5/2011 (118) rok XII ISSN

Transkrypt

1 5/2011 (118) rok XII ISSN

2 InfoRegion Fot. Archiwum Nowe Podkarpacie Fot. Archiwum Miasta Przemyśla Tygrysy biznesu Podkarpackiego Trójmiasta Najprężniej działające firmy z południa regionu otrzymały statuetki Lider Biznesu Podkarpackiego Trójmiasta. To pierwsza edycja konkursu, który ma promować przedsiębiorstwa z terenu Krosna, Jasła i Sanoka. W uroczystej gali, która odbyła się 2 grudnia br., wziął udział marszałek Mirosław Karapyta. W konkursowe szranki stanęło 31 firm. Kapituła przyznała nagrody w czterech kategoriach: firma mikro, mała, średnia i duża. Jury oceniało między innymi dynamikę obrotów, rentowność sprzedaży, innowacyjność. Zwycięzcami zostali: MAKORA Krośnieńska Huta Szkła w Tarnowcu, Pelmet spółka jawna w Krościenku Wyżnym, Fabryka Armatur Jafar S.A. w Jaśle oraz Rafineria Nafty Jedlicze S.A. Ta nagroda to wyróżnienie dla waszej pracy, dbałości w prowadzeniu biznesu mówił do przedstawicieli nagrodzonych firm prezydent Krosna Piotr Przytocki. Marszałek Mirosław Karapyta zapewnił, że Podkarpackie Trójmiasto może liczyć na promocję w Brukseli: W styczniu Podkarpackie przejmuje przewodnictwo w Domu Polski Wschodniej. Czas przełamać stereotypy mówiące, że Podkarpacie dzieli się na część uprzemysłowioną, a biedniejsze rejony to południe województwa. Wśród nagrodzonych są firmy, które zasługują na wyróżnienie nie tylko tutaj, w tym miejscu, ale także w kraju i w Europie mówił marszałek. Oprócz statuetek dla przedsiębiorstw, które zajęły pierwsze miejsca, były także wyróżnienia dla 27 firm. Laureaci podkreślali zgodnie, że nagroda to wyróżnienie nie tylko dla zarządu i dyrekcji, ale dla całej załogi, bo tylko wspólne działania gwarantują sukces w biznesie. Obecny na uroczystości wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego Dariusz Sobieraj mówił o wymiarze społecznym konkursu, gdyż właściciele nagrodzonych firm sponsorują różnego rodzaju imprezy, pomagają organizacjom pożytku publicznego i lokalnym stowarzyszeniom. mk Park miejski w Przemyślu w nowej odsłonie Dzięki wsparciu z Regionalnego Programu Operacyjnego udało się wyremontować przemyski park. Teraz w otoczeniu urzekającej przyrody można się przechadzać po wyremontowanych alejkach, są też nowe ławki i oświetlenie. A dla najmłodszych place zabaw! Mieszkańcy Przemyśla, którzy byli już w parku są pod wrażeniem zmian, jakie zaszły. W trakcie remontu zmieniono całkowicie parkowe oświetlenie. Są nie tylko nowe słupy i oprawy świetlne, ale wymieniono także kable. Nowego uroku miejska zieleń zyskała także dzięki alejkom, które zostały odnowione. Pojawiły się estetyczne ławki i kosze na śmieci. A z myślą o dzieciach wyremontowano dwa place zabaw. Prace w parku to część większego projektu pod nazwą: Modernizacja Zamku Kazimierzowskiego wraz z rewitalizacją Parku Miejskiego w Przemyślu. Całkowita wartość tej inwestycji to prawie 18 milionów złotych. Ponad 10 milionów pochodzi z dofinansowania z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego. mk Krosno nagrodzone Krosno otrzymało certyfikat Samorządowy lider edukacji, tym samym znalazło się w gronie 68 najlepszych pod względem szkolnictwa gmin w Polsce. Takie certyfikaty przyznaje Fundacja Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego. Otrzymują je samorządy, które szczególnie dbają o rozwój edukacji. Certyfikaty są przyznawane na podstawie ankiet samooceny, które wypełniają samorządy. Ankiety otrzymały gminy i powiaty, które realizowały ciekawe projekty edukacyjne adresowane do uczniów, studentów, nauczycieli itp. Następnie zgłoszenia były oceniane przez niezależnych recenzentów. W komisji konkursowej zasiedli wybitni przedstawiciele świata nauki. Samorządy mogły zdobyć maksymalnie 150 punktów. W pierwszej edycji konkursu wzięło udział blisko 170 gmin i powiatów z całej Polski. Jury oceniało skuteczność działań edukacyjnych, a także ilość pozyskanych na nie pieniędzy. Liczyła się także oryginalność i innowacyjność projektów. Nagroda dla Krosna jest potwierdzeniem wysokich standardów edukacyjnych wprowadzonych przez władze tego miasta. mk Proekologiczny Rzeszów Rzeszów otrzymał nagrodę za proekologiczne działania w ramach konkursu Panteon Polskiej Ekologii. Uroczyste ogłoszenie wyników odbyło się w Poznaniu. Rzeszów został laureatem w kategorii miasto powyżej 100 tys. mieszkańców, za program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Kapituła napisała w uzasadnieniu, że nagroda to uhonorowanie za postawę proekologiczną oraz duże zaangażowanie w ochronę środowiska, zarówno w słowach, jak i czynach. Rzeszów znalazł się też w pierwszej dziesiątce miast w Rankingu Zrównoważonego Rozwoju Jednostek Samorządu Terytorialnego. Ranking tworzony jest przez zespół pod kierownictwem prof. Eugeniusza Sobczaka z Wydziału Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej oraz Fundację Polskiego Godła Porcyjnego Teraz Polska. Głównym celem zestawienia było wyłonienie oraz nagrodzenie najlepiej rozwijających się jednostek w Polsce. Rzeszów wyprzedził takie miasta jak: Gdańsk, Kraków czy Kielce. mk Turniej piłki halowej w Zagórzu 11 listopada br. odbył się turniej piłki halowej o Puchar Przewodniczącego Rady Miejskiej w Zagórzu. W turnieju, którego zwycięzcą została reprezentacja Starostwa Powiatowego w Sanoku, wzięła udział również drużyna Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. Królem strzelców turnieju został zawodnik Starostwa Powiatowego w Sanoku Dawid Romerowicz, któremu puchar wręczył Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego Sławomir Miklicz. Podczas imprezy odbyły się również pokazowe mecze unihokeja, koszykówki dziewcząt oraz finał turnieju siatkówki mężczyzn o Puchar Burmistrza Miasta i Gminy Zagórz. mg Wieloletni działacz sportowy Antoni Lew wyróżniony Antoni Lew przez prawie pół wieku działał na rzecz podkarpackiego sportu. Zawsze dyspozycyjny, z głową pełną pomysłów, z pasją angażował się w kolejne sportowe inicjatywy. Dzięki wielkiej aktywności przyczynił się do organizacji

3 Fot. Archiwum UMWP wielu sportowych imprez oraz wydarzeń, które miały miejsce w naszym województwie. W ciągu 50 lat zaraził sportowym bakcylem całe rzesze dzieci i młodzieży.za swoją działalność otrzymał nagrodę Województwa Podkarpackiego w dziedzinie sportu, przyznaną przez zarząd województwa. Nagrodę wręczyła wicemarszałek Anna Kowalska. mg Mała chlubą Tarnobrzega O zdobyciu brązowego medalu na Mistrzostwach Europy i planach na najbliższą przyszłość tenisistka stołowa Zamku Tarnobrzeg Li Qian oraz jej trener Zbigniew Nęcek rozmawiali podczas spotkania w urzędzie marszałkowskim, w którym wzięli udział m.in. Norbert Mastalerz prezydent Tarnobrzega oraz pracownicy urzędu, odpowiedzialni za sport i edukację. Cieszę się, że udało się zdobyć medal, w szczególności tak ważny, dla Polski. Marzyłam o takim sukcesie, było ciężko, ale najważniejsze, że się udało mówiła Mała. Zawodniczka z Tarnobrzega jest naszym największym powodem do dumy i chluby. Rozsławia nasze miasto we wszystkich zakątkach Europy i świata. Cieszę się, że Tarnobrzeg może w tak wyjątkowy sposób zapisać się na kartach historii polskiego tenisa stołowego. Jestem pewien, że Li Qian i Zbigniew Nęcek jeszcze niejednokrotnie dadzą nam powody do zadowolenia mówił prezydent Mastalerz. mg Święty Mikołaj na motorze Przemyśl może mówić o prawdziwej mikołajowej inwazji. 4 grudnia na przemyski Rynek przyjechało kilkudziesięciu Mikołajów! I to nie na saniach, a na... motorach. Mikołajową paradę podziwiało kilka tysięcy osób. Widoku tego prawdziwego świętego, który jechał jak nakazuje tradycja na saniach, najbardziej spragnione były dzieci. Dorośli też się do niego uśmiechali, licząc w duchu na prezenty. Muzyczną oprawę tego niezwykłego widowiska zapewniły świąteczne utwory dzieci z Centrum Piosenki Dziecięcej. mk W NUMERZE: InfoRegion...okl Bóg się rodzi w człowieku z kolędą przez Podkarpacie...2 Perspektywy Podkarpacia...3 DOBRY POCZĄTEK w trudnym czasie...5 Świętowaliśmy niepodległość... 8 Obwód północno-kazachstański nowy partner Podkarpacia?... 9 Nowe trendy nowe wyzwania...10 Nagrody Fair Play 2011 dla Podkarpacia...11 Podkarpacka Izba Rolnicza świętowała 15-lecie...12 Jarosławy rozdane...13 Archeolodzy na budowie autostrady A Rzeszowska ars wznosi się ku wyżynom...15 Choinka ze starej pocztówki...16 Podkarpacki Przegląd Samorządowy Miesięcznik Samorządu Województwa Podkarpackiego Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie Al. Łukasza Cieplińskiego 4, Rzeszów. tel , , faks: pps@podkarpackie.pl Redaktor naczelny: Wiesław Bek Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania i skracania nadesłanych tekstów. Przygotowanie do druku i druk: Wydawnictwo MITEL Rzeszów Na okładce: Soliści oraz dziecięca grupa artystyczna Tinttillo z Centrum Sztuki Wokalnej w Rzeszowie. Fot. Tadeusz Poźniak 05/2011 1

