Popytowe podejście do tworzenia innowacji. doświadczenia krajów skandynawskich

Transkrypt

1 2012 Popytowe podejście do tworzenia innowacji doświadczenia krajów skandynawskich

2 Popytowe podejście do tworzenia innowacji doświadczenia krajów skandynawskich Ekspertyza powstała w ramach projektu współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Warszawa 2012

3 Publikacja powstała w ramach działania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Innowacje w Przedsiębiorstwach Klub Innowacyjnych Przedsiębiorstw. Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu systemowego Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnienie innowacji (Program Operacyjny Kapitał Ludzki, działanie 2.1.3). Część I: Tytuł oryginału: User-Driven Innovation. Context and Cases in the Nordic Region Redakcja: Emily Wise, Casper Høgenhaven Tłumaczenie: James West Translations Copyright by FORA, 2008 Copyright for the Polish edition by Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, 2012 Część II: Tytuł oryginału: Creating new conspects, products and services with user driver innovation Autorzy: Tanja Bisgaard, Casper Høgenhaven Tłumaczenie: James West Translations Copyright by FORA, 2010 Copyright for the Polish edition by Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, 2012 Część III: Tytuł oryginału: U-Drive: IT - User-Driven Innovation Transfer From ICT to Other Sectors Autorzy: Søren Smed, Jens F. Jensen, Birgit Jeppesen, Peter Kofoed, Tove Arendt Rasmussen, Thessa Jensen, Claus Rosenstand, Jacob Rolf Jensen, Karl Fridriksson, Jan Håvard Skjetne, Astrid Søndergaard Tłumaczenie: mgr Joanna Witczak Copyright by ApEx Centre for Applied Experience Economy, 2010 Copyright for the Polish edition by Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, 2012 Współpraca merytoryczna (PARP): Krzysztof Buczek, Paweł Chaber Wydawca: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/ Warszawa Publikacja bezpłatna Publikacja dostępna jest także w wersji elektronicznej na Portalu Innowacji Poglądy i opinie wyrażone przez autorów publikacji nie muszą odzwierciedlać stanowiska Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Publikacja wydrukowana na papierze pochodzącym z lasów prowadzących zrównoważoną gospodarkę leśną ISBN Nakład: 1500 Warszawa 2012 Przygotowanie do druku, druk i oprawa: Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk

4 Słowo wstępne Szanowni Państwo! Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości odpowiadając na potrzeby małych i średnich przedsiębiorców realizuje szereg działań ukierunkowanych na stałe podnoszenie ich wiedzy o aktualnych trendach w innowacjach. Jednym z nich jest przedsięwzięcie Innowacje w Przedsiębiorstwach Klub Innowacyjnych Przedsiębiorstw. Jego głównym celem jest oddziaływanie na poprawę warunków tworzenia i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw, a w szczególności wsparcie przedsiębiorców we wdrażaniu oraz rozwoju innowacyjnych rozwiązań. Publikacje przygotowywane w ramach tego przedsięwzięcia przybliżają różne aspekty funkcjonowania innowacyjnych MSP. Szczególny nacisk położony został na informacje praktyczne, odnoszące się do głównych trendów związanych z rozwojem innowacyjnej przedsiębiorczości w Unii Europejskiej, w tym przykłady dobrych praktyk. Praktyczne przykłady wzbogacone wiedzą specjalistyczną, są motorem do podejmowania działań mających na celu dalszy rozwój innowacyjnej przedsiębiorczości w Polsce. Decyzję o przetłumaczeniu niniejszej pracy czyli trzech raportów dotyczących doświadczeń państw skandynawskich w dziedzinie popytowego podejścia do tworzenia innowacji podjęliśmy z dwóch głównych powodów. Przede wszystkim wyszliśmy z założenia, że gospodarki krajów skandynawskich oraz rozwój przedsiębiorczości w tych krajach mogą służyć za wzór do naśladowania, a stosowane tam metody za cenne źródło inspiracji i wiedzy dla polskiego czytelnika. Drugim powodem jest fakt, że popytowe podejście do tworzenia innowacji (ang.: user-driven innovation, UDI) jest jednym z najbardziej aktualnych zagadnień związanych z gospodarką opartą na wiedzy. W roku 2012 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości szczególnie koncentruje się na stymulowaniu skutecznego zarządzania wśród przedsiębiorstw i instytucji rozwoju przedsiębiorczości. Mam nadzieję, że lektura publikacji powstających w cyklu Innowacje w Przedsiębiorstwach Klub Innowacyjnych Przedsiębiorstw, dostarczy Państwu wielu pożytecznych i inspirujących informacji, które znajdą zastosowanie w codziennej działalności. Zachęcam do lektury! Bożena Lublińska-Kasprzak Prezes PARP PARP, Warszawa 2012 r. 3

