Najlepszy wybór to BETON KOMÓRKOWY

Transkrypt

1 Najlepszy wybór to BETON KOMÓRKOWY Szanowni Państwo Pisząc ten artykuł, przez pewien czas miałem wątpliwości czy przemilczeć często wymieniane dziś słowo kryzys czy też, poświęcić temu zjawisku więcej uwagi. Wybrałem rozwiązanie drugie, gdyż nie da się ukryć, że po bardzo dobrym roku 2007, również dobrym roku 2008, obecny rok 2009 z poważnym spadkiem produkcji budowlano montażowej w większym, lub mniejszym stopniu dotyka negatywnie, również producentów betonu komórkowego. Kryzys jako zjawisko, jest dziś faktem, nastąpił znaczny spadek w budownictwie mieszkaniowym wielorodzinnym i jednorodzinnym, świadczą o tym również zmniejszajace się ilości wydanych pozwoleń na budowę, czy rozpoczynanych stanów surowych obiektów, które najbardziej interesują naszą branżę. Najważniejsze dziś dla branży jest pytanie kiedy pojawią się dobre wiadomości czyli ożywienie. Moje wieloletnie doświadczenie zawodowe i życiowe podpowiada, że kryzys, jak również inne trudne sytuacje mogą skłonić jednostki do podejmowania bardziej racjonalnych zachowań, wymaga to jednak pewnej wiedzy o którą często nie troszczymy się w warunkach prosperity. Dlatego postanowiłem podzielić się z Państwem szerszą wiedzą, a raczej jej przypomnieniem na temat betonu komórkowego najczęściej używanego w Polsce materiału do budowy ścian. Mam nadzieję, że pozwoli to Państwu lepiej ocenić porównać różne materiały ścienne przed dokonaniem wyboru z czego budować. Polecam Państwu artykuły zawarte w niniejszym Poradniku, a szczególnie zachęcam do zapoznania się z artykułem dotyczącym badań po powodzi w roku 1997, który przygotowali mgr Bogumiła Górska, mgr inż. Tomasz Rybarczyk i doc. dr inż. Genowefa Zapotoczna - Sytek. Od siebie dodam, że powódź w roku 1997, dobitnie ukazała, że ze skutkami żywiołu najlepiej poradziły sobie domy z betonu komórkowego. Ściany szybko odsychały, nie występowały grzyby i pleśnie. Dziś ten temat jest nadal bardzo aktualny, wystarczy przypomnieć gwałtowne lokalne podtopienia na terenie Polski południowej, jakie miały miejsca w tym roku. Powracając do głównego wątku - zalet betonu komórkowego, chciałbym Państwu przypomnieć, że do produkcji betonu komórkowego jako główny składnik stosuje się piasek kwarcowy lub popiół, wapienie, wodę oraz śladowe ilości proszku lub pasty AL, które w zetknięciu z wodorotlenkiem wapnia powodują wytworzenie porowatej struktury. Twardość wytrzymałość betonu komórkowego uzyskuje się w parze wodnej w urządzeniach zwanych autoklawami. W przypadku betonu komórkowego o gęstości 400 kg/m uzyskuje się porowatość około 80% reszta to substancja stała. Każdy przyzna, że trudno byłoby znaleźć bardziej przyjazne dla człowieka naturalne składniki od piasku, wapieni, czy wody. Skomplikowaną fazą jest wspomniane utwardzenie betonu komórkowego. Proces utwardzania odbywa się w parze wodnej o temperaturze ~190 C i ciśnieniu około 1,2 MPa. Na beton komórkowy w trakcie produkcji nie wpływają żadne uboczne produkty np.: ze spalania gazu lub innych otwartych źródeł ciepła. Ale to nie jedyne zalety. Domy z betonu komórkowego o grubości ściany 6 lub 42 cm i gęstości betonu 400 kg/m nie wymagają docieplenia. Wewnątrz wystarczy bardzo cienki tynk gipsowy, na zewnątrz warstwa podkładowa i tynk dekoracyjny. Taki dom gwarantuje niskie zużycie energii w trakcie eksploatacji oraz wysoki komfort zamieszkania w wyniku dużej akumulacji ciepła w ścianie. W lecie uczucie chłodu w zimie wysoki komfort ciepła. Inną bezcenną właściwością jest niepalność betonu komórkowego, a zatem wysokie bezpieczeństwo. Dokonując wyboru materiału na dom warto przypomnieć sobie wstrząsające obrazy pokazywane w telewizji gdy dom ze ścianami warstwowymi palił się jak pochodnia nie dając żadnych szans na uratowanie życia jego mieszkańcom. Często też nie doceniamy faktu, że beton komórkowy ma niską promieniotwórczość. Szanowni Państwo, na początku mojego artykułu napisałem, że kryzys może wyzwolić bardziej racjonalne zachowanie obecnych i przyszłych