4 Mirosław Karapyta z redakcją Podkarpackiego Przeglądu Samorządowego Bóg się rodzi w człowieku z kolędą przez Podkarpacie Fot. T. Poźniak Prezentujemy Państwu wyjątkową płytę, będącą muzyczną podróżą przez zimowe, świąteczne Podkarpacie; podróżą radosną, ale też pełną Bożonarodzeniowej zadumy; podróżą z kolędą... Święta Bożego Narodzenia i Nowy Rok to dobry czas, aby zaprezentować wycinek bogatych muzycznych tradycji naszego pięknego regionu, gdzie żyją i tworzą niecodzienni artyści, jak chociażby Władysław Pogoda jeden z największych polskich twórców ludowych, który w 2010 roku obchodził 90. urodziny. Wraz z Pawłem Steczkowskim, Witoldem Paśko i Kamilem Siciakiem, wykonuje na płycie pastorałkę «Idą, idą Kolędnicy». Spod zdolnej ręki Pawła Steczkowskiego wyszedł utwór «Wielka Boska Moc». Paweł Steczkowski pochodzący z jednej z najsłynniejszych polskich rodzin muzykujących tworzy od ponad siedemnastu lat, ma na swym koncie m.in. muzykę do filmów dokumentalnych, sztuk teatralnych, reportaży. W swoich nowoczesnych aranżacjach chętnie sięga do muzycznych źródeł z całego świata. W rockowym brzmieniu zafundowali nam piosenki świąteczne Ratatam i Mateusz Pospieszalski. Rzeszowski zespół Ratatam, obchodzący w 2011 roku 10-lecie działalności, znany jest m.in. z występów w ramach Przystanku Woodstock, z warszawskich finałów Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy oraz z występów na Carpathia Festivalu. Z zespołem współpracowali znani i cenieni muzycy, m.in. Wojciech Waglewski i Ewelina Flinta. W swym dorobku posiadają kilka płyt z kolędami i pastorałkami. Po przeciwnej stronie «muzycznego bieguna» znajdujemy tradycyjne polskie kolędy w wykonaniu zespołu Filharmonii Podkarpackiej Da Camera oraz chóru Pueri Cantores Resovienses pod dyrekcją Urszuli Jeczeń-Biskupskiej. Zespół Da Camera koncertuje od ponad dwudziestu lat, towarzysząc corocznie Muzycznemu Festiwalowi w Łańcucie. Posiada w swym repertuarze utwory muzyki klasycznej, rozrywkowej i sakralnej. Muzycy chętnie wychodzą poza mury filharmonii, uatrakcyjniając różnego rodzaju festiwale i imprezy muzyczne, odbyli też liczne tournee za granicą. Katedralny Chór Chłopięco-Męski Pueri Cantores Resovienses powstał w 1985 roku. Chociaż oprawa muzyczna uroczystości kościelnych to główne zadanie chóru, jego członkowie chętnie występują także na scenie Filharmonii Podkarpackiej, podczas imprez z okazji świąt narodowych, nagrywają dla radia i telewizji. Wielokrotnie brali udział w krajowych i międzynarodowych przeglądach i festiwalach, zdobywając najwyższe nagrody i wyróżnienia. W repertuarze, oprócz pieśni sakralnych i klasycznych, posiadają również przyśpiewki ludowe i przeboje muzyki rozrywkowej. Na sukces podkarpackich artystów pracuje rzesza pedagogów, którzy swój czas i umiejętności poświęcają szlifowaniu młodych talentów. Dobrym tego przykładem jest Centrum Sztuki Wokalnej w Rzeszowie działające od 2000 roku pod dyrekcją Anny Czenczek. Centrum posiada w swoim dorobku kilkanaście spektakli wokalno-tanecznych, prezentowanych w całym kraju. Jego uczniowie mogą poszczycić się wieloma sukcesami w ogólnopolskich oraz międzynarodowych festiwalach piosenki w kraju i za granicą a także nagrodami w telewizyjnych konkursach piosenki. Centrum Sztuki Wokalnej jest współorganizatorem i organizatorem wielu imprez, które na stałe wpisały się w kulturalny pejzaż Podkarpacia, jak chociażby Carpathia Festival. Kolędy «Przybieżeli do Betlejem» oraz «Dzisiaj w Betlejem», w aranżacji Anny Czenczek i Andrzeja Paśkiewicza, śpiewa zespół Manitou w składzie: Andrzej Paśkiewicz, Jacek Chrobak, Witold Solarski i Jacek Augustyn Pacześniak oraz soliści i grupa artystyczna Centrum Sztuki Wokalnej w składzie: Aleksandra Baj, Natalia Baran, Katarzyna Chudzio, Paulina Dytko, Michał Gratkowski, Katarzyna Idec, Monika Jastrzębska, Monika Krawiec, Mariola Leń, Magdalena Matląga, Dominika Para, Klaudia Patalska, Milena Pelc, Marta Pracownik, Karolina Próchnicka, Beata Rzeźnik, Róża Rzucek, Justyna Skiba, Dominika Skrzypiec, Anna Śliwa, Adam Świtek, Justyna Tomasik, Kamil Trojnar, Anna Wiącek, Marcelina Zajchowska, Joanna Zarembska. Założycielem i opiekunem dziecięcego zespołu muzycznego Gabcia i Przyjaciele jest Waldemar Wywrocki. Piosenka 2 Podkarpacki Przegląd Samorządowy

5 To Mikołaj! pochodzi z płyty Waldemar Wywrocki dzieciom, na której znalazły się utwory ułożone wspólnie z córką Gabrielą (stąd też nazwa zespołu). Zdolna młodzież jest też w Przemyślu. Cztery kolędy na płytę podarowały nam dzieci z tamtejszej Szkoły Podstawowej nr 15. To Pastorałki z Zielonego Wzgórza : Śpi Stajenka, Cicho Perełko i Leżysz Chryste. Zostały one nagrane w Centrum Piosenki Dziecięcej, które działa przy SP nr 15 w Przemyślu. Przemyska piętnastka to szkoła z silnymi tradycjami muzycznymi. Profesjonalne studio nagrań działa tam od 2001 roku. Dobrym duchem i opiekunem merytorycznym młodych artystów jest Artur Mykita. Pastorałkę Prowadź Gwiazdko zaśpiewały wspólnie dzieci ze SP nr 15 w Przemyślu i z tamtejszej Państwowej Szkoły Muzycznej. Swój udział w naszym muzycznym projekcie mają także dziennikarze i aktorzy. Kolęda Gwiazdy tańczyły w wykonaniu Małgorzaty Froń z gazety codziennej Nowiny, Grzegorza Boratyna z TVP Rzeszów oraz aktora Pawła Wiśniewskiego, pochodzi z koncertu Serca Sercom z 2007 roku. Aktorom i dziennikarzom towarzyszył zespół WueN czyli Wesołe Nutki. Serca Sercom to charytatywny koncert, z którego dochód jest przeznaczony dla wychowanków Domu Dziecka w Strzyżowie. W tym roku dziennikarze i aktorzy zaśpiewają już po raz szósty. W ciągu pięciu lat udało nam się zakupić dla dzieci sprzęt narciarski, pomóc w wyjeździe na wakacje, wyremontować jeden z pokoi, wyposażyć siłownię i plac zbaw przy Domu Dziecka mówi Monika Szela pomysłodawca imprezy. - Ale koncert to nie tylko prezenty! Dla naszych małych przyjaciół ważny jest fakt, że tak wielu ludzi chce poświęcić im swój wolny czas. I na zakończenie parę słów o jedynym wykonawcy, który nie pochodzi z naszego województwa. Gościnnie trafiła na płytę pastorałka Najlepsza nowina w wykonaniu Janka Trebuni-Tutki z zespołem JazGot. Oni widzą za oknami te same góry, co my, w związku z tym nie odbiegają swoją muzyką daleko od Podkarpacia. A że się znamy i lubimy, to postanowiliśmy rozpocząć płytę mocną, góralską nutą. Wszystkie utwory, które znalazły sie na płycie, zostały przekazane nieodpłatnie. Autorom, kompozytorom, aranżerom i wykonawcom serdecznie dziękujemy! Naszym Czytelnikom zaś życzymy, aby dźwięki kolęd i pastorałek, w wykonaniu podkarpackich artystów, umiliły Wam nastrój tych magicznych Świąt, wlały w Wasze serca spokój i miłość. Bo Święta, to czas, kiedy Bóg się rodzi w człowieku... Perspektywy Podkarpacia Wywiad z Mirosławem Karapytą Marszałkiem Województwa Podkarpackiego Minął rok od objęcia funkcji marszałka województwa. Jakie największe osiągnięcia mógłby Pan wymienić w perspektywie mijającego roku? Perspektywa jednego roku w działalności takiej instytucji jak samorząd województwa, to zbyt wąski przedział czasu, aby zarejestrować ważne procesy modernizacji regionu, jakie odbywają się za sprawą samorządów różnych szczebli. W ciągu minionego roku kończyliśmy niektóre projekty zapoczątkowane przez poprzedników i rozpoczynaliśmy nowe, które będą otwierali nasi następcy. Ale niewątpliwie jest co najmniej kilka rzeczy, z których, jako region, możemy być dumni. Dzięki sprawnej realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego uzyskaliśmy wysokie, piąte miejsce w kraju w rankingu 16 województw. To nie tylko prestiż, ale wymierna korzyść, bo otrzymaliśmy z tego tytułu ponad 42 mln euro dodatkowych środków z Krajowej Rezerwy Wykonania. W sumie dodatkowych środków będzie więcej, bo trzeba do tego doliczyć jeszcze 20 mln euro: prawie 10 mln na likwidację skutków powodzi i 10 na wsparcie techniczne. Dla mnie osobiście szczególnie ważne dla przyszłości województwa jest podjęcie starań dla projektu budowy drogi ekspresowej Via Carpatia, która jest co prawda projektem rządowym, ale wsparcie ze strony samorządów jest bardzo ważne. Tą sprawą zajmuję się osobiście od momentu objęcia funkcji marszałka. Moja pierwsza wizyta w Brukseli poświęcona była tej sprawie. W styczniu spotkaliśmy się z marszałkami wszystkich województw Polski Wschodniej w Łańcucie, aby wypracować wspólne stanowisko w tej sprawie. Do wsparcia tego projektu angażujemy też naszych partnerów na Słowacji z Kraju Preszowskiego, przez który będzie przebiegać Via Carpatia. W marcu zorganizujemy w tej sprawie konferencję międzynarodową na Podkarpaciu. Barierą rozwojową regionu była przez lata jego słaba dostępność komunikacyjna. Budowa autostrady A-4 to nie jedyna inwestycja w infrastrukturę komunikacyjną? Autostrada A-4 to część III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego Bruksela-Kijów i Berlin-Kijów, którego 164-kilometrowy odcinek przebiega przez nasz Fot. T. Poźniak 05/2011 3

