BIBLIOTEKA GŁOWNA ROCZNIK BIBLIOTEKI GŁÓWNEJ UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO

Transkrypt

1 BIBLIOTEKA GŁOWNA ROCZNIK BIBLIOTEKI GŁÓWNEJ UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO R. V OPOLE 2000

2 UNIWERSYTET OPOLSKI Rocznik Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego R. v OPOLE 2000

3 KOMITET WYDAWNICZY Przewodniczący: Stanisław Sławomir Nicieja Członkowie: Stanisław Gajda, ks. Piotr Jaskóła, Adam Latała, Marek Masnyk, Janusz Słodczyk, Krzysztof Szczegot, Janina Hajduk-Nijakowska REDAKCJA Anna Blaszczyk, Władysław Hendzel, Wanda Matwiejczuk, Teresa Wiercińska (sekretarz) REDAKCJA TECHNICZNA Jolanta Brodziak-Rajfur SKŁAD KOMPUTEROWY Jolanta Brodziak-Rajfur, Elżbieta Rybakowska PROJEKT OKŁADKI Ewa Krasińska ZDJĘCIA Zygmunt Drużbicki, K rzysztof Swiderski, zdjęcia archiwalne Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego ISSN Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, ul. H. Sienkiewicza 33, tel. (077) (składanie zamówień), (sekretariat), wydawnictwo@ uni.opole.pl. Druk: Zakład Poligraficzny NOT, Opole, ul. Katowicka 50. Nakład: 50 egz. Objętość: ark. wyd. 4,95; ark. druk. 4,0 + 0,5.

4 UNIWERSYTET O PO LSK '^

5 SPIS TREŚCI Od re d a k c ji... 7 ARTYKUŁY Wanda M ATW IEJCZUK - Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego w czasie powodzi w 1997 r o k u Wanda M ATW IEJCZUK - Odbudowa zniszczonego obiektu i plany budowy nowego gmachu b ib lio te c z n e g o Anna BŁASZCZYK, Elżbieta RYBAKOW SKA - Odtwarzanie utraconego księgozbioru. Dary przekazane Bibliotece Głównej Uniwersytetu O p o ls k ie g o KOM UNIKATY Helena OKOŃ - Zestaw ienia tematyczne Oddziału Informacji Naukowej z lat SPRAW OZDANIE I KRONIKA Alicja TOM ALSKA - Sprawozdanie z działalności Biblioteki Głównej i sieci bibliotecznej w latach Anna BŁASZCZY K - W ażniejsze wydarzenia w latach

6 OD REDAKCJI Piąty numer Rocznika Biblioteki Głównej opracowany został ze znacznym opóźnieniem, spowodowanym usuwaniem skutków tragicznej powodzi. Materiały zamieszczone w tym roczniku poświęcone są dokumentacji wydarzeń z lipca 1997 roku, ludziom i ich pracy, zrealizowanym zadaniom i planom na przyszłość. W czasie powodzi zniszczony został księgozbiór liczący ponad sto dwadzieścia tysięcy woluminów. Szczególnie dotkliwe straty poniesiono w czasopiśm iennictwie. Ten zbiór zostanie odtworzony poprzez zmikrofilmowanie brakujących roczników czasopism. W okresie od sierpnia 1997 roku do grudnia 1999 roku, Biblioteka Główna otrzymała od osób prywatnych i instytucji ponad siedemdziesiąt tysięcy wolum inów książek i czasopism. Nadal kontynuowane są działania związane z uzupełnianiem utraconego księgozbioru i przyjmowane są dary a ten proces potrwa z pew nością jeszcze kilka lat. W kolejnych wydaniach ROCZNIKA będą przekazywane informacje o postępie starań Biblioteki w zakresie odbudowy zniszczonego warsztatu naukowego, zamieścimy listy ofiarodawców książek i czasopism, a także postaramy się poinformować o bliższych terminach rozpoczęcia budowy nowego budynku bibliotecznego. Okaleczona przez powódź Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego została odbudowana i służy czytelnikom, było to możliwe dzięki zaangażowaniu, szybkiej pomocy, ofiarności i pracy wielu ludzi, którzy wraz z bibliotekarzami stawili czoło potężnemu żywiołowi powodzi. Wszystkim osobom i instytucjom, które udzieliły pomocy Bibliotece Głównej Uniwersytetu Opolskiego w czasie powodzi w 1997 roku, a także przy usuwaniu jej skutków, władze Uniwersytetu Opolskiego i dyrekcja Biblioteki Głównej składają najserdeczniejsze podziękowanie. dr W anda Matwiejczuk Dyrektor Biblioteki Głównej