inwestorów, pod warunkiem posiadania szerszej wiedzy, dlatego przypomniałem kilka istotnych zalet betonu komórkowego jak: ekologia, oszczędność energii cieplnej, bezpieczeństwo pożarowe oraz niepowtarzalny mikroklimat w pomieszczeniach z betonu komórkowego, nie mówiąc o bardzo łatwej i szybkiej budowie. Przykładem na to, że kryzys może wywołać pozytywne skutki są Stany Zjednoczone - kolebka obecnego kryzysu, gdzie przez dziesiątki lat dominowała moda na bardzo duże samochody, dziś jak donoszą media, gwałtownie wzrasta zapotrzebowanie na samochody bardziej oszczędne małolitrażowe. A to oznacza dla całej społeczności same korzyści. Liczę, żeiunas czas na zmianę mody w stosowaniu materiałów ściennych szczególnie w budownictwie jedno i wielorodzinnym oraz przemysłowym wszędzie tam, gdzie przebywa człowiek bo beton komórkowy to jest materiał z myślą o jego komforcie z myślą o człowieku. Jako Prezes Stowarzyszenia Producentów Betonów jestem przekonany, że kryzys przyniesie korzyści dla naszej branży nie tylko poprzez racjonalizację procesów wytwarzania, ale również wzrost udziału betonu komórkowego w budowie ścian, jako materiału ekologicznego, bezpiecznego, zapewniającego niskie zużycie energii, oraz wysoki komfort zamieszkania. Prezes Stowarzyszenia Producentów Betonów inż. Mieczysław Soboń 2 Nr 1/11 Druk i oprawa: Montana Studio, PORADNIK dla projektujących i budujących z betonu komórkowego

2 Aktualności Produkcja betonu komórkowego w Polsce i Europie w 2008 roku Produkcja autoklawizowanego betonu komórkowego w 2008 roku w Polsce wyniosła m, jest to mniej o ponad 647 tys. m niż w roku Na podkreślenie zasługuje fakt, że w sytuacji załamania rynku materiałów budowlanych, ABK nadal stanowi najbardziej znaczący asortyment wśród materiałów ściennych. Pozostali dwaj istotni dla rynku materiałów ściennych producenci, tj. producenci ceramicznych elementów ściennych oraz producenci elementów silikatowych w 2008 roku osiągnęli również spadek produkcji w porównaniu do 2007 roku. Udział największych grup wyrobów na polskim rynku materiałów ściennych w 2008 roku przedstawia się następująco: Dane: Stowarzyszenie Producentów Betonów beton komórkowy ceramika silikaty pozostali Autoklawizowany beton komórkowy - (ABK) - 41,00% Ceramika - 5,00% Silikaty - 9,00% Pozostali - 15% W tym beton zwykły prefabrykowany - 4% Wg danych uzyskanych z Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Autoklawizowanego Betonu Komórkowego (EAACA) w 2008 roku w Europie wykonano 16,7 mln m betonu komórkowego. Najwięksi poza Polską producenci tego wyrobu Niemcy zanotowały produkcję ABK ok. 2,1 mln m, a Anglia ok. 1,9 mln m. Polska nadal pozostaje liderem w produkcji ABK w Europie. J.M.K. EAACA w Krakowie W dniu 21 maja 2009 r. w Sali Senatu Akademii Górniczo - Hutniczej (AGH) w Krakowie obradował Komitet Wykonawczy Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Betonu Komórkowego (EAACA). Obrady EAACA poprzedziło spotkanie władz uczelni z przedstawicielami producentów betonu komórkowego z Europy i Polski. Polskich producentów reprezentowali członkowie Rady Sekcji Betonu Komórkowego Stowarzyszenia Producentów Betonów. Prorektor AGH prof. Jerzy Lis zaprezentował historię i osiągnięcia uczelni na przestrzeni 90-cio lecia jej działalności, podkreślając bliskie związki z przemysłem. Przedstawił również gościom z kraju i zagranicy obecnego na spotkaniu Dziekana Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki prof. Jana Chłopka, Prodziekana prof. Roberta Filipka, oraz Kierownika Katedry Materiałów Budowlanych prof. Jana Małolepszego. Prof. Robert Filipek przedstawił gościom szeroki zakres działalności Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki. Zabierając głos, Prezes Stowarzyszenia Producentów Betonów Mieczysław Soboń podziękował w imieniu producentów Autoklawizowanego Betonu Komórkowego (ABK) w Polsce władzom EAACA, a w szczególności Prezesowi J. Cox za przyjęcie jego zaproszenia do odbycia obrad w Krakowie w siedzibie AGH w przeddzień jubileuszu 90-cio lecia tej Uczelni, oraz 60-cio lecia działalności Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki. W bardzo ciepłych słowach podziękował obecnemu na spotkaniu Prorektorowi prof. Jerzemu Lisowi za zaszczycenie swoją obecnością spotkania i prezentację dorobku AGH w minionych latach, oraz za możliwość obrad w sali Senatu. Podziękował również Dziekanowi prof. Janowi Chłopkowi i prof. Janowi Małolepszemu za owocną dotychczasową współpracę licząc na jej kontynuację. PORADNIK dla projektujących i budujących z betonu komórkowego Nr 1/11