6 region. Dzięki tej autostradzie Podkarpacie zyska bezpośrednie połączenie autostradowe z centrum Europy. Jako jedyne województwo Polski Wschodniej. Ale autostrada i Via Carpatia to nie wszystko, co w województwie w zakresie infrastruktury drogowej się dzieje. Ważne jest, aby autostrada, drogi krajowe tworzyły oś spójnego systemu komunikacyjnego województwa. Dlatego samorząd województwa, samorządy powiatowe, gminne kładą wieki nacisk na przebudowę i modernizację dróg powiatowych i gminnych. Na cały okres realizacji RPO zaplanowano przebudowę ponad 880 km dróg gminnych i powiatowych oraz budowę blisko 67 km nowych dróg. Dotychczas przebudowano łącznie 928 km dróg. Pod względem długości zmodernizowanych w ramach RPO dróg Podkarpacie zajmuje 1. miejsce w kraju. Wartość tych inwestycji według zawartych umów to ponad 702,5 mln złotych. Do tego można doliczyć jeszcze kilkaset kilometrów dróg przebudowanych w ramach rządowego programu, potocznie zwanych schetynówkami i drogi wyremontowane z funduszy na likwidacje skutków klęsk żywiołowych. Ten inwestycyjny boom drogowy już sprawia, że podkarpackimi drogami możemy się śmiało chwalić przed przybyszami z Polski i z Europy. Podkarpacie buduje też autostradę informatyczną, czyli internetową sieć szerokopasmową. Jak wygląda dziś stan tej inwestycji? Projekt Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej jest realizowany za środki Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego za 340 mln euro. Kwota ta obejmuje środki unijne, wkład budżetu krajowego oraz wkład własny województw. W ramach projektu przewidziano budowę regionalnych sieci szkieletowych w obszarach tzw. białych plam, czyli miejsc pozbawionych dostępu do Internetu szerokopasmowego. W sumie ma powstać nowa sieć światłowodowa nowej generacji o długości ok. 10 tys. km. Na Podkarpaciu zbudowanych zostanie 2006 km sieci i 203 węzły dystrybucyjne znajdujące się w 128 gminach. Po przeprowadzonej na obszarze województwa inwentaryzacji dostępu do Internetu stwierdzono, że aż 777 miejscowości, czyli niemal 40% spośród 1973 miejscowości objętych projektem, jest pozbawionych zasięgu sieci jakiegokolwiek operatora internetowego. Realizacja tego projektu sprawi, że w połączeniu z ofertą dotychczasowych operatorów, z dostępu do Internetu szerokopasmowego skorzystać będzie mogło 95,3% mieszkańców województwa. 10 listopada 2011 r. Komisja Europejska wyraziła zgodę na realizację projektu, co oznacza akceptację ostatecznego kształtu projektu i warunków budowy sieci. Podkarpacie jest liderem projektu w ramach całej piątki województw Polski Wschodniej i jest najbardziej zaawansowane w jego realizacji. Ten projekt jest największym tego rodzaju przedsięwzięciem w Unii Europejskiej i dlatego jest bardzo uważnie obserwowany przez Komisję Europejską. Jego powodzenie może być ważnym argumentem za prolongatą na następny okres budżetowy Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Co samorząd wojewódzki robi, by przyciągnąć na teren Podkarpacia inwestorów, zwłaszcza stawiających na innowacyjne rozwiązania? Innowacyjność to dziś pewien wymóg, istotna cecha każdej działalności gospodarczej, niezbędna, aby utrzymać się na rynku. W obliczu globalnej konkurencji szansę na rozwój mają tylko ci, którzy ciągle myślą, jak udoskonalać swoje produkty. Podkarpacka gospodarka ma wielki potencjał innowacyjności, co potwierdzają także badania GUS. Samorząd województwa aktualizuje właśnie regionalną strategię innowacyjności, aby dostosować ją do zmieniających się szybko oczekiwań rynku i wyzwań technologicznych. Rozbudowywany jest Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny Aeropolis, który jest wielkim inkubatorem nowoczesnych technologii, skąd promieniują one poprzez sieci współpracy i kooperacji na gospodarkę całego regionu. Samorząd województwa wspiera rozwój innowacyjnych przedsięwzięć poprzez Regionalny Program Operacyjny, którego najważniejszym założeniem, sformułowanym w I Osi Priorytetowej Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka, jest wsparcie dla sektora innowacyjnej gospodarki. W RPO zarezerwowano na ten cel ponad 300 mln euro. W dwóch naborach zgłoszono ponad 2000 wniosków na różne działania, w tym na wsparcie kapitałowe przedsiębiorczości ponad 1500 wniosków. Do dofinansowania w I Osi Priorytetowej zakwalifikowano 902 wnioski, z tego na wsparcie kapitałowe 649. Wśród tych projektów było 260, które zawierają elementy innowacyjne w skali światowej, a 120 z nich jest innowacyjnych na skalę europejską. Ten sektor ma wygenerować blisko 2200 miejsc pracy. Rzeszów jest też od dwóch lat miejscem ważnych debat na temat wyzwań technologicznych, jakie niesie przyszłość np. w zakresie telekomunikacji, zbiorowego transportu, energetyki odnawialnej. Rzeszowskie Forum Innowacji staje się ważną, integralną częścią krynickiego Forum Gospodarczego. Współpraca zagraniczna samorządu województwa to tylko kurtuazyjne wizyty, czy konkretne wspólne przedsięwzięcia, które przekładają się na wymierne korzyści? Aktywność i samodzielność samorządu województwa w nawiązywaniu kontaktów z partnerami zagranicznymi jest ograniczona poprzez obowiązek konsultacji z ministerstwem spraw zagranicznych planów podpisania umów i zobowiązań do współpracy. Nasze umowy z zagranicznymi partnerami mają pozytywne opinie MSZ oraz zgodę sejmiku. Czasem są to partnerzy z odległych stron świata z Chin, Kazachstanu czy Kanady, ale także tam upatrujemy obszary wspólnych interesów. Oczywiście najwięcej łączy nas z naszymi najbliższymi sąsiadami: obwodem lwowskim na Ukrainie i Krajem Preszowskim na Słowacji. Obszar pogranicza polsko-ukraińskiego to miejsce ożywionej wymiany handlowej, którą zarejestrowały badania ankietowe GUS. Ta wymiana, choć często umyka oficjalnym statystykom, przynosi wymierne korzyści gospodarcze wielu mieszkańcom przygranicznych miejscowości. Mówimy tu o wymianie gospodarczej nierejestrowanej, ale legalnej. Z Ukrainą łączy nas także granica Schengen, która generuje dla regionu nie tylko korzyści, ale także różne problemy. Dlatego całość spraw związanych z granicą polsko- -ukraińską jest istotnym elementem polityki regionalnej województwa. Kontakty z partnerami ze Słowacji mają nieco inny charakter ze względu na brak granicznych przeszkód komunikacyjnych i obecność Słowacji w UE. Ze słowackimi partnerami mamy bardzo ważny wspólny interes. Chodzi o czym wspominałem już o budowę drogi Via Carpatia, która ma strategiczne znaczenie dla regionu, ale będzie ważna także dla słowackich partnerów. Podczas grudniowej wizyty w Kanadzie spotkaliśmy się z władzami Quebec, które wyraziły żywe zainteresowanie pogłębieniem współpracy polsko kanadyjskiej na płaszczyźnie gospodarczej, zwłaszcza w sektorze lotniczym. Już dziś przykładem możliwości takiej współpracy jest obecna w Qubecku firma Pratt & Whitney kooperująca także z rzeszowską WSK PZL w ramach konsorcjum United Technologies przy produkcji silników lotniczych. Rozmawiał Wiesław Bek 4 Podkarpacki Przegląd Samorządowy

7 W zapowiedziach radnych reprezentujących trzy partie słychać było przed rokiem nadzieję i optymizm, jednocześnie prognozy prasowe sugerowały zachować umiarkowaną radość. Pisano, że to trudna koalicja i będzie cud, jak przetrwa kilka miesięcy. Przetrwała! I ma się całkiem nieźle. Minął pierwszy rok funkcjonowania Sejmiku Podkarpackiego IV Kadencji. Rafał Polak DOBRY POCZĄTEK w trudnym czasie Uroczysta Sesja inaugurująca nową odsłonę Sejmiku Województwa Podkarpackiego odbyła się 30 listopada 2010 r. Po złożeniu ślubowania, radni wybrali Przewodniczącego Sejmiku, którym po raz pierwszy w naszym województwie została kobieta Teresa Kubas-Hul, reprezentująca Platformę Obywatelską. Na Wiceprzewodniczących wybrano Edwarda Brzostowskiego i Janusza Koniecznego, przedstawicieli Sojuszu Lewicy Demokratycznej oraz Dariusza Sobieraja reprezentującego Polskie Stronnictwo Ludowe. Zarząd i Kluby Radnych Na pierwszym posiedzeniu Sejmik wybrał Zarząd, na czele którego stanął Marszałek Mirosław Karapyta. Uchwalono też wygaśnięcie mandatu Piotra Przytockiego, który został wybrany na Prezydenta Krosna i zdecydował pełnić się ten urząd. Na jego miejsce wszedł Jerzy Borcz. Kolejne zmiany w składzie Sejmiku były pochodną listopadowych wyborów parlamentarnych, wówczas zwolnione mandaty objęli nowi radni. Lidia Błądek zastąpiła senator Janinę Sagatowską, Andrzej Buczek senatora Andrzeja Matusiewicza, Janusz Magoń posła Kazimierza Ziobro, a Tadeusz Majchrowicz posła Bogdana Rzońcę. Od początku kadencji, radni pracują w czterech klubach. Największym okazał się Klub Radnych Prawa i Sprawiedliwości, liczący początkowo piętnaście osób, na jego czele stanął Wojciech Buczek. Po siedem Teresa Kubas-Hul: Obejmując funkcję Przewodniczącej Sejmiku Województwa Podkarpackiego wierzyłam, że poradzę sobie z pełnieniem związanych z nią obowiązków. Tym bardziej, że w poprzedniej kadencji dobrze się do tego przygotowałam. Patrząc z perspektywy roku intensywnej współpracy, myślę że nie zawiedli się ci radni, którzy oddali na mniej swój głos. Jednocześnie mam nadzieję, że przedstawiciele klubu opozycyjnego nie mają powodów do narzekań, bowiem mimo, iż zdarzały się trudne chwile, niezaprzeczalnym jest, że wspólnie wypracowaliśmy szereg ważnych dla Podkarpacia spraw. Sejmik pracuje obecnie spokojnie acz intensywnie, stawiając sobie ambitne cele i dążąc do ich osób wstąpiło do Klubu Platformy Obywatelskiej, którego przewodniczącym został Jan Burek oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego szefuje mu Mariusz Kawa. Najmniejszym jest, liczący cztery osoby, Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej, któremu przewodniczy Bronisław Tofil. Sprawy ważne i najważniejsze W pierwszym roku działalności Sejmik IV Kadencji obradował łącznie na 15 Sesjach. Do najistotniejszych podejmowanych przezeń spraw należały z pewnością inwestycje, na ten cel przeznaczono w roku 2011 prawie 500 mln złotych. Jedną z najważniejszych inicjatyw było przystąpienie do programu Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej Województwo Podkarpackie, którego celem jest stworzenie na Podkarpaciu sieci szkieletowej Internetu szerokopasmowego o długości ponad 2 tys. km. Łączna wartość tej inwestycji w naszym województwie wyniesie prawie 300 mln zł. W lutym przyjęto też znak promocyjny dla Województwa Podkarpackiego, ustalając w ten sposób hasło Podkarpackie przestrzeń otwarta jako główne przesłanie dla przyszłych kampanii promocyjnych regionu. Konsekwencją tego było szybkie przystąpienie Województwa do realizacji programów Podkarpackie. Przestrzeń otwarta na inwestycje oraz Podkarpackie. Przestrzeń otwarta dla inwestorów. Samorząd podejmował również działania w zakresie udzielania pomocy finansowej z budżetu województwa dla podkarpackich jednostek samorządu terytorialnego. Wsparcie otrzymały m.in. powiat leski, lubaczowski, krośnieński i sanocki, a także 05/2011 5

