, to rzeczywiście liczy się tylko kilka tego typu usług, wśród których prym wiedzie wyszukiwarka Google. Wchodząc na stronę trudno zauważyć, że ma się do czynienia z zaawansowanym systemem wyszukiwawczym. Dlatego wielu użytkowników nie wie o wszystkich możliwościach, jakie oferuje to narzędzie. 88 (

90 W tej części rozdziału opisane są zaawansowane i mniej znane funkcje wyszukiwarki Google, takie jak np. tzw. wyszukiwanie wyrażeń czy zawężanie wyników wyszukiwania. Wyszukiwanie wyrażeń Aby znaleźć w internecie strony i dokumenty zawierające określone słowo lub słowa, wystarczy je wpisać w polu wyszukiwania wyszukiwarki. Jest to najprostsza i najczęściej stosowana technika wyszukiwania informacji, która dzięki zaawansowanym algorytmom wyszukiwawczym bardzo często jest również wystarczająca. Jeśli jednak poszukiwaną frazę ujmie się w cudzysłów, wyszukiwarka znajdzie tylko takie strony, na których występuje podane wyrażenie w takiej postaci, w jakiej zostało wpisane. Jeśli więc zostanie wpisana fraza "programy wspomagające tłumaczenie", w wyniku zostaną zwrócone strony zawierające właśnie te słowa w podanej kolejności. Operatory wyszukiwania Operatory wyszukiwania to pojedyncze znaki lub słowa kluczowe pozwalające sprecyzować sposób działania wyszukiwarki. Za ich pomocą można na przykład ograniczyć wyszukiwanie tylko do wybranej witryny albo wykluczyć z wyników wyszukiwania strony zawierające określone słowo. Poniżej znajduje się opis niektórych najbardziej przydatnych operatorów wyszukiwarki Google. 89 (

91 Precyzowanie wyników wyszukiwania Wyszukiwarka Google obsługuje kilka operatorów i słów kluczowych służących do zawężania wyników wyszukiwania. Poniżej znajduje się ich lista wraz opisami: Operator + zawęża wyszukiwanie do stron zawierających podane słowo w dokładnie takiej formie, w jakiej zostało wpisane. Jeśli np. zostanie wpisana fraza +tłumaczenia, wyszukiwarka nie zwróci w wynikach stron z wyrazami tłumaczenie, tłumaczeń itd. Operator - (łącznik) wyklucza z wyników wyszukiwania strony zawierające określone słowo. Aby np. znaleźć informacje na temat programów komputerowych, można wpisać frazę program -tv. W ten sposób z wyników wyszukiwania zostaną wykluczone strony z programem telewizyjnym. Operator ten można także stosować w połączeniu ze słowami kluczowymi. Jeśli np. wpisze się frazę program -tv -filetype:pdf, wyszukiwarka wykluczy z wyników dodatkowo dokumenty w formacie PDF. Przedziały określa przedział liczb, które mogą występować na stronach wyników wyszukiwania. Za pomocą tej opcji można np. znaleźć strony z ofertami słowników w wybranym zakresie cenowym, np. dla frazy słowniki pln zo- 90 (

92 staną zwrócone strony, na których znajdują się oferty sprzedaży słowników w zakresie cenowym od 30 do 40 złotych. Operator OR pozwala znaleźć strony zawierające jedno z dwóch słów, ale nie oba. Jeśli np. wpisana zostanie fraza krowa OR kurczak, wyszukiwarka znajdzie strony zawierające słowo krowa lub kurczak, ale nie oba na raz. Uwaga: operator musi być napisany wielkimi literami. Słowo kluczowe site pozwala przeszukać określoną witrynę lub witryny należące do określonej domeny. Np. fraza site: arkusze stylów spowoduje znalezienie w witrynie wszystkich wystąpień frazy arkusze stylów i jej różnych odmian. Wyszukiwanie można także zawężyć do wybranej strony, np. site: 1/index.php arkusze stylów lub rozszerzyć na całą domenę. Np. fraza site:pl arkusze stylów spowoduje przeszukanie wszystkich stron należących do domeny pl. Słowa kluczowe intext i allintext służą do znajdowania słów w tekście głównym stron internetowych, np. intext:tłumaczenia. Słowo kluczowe allintext jest wersją słowa intext pozwalającą 91 (

93 na wyszukiwanie wyrażeń, np. allintext:tłumaczenia przysięgłe. W istocie te dwa słowa kluczowe można by było zredukować do jednego, ponieważ za pomocą słowa intext można zawsze uzyskać taki sam efekt, jak za pomocą słowa allintext, używając cudzysłowu, np. intext:"tłumaczenia przysięgłe". Słowa kluczowe intitle i allintitle służą do wyszukiwania fraz w tytułach stron. Np. intitle:tłumaczenia. Słowo allintitle jest wersją do wyszukiwania wyrażeń, podobnie jak słowo kluczowe allintext. Słowa kluczowe inurl i allinurl służą do wyszukiwania fraz w adresach URL stron internetowych, np. inurl:tłumaczenia. Słowo kluczowe allinurl jest wersją do wyszukiwania wyrażeń. Słowo kluczowe link służy do znajdowania stron zawierających łącza do wybranej strony, np. link: Słowo kluczowe related służy do znajdowania stron zbliżonych tematycznie do podanej strony, np. related: 92 (