7 ARTYKUŁY

8 W anda M ATW IEJCZUK BIBLIOTEKA GŁÓWNA UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO W CZASIE POWODZI W 1997 ROKU Dziewiąty lipca 1997 roku, słoneczny, ciepły, letni dzień był ostatnim przed tragedią powodzi, która dzień później ogarnęła wyspę Pasiekę i znajdującą się tam Bibliotekę Uniwersytetu Opolskiego. Komunikat W ojewody O polskiego zam ieszczony w tym dniu w prasie zawierał wezwanie do ewakuacji wielu miejscowości, nie wymieniono w nim jednak Opola, jak również nie było w nim zdecydowanego ostrzeżenia, które rejony miasta m ogą zostać zalane. W godzinach popołudniowych tego dnia radio rozpoczęło nadawanie ostrzegawczych wiadomości o zbliżającej się powodzi. Nadal jednak brakowało informacji określających przewidywania co do rozmiarów fali powodziowej. W sytuacji narastającego zagrożenia dyrekcja Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego dziewiątego lipca o godzinie 930 rozpoczęła działania w trybie nadzwyczajnym. Przerwane zostały codzienne obowiązki i udostępnianie zbiorów, Bibliotekę zamknięto, a bibliotekarze, wraz z dodatkowo przydzieloną obsługą, i z pom ocą służb administracyjnych Uniwersytetu, przystąpili w szybkim tempie do ewakuacji księgozbioru. Opróżniono regały z najniżej położonej kondygnacji m agazynów, przeniesiono na korytarze i do sal na piętrach wszystko to, co można było przenieść w ciągu kilkunastu godzin w bardzo trudnych warunkach. W godzinach popołudniowych JM Rektor, prof. dr hab. Stanisław Nicieja, wydał szczególne polecenia, przyspieszające prace ewakuacyjne, sprowadził na pomoc wojsko i osobiście nadzorował przebieg prowadzonej akcji. W ieczorem przybył także do Biblioteki przewodniczący Rady Bibliotecznej, prof. dr hab. Stanisław Kochman. W wyniku podjętych działań wyniesiono poza magazyny ponad kilkadziesiąt tysięcy woluminów książek i czasopism, aparaturę i część wyposażenia bibliotecznego. Pozostały księgozbiór przemieszczono na najwyższe półki regałów. Tego dnia i tej nocy nie można było wykonać już nic więcej. W bibliotece zorganizowano specjalny dyżur i w obiekcie pozostał kierownik administracyjny, inż. Antoni Mańka. Kiedy wraz z JM Rektorem opuszczałam po północy obiekt biblioteczny,

9 12 Wanda Matwiejczuk mieszkańcy wyspy Pasieka spali, w domach było ciemno, nikt prawdopodobnie nie przeczuw ał tego, co miało się wydarzyć za kilka godzin. Dziesiątego lipca o godzinie 530 na budynku bibliotecznym i sąsiednich domach mieszkalnych umieszczony został kom unikat o konieczności ewakuacji z powodu zbliżającej się powodzi. Tego ranka mieliśmy wrócić do pracy i kontynuować akcję ewakuacyjną. N iestety, część z nas pozostała w zalanej, odciętej od centrum Opola, zaodrzańskiej części miasta. Tam bowiem już o 430 rozpędzona fala zalała ul. Prószkowską, N iem odlińską i pozostałe ulice tego rejonu. Grupa pracowników z bezpiecznej części Opola dotarła do Biblioteki i starała się wynieść wszystko, co można było uratować do godziny dziesiątej rano, dziesiątego lipca, to jest do momentu, kiedy woda wtargnęła na wyspę Pasiekę, zalała Bibliotekę Główną, Instytut Śląski, W ojewódzką Bibliotekę Publiczną, Polskie Radio, szkoły, redakcję Nowej Trybuny Opolskiej, budynki mieszkalne i kilkanaście innych instytucji. W oda osiągnęła poziom 5,30 m. Zatopiony został cały dolny magazyn Biblioteki i górny do połowy. Siła fali pow odziowej, dostając się do drugiej kondygnacji i na korytarze, zniekształciła ciężkie metalowe regały i osiągnęła w niektórych miejscach, odbijając się od ścian, wysokość około siedmiu metrów. Nikt z nas, nigdy wcześniej nie mógłby przewidzieć tak tragicznego wym iaru zaistniałej katastrofy. Przez dwie doby budynek biblioteczny był odcięty od ocalałej części miasta. W pobliże budynku, a następnie do wewnątrz dotarliśmy dwunastego lipca, kiedy woda częściowo opadła. Prowizoryczny pomost, przerzucony z Instytutu Śląskiego, stanowił jedyną drogę do Biblioteki Głównej. Tego dnia zebrał się rów nież trzyosobow y zespół: dyrektor administracyjny, dr Kazim ierz Sochacki, kwestor, mgr inż. M aria Najda i dyrektor Biblioteki Głównej, dr W anda M atwiejczuk, którem u JM Rektor Uniwersytetu Opolskiego przekazał kom petencje i upow ażnienia w zakresie usuwania skutków powodzi. Z dnia na dzień powiększał się skład tego zespołu o pracowników bibliotecznych, administracyjnych i inżynieryjnotechnicznych. Dyrektor Departam entu Nauki i Szkolnictwa W yższego, m gr Stanisław Madej z M inisterstwa Edukacji Narodowej, powiadom ił władze U niwersytetu o natychmiastowej pomocy finansowej kierowanej w celu usuwania skutków powodzi. Rozpoczął się wyścig z czasem i ucieczka przed zapowiadaną drugą falą powodzi. Dzięki wielkiej dyscyplinie pracowników i sprawnej organizacji w zakresie transportu, urządzeń zabezpieczających energię elektryczną w bibliotece, instalacji pom p odprowadzających wodę, kom unikacji, aprowizacji i dostaw wody pitnej, zabezpieczenia ludzi pracujących przy usuwaniu zniszczeń, można było podjąć ten wielki wysiłek. W szyscy pracownicy U niwersytetu Opolskiego, którzy z w ielkim oddaniem i dużą pom ysłowością w spontanicznie podejmowanych akcjach i działaniach stanęli obok bibliotekarzy, dali wspaniały dowód i przykład, że w U niwersytecie Opolskim są ludzie, którym można powierzyć najtrudniejsze zadania, którzy nie liczyli godzin i dni przepracowanych w trudzie, wspólnie, ażeby uratować ja k najwięcej.