8 Fot. Archiwum UMWP gminy, m.in. Gorzyce, Gawłuszowice i miasto Jasło. Pomoc udzielana była zazwyczaj na zadania związane z przeciwdziałaniem klęskom żywiołowym, przyznawane środki przeznaczono m.in. na zakup wysokowydajnych pomp. Podobny charakter miało wparcie finansowe Gminy Trzebownisko, która na odprowadzanie wód opadowych z terenu Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego otrzymała blisko 3 mln zł. Radni ustalili również zasady przydzielania wojewódzkich stypendiów, nagród i wyróżnień w obszarze nauki, m.in. w ramach programów Nie zgubić talentu, na który w bieżącym roku wydatkowano już blisko 100 tys. zł oraz Podkarpacki fundusz stypendialny dla doktorantów. Wsparto też budowę boisk sportowych w ramach programów Moje boisko Orlik 2012, których na Podkarpaciu powstało już ponad sto. Dobrze przyjęte zostały zorganizowane po raz pierwszy przez Sejmik Województwa Podkarpackiego debaty na tematy społecznie wrażliwe, takie jak: sytuacja w podkarpackiej służbie zdrowia, stan zabezpieczeń przeciwpożarowych i przeciwpowodziowych, stan środowiska naturalnego w naszym województwie, czy rozwój rolnictwa z uwzględnieniem przyszłej Wspólnej Polityki Rolnej. Radni zdecydowali też o podjęciu współpracy z chorwackim Województwem Zadarskim, rumuńskim Okręgiem Suczawa, chińskim Regionem Autonomicznym Kuangsi-Czuang oraz Regionem Katalonia w Hiszpanii. Przyjęto też uchwałę umożliwiającą podpisanie Porozumienia z Polsko Ukraińską Izbą Gospodarczą. Największa praca jest w komisjach Dziesięć funkcjonujących w ramach Sejmiku komisji stałych obradowało w ubiegłym roku łącznie ponad 150 razy. Najczęściej spotykała się licząca osiem osób Komisja Główna, której przewodniczy Teresa Kubas-Hul. Do najważniejszych zadań tej komisji należy przygotowywanie planu pracy Sejmiku, opiniowanie projektów uchwał, przygotowywanie wykładni zapisów Statutu i Regulaminu Sejmiku. Najrzadziej natomiast obradowali radni siedmioosobowej Komisji Rewizyjnej kierowanej przez Mariusza Kawę. Siedmioro członków liczy również Komisja Edukacji, Kultury i Kultury Fizycznej, na czele z Janem Burkiem. W ciągu ostatniego roku zajmowała się ona głównie sprawami dotyczącymi rozwoju infrastruktury informatycznej dla potrzeb edukacyjnych, w tym opracowywaniem założeń do projektu e - Szkoła, który ma być realizowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. Ustalano również propozycje zasad i kryteriów udzielania dotacji na prace prowadzone przy budynkach wpisanych do rejestru zabytków. Komisja ta zgłosiła również potrzebę budowy siedziby dla bibliotek wojewódzkich. Z kolei Komisja Rozwoju Regionalnego, którą kieruje Zdzisław Nowakowski, zajmowała się przede wszystkim przygotowywaniem rozwiązań dotyczących rozwoju lotnisk położonych na terenie województwa oraz budowy połączeń sieci dróg wojewódzkich z autostradą, drogami krajowymi, w szczególności z drogą S-19. Pracowała też nad planem rozwoju transportu drogowego i kolejowego do stolicy państwa, oraz realizacją potrzeb wynikających z funkcjonowania Podkarpackiego Parku Naukowo- -Technologicznego. Działająca pod przewodnictwem Macieja Lewickiego Komisja Ochrony Zdrowia, Polityki Prorodzinnej i Społecznej zajmowała się natomiast sprawami dotyczącymi funkcjonowania podkarpackiej służby zdrowia. Na ten cel przeznaczono w 2011 roku prawie 66 mln złotych. Najliczniejszą, bo liczącą 11 członków, jest kierowana przez Jerzego Borcza Komisja Budżetu, Mienia i Finansów, która na 6 Podkarpacki Przegląd Samorządowy

9 Fot. M. Konopka bieżąco opiniuje i przygotowuje aktualizacje zmian w budżecie województwa. W Sejmiku działa też Komisja Rolnictwa, Rozwoju Obszarów Wiejskich i Ochrony Środowiska, której przewodniczącym jest Władysław Stępień. Opiniuje ona projekty uchwał dotyczących funkcjonowania rolnictwa na Podkarpaciu, a w ubiegłym roku zajmowała się przede wszystkim przygotowywaniem rozwiązań dotyczących usuwania skutków powodzi i budowy zabezpieczeń oraz budowy dróg do gruntów rolnych. Do najważniejszych zadań Komisji Gospodarki i Infrastruktury, kierowanej przez Jana Tarapatę należało głównie opracowywanie projektu rozdziału środków budżetowych na inwestycje związane z rozwojem sieci dróg. Komisja ta wnioskowała też w sprawie utworzenia spółki Koleje Podkarpackie. Komisja Współpracy z Zagranicą, Turystyki i Promocji, której przewodniczy Dariusz Sobieraj zajmowała się przede wszystkim wypracowywaniem stanowiska Sejmiku w sprawach dotyczących wdrażania programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej oraz Strategii Rozwoju Euroregionu Karpackiego na lata Natomiast do zadań najmniejszej komisji Bezpieczeństwa Publicznego i Zatrudnienia, której szefuje Bronisław Tofil należało opiniowanie rozwiązań dotyczących współpracy Województwa z organizacjami pozarządowymi oraz łagodzenia negatywnych skutków bezrobocia. Sejmik na wyjeździe Zazwyczaj Sejmik obradował w Rzeszowie, wyjątkiem była sesja czerwcowa, mająca charakter wyjazdowy, która odbyła się w Sokolnikach w Gminie Gorzyce. Gmina ta dotknięta została tegoroczną powodzią, dlatego główną tematyką poruszaną podczas tej sesji były kwestie związane z koniecznością zabezpieczeń przeciw klęskom powodzi. Radni brali również udział w wielu wydarzeniach odbywających się na terenie całego kraju oraz poza jego granicami. Wicemarszałek Anna Kowalska, Przewodnicząca Sejmiku Teresa Kubas-Hul oraz radny Bogdan Romaniuk złożyli m.in. wizytę w Monachium i Dachau, gdzie uczestniczyli w uroczystym otwarciu wystawy poświęconej kardynałowi Adamowi Kozłowieckiemu. Reprezentanci naszego województwa brali również udział w konferencjach: TEN-T na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju regionów oraz Lokalny i regionalny wymiar Partnerstwa Wschodniego, zorganizowanych w Brukseli w ramach trwającej polskiej prezydencji. Podczas tej wizyty odbyło się również posiedzenie Komisji Współpracy z Zagranicą, Turystyki i Promocji, które poświęcono ocenie rocznej pracy Biura Regionalnego Województwa Podkarpackiego w Brukseli oraz sprawom związanym z planowanym podjęciem współpracy z Ukraińską Izbą Gospodarczą. Dyskutowano też m.in. o przyszłej perspektywie finansowej UE na lata Teresa Kubas-Hul, reprezentując Sejmik Województwa Podkarpackiego, uczestniczyła również w wielu wydarzeniach organizowanych przez stowarzyszenia i klubu z terenu całego województwa, m.in. w Podkarpackiej Konferencji Rolnictwa Ekologicznego i 15-leciu Podkarpackiej Izby Rolniczej. Brała tez udział w Wojewódzkich Obchodach Uchwalenia Konstytucji 3 Maja oraz w Obchodach Dnia Niepodległości. Patronowała również licznym wydarzeniom o zasięgu lokalnym i regionalnym. Do aktywniejszych radnych należał też z pewnością Władysław Stępień, który był m.in. inicjatorem spotkania gmin poszkodowanych podczas powodzi, podczas którego opracowywano działania mające na celu likwidację skutków powodzi oraz zabezpieczenia wałów przed zagrożeniami powodziowymi; uczestniczył w spotkaniach dotyczących szans i zagrożeń wynikających z planowaną budową elektrowni wiatrowych na tym terenie Iwonicza oraz angażował się w rozwój rolnictwa. W ramach dbania o pamięć historyczną Sejmik przyjął uchwałę, w której oddał cześć zamordowanym członkom Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, w tym jego ostatniemu Prezesowi Łukaszowi Cieplińskiemu. Z tej okazji delegacja, na czele z Przewodniczącą Teresą Kubas-Hul, uczestniczyła w obchodzonym po raz pierwszy Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych. W trakcie uroczystości Prezydent RP Bronisław Komorowski przekazał członkom rodzin Żołnierzy Wyklętych pośmiertnie nadane odznaczenia państwowe. Sejmik w Internecie Był to zatem rok wytężonej pracy, podejmowania wielu trudnych spraw, których realizacja zdecyduje o przyszłości naszego województwa. Niektóre inicjatywy i pomysły należały do spektakularnych nawet w skali całego kraju. Zaliczyć do nich można fakt, że obrady Sejmiku Województwa Podkarpackiego doczekały sie stałej transmisji w Internecie. Dzięki nowoczesnemu systemowi kamer rejestrujących, po raz pierwszy w historii, każdy kto zechciał, mógł na bieżąco śledzić pracę radnych. Pierwsza bezpośrednia relacja miała miejsce 28 lutego 2011 roku i od tej pory nikt już nie wyobraża sobie, aby mogło być inaczej. Sejmik studencki Na szczególne uznanie zasługuje pomysł utworzenia Podkarpackiego Sejmiku Studenckiego. Powstał on z inicjatywy Przewodniczącej Sejmiku Województwa i póki co jest jedynym tego typu przedsięwzięciem w Polsce. PSS liczy obecnie 35 przedstawicieli z 16 podkarpackich uczelni wyższych, reprezentuje zatem całe regionalne środowisko studenckie. Do jego sukcesów należało zorganizowanie I Podkarpackich Juwenaliów Studenckich. W dalszych planach są działania na rzecz zaangażowania studentów w pracę na rzecz regionu. 05/2011 7