94 Słowo kluczowe filetype pozwala wyszukiwać tylko pliki o określonym rozszerzeniu, np. filetype:pdf terminologia. Słowo kluczowe define znajduje definicję podanego terminu, np. define:voice coil motor. Z wielu opisanych powyżej operatorów i słów kluczowych można również skorzystać poprzez użycie dodatkowych narzędzi, do których przechodzi się klikając odnośnik Więcej narzędzi na stronie wyszukiwarki. To jednak wymaga przejścia do nowej strony i skonfigurowania ustawień w formularzu. Znajomość operatorów i słów kluczowych wyszukiwania pozwala efektywnie z nich korzystać bezpośrednio na stronie głównej. Tworzenie własnych wyszukiwarek Google Kolejną mało znaną usługą oferowaną przez firmę Google jest możliwość tworzenia własnych wyszukiwarek. Z punktu widzenia tłumacza jest to znakomity pomysł, ponieważ umożliwia przeszukiwanie kilku ściśle określonych stron na raz. więc tłumacz tekstów z dziedziny programowania mógłby np. utworzyć wyszukiwarkę przeszukującą witryny itd. Tłumacz tekstów medycznych zdefiniowałby własny zestaw zasobów do przeszukiwania, tłumacz tekstów z zakresu hutnictwa inny itd. 93 (

95 Warto korzystać z tej możliwości, ponieważ to nic nie kosztuje, a bardzo ułatwia precyzyjne i szybkie znajdowanie informacji. Ponadto usługa ta jest bezpłatna i nie wymaga od użytkownika żadnej wiedzy technicznej. Po utworzeniu własnej wyszukiwarki można uzyskać do niej dostęp za pomocą specjalnego adresu URL, który jest podawany po procesie rejestracji. Można ten adres zapisać w zakładkach, na swojej stronie z listą zasobów a nawet można wstawić okno wyszukiwarki na własną stronę (to już wymagana niewielkiej wiedzy technicznej i oczywiście posiadania własnej strony internetowej). Poniżej znajduje się opis procesu tworzenia własnej wyszukiwarki Google na przykładzie serwisów oraz Aby utworzyć własną spersonalizowaną wyszukiwarkę Google: 1. Wejdź na stronę 2. Kliknij przycisk Utwórz Twoją wyszukiwarkę Google. 3. Nastąpi przejście do strony logowania do konta Google. Jeśli nie masz takiego konta, musisz je założyć (bezpłatnie). W tym celu kliknij odnośnik Stwórz teraz konto znajdujący się pod formularzem logo- 94 (

96 wania. Jeśli masz już konto, zaloguj się na nim korzystając z formularza na tej stronie. 4. Po zalogowaniu zostanie otwarta strona z formularzem tworzenia wyszukiwarki (rysunek 5.1). Rysunek 5.1. Formularz tworzenia spersonalizowanej wyszukiwarki Google Przeznaczenie wszystkich pól jest oczywiste, a więc nie trzeba ich objaśniać. 5. Po wprowadzeniu wymaganych informacji i zdefiniowaniu witryn do przeszukiwania w polu Witryny do wyszukiwania przeczytaj Warunki korzystania z usługi korzystając z odnośnika o tej nazwie w dolnej części formularza. Jeśli je akceptujesz, za- 95 (

97 znacz znajdujące się obok niego pole wyboru i kliknij przycisk Następna. 6. Na następnej stronie możesz wypróbować swoją wyszukiwarkę próbując wyszukać jakieś frazy. Jeśli wszystko działa jak należy, kliknij przycisk Zakończ. 7. Nastąpi przejście do kolejnej strony, na której można zarządzać wszystkimi swoimi wyszukiwarkami, konfigurować je (np. dodawać lub usuwać witryny) oraz sprawdzić adres utworzonego narzędzia. Aby sprawdzić adres utworzonej przez siebie wyszukiwarki, kliknij jej nazwę, żeby przejść na jej stronę adres zostanie wyświetlony w pasku adresu przeglądarki (rysunek 5.2). Rysunek 5.2. Spersonalizowana wyszukiwarka Google 96 (

98 Dostęp do tej wyszukiwarki mogą mieć wszyscy, ale konfigurować ją może tylko osoba zalogowana, a więc posiadacz konta. Jeśli wyszukiwarka zostanie otwarta u osoby nie zalogowanej na konto, będzie ona wyglądać prawie tak samo, jak po zalogowaniu, lecz nie będzie na niej odnośnika do edytowania ustawień. Firma Google udostępnia szereg możliwości konfiguracyjnych tego narzędzia, ale zapoznanie się z nimi pozostawiam już czytelnikowi jako zadanie do samodzielnego wykonania. Inne usługi firmy Google Firma Google oferuje jeszcze dwie inne usługi, które mogą bardzo ułatwić pracę tłumacza. Wielu użytkowników internetu zna je znakomicie, ale mimo to warto je przypomnieć. Pierwsza z tych usług nosi nazwę Google Książki i jest dostępna pod adresem Usługa ta umożliwia przeszukiwanie treści bardzo dużej liczby książek z rozmaitych dziedzin. Niektóre z nich można przeszukiwać i czytać w całości w oknie przeglądarki. W innych przypadkach udostępnione zostały tylko mniejsze lub większe fragmenty. Część książek dostępna jest tylko do przeszukiwania, ale nie można w ogóle czytać ich treści (to również jest przydatne, ponieważ pozwala przynajmniej się zorientować, gdzie szukane informacje się znajdują). 97 (