10 Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego w czasie powodzi w 1997 r. 13 Przed kolejną przewidywaną w ielką falą, w momencie, gdy pojawiła się możliwość wejścia do magazynu bibliotecznego, ewakuowano cały księgozbiór. To działanie było bardzo ważne i konieczne, ponieważ wilgoć panująca w dolnej części budynku i wysoka temperatura powodowały porażenie grzybem suchych książek. Jednocześnie podjęto w porozumieniu z Centrum Informatycznym Uniwersytetu szybkie działania w celu uzyskania kabiny dezynfekcyjnej do ratowania zalanych zbiorów. K om unikat przekazany przez Internet umożliwił nam uzyskanie kontaktu z Panią Ew ą Esser z Hann, przedstawicielką firmy ART ASSISTANCE w Niemczech. Pragnąc nieść pomoc w ratowaniu zalanych zbiorów bibliotecznych i zniszczonych przez powódź zabytkowych obiektów na Śląsku, podjęła ona akcję zbierania środków finansowych na ten cel i wyekspediowała do W rocławia i Opola specjalne komory, w których dezynfekowano i osuszano książki, czasopisma, archiwalia i dokumenty. Fachowe, specjalistyczne wskazania i zalecenia odnośnie ratowania i postępow ania ze zniszczonym księgozbiorem przekazała nam Biblioteka Narodowa. Z Pracowni Konserwatorskiej Uniwersytetu M ikołaja Kopernika z Torunia przyjechał do Biblioteki specjalista, konsultant do spraw konserwacji zbiorów. W raz z nim dotarła do nas chłodnia, do której przyniesiono zawilgocone najważniejsze publikacje. Ten specjalny konwój uzupełniono dodatkowym sam o chodem, którym wyekspediow ano do Torunia książki wymagające natychm iastowego zabezpieczenia w odpowiednich warunkach. Duże znaczenie w ratowaniu majątku bibliotecznego miała inicjatywa, pomysłowość i natychm iastowe działanie inż. Andrzeja Kimli i Zbigniewa Ratajczaka, którzy skonstruowali linię konserwatorską do odrestaurowania zalanych m i krofilmów. Dzięki ich działaniom oczyszczony, zdezynfekowany i osuszony zbiór klisz m ikrofilm owych wrócił do zbiorów bibliotecznych. Stosując się do obowiązujących zaleceń, które obligowały nas do szybkiego usunięcia zagrożonych, zgniłych i zagrzybionych publikacji, zorganizowano specjalny transport. Ciężarowe samochody zapełnione tysiącami książek naukowych, podręczników, skryptów i czasopism, z wielkim trudem gromadzonych przez ponad czterdzieści pięć lat, szybko pokonywały ostatnią drogę, aby podzielić los zniszczonych sprzętów mniejszej i większej wartości na specjalnym miejskim wysypisku, przeznaczonym na mienie zniszczone przez powódź. Decyzja o usunięciu zniszczonych zbiorów była konieczna, długi okres przebywania druków w wodzie mocno zanieczyszczonej związkami chemicznymi, w błocie i rozwijającej się pleśni, spowodował zanik oraz wybarwienie tekstu i ilustracji, sklejenie stron oraz poważne uszkodzenia, nie pozwalające na identyfikację większości dokumentów. Ze względu na bezpieczeństwo ludzi zastosowano szczególne środki ostrożności, a do najbardziej zniszczonych części m agazynów skierowane zostały specjalne ekipy wojska. Nie udałoby się nam tak szybko wydźwignąć z powodzi, gdyby nie ofiarna pomoc żołnierzy i świetne dowództwo chorążego, Stanisława Gawła z JW 3411 z Opola. Odpowiednio przygotowane i wyposażone grupy wojska przem ieszczały się sprawnie w ciemnych wypełnionych w odą korytarzach, wynosząc zniszczone zbiory. W lipcu i sierpniu żołnierze pracowali razem