10 Magdalena Jaworek-Pikiel świętowaliśmy niepodległość 11 listopada we wszystkich miastach i miasteczkach Podkarpacia świętowano 93. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. W uroczystościach, które odbyły się m.in. w Rzeszowie, Dynowie, Przeworsku, Sieniawie i Baligrodzie uczestniczyli przedstawiciele województwa podkarpackiego, włodarze miast, gmin i powiatów, kombatanci, przedstawiciele szkół i uczelni wyższych, policji, straży pożarnej, stowarzyszeń, żołnierze, harcerze oraz mieszkańcy miejscowości. W Rzeszowie uroczystości rozpoczęły się mszą świętą w kościele farnym. Wzięło w nich udział kilkaset osób. Swoją obecnością zaszczycili m.in. Marszałek Województwa Podkarpackiego Mirosław Karapyta oraz Przewodnicząca Sejmiku Teresa Kubas Hul. Nie zabrakło również Wicewojewody Podkarpackiego Andrzeja Reguły, prezydenta Rzeszowa Tadeusza Ferenca oraz parlamentarzystów z regionu. Tradycyjnie, po mszy świętej uroczystości przeniosły się pod pomnik płk. Leopolda Lisa Kuli. Apelem poległych i salwą honorową uczczono pamięć tych, którzy oddali swoje życie za ojczyznę. Pod pomnikiem złożono wieńce i wiązanki kwiatów, a przemówienie wygłosił m.in. marszałek Mirosław Karapyta, który przypomniał sylwetkę jednego z bohaterów tamtych lat pułkownika Leopolda Lisa Kuli. Marszałek zwrócił też uwagę, jak wiele kosztuje dojście do wolności, przypominając niedawne wydarzenia w krajach arabskich. Podczas uroczystości Złoty Krzyż Zasługi odebrał Leopold Kula, bratanek płk. Leopolda Lisa Kuli. Uroczystości Święta Niepodległości również w Dynowie zgromadziły wielu znakomitych gości: m.in. Wicemarszałek Województwa Podkarpackiego Annę Kowalską, ks. dziekana Stanisława Janusza, radnych Rady Miasta Dynowa wraz z jej przewodniczącym Romanem Mryczko. Po wystąpieniach, które odbyły się w dynowskim Urzędzie Miasta, historyk z dynowskiego liceum Mariusz Choma wygłosił referat na temat długiej drogi Rzeczypospolitej do wolności. Bogaty program artystyczny w wykonaniu dzieci i młodzieży uatrakcyjnił tegoroczne obchody Święta Niepodległości w Dynowie. Na zakończenie uczestnicy wzięli udział we mszy świętej celebrowanej, po której wystawiono widowisko słowno muzyczne pt. Droga do aureoli. W Przeworsku obchody rozpoczęła uroczysta msza św. w intencji ojczyzny w Bazylice p.w. Ducha Świętego. Przybyły na nią władze miasta i powiatu, poczty sztandarowe jednostek organizacyjnych, szkół, stowarzyszeń i organizacji działających w Przeworsku, a także przeworska sekcja ułanów ze Szwadronu Podkarpacie w barwach 8 Pułku Księcia Józefa Poniatowskiego. Po zakończeniu mszy młodzież z przeworskiego Gimnazjum Nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego zaprezentowała przygotowany przez siebie patriotyczny program artystyczny. Uczestnicy uroczystości, przy akompaniamencie Orkiestry Dętej Miejskiego Domu Kultury oraz w asyście ułanów ze Szwadronu Podkarpacie, przeszli przez miasto na Rynek, gdzie harcerki z przeworskiej komendy ZHP uroczyście podniosły flagę na maszt. Na zakończenie obchodów złożono kwiaty pod tablicą upamiętniającą Cud nad Wisłą. W Sieniawie, po uroczystościach kościelnych w parafii p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, delegacje złożyły wiązanki kwiatów i zapaliły znicze w miejscach pamięci: pod pomnikiem Jana Pawła II oraz Tablicą Legionistów. Dalsza część uroczystości miała miejsce w miejscowym Sokole. Podczas wystąpień głos zabrał m.in. Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego Lucjan Kuźniar, który mówił o współczesnym znaczeniu narodowego święta i sensie patriotyzmu. Ostatnim akordem obchodów był program artystyczny, przygotowany i wystawiony przez uczniów Gimnazjum im. Bł. Augusta Czartoryskiego w Sieniawie. To niezwykle efektowne i ekspresyjne widowisko wywołało wielkie wrażenie wśród publiczności, która nie kryła wzruszenia i łez, nagradzając młodych artystów długą owacją na stojąco. Baligrodzkie obchody Dnia Niepodległości rozpoczęły się uroczystym przemarszem uczestników do kościoła, gdzie odbyła się msza święta. Ważnym elementem ceremonialnym uroczystości był udział wojskowej kompanii honorowej Garnizonu Przemyśl oraz orkiestry wojskowej z Rzeszowa. Druga część uroczystości odbyła się na cmentarzu wojennym w Baligrodzie. Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego Lucjan Kuźniar, który uczestniczył w obchodach, w swoim przemówieniu ponownie nawiązał do heroicznej walki Polaków o wolność i oddał cześć poległym. Po uroczystych i wzruszających przemówieniach odmówiono modlitwę za poległych, odczytano apel pamięci i rozbrzmiała salwa honorowa. Delegacje złożyły wieńce i kwiaty na cmentarnym pomniku. Dzięki zaangażowaniu władz miast i gmin oraz udziału lokalnej społeczności tegoroczne obchody rocznicy odzyskania niepodległości miały wyjątkową oprawę. Uczestnicząc w obchodach, mieliśmy okazję godnie uczcić pamięć poległych za naszą wolność i niepodległość. Fot. K. Czuba 8 Podkarpacki Przegląd Samorządowy

11 Monika Konopka Obwód północno-kazachstański nowy partner Podkarpacia? Fot. P. Jessa Jest szansa na współpracę z Azją. Marszałek Mirosław Karapyta rozmawiał o tym w Pietropawłowsku stolicy obwodu północnokazachstańskiego. Delegacja z Podkarpacia przebywała w Kazachstanie na zaproszenie ambasadora RP i lokalnych władz. Republika Kazachstanu to państwo leżące częściowo w Europie, częściowo w Azji. Dziś jest nowym liderem przemian społeczno-gospodarczych w Azji Środkowej. Rosnące znaczenie Kazachstanu, który swoją gospodarczą potęgę buduje na złożach ropy, otwiera nowe perspektywy dla naszego regionu. O możliwościach współpracy pomiędzy obwodem północno-kazachstańskim a województwem podkarpackim rozmawiał w Pietropawłowsku Marszałek Mirosław Karapyta. Wraz z nim azjatycką republikę odwiedzili także podkarpaccy przedsiębiorcy, starosta jarosławski Jerzy Batycki i prezes spółki Port Lotniczy Rzeszów- Jasionka Stanisław Nowak. Najważniejszym punktem wizyty było spotkanie z władzami obwodu północno- -kazachstańskiego w Akimacie w Pietropawłowsku. Akimat jest organem lokalnej władzy wykonawczej realizującym zadania o charakterze państwowym i regionalnym. Gości z Podkarpacia przyjął pierwszy zastępca akima Aidarbek Saparow. Rozmawiano przede wszystkim o tym, na jakich płaszczyznach oba regiony mogłyby realizować wspólne projekty. Ważny z punktu gospodarczego był udział w rozmowach przedstawicieli lokalnego biznesu oraz tamtejszej Izby Przemysłowo-Handlowej. Pierwsze działania zmierzające do sformalizowania współpracy zostały podjęte. A. Saparow przekazał marszałkowi projekt porozumienia o współpracy międzyregionalnej. Aby można go było podpisać, potrzebna jest zgoda Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz akceptacja radnych sejmiku województwa. Temat współpracy był także obecny podczas uroczystej kolacji. Marszałek mówił, że oba kraje: Polska i Kazachstan są liderami przemian w różnych częściach świata i są otwarte na nowe idee. Jestem przekonany, że nawiązanie wzajemnych stosunków pomiędzy województwem podkarpackim a obwodem północno-kazachstańskim stworzy dla obu regionów płaszczyznę do realizacji projektów w różnych dziedzinach życia mówił marszałek. Konkrety współpracy gospodarczej omawiano także w czasie spotkania z przedsiębiorcami w Kazachstańskiej Giełdzie Towarowej w Astanie Podkarpacka delegacja odwiedziła też położony w południowej części obwodu północno-kazachstańskiego rejon tajynszyński (rejon to odpowiednik naszego starostwa). Jest szansa, że współpracę z nim podejmie starostwo powiatowe w Jarosławiu. Rejon tajynszyński to miejsce szczególne, gdyż jest to jedno z największych skupisk Polaków żyjących w Kazachstanie. Oprócz misji gospodarczej, ważnym elementem wizyty w Kazachstanie były spotkania z przedstawicielami Polonii. Taką polską wyspą jest właśnie rejon tajynszyński, gdzie akimem rejonu jest etniczny Polak Anatlij Pawłowicz Makowskij. Tajynszę, uważaną za małą polską stolicę, zamieszkują w jednej piątej Polacy. Wynika to z tego, że właśnie ten rejon był miejscem pierwszych zsyłek polaków do Kazachstanu w latach trzydziestych i czterdziestych XX w. O tym fakcie przypomina pamiątkowa tablica na dworcu kolejowym. Z Polonią marszałek spotkał się również w Pietropawłowsku. Podkarpacka delegacja odwiedziła szkoły z polskimi oddziałami nauczania i wzięła udział w III Festiwalu Tańca Polskiego. Fot. K. Sołek 05/2011 9