99 Druga usługa nazywa się Google Schoolar i jest dostępna pod adresem Oto jak opisuje ją sama firma Google: Usługa Google Scholar upraszcza wyszukiwanie tekstów naukowych. W jednym miejscu można wyszukiwać materiały z wielu dziedzin i źródeł: artykuły recenzowane, prace naukowe, książki, streszczenia i artykuły pochodzące z wydawnictw naukowych, towarzystw naukowych, repozytoriów materiałów zgłoszonych do publikacji, uniwersytetów i innych organizacji akademickich. Wyszukiwarka Google Scholar ułatwia znalezienie najbardziej odpowiednich naukowych materiałów źródłowych. Na zakończenie warto wspomnieć o jeszcze jednej usłudze Google, która może nie mieć tak dużego znaczenia dla tłumaczy, jak poprzednie, ale również może się przydać. Jest nią funkcja kalkulatora wbudowana w standardową wyszukiwarkę Google. Jeśli w polu tej wyszukiwarki wpisze się dowolne działanie arytmetyczne i kliknie przycisk Szukaj, wyszukiwarka ta zwróci jego wynik (rysunek 5.3). Rysunek 5.3. Wynik działania kalkulatora Google 98 (

100 Kalkulatora Google można też używać do przeliczania jednostek. Jeśli np. w polu wyszukiwania wpisze się frazę 10 cm w calach, wyszukiwarka wyświetli wynik przeliczenia 10 centymetrów na cale (rysunek 5.4): Rysunek 5.4. Wynik przeliczania jednostek przy użyciu kalkulatora Google 5.2. Deep Web To, co zwykle przeszukuje się za pomocą zwykłych wyszukiwarek, np. Google, to tzw. sieć płytka (ang. surface Web ). Są to łatwo dostępne zasoby internetowe przeszukiwane przez standardowe mechanizmy indeksujące wyszukiwarek internetowych. Jednak głównie ze względów technicznych większość informacji dostępnych w internecie pozostaje przed nimi ukryta. Jest to tzw. głęboka sieć, czyli zasoby niedostępne dla standardowych wyszukiwarek. Według różnych szacunków przyjmuje się, że zasoby sieci głębokiej są wielokrotnie większe od sieci płytkiej. Składają się na nie np. treść internetowych baz danych, treść stron internetowych nie połączonych odnośnikami z żadnymi innymi stronami czy treść dokumentów w innych forma- 99 (

101 tach niż HTML (chociaż na tym polu także standardowe przeglądarki radzą sobie już bardzo dobrze). Z zasobów sieci głębokiej warto korzystać z kilku powodów. Przede wszystkim należy wiedzieć, że można w nich znaleźć teksty (lub przynajmniej fragmenty) prac naukowych, artykuły prasowe czy katalogi biblioteczne. Jak widać są to zatem bardzo wartościowe źródła. Dotychczas powstało wiele serwisów internetowych umożliwiających przeszukiwanie sieci głębokiej. Oto lista kilku takich projektów: CompletePlanet ( serwis umożliwiający przeszukiwanie ponad baz danych i zasobów specjalistycznych wyszukiwarek internetowych. Infomine ( wyszukiwarka zasobów (baz danych, elektronicznych wersji czasopism, list mailingowych, katalogów, artykułów itp.) na poziomie akademickim. ipl2 ( połączenie zasobów witryn Internet Public Library (IPL) i Librarians' Internet Index (LII). DeepPeep ( wyszukiwarka specjalizująca się w przeszukiwaniu formularzy internetowych. 100 (

102 Bardzo bogatym źródłem informacji na temat sieci głębokiej jest raport autorstwa Marcusa P. Zillmana dostępny pod adresem internetowym Warto również zajrzeć na stronę na której znajduje się opis 100 porad i narzędzi pozwalających maksymalnie wykorzystać zasoby internetu Funkcje przeglądarek internetowych Przeglądarki internetowe również udostępniają pewne narzędzia ułatwiające poruszanie się po stronach internetowych oraz znajdowanie na nich informacji i umożliwiające szybki dostęp do najczęściej odwiedzanych stron WWW. Poniżej znajduje się opis kilku prostych sposobów na usprawnienie codziennej pracy z przeglądarkami internetowymi. Nawigacja po stronach internetowych Najważniejszym udogodnieniem w zakresie przeglądania stron internetowych są skróty klawiszowe służące do poruszania się po stronach i między stronami. Klawisze strzałek służą do przewijania strony w górę i w dół oraz na boki. Natomiast kombinacje klawiszy Alt+strzałka w lewo 101 (

103 i Alt+strzałka w prawo służą odpowiednio do przechodzenia do poprzedniej i następnej strony. Innym, mniej znanym, udogodnieniem dla osób nie lubiących (lub nie mogących) korzystać z myszy przy przeglądaniu stron internetowych jest tzw. przeglądanie w trybie kursora, do którego włączania w przeglądarkach Firefox i Internet Explorer służy klawisz F7. W trybie tym na stronach internetowych wyświetlany jest kursor, którym można się posługiwać w sposób bardzo podobny jak w edytorach tekstu, tzn. można np. korzystać ze skrótów klawiszowych do zaznaczania tekstu itp. Przeszukiwanie treści otwartej strony internetowej Jedną z często zapominanych funkcji przeglądarek jest skrót klawiszowy Ctrl+F włączający funkcję przeszukiwania aktualnie otwartej strony internetowej. W różnych przeglądarkach wygląd tej funkcji może się różnić, ale zasada jest zawsze taka sama naciśnięcie kombinacji klawiszy Ctrl+F powoduje otwarcie pola wyszukiwania, w którym można wpisać szukaną na danej stronie frazę. Zakładki Kolejna ciekawa funkcja to zakładki na pasku narzędzi, na którym odnośniki do stron są reprezentowane w postaci przycisków z etykietą wpisaną przez użytkownika. Jeśli witryna, dla której została utworzona zakładka ma zdefinio- 102 (