5

6 Przedmowa Książka obejmuje trzy opracowania poświęcone popytowemu podejściu do tworzenia innowacji, polegającemu na ciągłym pozostawaniu w kontakcie z końcowym użytkownikiem innowacji na każdym etapie procesu jej opracowania i wdrożenia. Praktycznie, każde z opracowań mogłoby stanowić przedmiot osobnej publikacji, tu jednak zostały one połączone w jedną, spójną całość tworząc dla czytelnika godne uwagi, kompleksowe studium poruszanej problematyki. Wprawdzie model popytowego procesu innowacji w ujęciu teoretycznym od kilkudziesięciu lat jest znany i opisywany w literaturze, ale przedsiębiorstwa wciąż uczą się wdrażania strategii popytowego podejścia do tworzenia innowacji. W książce słusznie zauważono, że klienci i konsumenci stanowią sedno tego podejścia, a ich rola jako źródeł innowacji i partnerów przedsiębiorstw w dziedzinie badań i rozwoju staje się coraz ważniejsza. Zagadnienie to szczególnie zyskujące na znaczeniu w dobie globalizacji, w której postęp przynoszący nowe media i technologie zmusza przedsiębiorstwa do poszukiwania nowych metod wprowadzania innowacji, a jednocześnie stwarza warunki do komunikowania się z użytkownikiem na niespotykaną wcześniej skalę. Autorzy w bardzo przystępny sposób opisali doświadczenia wielu przedsiębiorstw z krajów skandynawskich w zakresie przygotowania i wprowadzania na rynek innowacji z udziałem użytkowników. Przedstawione w książce przykłady pokazują jak można skutecznie angażować użytkowników na różnych etapach procesu innowacji, tak by wykorzystywać ich wiedzę do tworzenia nowych produktów, usług i koncepcji. Z dużą starannością dokonano przeglądu praktyk w tym zakresie, dzięki czemu książka zyskała wyjątkowy walor pragmatyczny wiele opisanych przykładów może wręcz stanowić wzorzec dobrych praktyk, które wprost mogą być zastosowane przez polskie przedsiębiorstwa. Na uwagę zasługuje przyjęty przez Autorów sposób opisu procesu innowacyjnego odwołujący się do modelu koła innowacji. Czyni on różnorodne opisywane przykłady porównywalnymi, przejrzystymi i łatwymi do zrozumienia. Jestem przekonana, że publikacja zainteresuje każdego kto chce poszerzyć swoją wiedzę na temat procesu innowacji. Uważam, że książkę warto polecić przedsiębiorcom borykającym się z niską innowacyjnością i menagerom projektów innowacyjnych, zwłaszcza działającym w branży ICT, której w publikacji poświęcono najwięcej uwagi. Uzyskają oni zbiór gotowych metod aktywowania i wykorzystywania potencjału odbiorców innowacji. Publikacją powinny zainteresować się także osoby odpowiedzialne za kreowanie polityki innowacyjnej na poziomie krajowym. Odnajdą oni szereg wskazówek dotyczących tworzenia sprzyjających warunków ramowych dla koncepcji projektowania zorientowanego na użytkownika. Książka może być również wykorzystana jako pomoc dydaktyczna przez nauczycieli akademickich, bowiem zawiera liczne przykłady, które mogą być wykorzystane jako cenny materiał do ćwiczeń typu case study. Prof. dr hab. Ewa Bojar 1 1 Politechnika Lubelska 5

