Poprzednia Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Niepołomice

Transkrypt

1 Poprzednia Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Niepołomice Urząd Gminy Niepołomice / Umbrella Project SZANOWNI PAŃSTWO Z satysfakcją przedstawiamy Państwu projekt STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMINY NIEPOŁOMICE. Jest ona pierwszym istotnym etapem budowy w Niepołomicach lokalnej Agendy 21 jako programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju gminy w perspektywie 20 u lat. Prezentowany dokument określa ważniejsze cele i zadania, które trzeba wykonać aby nakreślona w strategii wizja gminy stała się rzeczywistością. Jego realizacja już w niedalekiej przyszłości winna zapewnić zdrowie i bezpieczeństwo mieszkańcom gminy. Tak bowiem sformułowano cel nadrzędny tej strategii. STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMINY NIEPOŁOMICE powstała w wyniku wielomiesięcznej wspólnej pracy przedstawicieli samorządu gminy, instytucji i liderów lokalnych, pracy wspieranej przez grupę konsultantów Umbrella Project w ramach programu opracowanie strategii ekorozwoju w gminach zgodnie z zaleceniami Agendy 21. Służyły temu cztery warsztaty zorganizowane w okresie od czerwca do listopada 2000 roku na terenie gminy Niepołomice. Jesteśmy przekonani, że entuzjazm i zaangażowanie jakie towarzyszyło procesowi budowania strategii nadal będzie obecne na etapie realizacji zadań i przedsięwzięć, że zarówno liderzy uczestnicy całego procesu, jak i mieszkańcy gminy będą aktywnie dążyć do wytyczonych celów. Tylko wtedy wizja : NIEPOŁOMICE MIASTEM I GMINĄ CZYSTĄ, ZDROWĄ I BOGATĄ, ZE SPOŁECZEŃSTWEM POGODNYM, WYSPORTOWANYM, PEŁNYM INICJATYW, PRZEDSIĘBIORCZYM, WSPANIALE WYEDUKOWANYM, KULTURALNYM, O WYSOKIM MORALE się spełni. Z całego serca życzymy tego sobie i wszystkim mieszkańcom naszej gminy. Przewodniczący Rady Miejskiej Stanisław Ptak SPIS TREŚCI Burmistrz Miasta i Gminy Stanisław Kracik Strona I. Proces tworzenia strategii i jego uczestnicy 1.1 Miejsce strategii w lokalnej Agendzie 1.2 Przebieg prac nad strategią 1.3 Struktura strategii II. Strategiczny kierunek rozwoju Gminy 2.1 Ogólna charakterystyka Gminy 2.2 Wizja przyszłości i cel nadrzędny rozwoju Gminy 2.3 Cele główne strategii III. Szanse i zagrożenia rozwoju Gminy SWOT 3.1 Czynniki sprzyjające rozwojowi 3.2 Czynniki ograniczające rozwój

2 IV. Plan operacyjny strategii problemy, cele szczegółowe i ich realizacja 4.1 Problemy gminy i cele strategii 4.2 Środowisko naturalne 4.3 Gospodarka 4.4 Sfera społeczna 4.5 Zarządzanie gminą V. Zarządzanie realizacją strategii 5.1 Formy instytucjonalne 5.2 Sposoby monitorowania realizacji strategii VI. Zalecenia do planu przestrzennego zagospodarowania VII. Zewnętrzne żródła finansowania inwestycji w ramach strategii zrównoważonego rozwoju I PROCES TWORZENIA STRATEGII I JEGO UCZESTNICY Miejsce strategii w lokalnej Agendzie 21. Rozwój zrównoważony w Polsce jest to zasada konstytucyjna ponieważ Rzeczypospolita Polska zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z art. 5 Konstytucji zapisu ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska określają jako zrównoważony rozwój społeczno gospodarczy, w którym w celu zrównoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli zarówno współczesnego jak i przyszłych pokoleń, następuje proces integrowania działań : politycznych gospodarczych, społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. Tworzenie strategii ekorozwoju w gminach jest niezbędnym warunkiem wypełnienia międzynarodowych zobowiązań Polski odnośnie wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju. Zasady te zostały przyjęte na konferencji zwanej Szczytem Ziemi, jaka odbyła się pod auspicjami ONZ w 1992 roku w Rio de Janeiro.

3 Znane są one jako Agenda 21, czyli Globalny Program Działań na rzecz rozwiązywania problemów ochrony środowiska. Szczególnie ważnym zobowiązaniem, wynikającym z podpisania dokumentów z Rio jest opracowanie i wdrożenie w każdej polskiej gminie, lokalnej Agendy 21 do końca roku Metodologia opracowania strategii zrównoważonego rozwoju w gminach zgodnie z zaleceniami Agendy 21 oparta na szeroko uspołecznionym procesie komunikacji, może być traktowana jako ważne narzędzie rozwoju demokracji lokalnej. Polega na tym, że w warsztatach uczestniczą przedstawiciele organizacji pozarządowych, liderzy lokalni, decydenci, czyli wszyscy zainteresowani rozwojem lokalnym. Tworzy się kolejno : - wizję rozwoju gminy, - raport o stanie gminy, - zasady komunikacji społecznej Określa się : - problemy środowiskowe, - cele i środki ich realizacji, - metody monitorowania przebiegu realizacji Aby strategia była zgodna z Agendą 21 wymaga szerokiego społecznego poparcia. Poparcie takie jest niemożliwe bez zrozumienia na czym polega rozwój zrównoważony. Strukturę lokalnej Agendy 21 przedstawia schemat : I Międzysektorowe partnerstwo (Lobby) Społeczne na rzecz wprowadzenia zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju)