3 Aktualności Prezes Stowarzyszenia podkreślił, że inicjatywa obrad EAACA w AGH mogła być zrealizowana dzięki przychylności prof. Jana Małolepszego - Kierownika Katedry Materiałów Budowlanych Członka Sekcji Betonów Komórkowych Stowarzyszenia Producentów Betonów, który wspierał wszystkie zamierzenia Stowarzyszenia w tym względzie. Kończąc swoje wystąpienie Prezes Stowarzyszenia wyraził zadowolenie, że przedstawiciele Akademii Górniczo- Hutniczej prof. Jan Chłopek i prof. Jan Małolepszy wyrazili zgodę na udział w Komitecie Naukowym. V Międzynarodowej Konferencji na temat betonu komórkowego, która odbędzie się we wrześniu 2011 r. w Bydgoszczy z okazji 60-cio lecia obecności betonu komórkowego w Polsce. Prezes Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Betonu Komórkowego Pan Jos Cox w swoim wystąpieniu przedstawił cele i zadania EAACA podkreślając aktywność i duży wkład przedstawicieli polski w tej organizacji. Po przerwie Prezes EAACA J. Cox prowadził obrady Komitetu Wykonawczego, w których uczestniczyli wyłącznie członkowie tego Komitetu. W trakcie obrad jak zawsze dokonano przeglądu wprowadzanych w życie podstawowych dla budownictwa, w tym betonu komórkowego dyrektyw Unii Europejskiej na podstawie szczegółowej prezentacji przedstawionej przez Pana Tristan Suffys Konsultanta firmy doradczej Weber Shandwick. W trakcie obrad dokonano wyboru nowych Władz EAACA. Na stanowisko Prezesa EAACA ponownie został wybrany Pan Jos Cox, V-ce Prezesem również ponownie - Pan Cliff Fudge. Stanowisko Sekretarza Generalnego ponownie powierzono Panu Reinchard Schramm. J.M.K. Nowelizacja rozporządzenia w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Jednym z podstawowych dokumentów regulujących sprawy projektowania i wykonawstwa budynków jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z dnia 15 czerwca 2002). Popularna siedemdziesiątka piątka: (Dz. U. Nr 75, poz. 690, z późniejszymi zmianami), bo tak w żargonie inżynierów nazywane jest rozporządzenie, w tym roku doczekała się nowelizacji. W lipcu weszło w życie rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 marca 2009 roku zmieniające ww. rozporządzenie. Zmiany, które nastąpiły mają na celu wprowadzenie do zbioru Polski Norm nowych wymagań i norm europejskich. Najważniejsze zmiany wprowadzone w rozporządzeniu dotyczą działu II - usytuowania budynku na działce, działu VI - bezpieczeństwa pożarowego. Istotne zmiany nastąpiły również w wymaganiach współczynników U dla przegród budowlanych. Jeśli chodzi o zmiany dotyczące usytuowania budynku, to dotyczą one przede wszystkim możliwości sytuowania budynków w odległości 1,5 m lub w granicy. Nawet pod pewnymi warunkami jest możliwe usytuowanie okien w tak niewielkiej odległości od granicy działki. Najważniejsze zmiany dotyczące usytuowania budynku znaleźć można w dziale II, rozdział 1. Zmiany dotyczące bezpieczeństwa pożarowego to przede wszystkim sprowadzenie klas ognioodporności materiałów do euroklas wg PN-EN Zmiany też poczyniono w klasach odporności pożarowej poszczególnych elementów budynku. Jest ich dużo, dlatego należy szczegółowo wczytać się w rozdział VI. Pozostałe zmiany dotyczą zmian wartości współczynnika U dla niektórych przegród. Najważniejszą zmianą jest ujednolicenie wymagań współczynnika Umax dla ścian zewnętrznych w budownictwie mieszkaniowym. W tej chwili nie ma rozgraniczenia na ścianę jednowarstwową i warstwową, ogólnie dla ściany zewnętrznej współczynnik przenikania ciepła Umax w pomieszczeniach o o temperaturze Ti >16 C powinien być 2 nie większy niż 0,0 W/m K. Nowe przepisy już obowiązują i znajomość przepisów już obliguje wszystkich uczestników procesu budowlanego do ich przestrzegania. T.R. 4 Nr 1/11 PORADNIK dla projektujących i budujących z betonu komórkowego