7

8 Spis treści Część I Popytowe podejście do tworzenia innowacji: kontekst i przypadki w krajach skandynawskich... 9 Część II Tworzenie nowych koncepcji, produktów i usług za pomocą popytowego podejścia do tworzenia innowacji Część III Ty napędzasz transfer innowacji tworzonych przy udziale użytkowników z ICT do innych sektorów

9

10 CZĘŚĆ I Popytowe podejście do tworzenia innowacji: kontekst i przypadki w krajach skandynawskich Popytowe podejście do innowacji obejmuje zarówno zaspokajanie potrzeb użytkowników, jak i włączanie ich w proces innowacyjny. Firmy wdrażają nowe podejście do innowacji wymagające przyjęcia odmiennej logiki oraz innego zestawu kompetencji. Sektor publiczny wspiera powyższe działania przez podnoszenie świadomości społeczeństwa, inicjatywy edukacyjno-badawcze oraz tworzenie platformy dla angażowania użytkowników. Redaktorzy: Emily Wise Casper Høgenhaven 9

11 Uczestnicy: Dania: Tanja Bisgaard, FORA Ragnhild Riis, FORA Jørgen Rosted, FORA Casper Høgenhaven, Høgenhaven Consulting Lars Bo Jeppesen, Kopenhaska Szkoła Biznesu Finlandia: Pekka Berg, Politechnika w Helsinkach Tea Lempiälä, Politechnika w Helsinkach Jani Saarinen, Fiński Ośrodek ds. Badań Technicznych VTT 2 Islandia: Thorvald Finnbjörnsson, RANNIS Ásdís Jónsdóttir 3, RANNIS Norwegia: Morten Huse, Wydział Innowacji i Organizacji Ekonomicznej, Norweska Szkoła Zarządzania, BI Thomas Hoholm, Wydział Innowacji i Organizacji Ekonomicznej, Norweska Szkoła Zarządzania, BI Szwecja: Emily Wise, IEC i Instytut Polityki Badawczej, Uniwersytet w Lund 10 2 Od 1 kwietnia 2008 w PricewaterhouseCoopers. 3 Od 1 maja 2008 w Centrum Technologii, Innowacji i Kultury (TIK) na Uniwersytecie w Oslo.

12 Dane dokumentu Tytuł: Popytowe podejście do tworzenia innowacji: kontekst i przypadki w krajach skandynawskich Numer projektu Nordic Innovation Centre (NICe): Redaktorzy: Emily Wise, Casper Høgenhaven Instytucje: Instytut Polityki Badawczej, Uniwersytet w Lund i FORA Abstrakt Natura innowacji ulega zmianie. Postępująca globalizacja społeczeństwa korzystającego na co dzień z technologii teleinformatycznych (ICT) zmieniła proces tworzenia wartości i zaburzyła równowagę sił między firmami a indywidualnymi konsumentami. W wyniku tego dziś firmy przy tworzeniu przewagi konkurencyjnej nie mogą już polegać wyłącznie na wydajności operacyjnej lub przewadze technologicznej. Aby przetrwać we współczesnym świecie, przedsiębiorstwa są również zmuszone do poszukiwania wspólnie z użytkownikami sposobów na określanie i tworzenie wyjątkowych doświadczeń. Jednak wymaga to zmiany modelu działania, zarówno w zakresie sposobu myślenia, jak i przystosowania się do stosowanych obecnie rozwiązań praktycznych. W niniejszym raporcie proces określania wyjątkowego doświadczenia wspólnie z użytkownikami nazywamy popytowym podejściem do tworzenia innowacji. Oznacza ono zarówno rozumienie rzeczywistych potrzeb użytkowników, jak i systematyczne angażowanie użytkowników w proces innowacji. Raport opisuje liczne siły rynkowe i ustalenia akademickie oraz przedstawia przegląd kontekstów dotyczących popytowego podejścia do tworzenia innowacji we wszystkich pięciu krajach skandynawskich. Raport zawiera również konkretne przykłady zastosowania przez firmy procesów popytowego podejścia do tworzenia innowacji. Wreszcie można w nim znaleźć szereg propozycji działań politycznych, które mogą posłużyć do wzmocnienia zarówno zrozumienia, jak i praktycznych kompetencji w zakresie popytowego podejścia do tworzenia innowacji. Temat/Obszar zainteresowania NICe: Polityka innowacji ISSN: Język oryginału: angielski Stron: 134 Słowa kluczowe: popytowe podejście do tworzenia innowacji, zaangażowanie użytkowników, potrzeby użytkowników, innowacja w usługach, rozwój koncepcji, otwarta innowacja, consumer insights, metody etnograficzne, interdyscyplinarny Dystrybucja: Nordic Innovation Centre Stenberggata 25 NO-0170 Oslo Norwegia Kontakt: Emily Wise, Consultant and Research Fellow Research Policy Institute Sölvegatan 16 SE Lund Sweden Tel Faks