4 II Informacja o zasobach gminy, w tym : Inwentaryzacja zasobów przyrodniczych, kulturowych i społecznych III Program zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) gminy Polityka ekologiczna gminy Program zrównoważonego rozwoju ochrony środowiska gminy Strategia ekorozwoju gminy - polityka gospodarcza - polityka społeczna Strategia zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego gminy Zagospodarowanie przestrzenne - polityka przestrzenna Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego IV Zarządzanie realizacją strategii 1.2. Przebieg prac nad strategią. Strategia zrównoważonego rozwoju pozwala ukierunkować proces zmian na ekorozwój oraz pomaga w uzyskaniu : - szansy harmonijnego rozwoju gospodarczego z wykorzystaniem istniejących zasobów przyrodniczych, - ochrony własnych zasobów przyrody i dóbr kultury, - możliwości ubiegania się o środki przeznaczone na rozwój gminy, aktywnego włączenia mieszkańców w zarządzanie, - szansy na rozwój społeczny miasta oraz utrzymanie lub powrót ludzi młodych i wykształconych, - poprawy warunków życia dla następnych pokoleń, - polepszenia warunków zdrowotnych mieszkańców przy zachowaniu lub poprawie stanu środowiska, - zachowania dobrego samopoczucia i równowagi psychicznej pracowników, mieszkańców poprzez obcowanie z naturą i zamieszkiwanie w urozmaiconym, naturalnym krajobrazie. Punktem wyjścia do sformułowania metodologii były założenia według których opracowanie powinno : - być uspołecznione tzn. angażować pracę nie tylko przedstawicieli samorządu,

5 ale także podmioty gospodarcze i społeczne funkcjonujące na terenie gminy oraz liderów lokalnych, - posiadać rozbudowaną sferę realizacyjną w postaci wyszczególnienia konkretnych zadań (ujętych w aspekcie czasowym) oraz instrumentów organizacyjnych, - posiadać wyraźnie określone miejsce w strukturze istniejących oraz planowanych dokumentów, studiów i programów branżowych. Odpowiedzią na tak postawione założenia jest Metoda Planowania Partnerskiego, która spełnia powyższe wymogi. Pozwala ona przy budowie strategii rozwoju, na połączenie wysiłku ekspertów z odbiorcą programu - społeczeństwem, reprezentowanym przez liderów lokalnych, radnych i pracowników Urzędu Gminy. Niezwykle ważny jest fakt, że jest to jedyna metoda, która poprzez ów bezpośredni kontakt, pozwala na skuteczne zaangażowanie się emocjonalne konsultantów w wykonywanie zlecenia oraz ich identyfikację z tym konkretnym miejscem. Możliwość bieżącego weryfikowania pracy przez Odbiorcę, którym w tym przypadku będzie, jest podstawowym wymogiem przy spełnianiu, obowiązujących w Unii Europejskiej, norm jakości usługi konsultingowej wg ISO Pierwszym elementem budowy strategii była szczegółowa charakterystyka istniejącej sytuacji. Przy budowie diagnozy stanu gminy, oprócz analizy dostępnych danych, posłużono się także metodą ankietyzacji lokalnej społeczności. Diagnoza stanu jak i cała Strategia Gminy Niepołomice nie skupia się jedynie na zagadnieniach gospodarczych, ale w sposób zintegrowany obejmuje wszystkie istotne dziedziny lokalnej rzeczywistości, wychodząc od środowiska jako uwarunkowania podstawowego, poprzez gospodarkę, zagadnienia społeczne, infrastrukturę techniczną po elementy zarządzania. Efekty tych prac zawarte zostały w raporcie zatytułowanym Raport o stanie gminy Niepołomice. Strategia zrównoważonego rozwoju gminy opracowana była w toku uspołecznionego procesu, obejmującego udział przedstawicieli władz i społeczności lokalnej. Proces planowania był procesem aktywnym i realizowanym w formie warsztatów, pracy społecznych grup roboczych, konsultacji wyników pracy, indywidualnej pracy członków zespołu opracowującego strategię, indywidualnej pracy konsultantów, różnych form sondaży społecznych ( ankietyzacja, wywiady środowiskowe, konferencje, debaty społeczne ). Uspołecznienie procesu strategii polega na wypracowaniu form społecznego współdziałania w zakresie opracowania wizji, celów działań, zadań oraz określenia środków na ich realizację. Opracowaną według wyżej wymienionych zasad strategię społeczność lokalna może uznać za zbiór własnych celów i dążeń, a dzięki udziałowi w pracach nad jej przygotowaniem będzie gotowa do samodzielnego jej wdrożenia, realizacji i monitorowania. Współautorstwo w opracowaniu strategii motywuje do działania społeczność lokalną. W pracy zespołowej wykorzystane zostały nowoczesne techniki warsztatowe między innymi moderacja wizualna, burza mózgów, analiza przypadku, formy graficzne, techniki audiowizualne. Zespół konsultantów Umbrella budując projekt strategii działał w trzech płaszczyznach : merytorycznej, metodycznej i organizacyjnej. Na płaszczyźnie merytorycznej zrealizowano następujące zadania : - przeprowadzono identyfikację problemów środowiskowych gminy, - zdefiniowano silne i słabe strony gminy oraz szanse i zagrożenia (analiza SWOT), - określono wizję rozwoju gminy oraz cel nadrzędny, - określono cele główne strategii zrównoważonego rozwoju, - wskazano sposoby realizacji celów określając założenia dla poszczególnych przedsięwzięć. Działania metodyczne polegały na : - ustaleniu metod badań i analiz niezbędnych do stworzenia raportu o stanie gminy, - ustaleniu harmonogramu działań oraz zakresów tematycznych opracowań,