4 Aktualności Jublileusz 15 - lecia Stowarzyszenia Producentów Betonów W dniu 10 grudnia 2009 r. odbędzie się X. Walny Zjazd Stowarzyszenia Producentów Betonów, połączony z Jubileuszem 15 lecia Stowarzyszenia. Zakładamy, że w zjeździe, który odbędzie się w Warszawie uczestniczyć będzie około 100 osób: członków zwyczajnych Stowarzyszenia, członków prawnych, członków honorowych, oraz zaproszonych gości. Z okazji Jubileuszu wydana zostanie monografia Stowarzyszenia pt. Piętnastolecie Stowarzyszenia Producentów Betonów, prezentująca dorobek Stowarzyszenia jako organizacji, krótki zarys historii przemysłu betonów w Polsce oraz znaczenie współpracy z zapleczem badawczym - szczególnie z Centralnym Ośrodkiem Badawczo-Rozwojowym PB CEBET w Warszawie. Monografia zawierać będzie również krótkie charakterystyki przedsiębiorstw, członków Stowarzyszenia Producentów Betonów. Sądzę, że 15 sto letni okres działalności Stowarzyszenia przyniósł oczekiwane korzyści naszym członkom i całej branży wytwarzającej beton komórkowy, oraz różnego rodzaju prefabrykaty betonowe, a aktywność nasza spowodowała, że Stowarzyszenie Producentów Betonów jest rozpoznawane i pozytywnie oceniane w środowisku budowlanym na forum krajowym i zagranicznym. Warto również podkreślić, że Stowarzyszenie Producentów Betonów od roku 1996 jest członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Betonu Komórkowego EAACA, a od roku 2007 członkiem Europejskiej Federacji Prefabrykacji Betonowej BIBM. Bardzo liczę, że Zjazd dokona wszechstronnej oceny naszego dorobku i wytyczy nowe zadania jak lepiej i skuteczniej promować wyroby oraz systemy produkowane przez firmy zgrupowane w naszym Stowarzyszeniu. Mieczysław Soboń Prezes Stowarzyszenia Producentów Betonów V. MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA ABK Tradycja i Nowoczesność wrzesień 2011 Bydgoszcz W związku z przypadającym w 2011 roku jubileuszem 60 cio lecia obecności betonu komórkowego w Polsce, Europejskie Stowarzyszenie Producentów Autoklawizowanego Betonu Komórkowego EAACA przyjęło propozycję Prezesa Stowarzyszenia Producentów Betonu inż. Mieczysława Sobonia zorganizowania w Polsce V. Międzynarodowej Konferencji nt. Autoklawizowany Beton Komórkowy Tradycja i Nowoczesność. Konferencja będzie zorganizowana przy współudziale władz Uniwersytetu J. i J. Śniadeckich w Bydgoszczy, EAACA, Stowarzyszenia Producentów Betonów, oraz Centralnego Ośrodka Badawczo - Rozwojowego CEBET w Warszawie, który od początku pilotował rozwój betonu komórkowego w Polsce. Ze względu na skalę przedsięwzięcia już dziś prowadzone są wielokierunkowe działania, które umożliwią sprawną organizację Konferencji. Jak już wspomniano, głównym celem konferencji jest przypomnienie 60-cio letniej tradycji betonu komórkowego w Polsce w kontekście znaczenia tego materiału w przyspieszeniu odbudowy Polski ze zniszczeń wojennych., oraz zaprezentowanie kierunków rozwoju. Przygotowaniem konferencji zajmować się będą dwa komitety: Komitet Naukowo Techniczny oraz Komitet Organizacyjny. Komitet Naukowo Techniczny będzie składał się głównie z przedstawicieli zagranicznych i polskich ośrodków naukowych. W pracach Komitetu zakłada się również udział prof. J. Robertsa i dr Limbachiya z Kingston Uniwersity London, którzy byli organizatorami poprzedniej Konferencji. Natomiast Komitet Organizacyjny składał się będzie z przedstawicieli organizatorów i współorganizatorów Konferencji. Na dzień 22 2 września br. planowane jest pierwsze spotkanie komitetu strategicznego EAACA z Komitetem Naukowo Technicznym Konferencji, które odbędzie się w Bydgoszczy. J.M.K PORADNIK dla projektujących i budujących z betonu komórkowego Nr 1/11 5