13 Streszczenie W listopadzie 2006 r. Nordic Innovation Centre (NICe) zaprosiło do zgłaszania projektów na temat popytowego podejścia do tworzenia innowacji (ang. UDI). W rezultacie wybrano sześć projektów, którym przyznano finansowanie. Ich realizację rozpoczęto w czerwcu 2007 r. Podstawowe cele Niniejszy projekt Popytowe podejście do tworzenia innowacji: kontekst i przypadki w krajach skandynawskich to jedna z sześciu zgłoszonych inicjatyw, a jednocześnie pierwszy w historii projekt NICe poświecony popytowemu podejściu do tworzenia innowacji, z którego wnioski zostaną opublikowane. Projekt ten miał trzy cele ogólne: 1. wyjaśnienie zjawiska popytowego podejścia do tworzenia innowacji w realiach krajów skandynawskich, 2. opracowanie materiałów pisanych i prezentacji objaśniających szczegółowo konkretne przykłady firm stosujących metody popytowego podejścia do tworzenia innowacji (dlaczego i jak to robią, z jakimi wynikami), 3. przedstawienie podsumowania wniosków i zaleceń dla polityki. Powyższe cele udało się osiągnąć dzięki wyjaśnieniu wybranych czynników wpływających na rozwój popytowego podejścia do tworzenia innowacji, zaproponowanie licznych założeń ramowych oraz definicji, które miały posłużyć jako podstawa strukturalna do toczącej się dyskusji na temat popytowego podejścia do tworzenia innowacji, oraz dzięki opisaniu ogólnego kontekstu i podaniu konkretnych przykładów firm w pięciu krajach skandynawskich. W projekcie uwzględniono również propozycje licznych działań na szczeblu polityki innowacyjnej dla krajów skandynawskich, które można dalej rozwijać. Metoda/wdrażanie 12 Wdrażanie projektu trwało rok. Po spotkaniu inauguracyjnym nastąpił pierwszy etap realizacji poświęcony opracowaniu wspólnych wytycznych i ram dotyczących wywiadów (przeprowadzonych najpierw pilotażowo w firmach duńskich przed zastosowaniem w innych krajach). Następnie badacze z każdego państwa przygotowali ostateczną listę firm stosujących procesy popytowego podejścia do tworzenia innowacji, spośród których wybrano (przynajmniej) jednego kandydata do szczegółowego wywiadu. W celu zakomunikowania zmian wprowadzonych w ramowych założeniach projektu oraz zaproponowania szeregu elementów kluczowych w przypadku każdej z firm zorganizowano specjalną wideokonferencję. Członkowie zespołu badawczego otrzymali w charakterze wytycznych wstępną wersję opisu kontekstu poszczególnych krajów i przypadków w nich występujących. Pod koniec stycznia odbyło się spotkanie dotyczące stopnia zaawansowania projektu, podczas którego przedstawiono i omówiono jego ogólne ramy oraz szereg studiów przypadków. W spotkaniu udział wzięli członkowie zespołów badawczych, uczestnicy