6 - stosowaniu metody burzy mózgów i innych metod aktywnej pracy grupy w celu pozyskania maksymalnej ilości informacji, - wykorzystaniu najnowszych metod aktywizowania społeczeństwa oraz zastosowaniu nowych technik komunikowania, - wypracowaniu metody opracowania strategii skutecznej dla specyfiki lokalnej. Działania organizacyjne : - wyłoniono grupę liderów lokalnych, - zdefiniowano główne obszary problemowe i powołano zespoły zadaniowe celem dokładnych analiz tych obszarów, - przeprowadzono serię warsztatów i spotkań zespołów, - przeprowadzono kampanię promocyjną strategii we współpracy z lokalnymi środkami publicznego przekazu. Warsztaty oraz konsultacje umożliwiły analizę różnorodnych informacji oraz wypracowanie optymalnych rozwiązań dla gminy. Strategia budowana według wyżej wymienionych metod zapewniła aktywny udział władz gminy, radnych, pracowników Urzędu, przedstawicieli lokalnych instytucji, podmiotów gospodarczych i liderów gminy Niepołomice. Wiedza i doświadczenie konsultantów połączone zostało ze znajomością specyfiki gminy przez uczestników grupy planującej. Proces tworzenia strategii trwał sześć miesięcy. Prace przygotowawcze do pierwszych warsztatów rozpoczęto w dniu 20 maja 2000 roku, ogłaszając wśród młodzieży szkolnej konkurs plastyczny pt. MOJA GMINA I JEJ OTOCZENIE W 2020 ROKU. Pierwsze warsztaty odbyły się w dniu 6 czerwca 2000 roku na Zamku Królewskim w Niepołomicach i były poświęcone tematyce Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Niepołomice. W warsztatach uczestniczyło czterdzieści trzy osoby, a wśród nich : Radni Gminy Niepołomice, Sołtysi wraz z Radami Sołeckimi, Dyrektorzy szkół, nauczyciele, Zainteresowani mieszkańcy. Uczestnicy warsztatów zapoznani zostali z zasadami i działaniem Programu Umbrella Project oraz budową strategii zgodną z zaleceniami Agendy 21. Zajęcia interaktywne polegające na pracy w grupach z zastosowaniem burzy mózgów zaowocowały listą problemów, które niepokoją mieszkańców gminy. W trakcie warsztatów rozdano ankiety z pytaniami, które ułatwiły opracowanie strategii zrównoważonego rozwoju. W dniu 3 lipca 2000 roku na Zamku Królewskim w Niepołomicach odbyły się drugie warsztaty poświęcone tematyce Ekorozwoju Gminy. W spotkaniu uczestniczyło trzydzieści siedem osób. Przedstawiono wyniki Sesji Inauguracyjnej na której : omówiono problemy środowiskowe, omówiono wyniki I ankiety, dokonano analizy danych do Raportu, zapoznano uczestników z zasadami tworzenia analizy SWOT, opracowano wstępną analizę SWOT. Uzgodniono, że dalsze prace nad analizą SWOT będą odbywać się w komisjach. W dniu 18 września 2000 roku na Zamku Królewskim w Niepołomicach odbyły się trzecie warsztaty poświęcone tematyce Ekorozwoju Gminy Niepołomice. Uczestniczyło w nich dwadzieścia dwie osoby. W wyniku pracy na warsztatach : omówiono wyniki analizy SWOT, dokonano analizy II ankiety Wizja Gminy, określono cel nadrzędny i cele szczegółowe. W dniu 20 listopada 2000 roku na Zamku Królewskim w Niepołomicach odbyły się czwarte warsztaty poświęcone tematyce Ekorozwoju Gminy Niepołomice. W warsztatach uczestniczyło dwadzieścia dwie osoby. W trakcie warsztatów rozdano nagrody rzeczowe ufundowane przez Burmistrza dla uczestników konkursu plastycznego, do którego zgłoszono siedemdziesiąt cztery prace wykonane różnymi technikami np. makiety, obrazy, wyklejanki. Prace konkursowe przedstawiające Wizję Gminy Niepołomice w przyszłości zostały wysoko ocenione przez uczestników spotkania. Omówiono i zaprezentowano : oraz Raport o stanie Gminy Niepołomice

7 wyniki prac z trzecich warsztatów. Obejmowały one również : - przyjęcie planu operacyjnego strategii, - przyjęcie sposobu monitorowania strategii i udziału w nim społeczności lokalnej, - przedstawienie wniosków z badań ankietowych społeczności lokalnej, - podsumowanie całego procesu opracowania Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Niepołomice. Cele szczegółowe strategii II STRATEGICZNY KIERUNEK ROZWOJU GMINY Ogólna charakterystyka Gminy. 1. Gmina Niepołomice położona jest w województwie małopolskim, w Powiecie wielickim, na południowy wschód od Krakowa na terenie Pogórza Wielickiego. Jej naturalne granice wytycza rzeka Wisła i Puszcza Niepołomicka. Od północy i północnego zachodu Gmina graniczy z miastem Krakowem, od północnego wschodu z terenami gminy Igołomia Wawrzeńczyce, od wschodu z gminą Drwinia, od południa z gminą Kłaj, Gdów i Biskupice, od zachodu z gminą Wieliczka. 2. Powierzchnia administracyjna Gminy Niepołomice wynosi 95,1 km 2 z 2 2