5 Aktualności Zgromadzenie Sekcji Betonów Komórkowych - 4 Wrzesień 2009 Trutnov W dniach 4 września br. w Trutnovie odbędzie się Zgromadzenie Sekcji Betonów Komórkowych połączone z obchodami Jubileuszu 50 cio lecia firmy PORFIX poròbetòn. Podczas spotkania grupa około osób - Prezesów/Dyrektorów z Polski będzie miała możliwość zapoznania się z technologią produkcji w tym zakładzie. Zakład produkuje beton komórkowy na bazie popiołów fluidalnych. Ponadto w zakładzie zastosowano szereg innych rozwiązań, które są równie interesujące dla specjalistów z zakresu betonu komórkowego. Jerzy Michalak Przewodniczący Sekcji Autoklawizowanego Betonu Komórkowego UMOWA O WSPÓŁPRACY POMIĘDZY AKADEMIĄ GÓRNICZO HUTNICZĄ W KRAKOWIE A STOWARZYSZENIEM PRODUCENTÓW BETONÓW 0 stycznia 2009 roku w Akademii Górniczo Hutniczej odbyło się spotkanie Dziekana Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki prof. dr hab. inż. Jana Chłopka oraz Kierownika Katedry Technologii Materiałów Budowlanych prof. dr hab. Inż. Jana Małolepszego oraz Prezesa Stowarzyszenia Producentów Betonów Mieczysława Sobonia, V-ce Prezesa Stowarzyszenia Jerzego Michalaka oraz Dyrektora Biura Józefa Kostrzewskiego. Celem spotkania było omówienie warunków współpracy pomiędzy AGH a Stowarzyszeniem wykorzystującym doświadczenia i dorobek Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki oraz potencjału i pozycji Stowarzyszenia Producentów Betonów. W szczególności ustalono następujące kierunki działania: Uzgadnianie tematów prac badawczych i magisterskich; Propagowanie i promowanie wspólnych osiągnięć; Umożliwianie odbywania staży oraz praktyk dyplomowych studentom AGH; Współdziałanie dotyczące zatrudniania absolwentów; Prowadzenie dodatkowych zajęć dydaktycznych dla studentów z zakresu technologii betonu komórkowego; Powołanie zespołu specjalistów dla strategicznych rozwiązań technicznych i organizacyjnych. Uzgodnione porozumienie zostało podpisane przez obydwie strony w dniu 2 marca br. w Krakowie i jest owocnie realizowane. Jako przykład można wymienić obrady Komitetu Wykonawczego EAACA w dniu 21 maja br. w siedzibie AGH w Krakowie, a także aktywny udział w pracach Komitetu Naukowo Technicznego V. Międzynarodowej Konferencji ABK w Bydgoszczy prof. Jana Chłopka i prof. Jana Małolepszego. Stowarzyszenie dotychczas zgłosiło tematy 8 prac magisterskich związanych z ABK. Również w ramach tej współpracy podkreślić należy wystąpienie Prezesa Stowarzyszenia Mieczysława Sobonia podczas obchodów jubileuszu 60-cio lecia Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH w Krakowie na temat osiągnięć polskiej myśli technicznej w rozwoju ABK w Polsce i Europie, jak również znaczenia ABK w rozwoju budownictwa. J.M.K. Począwszy od bieżącego numeru chcemy informować czytelników o nowych wyrobach z autoklawizowanego betonu komórkowego wprowadzanych na rynek. Informacje te będą przygotowywane przez producentów i będą również dotyczyły ocen odbiorców budujących z naszych wyrobów. Redakcja Od 1 lipca 2009 H+H Polska Sp. z o. o. rozpoczęła produkcję bloczków odmiany 700. Tym samym na rynek wprowadzony został wyrób posiadający bardzo wysoką wytrzymałość na ściskanie, wysoką gęstość (deklarowana wartość to 7, 5MPa), stanowiący istotne uzupełnienie produkowanego asortymentu wyrobów z betonu komórkowego. 6 Beton komórkowy gęstości 700 w odmianie TLMB Nr 1/11 Wyroby te są produkowane w najwyższej tolerancji wymiarowej TLMB, a materiał pod względem parametrów technicznych przewyższa parametry poryzowanej cegły ceramicznej. Bloczki te oznaczane są symbolem PP6-0,70. Produkcja wyrobów została uruchomiona w zakładzie w Gorzkowicach. PORADNIK dla projektujących i budujących z betonu komórkowego