14 innych projektów NICe dotyczących popytowego podejścia do tworzenia innowacji, członkowie grupy referencyjnej NICe ds. popytowego podejścia do tworzenia innowacji oraz wielu innych zainteresowanych. Przez cały okres realizacji projektu regularnie konsultowano poszczególne ramy, metody i procesy z tzw. grupą inspiratorów składającą się z nauczycieli akademickich i wielu specjalistów mających doświadczenie w zakresie popytowego podejścia do tworzenia innowacji 4. Dodatkowo członkowie krajowej grupy referencyjnej NICe (i inne osoby) uczestniczyły w konsultacjach i rozmowach. Ostateczna wersja raportu powstała dzięki wspólnemu wysiłkowi uczestników. Poszczególne części raportu były autorstwa różnych członków zespołu. Dlatego każda z nich została opatrzona przypisem ze wskazaniem autora (autorów). Zebraniem poszczególnych części i redakcją całości zajęli się kierownicy projektu i członkowie zespołu w FORA. Konkretne wyniki i wnioski Natura innowacji ulega zmianie. Postępująca globalizacja społeczeństwa korzystającego na co dzień z technologii teleinformatycznych (ICT) zmieniła proces tworzenia wartości i zaburzyła równowagę sił między firmami a indywidualnymi konsumentami. Dlatego dziś firmy przy tworzeniu przewagi konkurencyjnej nie mogą już polegać wyłącznie na wydajności operacyjnej lub przewadze technologicznej. Aby przetrwać we współczesnym świecie, przedsiębiorstwa są również zmuszone poszukiwać wspólnie z użytkownikami sposobów na określanie i tworzenie wyjątkowych doświadczeń. Jednak wymaga to zmiany modelu działania, zarówno w zakresie sposobu myślenia, jak i przystosowania się do działających obecnie rozwiązań praktycznych. W niniejszym raporcie popytowym podejściem do tworzenia innowacji (UDI) określa się proces wykorzystywania wiedzy użytkowników do tworzenia nowych produktów, usług i koncepcji. Proces popytowego podejścia do tworzenia innowacji opiera się na zrozumieniu rzeczywistych potrzeb użytkowników oraz bardziej systematycznym ich angażowaniu. Powyższa definicja obejmuje dwa kluczowe elementy: rozumienie rzeczywistych potrzeb użytkowników (aby móc określić wyjątkowe doświadczenia) oraz systematyczne włączanie użytkowników w proces innowacji. Do bardziej szczegółowego opisu procesów UDI służą dwa podstawowe narzędzia koło innowacji i ramy mapowania procesów UDI. W raporcie przedstawiono osiem studiów przypadku opisujących proces, określono zastosowane metody, wyniki i najważniejsze wnioski. Zaprezentowano również kontekst ogólny dotyczący popytowego podejścia do tworzenia innowacji (badania, edukacja, działania w sektorze publicznym i prywatnym) we wszystkich krajach skandynawskich objętych projektem. Opisy kontekstu zawierają ogólne informacje o realiach i wyjaśniają różne sytuacje wyjściowe w poszczególnych krajach. Opisy przypadków poszczególnych firm pomogą czytelnikom zrozumieć zmienną naturę innowacji oraz różnice między procesami innowacji realizowanymi w firmach, które stosują podejście popytowe, a paradygmatami spotykanymi obecnie gdzie indziej. Niniejszy raport stanowi podstawowy owoc prac zespołu projektowego. W raporcie nie ujęto konkretnych wniosków, dlatego należy go interpretować bardziej jako narzędzie do podnoszenia świadomości i pogłębiania rozumienia popytowego podejścia do tworzenia innowacji. Poszczególne grupy interesariuszy mogą skorzystać z różnych fragmentów raportu. Na przykład firmy mogą zyskać lepsze zrozumienie i czerpać inspirację z opisów przypadków. Uczelnie wyższe uzyskają wiedzę na temat rosnącej potrzeby interdyscyplinarnego podejścia do edukacji oraz konieczności prowadzenia dalszych badań w wielu dzie- 4 W skład grupy inspiratorów weszli: adiunkt Lars Bo Jeppesen (Kopenhaska Szkoła Biznesu CBS), profesor nadzwyczajny Robert D. Austin (Harvard Business School/CBS), Christian Madsbjerg (partner w ReD Associates) i Jacob Schjørring (kierownik sekcji w Mindlab). 13