8 2 2 czego miasto zajmuje 27,1 km, a tereny wiejskie 68 km. 3. Gmina charakteryzuje się wysoką wartością rolniczą gleb. Wiodącą funkcją gminy jest rolnictwo o kierunku zbożowo-paszowo-ogrodniczym z dużym udziałem produkcji zbóż i ziemniaków. 1. Zajmujące ha grunty orne stanowią 51,2% powierzchni ogólnej gminy. Użytki zielone zajmują powierzchnię ha, stanowią 46%, pozostałe 129 ha to sady i uprawy ogrodowe. 1. Gmina Niepołomice charakteryzuje się stosunkowo korzystnym stopniem zalesienia. Lasy i grunty leśne stanowią łącznie 774 ha tj. 15,1% całego obszaru gminy. 1. Gmina Niepołomice liczy mieszkańców w tym zamieszkuje miasto Niepołomice. Średnia gęstość zaludnienia na 1 km wynosi : ogółem osób miasto osób wieś osoby 2 1. Niepołomice są głównym ośrodkiem pozarolniczej działalności produkcyjnej, w którym zlokalizowanych jest 97 dużych podmiotów gospodarczych. W Niepołomicach znajdują się największe zakłady przemysłowe takie jak : MADO POLRAMA, PPH JUKA, WHITE CAP POLSKA Spółka z o.o., COCA COLA BEVERAGES Spółka z o.o. W gminie Niepołomice zarejestrowanych jest podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. 1. Zasoby pracy w gminie Niepołomice określone zostały na poziomie 10,1 tys. osób. Pracujący ogółem stanowią 8,5 tys. osób ; z terenu miasta 3,9 tys. osób i 4,6 tys. z terenów wiejskich. Bezrobocie w porównaniu z innymi gminami województwa na terenie gminy Niepołomice nie osiąga zbyt niepokojących rozmiarów i wynosi 4%. prowadzi działania promocyjne mające na celu tworzenie sprzyjających warunków dla organizacji miejsc pracy w szeroko pojętych usługach. Więcej informacii o diagnozie zawiera części IV niniejszego dokumentu Plan operacyjny strategii, str 26 a szczegółowa analiza stanu istniejącego gminy została przedstawiona w dokumencie Raport o stanie gminy. Szczegółowa charakterystyka gminy 2.2. Wizja przyszłości i cel nadrzędny rozwoju Gminy. Wizja ekorozwoju gminy jest obrazem tego co chcielibyśmy, aby zostało stworzone lub aby się zdarzyło w dłuższym okresie czasu przy uwzględnieniu dbałości o środowisko i zabezpieczeniu potrzeb mieszkańców. Młodzież szkół podstawowych uczestnicząca w konkursie plastycznym określiła jaką ma wizję gminy w 2020 roku. Uczestnicy warsztatów na temat Wizji Gminy Niepołomice określili pożądane cechy środowiska naturalnego, skalę i kierunki rozwoju gospodarczego, funkcjonowania instytucji publicznych i poziomu życia mieszkańców. SZCZEGÓŁOWA WIZJA GMINY NIEPOŁOMICE WYPRACOWANA PRZEZ ZESPOŁY PROBLEMOWE Zespół ds. ochrony środowiska. Gmina Niepołomice z prawidłowo funkcjonującą gospodarką odpadową ; ściekową ; zadrzewiona z uwzględnieniem posiadanych zasobów przyrodniczych. Niepołomice gminą : z prawidłową gospodarką odpadową, z czystym powietrzem, z czystymi wodami powierzchniowymi,

9 z kompleksami leśnymi na gruntach słabych klas, w której środki ochrony roślin stosowane są zgodnie z obowiązującymi przepisami z prawidłową gospodarką ciekami powierzchniowymi, ze sprawnym i nowoczesnym systemem gospodarki ściekowej, Zespół ds. infrastruktury gospodarczej i rolnictwa. Gmina Niepołomice z nowoczesnym rolnictwem, przetwórstwem rolno-spożywczym i agroturystyką. Niepołomice gminą : z dobrze rozwiniętą agroturystyką, z rozwiniętym przetwórstwem rolno-spożywczym, z pełnym zagospodarowaniem użytków rolnych, z dobrymi drogami, z dobrze rozwiniętą komunikacją wewnętrzną i zewnętrzną, z dobrą bazą noclegową, Zespół ds. infrastruktury społecznej. W bezpiecznej Gminie Niepołomice szczęśliwe i bogate społeczeństwo Niepołomice gminą : z pełnym zatrudnieniem bezrobotnych, z dobrym dostępem do usług medycznych, z rozwiniętym budownictwem mieszkaniowym, z dobrze rozwiniętą siecią placówek kulturalno-oświatowych, bezpieczną dla mieszkańców, Po dokonaniu analizy na temat Wizji Gminy oraz materiałów uzyskanych podczas pracy na warsztatach określono syntetyczną wizję gminy: NIEPOŁOMICE, MIASTEM I GMINĄ CZYSTĄ, ZDROWĄ I BOGATĄ ZE SPOŁECZEŃSTWEM POGODNYM, WYSPORTOWANYM PEŁNYM INICJATYW, PRZEDSIĘBIORCZYM, WSPANIALE WYEDUKOWANYM, KULTURALNYM O WYSOKIM MORALE określono również cel nadrzędny strategii : WSZECHSTRONNY I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ NIEPOŁOMIC, ABY STAŁA SIĘ GMINĄ EKOLOGICZNĄ, BOGATĄ Z DOBRZE ROZWINIĘTYM PRZETWÓRSTWEM ROLNO-SPOŻYWCZYM ORAZ BAZĄ TURYSTYCZNĄ