104 waną tzw. favikonę (plik takiej ikony musi mieć nazwę favicon najlepiej z rozszerzeniem ico ze względu na najszerszą obsługę w przeglądarkach), ikona ta zostanie wyświetlona zamiast standardowej ikony na przycisku. Na rysunku 5.5 widać przykładowy pasek zakładek przeglądarki Firefox. Rysunek 5.5. Fragment paska zakładek przeglądarki Firefox. Zakładki NIST, MMG, C++ Glossary i IDG mają wyświetloną niestandardową ikonę Google Toolbar Następne narzędzie, które może usprawnić pracę w internecie to tzw. pasek narzędzi Google (Google Toolbar). Jest to dodatek do przeglądarki Firefox i Internet Explorer, po którego zainstalowaniu wyświetla się w przeglądarce dodatkowy pasek narzędzi, który można dostosować do własnych potrzeb np. wyświetlić przyciski pozwalające korzystać z określonych usług Google (np. Google Schoolar). Pasek Google można pobrać pod adresem (Firefox) lub (

105 (Internet Explorer). Na rysunku 5.6 widać ten pasek z rozwiniętą listą przycisków, które można na nim wyświetlić w przeglądarce Firefox. Rysunek 5.6. Pasek Google z rozwiniętą listą dostępnych przycisków Funkcja synchronizacji przeglądarki Firefox Przeglądarka Mozilla Firefox ma bardzo przydatną funkcję o nazwie Sync do synchronizacji ustawień na różnych komputerach. To znaczy, za pomocą tej funkcji można wyeksportować na serwer wszystkie ustawienia przeglądarki, aby móc je następnie stamtąd pobrać i zastosować na innym komputerze. Dzięki temu jeśli pracuje się na kilku komputerach, na każdym z nich można mieć dokładnie tak samo skonfigurowaną przeglądarkę, co znacznie ułatwia pracę. Aby skorzystać z usługi synchronizacji przeglądarki Firefox, uruchom przeglądarkę i w menu Narzędzia kliknij opcję Skonfiguruj usługę Sync, a następnie postępuj wg wyświetlanych na ekranie wskazówek. 104 (

106 Rozdział 6. Bezpieczeństwo danych Bezpieczeństwo danych to dla tłumacza niezwykle ważna kwestia. Terminy tłumaczenia są często napięte i strata nawet tylko niewielkiej części przetłumaczonego tekstu może oznaczać poważne kłopoty. Dlatego zawsze należy wykonywać kopię zapasową najważniejszych plików. Dyski twarde komputerów, mimo iż dość niezawodne, czasami się psują. Oprócz typowych przypadków, kiedy dysk ulega awarii zdarzają się także inne sytuacje losowe, takie jak infekcje wirusowe, przerwy w dostawie prądu (najlepiej się przed nimi zabezpieczyć zaopatrując się w zasilacz awaryjny, tzw. UPS) itp. Straty związane z tego typu awariami można zminimalizować poprzez wykonywanie na bieżąco kopii zapasowej wszystkich najważniejszych plików. Ręczne wykonywanie kopii zapasowej danych raz dziennie, np. na nośniku USB, to dobry, ale nie pozbawiony wad, pomysł. Po pierwsze trzeba o tym pamiętać, po drugie zajmuje to trochę czasu, a po trzecie jeśli awaria nastąpi po pięciu godzinach pracy, tuż przed planowanym wykonaniem kopii zapasowej, to straty i tak mogą być duże. Lepiej jest wykonywać kopię zapasową wszystkich plików na bieżąco, tzn. od razu kiedy dokona się w nich jakichkolwiek zmian. 105 (

107 Istnieje wiele narzędzi służących do wykonywania kopii zapasowej plików na bieżąco. Jednym z takich rozwiązań jest bezpłatna (do 2 GB) usługa o nazwie Syncplicity. Zasada jej działania jest bardzo prosta, a jej opis znajduje się poniżej Automatyczne wykonywanie kopii zapasowej plików na przykładzie usługi Syncplicity Warunkiem skorzystania z usługi automatycznego wykonywania kopii zapasowej (i synchronizacji) danych na serwerze internetowym jest zainstalowanie na komputerze specjalnego programu (tzw. klienta) i wskazanie mu które pliki ma na bieżąco monitorować. Jeśli w którymś z monitorowanych plików coś się zmieni, program natychmiast zapisuje jego najnowszą wersję na serwerze, gdzie plik ten jest bezpieczny nawet, jeśli komputer ulegnie awarii. Aby skorzystać z usługi Syncplicity: 1. Wejdź na stronę internetową o adresie i pobierz z niej program klienta. Wybierz wersję darmową (Free Personal Edition) klikając odpowiedni przycisk Select this Plan. 106 (