15 dzinach. Natomiast podmioty sektora publicznego mogą lepiej zrozumieć, czym jest popytowe podejście do tworzenia innowacji i jakie działania mogą okazać się potrzebne w celu wspierania zmiany istniejącego paradygmatu. Rekomendacje W krajach skandynawskich zaleca się prowadzenie dalszych badań lub działań politycznych w następującym zakresie: tworzenie instytucji odpowiedzialnych za wiedzę, zatrudniających osoby wykwalifikowane w zakresie angażowania użytkowników, budowanie platform umożliwiających angażowanie użytkowników, stosowanie popytowego podejścia do tworzenia innowacji w sektorze świadczeń socjalnych i usług publicznych. Co więcej, wciąż należy działać na rzecz podnoszenia świadomości i kształtowania lepszego zrozumienia procesów i metod związanych z popytowym podejściem do tworzenia innowacji. Oto wybrane dziedziny badań lub tematy projektów, których realizację autorzy uznali za potrzebną: gromadzenie i opisywanie dalszych studiów przypadków firm w celu lepszego zrozumienia, jakie metody można zastosować w danych kontekstach biznesowych (i z jaką szansą powodzenia), weryfikacja (lub normalizacja) jakości w zakresie żywych laboratoriów (tzw. living labs) i w innych środowiskach, w których zachodzi współtworzenie wartości, bardziej dogłębne zrozumienie, jakie podejścia i modele biznesowe mogą okazać się odpowiednie z punktu widzenia włączania różnych typów użytkowników (w tym użytkowników indywidualnych, grup konsumentów, klientów, itd.). Natomiast aby uzupełnić prace badawcze i skutecznie rozpowszechniać nowe informacje, należy opracować programy nauczania obejmujące różne aspekty nowego oblicza innowacji (w tym edukację interdyscyplinarną i ściślejsze relacje z firmami). 14

16 Spis treści Przedmowa Wstęp Część 1. Ogólna charakterystyka popytowego podejścia do tworzenia innowacji Zmienny rynek Podstawy naukowe Architektura i projektowanie Inżynieria i informatyka Nauki społeczne Zarządzanie przedsiębiorstwem Na pograniczu koncepcji Definicja popytowego podejścia do tworzenia innowacji Ramy popytowego podejścia do tworzenia innowacji Koło innowacji i metody angażowania użytkowników Ramy mapowania procesów popytowego podejścia do tworzenia innowacji Podsumowanie Część 2. Konteksty krajowe i studia przypadków Dania kontekst krajowy Wstęp Rys historyczny Badania Edukacja Inne inicjatywy w sektorze publicznym Sektor prywatny Podsumowanie Przypadek duński A: Projekt Water Vision Grupy Danfoss Historia firmy i popytowe podejście do tworzenia innowacji w Danfoss Innowacja koncepcyjna Wynik biznesowy Proces innowacyjny Najważniejsze wnioski Przypadek duński B: DSB tworzenie wartości dodanej dla pasażerów pociągów DSB Historia firmy i popytowe podejście do tworzenia innowacji w DSB Innowacja koncepcyjna Wynik biznesowy Proces innowacyjny Najważniejsze wnioski

17 Finlandia kontekst krajowy Wstęp Rys historyczny Badania Edukacja Inne inicjatywy w sektorze publicznym Sektor prywatny Podsumowanie Przypadek fiński: Outotec More out of Ore czyli więcej korzyści z rudy Historia firmy i popytowe podejście do tworzenia innowacji w Outotec Koncepcja innowacji przypadek elektrycznego oczyszczania miedzi Proces innowacyjny i wynik biznesowy Najważniejsze wnioski Islandia kontekst krajowy Wstęp Rys historyczny Inicjatywy na rzecz stworzenia lepszych warunków dla popytowego podejścia do tworzenia innowacji Inicjatywy polityczne na rzecz wspierania popytowego podejścia do tworzenia innowacji w sektorze prywatnym Sektor prywatny Wybrane końcowe obserwacje i wnioski Przypadek islandzki: CCP CCP historia firmy i popytowe podejście do tworzenia innowacji Innowacja koncepcyjna Wynik biznesowy Proces innowacyjny Najważniejsze wnioski Norwegia kontekst krajowy Wstęp Innowacja, badania i rozwój w Norwegii Historia i ogólny zarys popytowego podejścia do tworzenia innowacji Gospodarka norweska a popytowe podejście do tworzenia innowacji Inicjatywy na rzecz stworzenia lepszych warunków dla popytowego podejścia do tworzenia innowacji Badania Edukacja Inne inicjatywy w sektorze publicznym: wybrane przykłady Wybrane przykłady udanych inicjatyw w dziedzinie popytowego podejścia do tworzenia innowacji w sektorze prywatnym Przypadek norweski: Tine Innowacja w żywności Historia firmy i zorientowane na użytkownika podejście do tworzenia innowacji w TINE Innowacja koncepcyjna Proces innowacyjny i wynik biznesowy przypadek Salma Najważniejsze wnioski... 95