10 2.3. Cele główne strategii. Cel nadrzędny odpowiada na pytania : Dlaczego działamy? ; Do czego dążymy? ; Jaki cel mamy szansę w dużym stopniu osiągnąć, jeśli podejmiemy działania strategiczne?. Określenie celów głównych strategii daje nam odpowiedź na pytanie : Jaki rozwój zapewni Gminie Niepołomice realizację celu nadrzędnego?. Przyjęto następujące cele główne dla poszczególnych obszarów : - dla obszaru środowiskowego Gmina Niepołomice z prawidłowo funkcjonującą gospodarką odpadową, ściekową, zadrzewiona z uwzględnieniem posiadanych zasobów przyrodniczych. - dla obszaru gospodarczego Gmina Niepołomice z nowoczesnym rolnictwem, przetwórstwem rolno-spożywczym i agroturystyką. - dla obszaru społecznego W bezpiecznej Gminie Niepołomice szczęśliwe i bogate społeczeństwo. III SZANSE I ZAGROŻENIA ROZWOJU GMINY S.W.O.T. SWOT to angielski skrót pochodzący od nazw : Straughts Weaknesses Oportunities Threats - Siły - Słabości - Możliwości - Zagrożenia Analiza SWOT dla Gminy Niepołomice została opracowana na II warsztatach w dniu 3 lipca 2000 roku oraz dopracowana na zajęciach grup problemowych. W analizie uwzględniono również wyniki Raportu o stanie Gminy Niepołomice 3.1. Czynniki sprzyjające rozwojowi Gminy. SILNE STRONY ( wewnątrz Gminy ) 1. Korzystne położenie geograficzne bliskość aglomeracji krakowskiej, 2. Walory krajobrazowe i przyrodnicze, 3. Historyczne uwarunkowania : Puszcza, Zamek, Kościół, Wisła, 4. Dobre zaplecze oświatowe i duży potencjał umysłowo intelektualny, 5. Centrum przemysłowe, 6. Rozległe tereny pod inwestycje : przemysłowe, handlowe i usługowe, 7. Możliwość rozwoju budownictwa mieszkaniowego,

11 8. Dobrze rozwinięta sieć handlowa i bankowa, 9. Rozwinięty system opieki zdrowotnej i społecznej, 10. Dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna na terenie miasta i posiadanie wolnych mocy w mediach komunalnych, 11. Duże społeczne zaangażowanie w przemiany społeczno-gospodarcze 12. Zasoby kruszyw. SZANSE( z zewnątrz Gminy ) 1. Pozyskiwanie inwestora krajowego i zagranicznego w celu zwiększenia dochodów i zmniejszenia bezrobocia, 2. Pozyskiwanie środków pomocowych na : - termomodernizację, - rozwój ekogospodarstw, - rozwój agroturystyki, - inwestycje komunalne, 3. Rozwój transportu rzecznego, 4. Rozwój bazy wypoczynkowej, 5. Szlaki komunikacyjne międzynarodowe i krajowe, 6. Wprowadzenie szybkiej komunikacji torowej, 7. Sąsiedztwo dużych ośrodków turystycznych i kulturowych, 8. Realizowanie ambicji i aspiracji edukacyjnych i kulturowych Czynniki ograniczające rozwój Gminy. SŁABE STRONY ( wewnątrz Gminy ) 1. Niewystarczający układ komunikacyjny, 2. Słaby system melioracyjny, 3. Ewentualne zagrożenia powodziowe, 4. Brak kanalizacji terenów wiejskich, 5. Nie rekultywowane wyrobiska piasku, 6. Niewystarczające środki finansowe, 7. Degradacja wód powierzchniowych, 8. Zanieczyszczenie powietrza, 9. Gospodarka odpadami i recycling niska świadomość ekologiczna, 10. Słabe wykorzystanie terenów rolnych, 11. Zła struktura agrarna większość słabe gleby, 12. Brak małych zakładów produkcyjno przetwórczych, 13. Mały stopień bezpieczeństwa na drogach zły stan dróg, mała ilość chodników i poboczy, 14. Brak perspektyw dla młodych, 15. Brak zrzeszeń gospodarczych, 16. Brak bazy hotelowo turystycznej, 17. Brak mostów i wiaduktów, 18. Brak wydzielonych terenów budowlanych, 19. Niewystarczająca ilość miejsc pracy. ZAGROŻENIA ( z zewnątrz Gminy )

12 1. Zniszczenie środowiska, 2. Patologie społeczne : alkoholizm, rozboje, narkotyki, 3. Niestabilność przepisów prawa, 4. Niestabilność systemu podatkowego, 5. Wysoka inflacja, drogie kredyty, 6. Konkurencja innych gmin położonych wokół Krakowa ze względu na : - walory krajobrazowe, - komunikację, - infrastrukturę turystyczną 7. Ograniczony dostęp do połączenia kolejowego, 8. Globalizacja handlu w sąsiedztwie Gminy, 9. Brak zjazdu z projektowanej autostrady, 10. Duża konkurencja, 11. Wysokie koszty utrzymania. IV PLAN OPERACYJNY STRATEGII PROBLEMY, CELE SZCZEGÓŁOWE I ICH REALIZACJA 4.1. Problemy gminy i cele strategii. Celem programu Umbrella działającego zgodnie z założeniami Agendy 21 jest poznanie problemów nurtujących Gminę Niepołomice, a następnie określenie listy celów szczegółowych mających je wyeliminować. W trakcie warsztatów określono cechy jakie powinny posiadać problemy zgłaszane przez uczestników warsztatów tj. : - opisywać stan istniejący, - negatywnie wpływać na rozwój zrównoważony, - posiadać wartości mające wpływ na realizację strategii Problemy i cele szczegółowe zostały przedstawione w trzech obszarach : Środowisko naturalne Gospodarka Sfera społeczna Istotą planu operacyjnego jest wyznaczenie celów szczegółowych oraz określenie działań służących ich realizacji. W obrębie każdego z ładów (środowiska naturalnego, gospodarki, społeczeństwa ) i zarządzania gminą określono listę celów, wynikających z trzech elementów: zapisów wizji rozwoju gminy oraz celu nadrzędnego i celu głównego strategii, analizy czynników sprzyjających rozwojowi gminy, analizy problemów rozwoju gminy. Da każdego z określonych w ten sposób celów zostały przyporządkowane szczegółowe działania mające doprowadzić do ich realizacji. Dla każdego z tych działań konieczne jest określenie przewidywanego horyzontu czasowego realizacji, osób i instytucji odpowiedzialnych za realizację, przewidywanego budżetu oraz źródeł finansowania. Szczególnie dwa ostatnie elementy pozwalają na realistyczne planowanie zadań Środowisko naturalne. CEL GŁÓWNY : Gmina Niepołomice z prawidłowo funkcjonującą gospodarką odpadową, ściekową, zadrzewiona z uwzględnieniem posiadanych zasobów przyrodniczych. Opisowa charakterystyka problemów środowiskowych:

13 1. Gospodarka wodna i ściekowa Zaopatrzenie w wodę Miasta i całej Gminy odbywa się wodociągiemniepołomice opartym na poborze wody podziemnej z utworów trzeciorzędowych i czwartorzędowych, który w całości pokrywa zapotrzebowanie na wodę. Miasto Niepołomice jest w końcowej fazie realizacji kanalizacji sanitarnej w poszczególnych ulicach. Głównym uwarunkowaniem rozwoju gminy jest nieuporządkowana gospodarka ściekowa na terenie wsi gminy przy równoczesnym wyposażeniu wszystkich wsi gminy w sieć wodociągową oraz położeniu znacznej części gminy w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. 2. Selektywna zbiórka odpadów W ramach własnego programu ochrony środowiska gmina Niepołomice przygotowała i wdrożyła projekt segregowanej zbiórki odpadów. Pomimo oczywistych zalet i korzyści tych działań, projekt w pełni nie zaspokaja oczekiwań mieszkańców i wymaga dopracowania wielu szczegółów związanych z jego funkcjonowaniem, szczególnie dotyczących regularnych wywozów i późniejszej utylizacji odpadów. 3. Powietrze atmosferyczne Obszar gminy jest wolny od przemysłu który powodowałby zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. Jednak sąsiedztwo krakowskiej aglomeracji oraz zakładów przemysłowych, a przede wszystkim Huty im. Tadeusza Sendzimira wpływa niekorzystnie na stan atmosfery. Również nasilający się ruch samochodowy w centrum miasta może być przyczyną okresowego pogarszania się jakości powietrza. 4. Edukacja ekologiczna Jedną z przyczyn złej kondycji środowiska naturalnego gminy jest niewątpliwie niska świadomość ekologiczna mieszkańców, którzy zanieczyszczają tereny swojego bezpośredniego otoczenia poprzez spalanie odpadów w paleniskach domowych, wysypywanie śmieci w miejscach niedozwolonych a nieszczelne przydomowe zbiorniki ścieków są przyczyną zatruwania wód powierzchniowych. Zmiana niekorzystnego wpływu człowieka na środowisko może odbywać się jedynie poprzez zmianę świadomości ekologicznej podmiotu tej sytuacji. 5. Cieki powierzchniowe Gmina Niepołomice posiada bogatą sieć hydrograficzną a to znaczy, że na jej obszarze występuje duża ilość rzek, strumieni i innych naturalnych bądź sztucznych zbiorników wodnych które mogą stanowić o walorach krajobrazowych i turystycznych tych terenów, pod warunkiem że zieleń, otoczenie i czystość wód będzie utrzymana. Znacząca ilość potoków i strumieni oraz obecność rzeki Wisły niesie również zagrożenia. Podczas długotrwałych ulewnych deszczów lub wiosennych roztopów, kiedy niebezpieczeństwo znacznie wzrasta a o wielotysięcznych stratach bądź ich uniknięciu decydują wcześniejsze działania melioracyjne i zabezpieczające, powstrzymujące rzeki przed występowaniem ze swych naturalnych koryt i rozlewisk. 6. Tereny rolnicze i nieużytki Na terenie gminy występuje wiele terenów będących nieużytkami rolniczymi, z których niska klasa gleb czyni je nieprzydatnymi dla produkcji rolnej. Duża część obszarów objęta nieużytkami rolniczymi a jest to blisko 10% powierzchni gminy powinna przynajmniej w części zostać obsadzona zielenią wysoką, a tam gdzie jest to niewskazane chociażby ze względów krajobrazowych można zastosować zieleń niską w postaci krzewów itp. Zalesianie gleb nieużytecznych przyniesie rolnictwu i gminie wymierne korzyści uwalniając pola uprawne rolników od przenoszenia chwastów z sąsiednich nieużytków oraz podniesie walory krajobrazowe co leży w interesie gminy i mieszkańców. W trakcie warsztatów zespołu ds. ochrony środowiska, zostały wypracowane i określone główne problemy środowiskowe gminy Niepołomice : 1. Zanieczyszczenie wód gruntowych, 2. Zanieczyszczenie atmosfery, 3. Zła gospodarka odpadami, 4. Dzikie wysypiska, 5. Zła lokalizacja wysypiska śmieci, 6. Brak koordynacji w zagospodarowaniu odpadów segregowanych, 7. Zachwaszczenie pól, 8. Brak działań melioracyjnych, 9. Osuszanie terenów podmokłych, 10. Rabunkowa eksploatacja złóż piasku, 11. Brak działań rekultywacyjnych na terenach zdegradowanych, 12. Brak dotacji i zachęt na wymianę palenisk węglowych,