108 W formularzu rejestracji, który zostanie wyświetlony wpisz swoje dane osobowe oraz podaj adres i hasło. Następnie zaznacz pole wyboru By clicking Sign Up, you are indicating that you have read and agree to the Terms of Service (Klikając przycisk Sign Up potwierdzasz, że zapoznałeś się z warunkami korzystania z usługi i je akceptujesz), a następnie kliknij przycisk Sign Up Now. Zostanie wyświetlona kolejna strona z odnośnikiem Download Syncplicity. Kliknij go, aby pobrać program. 2. Zainstaluj program w komputerze. Proces instalacji sprowadza się do zatwierdzania kolejnych okien kreatora instalacji. Po zainstalowaniu program poprosi o wpisanie podanych wcześniej adresu i hasła oraz podanie nazwy (dowolnej) komputera, na którym usługa będzie uruchamiana (rysunek 6.1). 3. Wybierz pliki lub foldery, które mają być poddawane synchronizacji. Po wprowadzeniu wymaganych informacji kliknij przycisk Next, aby przejść do kolejnego okna, w którym można wybrać sposób synchronizacji danych. Wybierz opcję Let me pick folders to synchro- 107 (

109 nize and backup (Chcę własnoręcznie wybrać foldery do synchronizacji i przechowywania na serwerze w postaci kopii zapasowej), aby mieć pełną kontrolę nad tym, co będzie synchronizowane (rysunek 6.2). Rysunek 6.1. Okno dialogowe logowania do programu Syncplicity Rysunek 6.2. Okno programu Syncplicity z opcjami synchronizacji 108 (

110 W tym i kolejnym oknie kliknij przycisk Next, a w ostatnim oknie kreatora kliknij przycisk Finish. To spowoduje wyświetlenie okna głównego programu, w którym można wybrać foldery do synchronizacji (rysunek 6.3). Rysunek 6.3. Okno dialogowe programu Syncplicity z domyślnymi opcjami synchronizacji Aby dodać nowy folder do synchronizowania, kliknij w lewej kolumnie okna opcję Add a New Folder. Prostszym sposobem na dodanie folderu lub pliku do synchronizacji jest bezpośrednie kliknięcie wybranego elementu prawym przyciskiem myszy w Eksploratorze Windows. W menu podręcznym, które zostanie wyświetlone należy następnie rozwinąć podmenu Syncplicity i kliknąć w nim opcję Add to Syncplicity (rysunek 6.4). 109 (

111 Rysunek 6.4. Menu podręczne programu Syncplicity Foldery, które są domyślnie zdefiniowane w programie do synchronizacji można usunąć. Na rysunku 6.5 widać okno programu ze zdefiniowanym do synchronizacji jednym folderem. Rysunek 6.5. Lista folderów do synchronizowania w tym przypadku jest tylko jeden Od tej pory zawartość folderu Tłumaczenia na serwerze będzie automatycznie synchronizowana z zawartością tego folderu na komputerze lokalnym. 110 (

112 Synchronizowane foldery są przez program oznaczane specjalnym znakiem (rysunek 6.6). Rysunek 6.6. Oznaczenie synchronizowanego folderu Program Syncplicity oferuje szeroką gamę funkcji, z którymi warto się zapoznać, ale należy to już zrobić we własnym zakresie. Syncplicity nie jest jedyną bezpłatną usługą automatycznej synchronizacji plików. Istnieje wiele tego rodzaju programów, z których każdy działa podobnie, lecz ma pewne specyficzne cechy. Poniżej znajduje się krótka lista innych usług o podobnej funkcjonalności. Warto je przejrzeć i poszukać jeszcze innych, aby znaleźć najlepszą dla siebie. Bekaper polski program do wykonywania kopii zapasowych danych Dropbox popularna usługa dostępna dla systemów Windows, Linux i Mac OS X Mozy program umożliwiający automatyczne wykonywanie kopii zapasowych, ale nie pozwalający na ich synchronizację (

113 6.2. Zabezpieczanie najważniejszych plików edytorów tekstu Konfiguracja i definiowanie wszystkich skrótów klawiszowych, autotekstu i opcji autokorekty to czynności czasochłonne. Ponadto jeśli raz skonfiguruje się ustawienia programu i używa się ich przez dłuższy czas, siła przyzwyczajenia sprawia, że wiele czynności ulega automatyzacji, dzięki czemu tłumacz pracuje bardziej wydajnie. Niestety, jeśli konieczna jest ponowna instalacja systemu, wszystko zostaje utracone. Dlatego warto przynajmniej zadbać o zachowanie wszystkich ustawień edytorów tekstu, aby po ponownym zainstalowaniu systemu móc od razu rozpocząć normalną pracę. Aby tego dokonać, należy skopiować odpowiednie pliki i wkleić je później w to samo miejsce w świeżym systemie. W tym podrozdziale opisane są tylko sposoby zachowania ustawień skrótów klawiszowych, autokorekty oraz autotekstu edytorów Microsoft Word 2007, 2010 i Niemniej jednak w podobny sposób można postąpić w przypadku edytora Open Office Writer. Informacje na temat lokalizacji poszczególnych plików można znaleźć w internecie, a także w opcjach samego programu (Narzędzia/ Opcje/OpenOffice.org/Ścieżki). Wszystkie pliki można skopiować ręcznie i zachować jako kopię zapasową na dowolnym nośniku, ale wygodniejszym 112 (