18 2.10. Szwecja kontekst krajowy Wstęp Rys historyczny Badania Edukacja Inne inicjatywy w sektorze publicznym Sektor prywatny Przypadek szwedzki: Electrolux Myślenie o użytkownikach Historia firmy i zorientowane na użytkownika podejście do tworzenia innowacji w firmie Electrolux Innowacja koncepcyjna Proces innowacyjny i wynik biznesowy przypadek Ergorapido Najważniejsze wnioski Przypadki międzynarodowe Intel Innowacja wewnątrz przedsiębiorstwa Historia firmy i zorientowane na użytkownika podejście do tworzenia innowacji w firmie Intel Innowacja koncepcyjna Proces innowacyjny i wynik biznesowy przypadek komputera osobistego Classmate Najważniejsze wnioski Valve społeczności innowacyjnych użytkowników jako element modelu biznesowego Jak powstał Counter-Strike firmy Valve Software. Ewolucja moddingu w sektorze gier komputerowych Innowacja koncepcyjna Wynik biznesowy Proces innowacyjny Najważniejsze wnioski Część 3. Uwagi końcowe i wnioski dotyczące polityki Uwagi końcowe Wnioski dotyczące polityki Znaczenie władz krajowych i regionalnych Perspektywa skandynawska Nowe instytucje z sektora wiedzy Platforma na rzecz angażowania użytkowników Popytowe podejście do tworzenia innowacji w rozwoju świadczeń socjalnych Literatura Część Część Dania Islandia Finlandia Norwegia Szwecja Przypadki międzynarodowe

19 Przedmowa Ogólnym celem niniejszego projektu Popytowe podejście do tworzenia innowacji: kontekst i przypadki w krajach skandynawskich jest bardziej przejrzyste wyjaśnienie tego zagadnienia i stworzenie wspólnej podstawy jego zrozumienia. Zespół autorów projektu ma nadzieję przyczynić się do postępu w tym zakresie w badanym regionie dzięki przedstawieniu wstępnej definicji i ram służących do opisu różnych rodzajów popytowego podejścia do tworzenia innowacji i czerpania z nich pożytecznej nauki na przyszłość. Członkowie zespołu czerpali inspirację i otrzymali wskazówki od Jørgena Rosteda (dyrektora organizacji FORA) oraz z wielu innych źródeł. Współredaktorzy raportu dołożyli wszelkich starań, aby syntetycznie ująć i przekazać szeroki zakres informacji. Mimo że członkowie zespołu postępowali zgodnie ze wspólnymi wytycznymi, opis każdego kraju i studium przypadku każdej firmy jest całkowicie wyjątkowy. Niniejszy raport należy rozumieć jako dokument otwierający szeroką perspektywę patrzenia na opisywane zagadnienie, będący niejako przeglądem bieżącego kontekstu we wszystkich pięciu krajach skandynawskich, oraz zbiór przykładów różnych zastosowań popytowego podejścia do tworzenia innowacji w poszczególnych firmach. Członkowie zespołu projektowego pragną wyrazić wdzięczność wszystkim osobom kontaktowym w badanych krajach, które chętnie poświęcały swój cenny czas i dzieliły się wiedzą przy tworzeniu opisów kontekstu i studiów przypadku, oraz członkom innych zespołów projektowych i grupy referencyjnej NICe, którzy uczestniczyli w spotkaniu dotyczącym stanu zaawansowania projektu. Specjalne podziękowanie należy się osobom obecnym na naszych spotkaniach grupy eksperckiej organizowanych przez cały rok, czyli: adiunktowi Larsowi Bo Jeppesenowi (Kopenhaska Szkoła Biznesu CBS), profesorowi nadzwyczajnemu Robertowi D. Austinowi (Harvard Business School/CBS), Christianowi Madsbjergowi (partnerowi w ReD Associates) oraz Jacobowi Schjørringowi (dyrektorowi sekcji w Mindlab). Członkowie zespołu mają nadzieję, że niniejszy raport pomoże znaleźć odpowiedzi na wiele pytań dotyczących popytowego podejścia do tworzenia innowacji, uporządkować trwającą dyskusję o procesach towarzyszących temu podejściu oraz usprawnić przyszłe działania w tej dziedzinie. 18