11 14 Wanda Matwiejczuk z bibliotekarzam i po kilkanaście godzin dziennie i wykonywali najcięższe, ryzykowne prace ewakuacyjne. Przy ratowaniu zbiorów bezcenna okazała się praca wszystkich bibliotekarzy, ich postawa i wielka zawodowa solidarność. Zarówno w czasie ewakuacji jak i przy usuwaniu skutków powodzi pracownicy nie szczędzili czasu ani sił, przerywali urlopy i stanęli jeden obok drugiego, podając z rąk do rąk tysiące książek. Przy osuszaniu publikacji pomagali nam pracownicy naukowi, cierpliwie przekładając setki stronic bibułą filtracyjną. Zrezygnowano z wolnych sobót i niektórych niedziel, pracowano bardzo szybko, ażeby wynieść ocalałe wydawnictwa i ulokować je w suchym, bezpiecznym miejscu. Budynek starego szpitala przy placu M. Kopernika w Opolu stał się lecznicą dla zawilgoconych zbiorów książek, czasopism, archiwaliów i dokumentów Biblioteki Głównej Uniwersytetu, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, Archiwum i Rozgłośni Polskiego Radia. Po oczyszczeniu, a także długiej, ponad dwuletniej kwarantannie część z tych druków powróciła na półki biblioteczne. Powódź zniszczyła, przez całkowite zalanie lub zawilgocenie, ponad sto dwadzieścia tysięcy woluminów książek, czasopism i wydań albumowych. Powstały duże braki w literaturze naukowej, podręcznikach i skryptach, a największe w czasopiśmiennictwie. Historia, filologia polska i językoznawstwo, filologia wschodniosłowiańska, pedagogika, psychologia, socjologia i filozofia, to dziedziny w iedzy, z których poniesiono największe straty w księgozbiorze bibliotecznym. Chronologia wydawnicza zniszczonego zbioru obejmuje okres międzywojenny, lata , w zbiorach z tego okresu poniesiono największe straty, w mniejszym stopniu zniszczenia w ystępują w publikacjach wydanych w latach Ocalały księgozbiór w liczbie ponad 400 tysięcy woluminów to zbiory, które ewakuowano oraz księgozbiór naukowy czytelni, starodruki, zbiory Informacji N a ukowej i mikrofilmy. Nie uległy zniszczeniu zbiory bibliotek wydziałowych, instytutowych i Katedry Inżynierii Procesowej. Równolegle z usuwaniem strat po powodzi podjęte zostały działania, które będą trwały kilka, może nawet kilkanaście lat, mające na celu odtworzenie zniszczonego księgozbioru. Na apel skierowany do dużych bibliotek polskich odpowiedziała w iększość z nich, deklarując konkretne tytuły i roczniki czasopism. W iele osób prywatnych zgłosiło się z propozycją przekazania w darze swoich domowych i naukowych księgozbiorów. Jako jedna z pierwszych zgłosiła się Pani Grażyna Strumiłło-M iłosz, która zadeklarowała zgromadzenie większości książek wydanych przez Profesora Czesława Miłosza, laureata Nagrody Nobla. Dziewiątego października 1997 roku książki te znalazły się już w Opolu. Biblioteka Główna Uniwersytetu M ikołaja Kopernika w Toruniu dostarczyła na własny koszt pierwszy transport książek przekazanych w darze. W ydawnictwo Ossolineum we Wrocławiu zgromadziło i przekazało wiele ważnych tytułów książek i czasopism wydanych w tej oficynie. Zbiórkę książek prowadziła dla bibliotek opolskich Biblioteka Narodowa. Profesorowie Uniwersytetu Opolskiego z własnej inicjatywy pośpieszyli z pom ocą Bibliotece Głównej, pro