114 sposobem będzie skorzystanie z opisanej powyżej usługi synchronizacji lub skonfigurowanie tzw. dowiązań symbolicznych, aby pliki automatycznie były zapisywane w wybranym katalogu poza dyskiem C (szczegółowe informacje na temat dowiązań symbolicznych można łatwo znaleźć w internecie). Microsoft Word 2007/2010 W przypadku edytorów Word 2007 i 2010, aby zachować ustawienia skrótów klawiszowych, autokorekty oraz autotekstu, należy skopiować trzy pliki: Normal.dotm (skróty klawiszowe), MSO1045.acl (autokorekta) oraz Building Blocks.dotx (szybkie części) plik może być inny, jeśli tak zdecydowano podczas definiowania szybkich części. Plik Normal.dotm W pliku Normal.dotm edytory Microsoft Word 2007 i 2010 domyślnie zapisują wszystkie skróty klawiszowe. Plik ten znajduje się w folderze C:\Documents and Settings\Nazwa użytkownika\dane aplikacji\microsoft\szablony (Windows XP) lub C:\Users\Nazwa użytkownika\appdata\roaming\microsoft\szablony (Windows Vista/7). 113 (

115 Jeśli masz problem ze znalezieniem wymienionych folderów, to najprawdopodobniej w Twoim systemie wyłączone jest pokazywanie ukrytych plików i folderów. Aby je włączyć w systemie Windows XP, kliknij Narzędzia- Opcje folderów i w oknie dialogowym, które zostanie wyświetlone przejdź na kartę Widok. Na karcie tej zaznacz pozycję Pokaż ukryte pliki i foldery, a następnie kliknij przycisk OK (rysunek 6.7). W systemie Windows 7 proces ten wygląda podobnie, tylko zamiast menu Narzędzia należy otworzyć menu Organizuj i kliknąć pozycję Opcje folderów i wyszukiwania. Rysunek 6.7. Pokazywanie ukrytych plików i folderów w systemie Windows XP Istnieje jeszcze inny, bardzo wygodny sposób na przeniesienie plików szablonów do innego katalogu niż domyślny (np. wspólnego synchronizowanego folderu, w którym mogą być zapisane także inne ważne pliki). W programach 114 (

116 tych można zmienić miejsce zapisu plików szablonów za pomocą specjalnej opcji. Aby to zrobić: 1. kliknij przycisk pakietu Office (lub Plik w Word 2010), a następnie kliknij przycisk Opcje programu Word (lub Opcje w Word 2010) i przejdź na kartę Zaawansowane. 2. Na karcie Zaawansowane znajdź obszar Ogólne i w jego dolnej części kliknij przycisk Lokalizacje plików, aby wyświetlić okno dialogowe widoczne na rysunku 6.8. Rysunek 6.8. Okno zmiany lokalizacji niektórych plików edytora Word 2007 (w edytorze Word 2010 wygląda podobnie) 115 (

117 3. Kliknij pozycję Szablony użytkownika, a następnie kliknij przycisk Modyfikuj i określ dowolną inną lokalizację. Plik MSO1045.acl Plik MSO1045.acl znajduje się w folderze C:\Documents and Settings\Nazwa użytkownika\dane aplikacji\microsoft\office (Windows XP) lub C:\Users\Nazwa użytkownika\appdata\roaming\microsoft\office (Windows Vista/7). W folderze tym można znaleźć również inne pliki o podobnych nazwach, jak np. MSO1033.acl. Są to pliki dla innych języków, tzn. np. numer 1045 oznacza plik dla języka polskiego, a numer 1033 oznacza język angielski. Pełną listę numerów odpowiadających różnym językom można znaleźć na stronie Oprócz elementów autokorekty warto również zachować sobie kopię plików słowników niestandardowych, a więc tych w których edytor Word wstawia wyrazy oznaczone przez użytkownika jako poprawne za pomocą opcji Dodaj do słownika dostępnej w menu podręcznym wyświetlanym w wyniku kliknięcia wybranego wyrazu oznaczonego jako niepoprawny prawym przyciskiem myszy. Domyślnie tworzony plik zawierający te zaakceptowane słowa ma nazwę CUSTOM.DIC i znajduje się w folderze 116 (

118 C:\Documents and Settings\Łukasz\Dane aplikacji\microsoft\uproof (Windows XP) lub C:\Users\Nazwa użytkownika\appdata\roaming\microsoft\uproof (Windows Vista/7). Plik Building Blocks.dotx Plik szybkich części Building Blox.docx znajduje się w folderze C:\Documents and Settings\Nazwa użytkownika\dane aplikacji\microsoft\document Building Blocks\1045 (Windows XP) lub C:\Users\Nazwa użytkownika\appdata\roaming\microsoft\document Building Blocks\1045 (Windows Vista/7). Należy zauważyć, że folder o nazwie 1045 odpowiada językowi polskiemu. Jeśli szybkie części są w innym języku, plik z nimi będzie znajdował się w folderze z inną liczbą w nazwie. Microsoft Word 2003 W przypadku edytora Word 2003 ułatwione zadanie mają te osoby, którym nie przeszkadza ręczne wyeksportowanie wszystkich ustawień programu (pasków narzędzi, opcji, list autokorekty, słowników niestandardowych itd.). W pakiecie Microsoft Office 2003 dostępne jest narzędzie o nazwie Kreator zapisywania moich ustawień pakietu Microsoft Office Aplikacja ta służy do zapisywania w jednym pliku wszystkich ustawień zainstalowanych na komputerze programów 117 (