20 Wstęp 5 Od momentu wprowadzenia pojęć innowacji ekonomicznej (Schumpeter, 1934), a następnie nowych teorii wzrostu (Dosi, 1982; Freeman, 1982; Nelson i Romer, 1996), wyjaśniających pozytywny wpływ innowacji i przemian technologicznych na gospodarkę, wiele osób włożyło ogromną pracę w badanie zagadnienia innowacji. W latach 80. i 90. ubiegłego wieku skupiano się przede wszystkim na zapewnianiu nowych badań i technologii jako kluczowego czynnika napędzającego innowację. Dlatego krajowe strategie innowacyjne zmierzały do zwiększania inwestycji w badania i rozwój (B+R), szczególnie w sektorach wykorzystujących zaawansowane technologie. Firmy starały się tworzyć produkty i procesy o jak największym stopniu zaawansowania technicznego. Jednak w ostatnich latach więcej uwagi zaczęto poświęcać popytowemu podejściu do tworzenia innowacji, czyli innowacji zorientowanej na potrzeby i wymagania użytkowników. Wraz z rosnącą konkurencją globalną i coraz tańszymi źródłami wysokiej jakości rozwiązań technologicznych firmy nie mogą już dłużej liczyć na utrzymywanie przewagi konkurencyjnej w oparciu o tradycyjne czynniki ceny i jakości. W tej sytuacji są zmuszone poszukiwać alternatywnych źródeł przewagi nad konkurencją i dlatego diametralnie przekształcają własne procesy innowacyjne i modele biznesowe, aby wprowadzać na rynek produkty i usługi o większej wartości. Nowe strategie innowacyjne często obejmują coraz bardziej otwarte modele biznesowe, intensywniej skupiają się na rozumieniu nieuświadomionych potrzeb konsumentów oraz bardziej bezpośrednio angażują użytkowników w różne etapy procesu innowacyjnego 6. Również decydenci polityczni ponownie rozważają własne strategie w zakresie innowacji. W piśmie z 2006 r. skierowanym do ministrów odpowiedzialnych za konkurencyjność prezydencja fińska w UE zaznaczała, co następuje: Sukces przedsiębiorstw w gospodarce globalnej w coraz większej mierze zależy od umiejętności innowacyjnego reagowania na zmieniające się poglądy i potrzeby klientów i użytkowników czyli popytowej strony rynku. Jak dotąd, wpływowi popytu na ułatwienia w dokonywaniu innowacji poświęca się znacznie mniej uwagi w zakresie formułowania polityki europejskiej niż finansowaniu B+R ze środków prywatnych i publicznych oraz wydatkom na edukację czyli problemom przynależnym do polityki po stronie podażowej. Diagnoza ta zachęciła wiele państw do rozważenia możliwości osiągnięcia korzystniejszej równowagi między stroną podażową a popytową polityki innowacyjnej. Owo wezwanie do wprowadzenia bardziej zrównoważonej polityki innowacji znalazło również odbicie w ostatnim wystąpieniu byłego premiera Finlandii i prezesa Fińskiego Funduszu Innowacji, Esko Aho (zob. rysunek 1.1). 5 Autorem wstępu jest Emily Wise (konsultantka w IEC i Instytucie Polityki Badawczej na Uniwersytecie w Lund). 6 Zob. McGregor, Jena (2008), Most Innovative Companies: Smart Ideas for Tough Times, w: Business Week, 28 kwietnia 2008 r. 19