6 doc.dr inż. Genowefa Zapotoczna Sytek mgr inż. Tomasz Rybarczyk Mit o promieniotwórczości betonu komórkowego jak jest naprawdę? Jednym z mitów dotyczących betonu komórkowego jest jego rzekomo wysoka promieniotwórczość. Taka opinia jest spowodowana brakiem wiedzy na ten temat, plotkami, a czasami skutkiem świadomej manipulacji. Dla właściwego przedstawienia promieniotwórczości materiałów i wyrobów budowlanych, w tym wyrobów z betonu komórkowego, przybliżmy skrótowo zagadnienie promieniotwórczości i przeanalizujmy je opierając się na wiarygodnych wynikach badań upoważnionych jednostek badawczych. W naszym otoczeniu znajduje się wiele różnych źródeł promieniowania. Wszystko co nas otacza posiada swoją naturalną radioaktywność i promieniuje. Promieniowanie to najogólniej określając jeden ze sposobów wysyłania i przenoszenia na odległość energii w postaci ciepła, światła, fal elektromagnetycznych lub cząstek materii. Promieniowania jest zjawiskiem naturalnym, a jego szczególnym rodzajem jest promieniowanie jonizujące nazwane tak, bo wywołuje w obojętnych elektrycznie atomach i cząsteczkach materii zmiany w ładunkach elektrycznych czyli jonizację. Promieniowanie jonizujące stanowi nieodzowny składnik ekologiczny biosfery ziemskiej, warunkujący prawidłowy rozwój istot żywych. Z drugiej strony wiadomo, że promieniowanie to wywołuje pewne zmiany chemiczne i biologiczne w komórkach i tkankach istot żywych. Dopóki nie są przekroczone określone poziomy promieniowania jonizującego, nie ma powodów do obaw, gdyż organizmy wykazują zdolność do samonaprawienia powstałych destrukcji. Z kolei uważa się, że zbyt zaniżone poziomy promieniowania również nie są pożądane, gdyż mogą przyczyniać się do żywiołowego rozwoju chorobotwórczych drobnoustrojów. Istotne znaczenie dla istot żywych mają dwie składowe promieniowania jonizującego: promieniowanie gamma, działające na całe ciało oraz promieniowanie alfa działające na układ oddechowy. Źródłami promieniowania gamma wewnątrz budynku są naturalne pierwiastki promieniotwórcze znajdujące się w wyrobach budowlanych produkowanych z surowców i odpadów pochodzenia mineralnego, oraz zawarte w podłożu gruntowym, a także część promieniowania kosmicznego, przenikającego przez ściany, dach i stropy. Wszystkie materiały budowlane pochodzenia mineralnego zawierają naturalne pierwiastki promieniotwórcze, z których istotne znaczenie ze względu na poziom promieniowania naturalnego tła jonizującego w środowisku mieszkalnym mają: potas K 40, pierwiastki szeregu uranowo radowego oraz szeregu torowego. Dla zdrowia człowieka niebezpieczne są produkty rozpadu radu. Z rozpadu radu Ra 226 powstaje gaz radon Rn 222, który w dalszej kolejności rozpada się samoistnie groźne są pochodne jego rozpadu izotopy metali, ołowiu, bizmutu. Radon i pochodne jego rozpadu, będące źródłem promieniowania alfa, pochodzą głównie z gruntu oraz w znacznie mniejszym stopniu z materiałów budowlanych. Zilustrowano to w tabeli 1. Dane te są bardzo zbliżone do podawanych przez światowe i krajowe Ośrodki Badawcze zajmujące się problematyką promieniotwórczości. Chcąc zapewnić odpowiednie warunki higieniczno zdrowotne w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi lub zwierząt, trzeba eliminować stosowanie wyrobów budowlanych zawierających w nadmiernej ilości naturalne pierwiastki promieniotwórcze: potas K 40, rad Ra 226 i tor Th 228 oraz w przypadku dużego stężenia radonu Rn 222 w powietrzu pomieszczeń zastosować rozwiązania techniczno budowlane, zmniejszające infiltrację radonu z podłoża do budynku. Wymagania krajowe dla zapewnienia odpowiednich warunków higieniczno zdrowotnych w pomieszczeniach budowlanych ujęte są w dwóch ustawach: Prawo Budowlane i Prawo Atomowe oraz w rozporządzeniach wykonawczych. Zgodnie z przepisami, budynki przeznaczone na pobyt ludzi lub inwentarza żywego powinny spełniać następujące warunki: dawka graniczna promieniowania jonizującego, spowodowana stosowaniem wyrobów powszechnego użytku, emitujących takie promieniowanie, nie może przekroczyć wartości 1 milisiwerta na rok (msv/y); Tabela 1. Źródła radonu w powietrzu wewnątrz statystycznego budynku, przy założeniu wymiany powietrza co godzinę. Źródło radonu podłoże gruntowe materiały budowlane powietrze atmosferyczne (zewnętrzne) woda gaz naturalny (ziemny) Źródło: Sources, Effects and Risks of Ionizing Radiation. UNSCEAR, New York, Wyniki badań % udziału 77,9 12,0 PORADNIK dla projektujących i budujących z betonu komórkowego Nr 1/11 7 9, 0,2 0,6