119 należących do pakietu Microsoft Office (a więc też edytora Word). Obsługa tego narzędzia jest bardzo prosta. Aby użyć narzędzia Kreator zapisywania moich ustawień pakietu Microsoft Office 2003: 1. Zamknij wszystkie programy należące do pakietu Microsoft Office. 2. W menu Wszystkie programy przejdź do podmenu Microsoft Office-Narzędzia Microsoft Office i kliknij pozycję Kreator zapisywania moich ustawień pakietu Microsoft Office Zostanie wyświetlone okno dialogowe kreatora, w którym należy kliknąć przycisk Dalej, aby przejść do okna widocznego na rysunku 6.9. Rysunek 6.9. Okno Kreatora zapisywania ustawień pakietu Microsoft Office 118 (

120 3. Pozostaw zaznaczenie opcji Zapisz ustawienia z tego komputera i kliknij przycisk Dalej. Program poprosi o podanie nazwy pliku, w którym ustawienia mają zostać zapisane i określenie, miejsca jego zapisu. Metoda ta jest bardzo wygodna, ale ma tę wadę, że kopię zapasową ustawień trzeba wykonywać własnoręcznie. Dlatego poniżej podaję lokalizacje poszczególnych plików, które należy zapisać (np. za pomocą dowiązań symbolicznych lub usługi wykonywania kopii zapasowych) w katalogu poza dyskiem C, aby w razie awarii nie utracić najważniejszych ustawień: Skróty klawiszowe C:\Documents and Settings\Nazwa użytkownika\dane aplikacji\microsoft\szablony\normal.dot (Windows XP) lub C:\Users\Nazwa użytkownika\appdata\roaming\microsoft\szablony\normal.d ot (Windows Vista/7). Elementy autokorekty C:\Documents and Settings\Nazwa użytkownika\dane aplikacji\microsoft\office\mso1045.acl (Windows XP) lub C:\Users\Nazwa użytkownika\appdata\roaming\microsoft\proof\custom.di C (Windows Vista/7) Słowniki niestandardowe C:\Documents and Settings\Nazwa użytkownika\dane aplika- 119 (

121 cji\microsoft\proof\custom.dic (Windows XP) lub C:\Users\Nazwa użytkownika\appdata\roaming\microsoft\proof\custom.di C (Windows Vista/7). Autotekst C:\Documents and Settings\Nazwa użytkownika\dane aplikacji\microsoft\szablony\normal.dot (Windows XP) lub C:\Users\Nazwa użytkownika\appdata\roaming\microsoft\szablony\normal.d ot (Windows Vista/7). W edytorze Word 2003, podobnie jak w Word 2007 i 2010 można zmienić lokalizację szablonów za pomocą odpowiedniej opcji samego programu. W tym celu należy w menu Narzędzia kliknąć pozycję Opcje i w oknie dialogowym Opcje przejść na kartę Lokalizacje plików, a następnie postępować tak samo, jak opisano wcześniej. 120 (

122 Rozdział 7. Zabezpieczanie systemu operacyjnego Instalacja systemu operacyjnego sama w sobie nie jest bardzo czasochłonnym zadaniem. Ale później trzeba jeszcze zainstalować rozmaite sterowniki i inne programy, z których się korzysta oraz dokonać konfiguracji różnych ustawień. To wszystko powoduje, że cały proces może jednak trwać kilka godzin, a późniejsze dostrajanie wszystkiego nawet kilka czy kilkanaście dni, zanim dojdzie się do idealnego stanu. Aby uniknąć tych problemów, można wykonać kopię zapasową systemu operacyjnego. Jeśli wystąpi jakaś awaria, wystarczy przywrócić system z kopii zapasowej, wraz z wszystkimi ustawieniami, programami i sterownikami. W systemie Windows 7 zadanie jest proste, ponieważ system ten zawiera dobre narzędzie do tworzenia kopii zapasowej systemu. Zaletą tego rozwiązania jest właśnie prostota i natychmiastowa dostępność bez konieczności instalacji dodatkowych programów. Wadą natomiast jest wąski wachlarz opcji konfiguracji. Aby skorzystać ze standardowego narzędzia do tworzenia kopii zapasowej systemu w systemie Windows 7, przejdź do Panelu sterowania i otwórz aplet Kopia zapasowa/przywracanie, a następnie postępuj zgodnie z wyświetlanymi wskazówkami. 121 (

123 Użytkownicy innych systemów oraz Ci, którym nie wystarcza standardowe narzędzie, mogą skorzystać z jednego z wielu programów do tworzenia kopii zapasowej całej partycji systemowej (najczęściej dysku C). Jednym z takich programów jest Paragon Backup & Recovery dostępny zarówno w wersji bezpłatnej (najmniejsza liczba opcji) jak i w wersjach płatnych (o większej liczbie opcji). W kolejnych dwóch podrozdziałach znajduje się opis procesu tworzenia kopii zapasowej systemu i przywracania systemu przy jej użyciu Tworzenie kopii zapasowej systemu operacyjnego Aby przygotować się do wykonania kopii zapasowej systemu za pomocą programu Paragon Backup & Recovery: 1. Zainstaluj świeży system, pozwól mu pobrać z internetu i zainstalować wszystkie dostępne aktualizacje. Zainstaluj wszystkie potrzebne programy, sterowniki itp. Skonfiguruj wszystkie ustawienia systemowe. Jeśli aktualnie używany system działa poprawnie, możesz ten krok pominąć i od razu przejść do punktu (