12 Fot. K. Zajączkowski Sylwia Tęcza Nowe trendy nowe wyzwania Pierwszy w Polsce Kongres Marketingu i Innowacji w Samorządach Kilkudziesięciu prelegentów, ciekawe wystąpienia i emocjonujące debaty, prawie 150 uczestników to wszystko złożyło się na pierwszy w Polsce Kongres Marketingu i Innowacji w Samorządach, który 18 listopada br. odbył się w Rzeszowie. Konferencja była unikatowym przedsięwzięciem nie tylko w skali regionu, ale również kraju. Głównym założeniem i wyróżnikiem kongresu była tematyka związana z nowymi trendami w komunikacji i marketingu miejsc. Prelegenci omawiali przyszłe kierunki rozwoju marketingu terytorialnego, bazujące na wykorzystaniu innowacyjnych narzędzi promocji i technologii informatycznych. Liczba chętnych do wzięcia udziału w kongresie znacznie przerosła liczbę oferowanych miejsc. Aby posłuchać o trendach w marketingu, do stolicy Podkarpacia przyjechali przedstawiciele polskich samorządów, firm i instytucji z województwa lubelskiego, łódzkiego, mazowieckiego, małopolskiego, śląskiego, świętokrzyskiego i podlaskiego. Inicjatorem kongresu oraz jednym z głównych partnerów wraz z Urzędem Miasta Rzeszowa i Stowarzyszeniem Informatyka Podkarpacka było Województwo Podkarpackie. Organizacją przedsięwzięcia zajęła się rzeszowska firma Exacto. Gospodarz regionu marszałek Mirosław Karapyta podczas swojego wystąpienia inaugurującego konferencję podkreślał, jak ważna w rozwoju każdego, nawet najmniejszego samorządu jest przemyślana strategia marketingowa. Zmiany w gospodarce światowej wymusiły na miastach i regionach takie samo współzawodnictwo i konkurencję, jaka wcześniej znana była tylko w sektorze przedsiębiorstw. Konkurujemy o inwestorów, turystów, ale w dłuższej perspektywie także o samych mieszkańców, bo tylko miejsca przyciągające mieszkańców będą się rozwijać. Narzędziami konkurencji stały się tworzone podobnie jak w sektorze przedsiębiorstw marki i rozbudowane strategie marketingowe, których realizacja ma zagwarantować sukces. Oczywiście jak wszystko zmienia się także marketing i tego dotyczy nasz kongres. Chcemy, aby kongres marketingu i innowacji stał się platformą dyskusji o przyszłości tej dziedziny, o rozwiązaniach, po jakie w bliższej i dalszej przyszłości będą zmuszeni sięgać specjaliści od marketingu miejsc podkreślał marszałek. Program Kongresu obejmował wystąpienia prelegentów specjalistów z zakresu marketingu i nowych technologii oraz dwie debaty z udziałem ekspertów i publiczności. Prezentowano nowe, często wyszukane, a przez to przyciągające uwagę narzędzia promocji miast i regionów. Prelegenci zachęcali również do wykorzystywania nowoczesnych technologii, jako sposobu dotarcia do mieszkańców. Pierwsza debata dotyczyła Trendów przyszłości w marketingu miejsc. Tematem drugiej były Narzędzia komunikacji w promocji marki miejsc oczekiwania i rzeczywistość. Eksperci dyskutowali o skuteczności i słabych stronach poszczególnych metod promocji. Swoimi doświadczeniami i wiedzą dzielili się m.in.: Krzysztof Nepelski pełnomocnik ds. Relacji Instytucjonalnych Grupy RMF, Mariusz Pleban wiceprezes zarządu Związku Firm PR, prezes Multi Communications, Sebastian Chachołek prezes zarządu Grupy PRC, Robert Stępowski redaktor naczelny serwisu MarketingMiejsca.com.pl, Rafał Sanecki account manager Gov&NGOs z Grupy Onet oraz Mikołaj Dorożała i Jacek Szymczyk z Discovery Polska. Magnesem przyciągającym uczestników na kongres był mocny program wydarzenia oraz obecność cenionych specjalistów, wśród których znaleźli się pracownicy i właściciele prestiżowych instytucji i firm. Tak duża liczba chętnych do udziału w kongresie pozwala mieć nadzieję na jego kontynuację w następnych latach podkreślał Jarosław Reczek Dyrektor Departamentu Promocji i Turystki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. - To, że program doskonale się sprawdził, dowodzą bardzo pozytywne opinie o kongresie, wystawione przez uczestników i prelegentów konferencji. Każdy z zainteresowaniem słuchał wystąpień, wielu wzięło aktywny udział w debatach powiedział Dariusz Tworzydło, współorganizator kongresu, prezes zarządu Exacto. Jak wynika z ankiet przeprowadzonych na zakończenie kongresu, udział w wydarzeniu przyczynił się do zwiększenia wiedzy w zakresie rozwiązań marketingowych i innowacji, jakie można zastosować w samorządach. Wszyscy biorący udział w badaniu przyznali, że zamierzają wykorzystać zdobyte informacje w swojej pracy. 10 Podkarpacki Przegląd Samorządowy

13 Monika Konopka Nagrody Fair Play 2011 dla Podkarpacia Prawie siedemdziesiąt firm i dziesięć gmin z naszego województwa znalazło się w gronie laureatów tegorocznej edycji konkursu Przedsiębiorstwo Fair Play i Gmina Fair Play. W uroczystej gali, która odbyła się 2 grudnia w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, wziął udział Lucjan Kuźniar Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego. W kategorii DUŻE MIASTO nagrodę główną tytuł i certyfikat Gmina Fair Play zdobył Rzeszów. Kapituła konkursu postanowiła nagrodzić stolicę Podkarpacia między innymi za utworzenie specjalnej strefy ekonomicznej. Ta decyzja władz Rzeszowa sprawiła, że miasto stało się jeszcze bardziej atrakcyjne dla inwestorów. Podstrefa SSE Euro Park Mielec została zlokalizowana w dzielnicy Przybyszówka oraz na terenie WSK PZL- -Rzeszów. Strefa powstała z myślą o przedsiębiorstwach innowacyjnych, w tym także nastawionych na współpracę z zakładami zrzeszonymi w Stowarzyszeniu Dolina Lotnicza. Przedsiębiorcy, którzy zdecydują się zainwestować w strefie, mogą liczyć na wysokie zwolnienia w podatku dochodowym. Oprócz tytułu miasto otrzymało nagrodę pieniężna w wysokości 10 tys. złotych z przeznaczeniem na sfinansowanie działań promocyjnych. Honorowe wyróżnienie w kategorii GMI- NA WIEJSKA AGRO otrzymała Gmina Tryńcza. W tej samej kategorii certyfikat powędrował do Gminy Hyżne. W pozostałych kategoriach certyfikaty zdobyły następujące samorządy: Kategoria GMINA TURYSTYCZNA Gmina Iwonicz Zdrój Gmina Lesko Kategoria MIASTECZKO I MAŁE MIASTO Miasto Lubaczów Gmina Zagórz Kategoria GMINA WIEJSKA WIELOFUNKCYJNA Gmina Jarosław Gmina Ostrów Gmina Świlcza Konkurs Gmina Fair Play Certyfikowana Lokalizacja Inwestycji jest organizowany przez Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym oraz Krajową Izbę Gospodarczą. Pomysłodawcy konkursu nagradzają gminy, które potrafią stworzyć przedsiębiorcom dobre warunki do inwestowania. Wyróżnienia trafiają do samorządów aktywnych, zdeterminowanych na sukces. Ważnym kryterium jest promowanie pro-ekologicznych przedsięwzięć i rozwiązań architektonicznych ułatwiających poruszanie się osobom niepełnosprawnym. W konkursie Przedsiębiorstwo Fair Play złoty certyfikat zdobyły trzy podkarpackie firmy: Elektrociepłownia NOWA SARZYNA Sp. z o.o. OLIMP LABORATORIES Sp. z o.o. Nagawczyna Tarnobrzeskie Wodociągi Sp. z o.o. 65 firm otrzymało certyfikaty. Wszystkie wyróżnione przedsiębiorstwa musiały poddać się procesowi weryfikacji, który potwierdził, że kierują się zasadami etyki w biznesie, są rzetelne i odpowiedzialnie traktują klientów, dostawców oraz pracowników. Te nagrody są potwierdzeniem wysokich standardów, jakie spełniają firmy z Podkarpacia. Tytuły i certyfikaty Fair Play są dowodem, że przedsiębiorstwa z regionu znajdują się w krajowej czołówce pod względem rzetelności funkcjonowania mówił Lucjan Kuźniar. Respektowanie wartości etycznych, dbałość o środowisko naturalne, dobre relacje wewnątrz firm, z kontrahentami oraz lokalnymi społecznościami to tylko nieliczne z aspektów, które ocenia i docenia Kapituła Konkursu. To wszystko ma ogromny wpływ na budowanie wizerunku firm z Podkarpacia i samego regionu. Fot. Archiwum PFP, 05/

14 Aleksandra Gorzelak Nieduży Podkarpacka Izba Rolnicza świętowała 15-lecie 21 listopada br. podkarpacki samorząd rolniczy świętował jubileusz swego powstania. Uroczystości 15-lecia Podkarpackiej Izby Rolniczej były okazją do podsumowań, gratulacji, podziękowań oraz debaty na tematy ważne dla podkarpackich rolników. W jubileuszu uczestniczyli między innymi Poseł do Parlamentu Europejskiego Elżbieta Łukacijewska, Wiceminister Skarbu Państwa Jan Bury, Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego Lucjan Kuźniar, radni Sejmiku Województwa Podkarpackiego Mariusz Kawa i Władysław Stępień, Wicewojewoda Podkarpacki Andrzej Reguła a także delegaci Izby oraz przedstawiciele instytucji rolniczych, z którymi od lat współpracuje Izba. To ważny dzień dla wszystkich, którzy przez minione 15 lat swą codzienną pracą budują samorząd rolniczy na Podkarpaciu. W poprzednich latach wysiłki izb rolniczych skupiały się na zabieganiu o najbardziej korzystne dopłaty unijne dla rolników. Udało się je osiągnąć, gratuluję skuteczności w tych działaniach mówił w czasie uroczystości Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego Lucjan Kuźniar. Zorganizowana z okazji 15-lecia Izby w Boguchwale konferencja: Rozwój Obszarów Wiejskich, a Samorząd Rolniczy Podkarpacia teraźniejszość i przyszłość była okazją do poruszenia spraw ważnych dla rolników i wspierających ich instytucji. Wykład dotyczący kwestii agrarnej wobec Wspólnej Polityki Rolnej przedstawił prof. dr hab. Andrzej Czyżewski z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. O przyrodniczych i organizacyjno ekonomicznych uwarunkowaniach konkurencyjności polskiego rolnictwa mówił z kolei prof. dr hab. Stanisław Krasowicz z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB w Puławach. Podsumowując 15 lat istnienia PIR w Boguchwale, jej prezes Stanisław Bartman mówił o miejscu i roli samorządu rolniczego w rozwoju wsi. Prezes Bartman przypomniał sukcesy, jakie dzięki wspólnemu wysiłkowi odniósł w skali kraju samorząd rolniczy: Jednym z wielu naszych osiągnięć jest fakt, iż młody rolnik, który chce skorzystać ze wsparcia Unii Europejskiej, nie musi legitymować się średnią krajową wielkością gospodarstwa, ale średnią wojewódzką, która jest znacznie niższa od średniej krajowej, a przez to bardziej korzystna dla młodych rolników. Jubileusz PIR był jednocześnie okazją do debaty na temat najpilniejszych zadań i przyszłych celów, jakie stoją przed rolniczym samorządem. Wyzwaniem na przyszłe lata jest zabieganie nie tylko o wyrównanie rentowności rolnictwa poprzez dopłaty, ale także skuteczne działania, dzięki którym dopłaty te będą jednocześnie stymulować konkretną produkcję rolną. Życzę, aby ten cel udało się wspólnie osiągnąć mówił w trakcie konferencji członek zarządu Lucjan Kuźniar. Uroczystości w Boguchwale były okazją do podziękowań oraz wręczenia wyróżnień ludziom, którzy przez lata tworzyli samorząd rolniczy, bądź z nim współpracowali. Wśród osób wyróżnionych Odznaką Honorową Podkarpackiej Izby Rolniczej im. Św. Izydora Oracza znalazł się Marszałek Województwa Podkarpackiego Mirosław Karapyta. Aż 19 osób, wśród nich Radny Sejmiku Województwa Podkarpackiego Mariusz Kawa, uhonorowanych zostało przyznaną przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi odznaką Zasłużony dla Rolnictwa. Z okazji jubileuszu pamiątkowe grawertony z gratulacjami w imieniu własnym oraz Marszałka Województwa Podkarpackiego Mirosława Karapyty na ręce Prezesa Stanisława Bartmana przekazał Członek Zarządu Województwa Lucjan Kuźniar. Fot. Archiwum UMWP 12 Podkarpacki Przegląd Samorządowy