7 Wyniki badań budynek nie może być wykonany z wyrobów budowlanych, w których przekroczone są graniczne zawartości naturalnych pierwiastków promieniotwórczych; średnie roczne stężenie radonu w powietrzu w pomieszczeniach nie może przekraczać: 200 [Bq/m ] w budynkach oddanych do użytku po roku 1997 oraz 400 [Bq/m ] w budynkach pozostałych. Mając na uwadze dwa wyżej wymienione rodzaje narażenia istot żywych na promieniowanie, przyjęto za podstawę oceny wyrobów budowlanych oznaczane laboratoryjnie dwa współczynniki kwalifikacyjne f1 i f 2. Metody badań i kryteria oceny ujęte są w instrukcjach Instytutu Techniki Budowlanej (ITB 24/200 i 52/98). Współczynnik f1 informuje o narażeniu całego ciała promieniowaniem gamma przez radionuklidy pochodzenia geologicznego, potasu K 40, radu Ra 226 i toru Th 228, występujące w materiale. Współczynnik f1 ma formę złożoną, uwzględniającą różną wagę poszczególnych radioizotopów: f = 0,00027 S + 0,0027 S Ochrony Radiologicznej CLOR, badania powszechnie stosowanych materiałów budowlanych wykazały, że: współczynnik f1 kształtuje się: od 0,11 do 0,24 dla betonów komórkowych piaskowych (przeważa wartość 0,20) od 0,29 do 0,94 dla betonów komórkowych popiołowych (w większości przypadków 0,70 0,80) współczynnik f2 kształtuje się: od 8,8 do 27,48 Bq/kg dla betonów komórkowych piaskowych od 27,0 do 170,0 Bq/kg dla betonów komórkowych popiołowych (w większości przypadków Bq/kg) Współczynnik f1 betonu komórkowego popiołowego jest wprawdzie wyższy ale nie przekracza wartości 1 i pod względem promieniotwórczości praktycznie nie różni się od cegły i wyrobów ceramicznych (f 1 = 0,54-0,85), powszechnie uznawanych za materiał najzdrowszy. + 0,004 S 1 K Ra Th warunek bezpieczeństwa jest spełniony, gdy f 1,2 gdzie: S, S, S - stężenia, odpowiednio: potasu K-40, radu Ra-226 i toru Th-228 K Ra Th 1 Do podobnych wniosków prowadzi analiza określonych wartości współczynnika f 2, który nie powinien przekraczać 240 Bq/kg. W tabeli 2 zestawiono średnie wartości współczynników f1 i f2 dla najczęściej spotykanych materiałów ściennych oraz wynikową wartość promieniowania 2 1 m ścian z nich wykonanych przy uwzględnieniu masy wyrobów. Jak widać wartość promieniowania ścian zależy również od masy materiałów. Dla zobrazowania skali zagadnienia na rys.1 przedstawiono średnią wynikową wartość promieniowania 1m ścian 2 przy uwzględnieniu masy wyrobów budowlanych. Ocena poziomu promieniowania w budynkach z betonu komórkowego Z dotychczas prowadzonych pomiarów kontrolnych wynika, że średni roczny równoważnik dawki promieniowania gamma na mieszkańca w takim budynku wynosi 0,8 msv, nie przekracza więc granicznej wartości 1 msv/y i jest o około 10% niższy niż w budynkach murowanych z cegły ceramicznej. Jest to 2 spowodowane mniejszą masą 1 m ściany z betonu komórkowego oraz większym stężeniem radu Ra 226 w wyrobach ceramicznych. w Bq/kg Współczynnik f2 informuje o stopniu narażenia nabłonka płuc promieniowaniem alfa radonu Rn 222 i jego pochodnych. Warunek bezpieczeństwa, określony jako wartość graniczna zawartości radu w materiale budowlanym, jest następujący: gdzie: S Ra f 2= S Ra 240 Bq/kg - stężenie radu Ra 226 w Bq/kg Prowadzone od roku, przez Instytut Techniki Budowlanej, Centralny Ośrodek Badawczo Rozwojowy Przemysłu Betonów CEBET i Centralne Laboratorium Materiał budowlany Masa 1m 2 ściany Promieniotwórczość dopuszczalna f 1<1,2 f <240 2 Bq/kg Wynikowa promieniotwórczość 1m 2 ścian beton komórkowy piaskowy - bloczek klasy 600 silikaty - silka E 24 ceramika - pustak UNI-MAX 250/220 beton komórkowy popiołowy - bloczek klasy 600 beton zwykły - bloczek fundamentowy keramzytobeton - pustak liapor M beton komórkowy piaskowy - bloczek klasy ,7 2,64 228,00 142,7 99,00 21,41 166,52 0,16 0,16 0,54 0,56 0,22 0,6 0, Tabela 2: Średnie wartości promieniowania dla wybranych materiałów ściennych. Uwaga: grubość ścian 24 cm za wyjątkiem pozycji ostatniej, gdzie grubość wynosiła 42 cm. 8 Nr 1/11 PORADNIK dla projektujących i budujących z betonu komórkowego