124 2. Pobierz ze strony program Paragon Backup and Recovery i zainstaluj go w swoim komputerze. Aby móc używać programu, konieczna jest rejestracja w serwisie producenta w celu uzyskania klucza produktu i numeru seryjnego. Nie trzeba za to płacić. 3. Uruchom zainstalowany program. 4. Utwórz nośnik awaryjny. W prawym dolnym rogu okna programu pojawi się przypomnienie, aby utworzyć nośnik, za pomocą którego będzie można przywrócić system z kopii zapasowej w razie awarii (rysunek 7.1). Kliknij łącze create Recovery CD i postępuj zgodnie ze wskazówkami programu. Rysunek 7.1. Przypomnienie o utworzeniu nośnika awaryjnego 5. Utwórz kopię zapasową partycji systemowej (dysku C). 123 (

125 Można to zrobić na dwa sposoby: z poziomu systemu operacyjnego lub konsoli przywracania. Poniżej znajduje się opis tego procesu przy użyciu konsoli przywracania, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo, że w przypadku awarii i tak trzeba będzie z niej skorzystać. Aby wykonać kopię zapasową systemu operacyjnego za pomocą programu Paragon Backup & Recovery: 1. Włóż do napędu awaryjną płytę CD/DVD lub podłącz awaryjny nośnik Flash w przypadku płyty CD lub DVD w BIOS-ie płyty głównej komputera napęd CD/DVD powinien być ustawiony jako pierwszy w kolejce do uruchamiania (tak jest zazwyczaj standardowo ustawione). W przypadku pamięci Flash może być konieczne odpowiednie skonfigurowanie BIOS-u lub skorzystanie z menu startowego dostępnego poprzez naciśnięcie klawisza F12 od razu po włączeniu komputera (przed uruchomieniem systemu operacyjnego). Szczegółowych informacji należy poszukać w dokumentacji komputera. 2. Uruchom komputer ponownie i poczekaj na pojawienie się ekranu z opcjami uruchomienia systemu awaryjnego (rysunek 7.2). 124 (

126 Rysunek 7.2. Ekran z opcjami uruchomienia systemu awaryjnego Wybierz pozycję Normal Mode (Tryb normalny), a jeśli wystąpią jakieś problemy wypróbuj także opcje Safe Mode (Tryb bezpieczny) i Low-Graphics Safe Mode (Tryb bezpieczny z okrojoną grafiką). 3. W kolejnym oknie wybierz pozycję Paragon Backup & Recovery (rysunek 7.3). Rysunek 7.3. Ekran opcji systemu awaryjnego 125 (

127 4. W następnym oknie kliknij prawym przyciskiem myszy partycję, którą chcesz skopiować, a następnie w menu podręcznym, które zostanie wyświetlone kliknij opcję Back Up Partition (Wykonaj kopię zapasową partycji) rysunek 7.4. Rysunek 7.4. Menu podręczne 5. W oknie Create an image of partition (Utwórz obraz partycji), które zostanie wyświetlone wybierz stopień kompresji (Compression level) i wskaż miejsce zapisu pliku z obrazem systemu (Backup destination) rysunek Kliknij przycisk Backup. Spowoduje to zatwierdzenie zadania do wykonania, ale żeby je rzeczywiście wykonać, należy jeszcze nacisnąć kombinację klawiszy Ctrl+A lub kliknąć znajdujący się w lewym dolnym rogu ekranu przycisk Apply. 126 (

128 Rysunek 7.5. Okno konfiguracji kopii zapasowej 7. W oknie Applying changes, które zostanie wyświetlone, kliknij przycisk Yes, a po zakończeniu procesu kopiowania partycji kliknij przycisk Close. To wszystko, jeśli chodzi o utworzenie obrazu partycji. W zależności od wybranej opcji, obraz można zapisać na płycie (lub płytach) albo pozostawić na dysku (innym niż C) Przywracanie systemu operacyjnego Procedura przywracania systemu jest bardzo podobna do procedury tworzenia jego obrazu. obrazu: Aby przywrócić system operacyjny z zapisanego 127 (

129 1. W oknie widocznym na rysunku 7.3 wybierz opcję Simple Restore Wizard (Prosty kreator przywracania systemu). 2. W oknie, które zostanie wyświetlone kliknij przycisk Next. Aby automatycznie znaleźć obrazy partycji przechowywane na dostępnych dyskach twardych, pozostaw zaznaczenie opcji Search archive images on all hard disks (rysunek 7.6). Rysunek 7.6. Pierwsze okno kreatora przywracania partycji z kopii zapasowej 3. Wybierz obraz systemu z wyświetlonej listy lub znajdź inny korzystając z opcji Select Image, a następnie kliknij przycisk Next (rysunek 7.7). 4. W następnym oknie kliknij przycisk Next, a w kolejnym wybierz partycję, na której ma zostać 128 (

130 zapisana zawartość obrazu (w przypadku systemu należy wybrać partycję C) rysunek 7.8. Rysunek 7.7. Okno wyboru obrazu partycji Rysunek 7.8. Okno wyboru partycji do zapisu danych 5. W kolejnych trzech oknach kliknij przycisk Next, aby rozpocząć proces zapisu. 129 (