15 Po raz osiemnasty zostały wręczone nagrody Burmistrza Miasta Jarosławia Jarosławy. Prestiżowe wyróżnienia odebrało dziesięciu laureatów. Są wśród nich prywatne osoby, przedstawiciele stowarzyszeń, organizacji i przedsiębiorcy, którzy w znaczący sposób przyczynili się do promocji i rozwoju miasta. Gala, podczas której wręczono statuetki, odbyła się 3 grudnia w Miejskim Ośrodku Kultury. Nagrody wręczał burmistrz Jarosławia Andrzej Wyczawski. Imprezę, z werwą i humorem, poprowadził aktor Tomasz Borkowski, a uświetnił ją koncert Aloszy Awdiejewa. W tym roku Jarosławy odebrali: KATEGORIA OŚWIATA: Zespół Szkół Budowlanych i Ogólnokształcących im. Króla Kazimierza Wielkiego jedna z najlepszych szkół budowlanych w kraju. Placówka ze 100-letnią tradycją, która znakomicie odpowiada na potrzeby rynku edukacyjnego. Monika Konopka Jarosławy rozdane KATEGORIA PROMOCJA TURYSTYKI: Jacek Hołub przewodnik turystyczny, terenowy i beskidzki, pilot wycieczek, ratownik górski Bieszczadzkiej Grupy GOPR, pomysłodawca takich imprez, jak Z Betlejem do Betlejem, czy Rajd Rowerowy Tato+Syn. KATEGORIA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZ- NA: Stowarzyszenie Miłośników Koni Arabian za pasję, z jaką łączą miłość do koni i pomoc chorym dzieciom. KATEGORIA REWALORYZACJA ZA- BYTKÓW: Ksiądz Prałat Marian Bocho proboszcz parafii pw. Bożego Ciała w Jarosławiu. Dzięki jego determinacji przywrócono piękno jarosławskiej kolegiaty. KATEGORIA KULTURA: Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Fryderyka Chopina istniejąca od ponad 60 lat placówka, jest zdaniem Kapituły gwarantem artystycznego rozwoju miasta. KATEGORIA PZREDSIĘBIORCZOŚĆ: Zakłady Mięsne Sokołów S.A. Odział w Jarosławiu jeden z najnowocześniejszych zakładów mięsnych w kraju. KATEGORIA AKTYWNOŚĆ SPOŁECZ- NA: Marian Żołyniak od lat działa na rzecz osób chorych i bezdomnych. Przewodniczący zarządu Oddziału Fundacji Młodzieży im. Jana Pawła II Wzrastanie» w Jarosławiu. Fabryka Pieczywa Cukierniczego San Pajda Sp. z o.o. znany producent biszkoptów, który wspiera akcje charytatywne i imprezy kulturalne. KATEGORIA REWALORYZACJA ZA- BYTKÓW: Lucyna Grodzicka - Gruntowicz dzięki jej pracy i zaangażowaniu wyremontowana została jedna z najpiękniejszych jarosławskich kamienic budynek przy ul. Słowackiego 1. KATEGORIA PROMOCJA MIASTA: Serial Wojna i miłość dzięki ekipie filmowców urokliwe jarosławskie zabytki obejrzały w 13-odcinkowym serialu miliony widzów. Jarosławy przyznawane są nieprzerwanie od 1994 roku. Tradycję tę zapoczątkował ówczesny burmistrz miasta Jerzy Matusz. Uroczysta gala, na której laureaci odbierają statuetki, jest jednym z najważniejszych kulturalnych wydarzeń w Jarosławiu. Fot. Archiwum Urzędu Miasta Jarosławia (3) 05/

16 Jakub Czopek Archeolodzy na budowie autostrady A-4 Fot. Archiwum Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego (3) Informacje o pracy archeologów na trasie przebiegu autostrady A-4 na Podkarpaciu pojawiają się w mediach dość często, niestety, również w kontekście opóźnień w harmonogramie prac budowlanych. Warto przyglądnąć się jednak imponującym efektom prac podkarpackich naukowców. Eksponaty do końca roku można podziwiać na prezentowanej w rzeszowskim Muzeum Okręgowym wystawie Autostradą w przeszłość. Archeolodzy z Fundacji Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego na trasie planowanej autostrady A-4 pojawili się już w 2005 roku. Przez kolejne 6 lat udało im się przebadać 83 stanowiska na łącznej powierzchni ponad 140 hektarów. Nigdy wcześniej na terenie Polski południowo-wschodniej nie prowadzono badań zakrojonych na tak szeroką skalę. Ich efektem było odkrycie kilkudziesięciu tysięcy pozostałości obiektów nieruchomych chat, dołków posłupowych, jam zasobowych, grobów itp. oraz kilkuset tysięcy zabytków fragmentów ceramiki, kości i narzędzi. Znaleziska te pochodzą z niemalże wszystkich okresów bytności człowieka na terenie dzisiejszego województwa podkarpackiego, od górnego paleolitu (XIII-XII tys. p.n.e.) po czasy nowożytne. Wybranie tych kilku najciekawszych i najważniejszych jest zadaniem trudnym, bo większość z autostradowych znalezisk pozwala archeologom na dokładniejsze i lepsze przyjrzenie się przeszłości naszego regionu. Najgłośniejszym odkryciem, któremu udało się nawet przebić do mediów i na chwilę zmienić obraz archeologów jako przeszkody w terminowym ukończeniu inwestycji, był pochodzący z neolitu grób tzw. księcia ze Szczytnej w powiecie jarosławskim, należący do kultury ceramiki sznurowej, datowanej na mniej więcej lat p.n.e. Pochówek ochrzczono mianem książęcego, jednak dokładne ustalenie, kim tak naprawdę był zmarły, nie jest możliwe. Z pewnością zajmował wysokie miejsce w hierarchii swojej społeczności, bo tylko takie osoby mogły liczyć na złożenie z nimi do grobu tak bogatych darów. W owalnej jamie wkopanej w nasyp kurhanu oprócz słabo zachowanego szkieletu mężczyzny w wieku ok. 25 lat znaleziono również miedziany naszyjnik, miedziane zausznice, krzemienną siekierkę i groty do strzał, kilka naczyń oraz miedziany, prawdopodobnie nigdy nieużywany toporek. Zawarte w nim niewielkie ilości arsenu pozwalają stwierdzić, że powstał on z surowców wydobywanych ze złóż położonych na Kaukazie, co rzuca nowe światło na kontakty ludności kultury ceramiki sznurowej, zamieszkującej tereny między Renem a środkową Wołgą. Dzięki niektórym stanowiskom, gdzie pojawiają się ślady kilku lub kilkunastu następujących po sobie kultur archeologicznych, możliwe jest dokładne odtworzenie zmian w życiu ludzi na danym terenie nie tylko na przestrzeni wieków, ale i tysiącleci. W Rozborzu koło Przeworska badacze natrafili na ślady co najmniej dziesięciu kultur. Tym, co trzymało ludzi na tych terenach od najdawniejszych czasów, były żyzne gleby lessowe, które stwarzały znakomite warunki dla różnego rodzaju upraw. Wśród znalezisk z Rozborza były m.in. pozostałości osadnictwa pierwszych na ziemiach polskich rolników, ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej ( lat p.n.e.) oraz pozostałości dwóch osad: jednej rozległej, z okresu kultury malickiej ( lat p.n.e.) z kilkunastoma domostwami o konstrukcji słupowej i studnią z dobrze zachowaną drewnianą cembrowiną i drugiej, nieco mniejszej, zamieszkałej przez ludność kultury mierzanowickiej ( lat p.n.e.), gdzie oprócz pozostałości chat wyeksplorowano trzy pochówki szkieletowe. W jednym z nich znaleziono kamienną płytkę łuczniczą, pierwszą tego typu odkrytą w Polsce. Szczegółowe badania wszystkich znalezisk jeszcze trwają, dlatego dokładne poznanie prahistorii tych terenów możliwe będzie dopiero za jakiś czas. Oprócz pojedynczych zabytków, które po wykopaniu i poddaniu odpowiednim zabiegom konserwacyjnym możemy podziwiać na muzealnych wystawach, ważnym efektem prac archeologów są odkrywane przez nich pozostałości budynków stawianych przez dawnych mieszkańców tych terenów. Dokładne zbadanie pozostałości chat czy grobów nie zawsze wiąże się ze spektakularnymi znaleziskami ozdób, narzędzi czy naczyń, cza- 14 Podkarpacki Przegląd Samorządowy