14 13. Niewłaściwe stosowanie środków ochrony roślin, 14. Ruch samochodów ciężarowych w centrum miasta, 15. Skażenia wód powierzchniowych ( rzek ), 16. Brak spójnej polityki ochrony środowiska Po dyskusji nad problemami ustalono cele szczegółowe strategii : 1. Sprawny i nowoczesny system gospodarki ściekowej 2. Selektywna zbiórka odpadów 3. Czyste powietrze w gminie 4. Edukacja ekologiczna społeczeństwa 5. Gospodarka ciekami powierzchniowymi (melioracje, spółki wodne) 6. Program zalesiania gruntów niższych klas. Plan działania ŚRODOWISKO NATURALNE Cel główny : GMINA NIEPOŁOMICE Z PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCĄ GOSPODARKĄ ODPADOWĄ, ŚCIEKOWĄ, ZADRZEWIONA Z UWZGLĘDNIENIEM POSIADANYCH ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH 1. Sprawny i nowoczesny system gospodarki wodno ściekowej Edukacja Aktywizacja społeczna Bodźce ekonomiczne Środki techniczne Postępowanie prawne Informowanie społeczeństwa o problemach gminy w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Opracowanie programu rozbudowy sieci kanalizacyjnej Informacja na temat budowy przydomowych oczyszczalni ścieków Organizacja spotkań w sołectwach Powoływanie komitetów budowy kanalizacji Udział społeczny w budowie kanalizacji Podniesienie wartości terenów budowlanych Pozyskanie tanich kredytów na budowę kanalizacji oraz oczyszczalni przydomowych Ratalna sprzedaż oczyszczalni Rozbudowa oczyszczalni celem zwiększenia jej wydajności Organizacja punktu zlewnego Rozbudowa sieci kanalizacyjnej Powołanie Komitetu Budowy Kanalizacji i przydomowych oczyszczalni Pomoc gminy w uzyskaniu pozwoleń na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków Opracowanie typowej dokumentacji Plan realizacyjny Spotkania z producentami oczyszczalni przydomowych Zmniejszenie kosztów wywozu nieczystości płynnych ŚRODOWISKO NATURALNE Cel główny : GMINA NIEPOŁOMICE Z PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCĄ GOSPODARKĄ ODPADOWĄ, ŚCIEKOWĄ, ZADRZEWIONA Z UWZGLĘDNIENIEM POSIADANYCH ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

15 Sprawny i nowoczesny system gospodarki wodno ściekowej Lp. Działania Etapy zadania Terminy Docelowe rezultaty Orientacyjny koszt Źródła finansowania Odpowiedzialny 1.1. Realizacja gminnego Przygotowanie programu rozbudowy gminnego programu systemu gospodarki rozbudowy wodno-ściekowej oczyszczalni i sieci kanalizacji r zł Budżet Gminy Informowanie i udział społeczeństwa w tworzeniu programu r. Uruchomienie stanowiska doradcy w zakresie budowy i finansowania oczyszczalni przydomowych r zł / rok Budżet Gminy Powołanie sołeckich komitetów budowy kanalizacji r. Nowoczesna oczyszczalnia ścieków WFOŚ i GW NFOŚ i GW SAPARD Pozyskanie środków na rozbudowę oczyszczalni sieci kanalizacji Realizacja programu gminnego r. Rozbudowana sieć kanalizacji Ekologiczne oczyszczalnie przydomowe Zgodnie z założeniami technicznoekonomicznymi Zgodnie z programem WFOŚ i GW NFOŚ i GW SAPARD WFOŚ i GW NFOŚ i GW r. SAPARD Plan działania ŚRODOWISKO NATURALNE Cel główny : GMINA NIEPOŁOMICE Z PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCĄ GOSPODARKĄ ODPADOWĄ, ŚCIEKOWĄ, ZADRZEWIONA Z UWZGLĘDNIENIEM POSIADANYCH ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH 2. Selektywna zbiórka odpadów, likwidacja dzikich wysypisk Edukacja Aktywizacja społeczna Bodźce ekonomiczne Środki techniczne Postępowanie prawne

16 Informowanie społeczeństwa o problemach gminy w zakresie gospodarki odpadami Opracowanie Programu gospodarki odpadami dla gminy Niepołomice Organizacja konkursu : Na najczystszą zagrodę Konkursy wiedzy ekologicznej wśród młodzieży Zmniejszenie nakładów na likwidację dzikich wysypisk Organizacja selektywnej zbiórki odpadów w sołectwach Zakup lub dzierżawa pojemników do selektywnej zbiórki Uchwalenie przez Radę Gminy Programu gospodarki odpadami dla gminy Niepołomice Informacja na temat selektywnej zbiórki odpadów Promocja działań mających na celu minimalizację strumienia odpadów na składowisko Organizacja Dni Sprzątania Ziemi Organizacja konkursu w szkołach na zbiórkę odpadów mogących być surowcami wtórnymi Redukcja o 40% ilości składowanych odpadów Realizacja Programu Gospodarki Odpadami ŚRODOWISKO NATURALNE Plan realizacyjny Cel główny : GMINA NIEPOŁOMICE Z PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCĄ GOSPODARKĄ ODPADOWĄ, ŚCIEKOWĄ, ZADRZEWIONA Z UWZGLĘDNIENIEM POSIADANYCH ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH Selektywna zbiórka odpadów, likwidacja dzikich wysypisk Lp. Działania Etap zadanie Terminy Docelowe rezultaty Orientacyjny budżet Źródła finansowania Odpowiedzialny