12 Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego w czasie powodzi w 1997 r. 15 wadząc korespondencję i czyniąc starania o pozyskanie niezbędnych tytułów książek i brakujących roczników czasopism humanistycznych. W iele urzędów, instytucji, uczelni i osób prywatnych oprócz zbiorów skierowało na adres Uniwersytetu Opolskiego konkretne środki finansowe z przeznaczeniem ich na usuwanie skutków powodzi i odrestaurowanie obiektu Biblioteki Głównej, a także na zakup księgozbioru, aparatury, wyposażenia. N ajw iększą dotację przekazały nam na ten cel: M inisterstwo Edukacji Narodowej, Komitet Badań N a ukowych, Fundacja Nauki Polskiej LIBRARIUS, Bank Śląski w Opolu, firma Eichmiiller z N iem iec, Uniwersytet Śląski w Katowicach, księża katoliccy z A m e ryki, profesorowie z kilku uczelni polskich i zagranicznych. Biblioteka Narodowa udzieliła nam pomocy merytorycznej w zakresie ratowania zbiorów, dostarczyła nam książki zebrane z darów, podjęła się zmikrofilmowania brakujących czasopism i wyposażyła Bibliotekę w sprzęt do osuszania pomieszczeń i księgozbioru. Władze Uniwersytetu Opolskiego przeznaczyły z budżetu dodatkowe fundusze na uzupełnienie zbiorów. Obecnie staje przed bibliotekarzami kolejne zadanie, dalsze gromadzenie oraz opracowanie odzyskanych zbiorów i przygotowanie ich do udostępniania czytelnikom. Będzie to w ym agało wielu dodatkowych godzin pracy i dużego zaangażowania ze strony bibliotekarzy. Przyjmowany egzemplarz obowiązkowy, dodatkowe zwiększone zakupy, a także liczne dary książkowe i udzielana pomoc finansowa umożliwiająca zakup odpowiedniej aparatury kopiującej, pozwalają prognozować, że uda się w najbliższym dziesięcioleciu przywrócić Bibliotece Głównej Uniwersytetu Opolskiego stan jej księgozbioru sprzed powodzi. Rada Biblioteczna na posiedzeniu dnia 9 września 1997 roku przejęła informacje o stanie Biblioteki i wielkich stratach, jakie spowodowała powódź. Sformułowane wnioski dotyczą konieczności rozbudowy obecnego budynku bibliotecznego, a w najbliższej przyszłości przystąpienia do budow y nowego obiektu na suchym, odpowiednio bezpiecznym terenie. Od 1 października 1997 roku Biblioteka Główna rozpoczęła swoją działalność. Udostępniono czytelnikom księgozbiór czytelni, który powiększono o kilkanaście tysięcy tytułów książek, otwarto wyodrębnioną wypożyczalnię podręczników i skryptów. Pozostały księgozbiór będzie udostępniony po odzyskaniu części m agazynów bibliotecznych, które zostały poddane osuszeniu i remontom.

13

14 2. Wejście do magazynu bibliotecznego (Folo. arch. BGUO)

15 4. Grupa żołnierzy, która brała udział w usuwaniu skutków powodzi {Foto. arch. BGUO)

16 . Wnętrze kabiny dezynfekcyjnej zainstalowanej w Opolu do osuszania zalanych zbiorów (Fon, arek BGUO) 6. Suszenie zawilgoconego księgozbioru (Foto. arch. BGUO)

17 8. Wolontariusze z Wielkiej Brytanii. Holandii, Francji, Japonii, Czech (Foto. arch. BGUO)

18 10. Czyszczenie i osuszanie mikrofilmów {Foto. arch. BGUO)

19 11. Bibliotekarki czyszczą zawilgocone książki (Foto. arch. BGUO) 12. Segregowanie zbiorów uratowanych przed powodzią (Foto. K. Świderski)

20 14. Książki Czesława Miłosza ofiarowane przez Panią Grażynę Strumiłło-Miłosz (Foto. arch. BGUO)

21 16. Powrót książek do magazynów (Foto. arch. BGUO)