8 Wyniki badań 2 Promieniotwórczość 1 m ściany o grubości 24 cm z różnych materiałów ściennych i dla ściany jednowarstwowej gr 42 cm betonu komórkowego poziom promieniotwórczości o gęstości 400 beton komórkowy piaskowy - bloczek klasy 600 silikaty - silka E 24 ceramika - pustak UNI-MAX 250/220 beton komórkowy popiołowy - bloczek klasy 600 beton zwykły - bloczek fundamentowy keramzytobeton - pustak liapor M beton komórkowy piaskowy - bloczek klasy Rys. 1. Skala promieniotwórczości 1m ściany, przy zastosowaniu różnych materiałów ściennych. Podobnie pozytywne dla rozwiązań z zastosowaniem betonu komórkowego okazały się wyniki pomiarów radonu. W celu uzyskania danych o stężeniu radonu w budynkach z betonu komórkowego oraz dla porównania w budynkach z innych materiałów budowlanych, COBRPB CEBET włączył się do prowadzonego przez CLOR programu badań radonu w budynkach i wytypował do badań budynki o określonych rozwiązaniach materiałowych (po 10 w każdej grupie). Były to budynki wykonane z elementów prefabrykowanych z betonu kruszywowego (wielka płyta); drewna; betonu komórkowego piaskowego; betonu komórkowego popiołowego; cegły ceramicznej; betonu komórkowego i cegły ceramicznej. Podczas pomiarów zastosowano kubki dyfuzyjne (zawierające detektor śladowy) dopuszczone do badań wg Instrukcji ITB nr 52/98. Zostały one umieszczone na pół roku w zamieszkałych budynkach położonych w jednym rejonie Polski (w promieniu 0 40 km). Po tym okresie detektory przekazane zostały do laboratorium, gdzie określono średnie stężenie radonu. Wyniki pomiarów przedstawiono w tabeli. Pomiary wykazały, że najwyższy średni poziom radonu (mierzony w Bq/m ) występuje w budownictwie drewnianym. Ponieważ drewno nie jest źródłem radonu, potwierdzają się wyniki badań uzyskane w innych krajach, że nie materiał jest czynnikiem decydującym o podwyższonym stężeniu radonu, lecz grunt, na którym stoi budynek, oraz łatwość infiltracji radonu z gruntu do wnętrza budynku. Rodzaj materiału Wartość średnia Wielka płyta Drewno meteriały Beton komórkowy popiołowy Reasumując 1) Wprowadzone w Polsce wymagania i zasady kontroli promieniotwórczości naturalnej surowców i wyrobów budowlanych zapewniają spełnienie wymagań higieniczno zdrowotnych, zarówno krajowych jak i stosowanych w krajach Unii Europejskiej. Podkreślić należy, na podstawie kontroli prowadzonych systematycznie w kraju od 1980 roku, że betony komórkowe zarówno piaskowe jak i popiołowe spełniają wymagania w zakresie dopuszczalnych stężeń naturalnych pierwiastków promieniotwórczych. 2) Udział materiałów budowlanych we wpływie na promieniotwórczość w budynkach jest niewielki i wynosi około 12%. Głównym źródłem promieniowania (ok. 75 %) jest podłoże gruntowe, stąd ważne jest stosowanie rozwiązań zapobiegających infiltracji radonu z podłoża gruntowego do budynku; ) Wysoka promieniotwórczość betonu komórkowego oraz zagrożenie promieniowaniem jonizującym zdrowia mieszkańców w budynkach z betonu komórkowego nie znajduje potwierdzenia w faktach jest mitem krążącym wśród części społeczeństwa. Zarówno wyniki badań stężeń naturalnych pierwiastków promieniotwórczych w betonach komórkowych (piaskowych i popiołowych) jak i wyniki stężeń radonu w mieszkaniach z nich wykonanych na tle wyżej wymie-nionych pomiarów w innych mate-riałach budowlanych i zrealizowanych z nich budynków wskazują, że betony komórkowe są materiałem zdrowym i bezpiecznym. Tabela. Wielkość stężenia radonu w budynkach wykonywanych z różnych materiałów [Bq/kg]. Beton komórkowy piaskowy Cegła ceramiczna Beton komórkowy/cegła ceramiczna 47,0 92, 56,7 61,2 86,2 68,2 Przy uwzględnieniu masy materiałów widać wyraźnie, że wartość promieniowania w obiektach z rozwiązaniami z betonu komórkowego, z uwagi na jego niską gęstość, jest niższa aniżeli wykonanych z innych materiałów budowlanych, w tym z powszechnie uznawanych za najzdrowsze wyrobów ceramicznych. PORADNIK dla projektujących i budujących z betonu komórkowego Nr 1/11 9