17 Daniel Kozik Rzeszowska ars wznosi się ku wyżynom sami zdobyczą naukowców są tylko zachowane w postaci ciemnobrązowych i czarnych plam w ziemi ślady stojących tam niegdyś budynków. Chociaż na pierwszy rzut oka nie są tak atrakcyjne dla postronnego obserwatora, to nierzadko są dla archeologów znacznie bardziej interesujące niż np. krzemienne narzędzia. Taka sytuacja miała miejsce w przypadku badań archeologicznych w okolicach Ożańska w powiecie jarosławskim, gdzie na pięciu stanowiskach odkryto ślady po kilku osadach wczesnosłowiańskich. W sumie znaleziono tam pozostałości po blisko trzydziestu chatach, kwadratowych półziemiankach o wymiarach od 2,5m na 2,5m od 4m x 4m. Wszystkie położone były na południowych stokach niewielkich pagórków, miały drewniane, wkopane na około metr w ziemię ściany i dach kryty słomą lub trzciną. Wśród znalezionych w chatach fragmentów ceramiki wyróżnia się jeden, na którym wyraźnie widoczna jest wyryta swastyka. Inne ślady wczesnych Słowian znaleziono też podczas wykopalisk w nieodległym Zamiechowie. Datowanie tych odkryć nie jest jednak sprawą prostą. Na pewno pochodzą z początku okresu wczesnosłowiańskiego, tzn. z przełomu V i VI wieku. Przeprowadzenie dokładnych analiz dendrochronologicznych nie jest możliwe, bo zachowane fragmenty drewna są zbyt małe lub zbyt słabo zachowane, natomiast analizy radiowęglowe zawierają pewien margines błędu. Niewątpliwie jednak te znaleziska wczesnosłowiańskie znacząco uzupełnią wiedzę na temat początków naszych bezpośrednich przodków, których obecność na Podkarpaciu została potwierdzona wykopaliskami jedynie w kilku miejscach. Warto mieć na uwadze fakt, że badania archeologiczne są jedynie wąskim okienkiem, przez które naukowcy mają szansę zajrzeć w przeszłość i przyjrzeć się niewielkiemu wycinkowi życia dawnych mieszkańców tych terenów. Budowa autostrady i konieczność przeprowadzenia na jej trasie badań ratowniczych dały możliwość otwarcia szeregu takich «okien», dzięki którym historia Podkarpacia z pewnością zyska dodatkowy rozdział. Sztuki nie da się uchwycić jednorazowo, ani wyrazić przy pomocy słów. To instynkt budzący w nas ciekawość świata, pierwotna potrzeba dążenia do doskonałości, to w końcu trudne pytania o naturę człowieka. Artyści w swoich pracach od dawna próbują uchwycić istotę ludzkiej egzystencji w zmieniającym się otoczeniu. Sztuka pomaga nam zrozumieć rzeczywistość w inny sposób - ciekawszy, inspirujący do pytań, zmuszający do przemyśleń, pobudzający wyobraźnię W połowie lat 90. w Rzeszowie narodziła się inicjatywa kształcenia artystycznego w zakresie sztuk pięknych na poziomie szkolnictwa wyższego. W Wyższej Szkole Pedagogicznej powstał wówczas Zakład a następnie Instytut Sztuk Pięknych. Jego utworzenie nie doszłoby zapewne do skutku, gdyby nie liczne środowisko plastyczne skupione m.in. wokół: Liceum Sztuk Plastycznych i Biura Wystaw Artystycznych. Instytut Sztuk Pięknych przez kolejne lata swojej działalności poszerzał grono artystów, dzięki czemu możliwe stało się utworzenie 1 stycznia 2008 roku samodzielnego Wydziału Sztuki na powstałym w 2001 roku Uniwersytecie Rzeszowskim. Dziekanem nowego wydziału został prof. Jerzy Józef Kierski. Dziś Wydział Sztuki kształci młodzież na dwóch kierunkach: edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych i grafika. Działalność naukowo-dydaktyczna i twórcza skupiona jest wokół czterech zakładów i Zespołu Dydaktycznego Teorii Sztuki. Rzeszowscy artyści podtrzymują bliskie więzi z macierzystymi uczelniami i nawiązują nowe kontakty z ośrodkami sztuki w kraju i za granicą. To m.in. z ich inicjatywy dr. Antoniego Nikiela i profesora UR Marka Olszyńskiego pracowników rzeszowskiego Wydziału Sztuki, we wrześniu tego roku w Kean Univerity w New Jersey w USA odbył się wernisaż prac plastycznych z polskich i amerykańskich ośrodków akademickich. Udział w wystawie wzięło ok. 40 osób, wśród nich znaleźli się m.in. artyści z Wydziału Sztuki UR, krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, oraz School of Visual Arts. Z okazji jubileuszu dziesięciolecia Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wydział Sztuki zorganizował w październiku tego roku w Galerii Miejskiej Zespołu Szkół Plastycznych w Rzeszowie wystawę, na której można było podziwiać prace ponad trzydziestu rzeszowskich artystów. Pojawiły się realizacje z zakresu: malarstwa, grafiki, rysunku i rzeźby oraz tak zwanych nowych mediów, a także dokumentacja sztuki efemerycznej. Wśród rzeszowskich akademików prezentujących swoje prace na wystawie jubileuszowej znajdują się twórcy, którzy zostali zaliczeni do kanonu historii sztuki współczesnej Polski i są wymieniani w podręcznikowych kompendiach i leksykonach. Projekt Aleksandry Gontarz, studentki III roku grafiki na Wydziale Sztuki UR 05/

18 Edward Marszałek Choinka ze starej pocztówki Niełatwo w to uwierzyć, ale choinka, wszechobecny dziś symbol Świąt Bożego Narodzenia, ma w Polsce stosunkowo niedawną tradycję. Zanim na dobre zagościła w naszych domach, przynoszono ją w formie pocztówek, które początkiem XX wieku przyjęły się jako kartki świąteczne. Trudno po latach oprzeć się ich urokowi. W tradycji Ubieranie choinki to jeden z najmłodszych zwyczajów wigilijnych, który przywędrował z Niemiec, a w obecnej formie zaczął przyjmować się w Polsce dopiero początkiem XIX w., głównie u ewangelickich chrześcijan. Zygmunt Gloger w Encyklopedii staropolskiej pisze: Za czasów pruskich, tj. w latach , przyjęto od Niemców zwyczaj w Wigilię Bożego Narodzenia ubierania dla dzieci sosenki lub jodełki orzechami, cukierkami, jabłuszkami i mnóstwem świeczek woskowych. Wcześniej popularna była tzw. jodełka lub jódka, czyli wierzchołek sosny, jodły bądź świerka zawieszony u powały izby. (1) (2) Drzewko to miało chronić dom i jego mieszkańców od złych mocy. Kościół był początkowo niechętny temu zwyczajowi, lecz szybko nadał choince chrześcijańską symbolikę biblijnego drzewa wiadomości dobra i zła, pod którym to przecież rozpoczęła się historia ludzkości. Choinkę wnosiło się do domu w dniu, w którym wspominano pierwszych ludzi Adama i Ewę. Nie mogło na niej zabraknąć jabłek, bo właśnie te owoce były na owym biblijnym drzewie, a ponadto jabłko symbolizuje zdrowie, które jest wartością nieprzemijającą. Niektórzy też początków choinki doszukują się w biblijnym tekście proroka Izajasza: Chwała Libanu do ciebie przyjdzie, jodła i bukszpan, i sosna społem, aby przyozdobić miejsce świętości mojej. Tradycyjna choinka to iglaste drzewko prosto z lasu. Wśród jego gałązek wiją się łańcuchy, lekkie, słomkowe i bibułkowe, które są pamiątką po wężu kusicielu. Gwiazda na szczycie drzewka symbolizuje gwiazdę betlejemską, która wiodła Trzech Króli do Dzieciątka Jezus. Świeczki na gałązkach są jak okruchy ognia, który dawniej płonął w izbie przez całą noc wigilijną, aby przychodzące w ten czas dusze przodków mogły się ogrzać. Choinki ubierano także w piernikowe, kolorowane lukrem figurki ludzi i zwierząt, czasem posypywane makiem. Szczególnie okazale prezentowano postać Świętego Mikołaja. Tak ustrojona choinka stała w domu do Trzech Króli. W Karpatach zwyczajem bożonarodzeniowym było przynoszenie do domu drzewka, nazywanego niegdyś podłaźnikiem. Być może tradycja ta związana była jeszcze z pogańskim kultem drzew. Jodełkę gdyż to drzewo najwyżej ceniono wieszano u sufitu w tej izbie, w której rodzina zasiadała do wieczerzy wigilijnej. Pewne motywy choinkowe można znaleźć także w leśnej tradycji. W Beskidach istniał zwyczaj, że leśniczy z pierwszego zimowego zrębu przynosił wierzchołek jodły i wbijał jako choinkę w stertę obornika (ten nigdy nie był zamarznięty) obok leśniczówki. Miało to chronić jej mieszkańców przed (3) 16 Podkarpacki Przegląd Samorządowy

19 (3 i 4) Urocze są czechosłowackie pocztówki z lat 30. XX wieku, na których dzieci ścinają i wywożą z lasu choinki. Te sielankowe obrazki doskonale przystają do ówczesnej rzeczywistości i ilustrują dobrze już utrwalony, choć fatalny dla lasu, obyczaj. (5) Radości pod świąteczną jódką i dobrego roku 1920 życzyła Janina na kartce wysłanej z Krakowa do Warszawy 19 grudnia 1919 roku. Wizerunek dziecka, niosącego młodego świerczka w jednej i zawiniątko z zabawkami w drugiej ręce, wskazuje, że już wówczas panował zwyczaj obdarowywania się prezentami pod choinką. (6) Na węgierskiej kartce sprzed 70 lat malec z potężną siekierą i choinką pod pachą zmierza do domu. Bije z tego obrazka przedświąteczny nastrój (6) (4) (5) wilkami. Drzewko to ozdabiano tzw. judaszowymi srebrnikami, czyli torebkami nasiennymi miesiącznicy trwałej, które, szeleszcząc na wietrze i mrozie, miały odpędzać złe moce. Na starej kartce świątecznej Początkiem XX wieku choinka zagościła na pocztówkach, które wysyłane z życzeniami bożonarodzeniowymi, zyskały nową nazwę kartek świątecznych i stały się bardzo popularne w naszej części Europy. (1) W wielu rejonach Polski zwyczaj ubierania choinki zadomowił się na dobre dopiero końcem XIX wieku i wpierw był wyłącznie zabawą dla dzieci. Toteż do lasu po choinkę wysyłano również dziatwę, gdyż rodzice nie mieli w świątecznym okresie czasu, a poza tym dzieci schwytane przez gajowego na kradzieży drzewek, nie ponosiły odpowiedzialności. Trudno się dziś oprzeć urokowi starej niemieckiej litografii z 1885 roku, przedstawiającej gajowego, upominającego dzieci przyłapane na wynoszeniu drzewek z lasu. Ta scenka rodzajowa przypomina, że ponad 120 lat temu kradzieże choinek były już problemem dla służby leśnej. (2) Najmłodszym tłumaczono, że drzewko przynosi do domu aniołek, który ma pewne wymagania co do zachowania się podczas świąt. Stanowiło to również element wychowawczy. Przypomina o tej tradycji austrowęgierska pocztówka z 1908 roku, przedstawiająca dwa aniołki, z dorodnym drzewkiem na sankach. Klimat tego obrazka przywodzi na myśl najpiękniejsze dziecięce sny i marzenia. (7) (7) Bajecznie kolorowa, ręcznie malowana, pocztówka przedstawiająca dzieci wiozące z lasu choinkę, została wysłana 22 grudnia 1899 roku z Lembergu (Lwów) do Krosna. Pani Aleksandra, wraz z życzeniami świątecznymi, otrzymała podziękowanie za przesłane masło i grzyby. Pięknie malowane scenki przedstawiające dzieci ze świątecznymi drzewkami były częstym motywem ówczesnych pocztówek. W naszych czasach choinka również gości na kartkach świątecznych, jednak jako twór grafiki komputerowej nie ma już dawnego uroku i klimatu. Wesołych Świąt! Pocztówki ze zbiorów autora 05/

20