22 W anda M ATW IEJCZUK ODBUDOWA ZNISZCZONEGO OBIEKTU I PLANY BUDOWY NOWEGO GMACHU BIBLIOTECZNEGO W pierwszych dniach w rześnia 1997 roku bibliotekarze, administracja, służby techniczne, rem ontow e i porządkowe przystąpiły do drugiego etapu prac przy usuw a niu skutków powodzi. Określono stan strat, plan remontów i inwestycji oraz harm o nogram działań, który miał doprowadzić do szybkiego, ponownego otwarcia Biblioteki Głównej w październiku 1997 roku. Stan budynku po powodzi w lipcu 1997 roku Całkowitem u zniszczeniu uległy dwa duże magazyny biblioteczne. Decyzja odzyskania utraconej powierzchni magazynowej dotyczyła tylko jednego magazynu, usytuowanego na parterze budynku, drugi magazyn ulokowany w piwnicach został wyłączony z użytkowania. Powódź zniszczyła sieć elektryczną, system wentylacyjny, kanalizacyjny, cieplny, zabezpieczenie przeciwpożarowe i łączność telefoniczną. Dwie windy towarowe nadawały się do pilnej naprawy. Ciągi regałów zwartego magazynowania zostały zdewastowane w takim stopniu, że konieczny był ich demontaż i kapitalny remont, zaszła potrzeba zakupu dodatkowych zestawów regałów, które mogłyby zastąpić zniszczone, nie nadające się ju ż do użytku. Hole, korytarze i sale, gdzie składowano ewakuowane zbiory należało w yrem ontować. Elewacja budynku, chodniki i podjazdy zostały poważnie zniszczone i wymagały również odpowiednich napraw.

23 18 Wanda Matwiejczuk Odbudowa zniszczonego obiektu Zadania zrealizowane od 1 w rześnia 1997 roku do 30 grudnia 1999 roku: 1 października 1997 roku Biblioteka Główna została udostępniona pracownikom naukowym i studentom, zorganizowano na okres przejściowy wypożyczalnię podręczników i skryptów w byłym pomieszczeniu m agazynowym sprzętu technicznego, nowe lokum wyremontowano i wyposażono w odpowiedni sprzęt. W ciągu 1998 roku powiększono księgozbiór czytelni o kilkanaście tysięcy w o luminów książek i czasopism, rozbudowano salę czytelnianą o dwa pom ieszczenia um ożliwiające rozszerzenie usług informacyjnych i kserograficznych dla czytelników. Dodatkowo wybudowano informatorium, gdzie czytelnicy m ają dostęp do skom puteryzowanych baz danych i informacji o zbiorach bibliotecznych. W czytelni wprowadzono wolny dostęp do zbiorów z zastosowaniem systemu zabezpieczającego 3M. To zadanie miało być rozpoczęte latem 1997 roku, niestety powódź uniemożliwiła jego realizację. Całość prac wykonano w 1998 roku ze środków przyznanych z Fundacji Nauki Polskiej - LIBRARIUS i Programu SUBIN-Powódź 98 Nr 2, przyznana subwencja wyniosła sto pięćdziesiąt tysięcy złotych. Z uzyskanej dotacji wykonano także wiele prac przy oczyszczaniu i naprawie budynku. Odrestaurowano jeden magazyn biblioteczny, co umożliwiło wygospodarowanie miejsca na przechowywanie około sto pięćdziesięciu tysięcy woluminów. Magazyny wyposażono w nowy sprzęt i bloki nowych regałów zwartego magazynowania. W yrem ontowano sieć elektryczną i ciepłowniczą, udrożniono ciągi wodne i kanalizacyjne oraz system przeciwpożarowy, który przed pow odzią sterowany był automatycznie, po powodzi ze względu na bardzo wysoki koszt zainstalowania nowego systemu, zmuszeni byliśm y zastosować sterowanie ręczne. Odnowiono elewację budynku, naprawiono zniszczone obrzeża chodników oraz podjazdy do posesji bibliotecznej. Uzupełniono zniszczony sprzęt, wyposażenie, odnowiono zniszczoną introligatom ię i warsztat konserwatorów obiektu. Dzięki drugiej dotacji z Fundacji Nauki Polskiej, Programu SUBIN-Powódź 98 w wysokości jednego miliona złotych, zainstalowano zautomatyzowany system wentylacji i klimatyzacji. Agregaty zabezpieczające praw idłow ą funkcję tego systemu zainstalowane zostały tak, ażeby w każdej koniecznej sytuacji można było dokonać szybkiego ich demontażu i ewakuacji. To zadanie zostało wykonane do 30 grudnia 1999 roku. Pom ieszczenia biblioteczne, które w czasie powodzi znalazły się pod wodą, zostały odrestaurowane. W magazynie bibliotecznym na bieżąco wykonywane są pomiary wilgotności i temperatury, zainstalowany nowy system wentylacyjnoklimatyzacyjny sterowany automatycznie zapewnia ludziom odpowiednie warunki pracy a zbiorom bibliotecznym prawidłowe przechowywanie. Realizacja tych w szy