17 2.1. Zorganizowanie i wdrożenie systemu gospodarki odpadami w pełni bezpiecznego dla środowiska Przygotowanie i opracowanie Programu gospodarki odpadami w gminie Niepołomice r zł Likwidacja dzikich wysypisk Przygotowanie i realizacja Programu selektywnej zbiórki odpadów, zakup pojemników, rozstawienie pojemników r r. I r. Poprawa stanu środowiska Odzysk 40% surowców wtórnych z odpadów zł I rok zł II rok zł III rok Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska Przygotowanie programu edukacji w zakresie selektywnej zbiórki - edukacja w szkołach - włączenie mediów r. I r. Podniesienie poziomu świadomości ekologicznej zł / rok Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska Informowanie społeczeństwa o efektach selektywnej zbiórki ; ulotki, prospekty r. I r. Pełna akceptacja społeczna programu zł / rok zł / rok Budżet Gminy Konkurs na najładniejszą zagrodę raz do roku sierpień Poprawa walorów estetycznych gospodarstw Budżet Gminy ŚRODOWISKO NATURALNE Działania na lata Cel główny : GMINA NIEPOŁOMICE Z PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCĄ GOSPODARKĄ ODPADOWĄ, ŚCIEKOWĄ, ZADRZEWIONA Z UWZGLĘDNIENIEM POSIADANYCH ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH 3. Czyste powietrze w gminie Edukacja Aktywizacja społeczna Bodźce ekonomiczne Środki techniczne Postępowanie prawne

18 Informowanie społeczeństwa o stanie zanieczyszczenia powietrza Realizacja sieci gazowniczej Zmniejszenie zużycia paliw Docieplenie obiektów należących do gminy Uchwalenie i realizacja Programu ochrony środowiska Informowanie społeczeństwa o skutkach stosowania niewłaściwych paliw w systemach grzewczych Informowanie społeczeństwa o nowoczesnych systemach grzewczych Prezentacja nowoczesnych i ekologicznych rozwiązań dociepleń i systemów grzewczych Alternatywne źródła energii System dopłat i kredytów preferencyjnych Wymiana okien Modernizacja kotłowni i węzłów cieplnych Informowanie społeczeństwa o ekonomicznych efektach wynikających z docieplenia budynków ŚRODOWISKO NATURALNE Plan realizacyjny Cel główny : GMINA NIEPOŁOMICE Z PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCĄ GOSPODARKĄ ODPADOWĄ, ŚCIEKOWĄ, ZADRZEWIONA Z UWZGLĘDNIENIEM POSIADANYCH ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH Czyste powietrze w gminie Lp. Działania Etap zadanie Terminy Docelowe rezultaty Orientacyjny budżet Źródła finansowania Odpowiedzialny

19 Informowanie społeczeństwa o Koncepcji programowej gazyfikacji gminy Niepołomice Zmniejszenie zagrożenia związanego z niską emisją Prezentacja Koncepcji Radzie Gminy Uzgodnienie warunków realizacji sieci gazowej z Zakładem Gazowniczym Pozyskanie źródeł finansowych na budowę sieci gazowej r r r. Podniesienie świadomości 100% gazyfikacja gminy Zgodnie z opracowaną koncepcją Aktualizacja kosztów NFOŚ i GW WFOŚ i GW Budowa gazociągów Powoływanie społecznych komitetów budowy Budowa sieci gazowej Modernizacja kotłowni r r r. Ograniczenie emisji i zanieczyszczeń Zgodnie z założeniami projektowymi Fundusz termomodernizacyjny Mieszkańcy Ograniczenie strat cieplnych Docieplanie budynków r. Ograniczenie strat cieplnych Wymiana stolarki okiennej r. Działania na lata ŚRODOWISKO NATURALNE Cel główny : GMINA NIEPOŁOMICE Z PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCĄ GOSPODARKĄ ODPADOWĄ, ŚCIEKOWĄ, ZADRZEWIONA Z UWZGLĘDNIENIEM POSIADANYCH ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH 4. Edukacja ekologiczna społeczeństwa Edukacja Aktywizacja społeczna Bodźce ekonomiczne Środki techniczne Postępowanie prawne Informowanie o potrzebie utworzenia Centrum Edukacji Ekologicznej Powołanie grupy inicjatywnej Pozyskanie środków do utworzenia Centrum zewnętrznych na Edukacji Ekologicznej edukację ekologiczną Podniesienie świadomości ekologicznej Adaptacja pomieszczeń na potrzeby centrum Przygotowanie i podjęcie uchwał o utworzeniu Centrum Edukacji Ekologicznej Współpraca Centrum Edukacji Ekologicznej ze społeczeństwem

20 ŚRODOWISKO NATURALNE Plan realizacyjny Cel główny : GMINA NIEPOŁOMICE Z PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCĄ GOSPODARKĄ ODPADOWĄ, ŚCIEKOWĄ, ZADRZEWIONA Z UWZGLĘDNIENIEM POSIADANYCH ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH Edukacja ekologiczna społeczeństwa Lp. Działania Etap zadanie Terminy Docelowe rezultaty Orientacyjny budżet Źródła finansowania Odpowiedzialny 4.1. Utworzenie - Powołanie grupy Centrum Edukacjiinicjatywnej do Ekologicznej utworzenia Centrum Edukacji Ekologicznej - Podjęcie uchwały Rady Gminy w sprawie utworzenia Centrum Edukacji Ekologicznej - Przygotowanie statutu i programu Pozyskanie i adaptacja pomieszczeń na potrzeby Centrum Przygotowanie wniosków o dofinansowanie do funduszy ekologicznych r r r r. Podniesienie świadomości ekologicznej Realizacja programów tematycznych w zakresie gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki rolnej, przystosowanie do wymagań UE zł Fundusz Gminy, Źródła zewnętrzne, NFOŚ i GW, WFOŚ i GW, PFOŚ i GW, sponsorzy Przygotowanie programów edukacji ekologicznej Utworzenie biblioteki ekologicznej Szkolenie nauczycieli r. działania ciągłe Organizacja ścieżek dydaktycznych Wysypisko, Ujęcie wody, Oczyszczalnia ścieków Szkolenie młodzieży na zajęciach tematycznych działania ciągłe działania ciągłe Działania na lata