24 Odbudowa zniszczonego obiektu i plany budowy nowego gmachu bibliotecznego 19 stkich prac remontowo-budowlanych i ponowne uruchomienie Biblioteki nie byłyby możliwe, gdyby nie szybka pomoc ze strony M inisterstwa Edukacji Narodowej, Komitetu Badań Naukowych, M inistra ds. Usuwania Skutków Powodzi, pana Jerzego W idzyka, Biblioteki Narodowej i wielkiego zaangażowania władz i administracji Uniwersytetu Opolskiego, a przede wszystkim olbrzymiego wysiłku bibliotekarzy, kierownika administracyjnego Biblioteki i podległych mu służb technicznych, a także wojska i wolontariuszy, którzy przybyli do Opola z różnych regionów Europy i bezinteresownie ponad miesiąc pracowali przy usuwaniu skutków powodzi. W tym miejscu dyrekcja Biblioteki Głównej pragnie złożyć najserdeczniejsze p o dziękowanie wszystkim władzom państwowym, resortowym i uczelnianym, kierownikom i pracownikom Biblioteki Głównej i sieci bibliotecznej, pracownikom naukowym i studentom, wojsku, wolontariuszom i wszystkim osobom, które przyszły z pomocą i przyczyniły się do uratowania znacznej części księgozbioru, odrestaurowania budynku i oddania go ponownie do użytku czytelnikom. Dzięki uzyskanej pom ocy finansowej i ofiarnej pracy ludzi, większość prac została zakończona do 30 grudnia 1999 roku. Plany budowy nowego gmachu bibliotecznego Trudna sytuacja lokalowa Biblioteki Głównej spowodowana przez powódź i brak miejsca na grom adzenie zbiorów stały się przedmiotem troski władz adm inistracyjnych i uniwersyteckich. Dnia 12 stycznia 1998 roku został powołany Społeczny Kom itet Budowy Biblioteki Uniwersyteckiej w Opolu, w jego skład weszli parlamentarzyści, przedstaw iciele administracji państwowej, politycy, pisarze, bibliotekarze, nauczyciele akadem iccy i przedstawiciele przemysłu. Honorowym przew odniczącym został ks. biskup prof. dr hab. Alfons Nossol, pracami organizacyjnymi będzie kierował przewodniczący Rady Bibliotecznej Uniwersytetu Opolskiego, prof. dr hab. Stanisław Kochman. W celu upamiętnienia podjęcia tej ważnej decyzji przez mieszkańców województwa opolskiego, pozwalamy sobie zamieścić teksty dokum entów przygotow anych i skierowanych do różnych środowisk z prośbą o poparcie zainicjow anych starań (załącznik 1, 2, 3 do artykułu). Rok 1998 przeznaczono na opracowanie programu użytkowego oraz wytycznych architektoniczno-urbanistycznych nowego obiektu. Program użytkowy obiektu opracowany został w 1998 roku przez Wandę Matwiejczuk i Elżbietę Czerwińską. W oparciu o ten dokument Jerzy Maj, Witold Przybyszewski, A nna Przybyszewska opracowali wytyczne architektoniczno-urbanistyczne oraz technologiczne1. W ojewoda Opolski, Ryszard Zembaczyński po 1 Program użytkowy obiektu Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego, oprać.: Wanda Matwiejczuk i Elżbieta Czerwińska, Opole 1998 (maszynopis). Wytyczne architektoniczno-urbanistyczne. Program użytkowy oraz wytyczne technologiczne, oprać.: Jerzy Maj, Witold Przybyszewski, Anna Przybyszewska, Warszawa 1998 (maszynopis).

25 20 Wanda Matwiejczuk wołał zespół doradczy przy architekcie wojewódzkim, który wspomagał dyrekcję Biblioteki w pracach programowych. Opracowany wniosek, dotyczący budowy nowego gmachu bibliotecznego na posesji stanowiącej własność Uniwersytetu, skierowano do opinii M inisterstwa Edukacji Narodowej. Planowany obiekt przewidziany jest docelowo na zgromadzenie ok woluminów. Jego realizacja przebiegać będzie w czterech etapach: I etap - przygotowanie i wykonanie projektu architektonicznego i proje- R ktu budowlano-wykonawczego oraz przygotow anie placu budowy. II etap - planowane rozpoczęcie budowy i realizacja zadań umożli- L wiających budowę głównego gmachu, w którym znajdą się: informacja naukowa, agendy udostępniania zbiorów, dział zbiorów zabytkowych, zespół pracowni bibliotecznych i dydaktycznych, magazyn otwarty z wolnym dostępem do zbiorów na woluminów, magazyn z wolnym dostępem do czytelni na woluminów, magazyn ogólny na zbiory zwarte i czasopisma na woluminów. III etap L IV etap L budow a I magazynu na woluminów. - budow a II magazynu również na woluminów. Obiekt będzie m ieścił zbiory biblioteczne Uniwersytetu Opolskiego z następujących dziedzin: filologia polska, językoznawstwo, slawistyka, filologia wschodniosłowiańska, historia, pedagogika, psychologia, socjologia, filozofia, ochrona środowiska, polityka, geografia, a także zbiory prezencyjne ze wszystkich dziedzin wiedzy objętych programem studiów uniwersyteckich, zbiory regionalne dotyczące Śląska Opolskiego oraz zbiory ekonomiczne Biblioteki W ydziału Ekonomicznego. Podstawowym zbiorem bibliotecznym będą druki zwarte i czasopiśmiennictwo, ponadto zgromadzone zostaną starodruki, kolekcje zbiorów autorskich, archiwalia, kartografia, zbiory specjalne, dokumenty życia społecznego, normy, zbiory m ikrofilmów i m ikrofisz, fotokopie, nagrania dźwiękowe i filmy. Realizacja planowanej inwestycji przyczyni się do powstania pełnego kompleksu bibliotecznego i informacyjnego, zlokalizowanego przy ul. Oleskiej w pobliżu gm a chu głównego Uniwersytetu. Inwestycja ta zaspokoi potrzeby opolskiego środowiska naukowego na najbliższe trzydzieści lat.

26 Odbudowa zniszczonego obiektu i plany budowy nowego gmachu bibliotecznego 21 Załącznik la APEL Senatu Uniwersytetu Opolskiego do polskich środow isk uniwersyteckich i akadem ickicli Senat Uniwersytetu Opolskiego na posiedzeniu w dniu 27 listopada 1997 r. zapoznał się z raportem ekspertów o stanie technicznym gmachu Biblioteki Głównej Uniwersytetu. Raport ten jednoznacznie stwiterdza, że zalane w wyniku powodzi lipca 1997 r. pomieszczenia magazynowe nie nadają się do użytku i na trwale uniemożliwiają bezpieczne magazynowanie zbiorów uszczuplając o 50% ogólną powierzchnię magazynową Biblioteki. Ten stan infrastruktury Biblioteki Głównej nie zapewnia warunków dla przechowywania zbiorów odtwarzanych po stratach powodziowych (około woluminów), magazynowania nowych bieżących nabytków (około woluminów) i tzw. egzemplarzy obowiązkowych przekazywanych Bibliotece Głównej przez wszystkie polskie wydawnictwa decyzją Ministerstwa Kultury (około tysięcy egzemplarzy). Już w bieżącym roku akademickim wyczerpią się możliwości magazynowania zbiorów. Biorąc pod uwagę stan aktualnej Biblioteki Głównej i płynące stąd poważne zagrożenia dla pełnienia przez nią podstawowych funkcji naukowych i dydaktycznych adresowanych do całego środowiska naukowego Opolszczyzny, szczególnie humanistycznego, Senat Uniwersytetu Opolskiego podjął uchwalę zobowiązującą władze UO do wszczęcia starań o budowę nowego gmachu biblioteki uniwersyteckiej. Senat Uniwersytetu O polskiego zwraca się jednocześnie do wszystkich środow isk naukowych i akademickich w Polsce o solidarne poparcie starań w sprawie budowy nowego gmachu B iblioteki G łównej kierowanych przez władze Uczelni 1 W ojewodę O polskiego do Rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Przewodniczący Senatu UO prof, dr hab. Stanisław Sławomir Nicieja

27 22 Wanda M atwiejczuk Załącznik lb U c h w a la n r 11 / S en atu U n iw e rs y te tu O p o ls k ie g o w s p ra w ie b u d o w y B ib lio te k i G łó w n e j S enat U n iw e rsyte tu O p o ls k ie g o na posiedzeniu w d n iu 27 lis to p a d a 1997 roku, po zapozn aniu się z raportem o stanie B ib lio te k i G łów nej po p o w o d zi prze dstaw ion ym p rz e z d y re k to ra B iblioteki dr W a n d ę M atw iejczu k, podjął uchw alę o k o n ie c z n o ś c i budow y now ego g m a chu B ib lio te k i G łów nej U niw ersytetu O p o ls k ie g o.. S enat zw ra ca się do W o je w o d y O polskie go z apelem o n ie zw ło czn e w y s tą p ie n ie do R ządu R z e c z y p o s p o lite j Polskiej w im ie n iu ad m in istra cji w o je w ó d ztw a o p o lskie g o z w n io s k ie m o w łączen ie do c e n tra ln e g o rejestru inw estycji z w ią z a n y c h z usu w a nie m skutków p o w o d zi w w o je w ó d z tw ie opolskim zadania in w e s ty c y jn e g o w postaci b u d o w y b ib lio te k i un iw e rs y te c k ie j w Opolu. Przewodniczący Senatu Uniwersytetu Opolskiego