II Transgraniczna Konferencja Nasze Pogranicze między wizją a praktyką. Materiały pokonferencyjne Szczecin 2010

Transkrypt

1 II Transgraniczna Konferencja Nasze Pogranicze między wizją a praktyką. Materiały pokonferencyjne Szczecin

2 Powitanie... 4 Piotr Krzystek, Prezydent Miasta Szczecin... 4 Dr Völker Böhning, Starosta Powiatu Uecker-Randow... 6 Referaty Kierunkowe Transformacja kapitału ludzkiego i rynków pracy Szczecina i pogranicza zmiany demograficzne, poziom wykształcenia mieszkańców, aktywność ekonomiczna mieszkańców, źródła dochodów mieszkańców, zmiany struktury gospodarki, Janusz Szewczuk, Dyrektor Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego Gmin... 8 Perspektywy rozwoju regionalnego Pomorza Przedniego, Dr Carola Schmidt, Urząd ds. Zagospodarowania Przestrzennego i Planowania Pomorza Przedniego w Greifswaldzie I Panel: Gospodarka/Edukacja Współpraca edukacyjna jako element przezwyciężający bariery językowe i interkulturowe, Kinga Hartmann-Wóycicka, Saksońska Agencja ds. Edukacji w Chemnitz Transgraniczne doskonalenie nauczycieli szansą na realizacją wspólnej polityki oświatowej, Agnieszka Gruszczyńska, Piotr Lachowicz, Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli Certyfikacja zawodowa, Ekkehard Kammer, Radca Ministra w Ministerstwie ds. Edukacji, Nauki i Kultury Meklemburgii Pomorza-Przedniego Uznawalność i porównywalność stan opracowania Niemieckich Ram Kwalifikacji, Ellen Grull, Izba Przemysłowo-Handlowa Neubrandenburg Niemiecki rynek pracy na obszarze pogranicza Województwa Zachodniopomorskiego i Meklemburgii Pomorza-Przedniego, Paweł Nowak, Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie Kształcenie zawodowe a rynek pracy, Andrzej Zych, Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie II Panel: Good Governance Sieciowość jako skuteczna metoda zarządzania Dr Martin Niedermeyer, Kierownik Referatu Współpracy Transgranicznej SaarLorLux, Wydział Europejski, Międzynarodowa Współpraca Socjoekonomiczne badania transgraniczne na przykładzie współpracy instytucji specjalistycznych w ramach Międzynarodowego Punktu Monitoringu Rynku Pracy na obszarze Großregion (IBA), Dr Lothar Kuntz, Koordynator IBA, INFO INSTITUT w Saarbrücken Poprawa spójności terytorialnej obszaru transgranicznego poprzez współpracę sieciową w obszarze planowania przestrzennego, Karl-Heinz Hoffmann-Bohner, Dyrektor Regionalnego Związku Hochrhein-Bodensee

3 Tworzenie zintegrowanych baz danych statystycznych na przykładzie współpracy sieciowej urzędów statystycznych, Karl Schneider, Kierownik Wydziału Gospodarka i Transport, Produkt Społeczny Środowiska, Statystyka Rolna, Koordynator SaarLorLux w Urzędzie Statystycznym Kraju Związkowego Saarland Przykłady współpracy sieciowej w Koncepcji Rozwoju i Działania Euroregionu Pomerania, Peter Heise, Dyrektor Związku Komunalnego Europaregion POMERANIA Regionalny Think-Tank proaktywna polityka rozwoju regionu, Paweł Warszycki, pracownik naukowy, koordynator projektów międzynarodowych, Hanseatic Institute for Entrepreneurship and Regional Development AT the University of Rostock III Panel: Kultura Europejska Stolica Kultury jako element integrujący i wpływający na rozwój pogranicza Studium przypadku: Europejska Stolica Kultury Luksemburg 2007, Dunia Sinno, Regionalny Koordynator Transgranicznych Projektów Kulturalnych Ministerstwa Kultury w Luksemburgu Integracja placówek kulturalnych i artystycznych w ramach współpracy transgranicznej, Uschi Macher, Kierownik Referatu ds. Współpracy Międzynarodowej oraz Spraw Kultury w Unii Europejskiej w Ministerstwie Kształcenia, Rodziny, Kobiet i Kultury Kraju Związkowego Saarland Diagnoza stanu kultury Szczecina konieczność rozszerzenia badań na obszar pogranicza, Dr Marek Gorzko, Instytut Socjologii, Uniwersytet Szczeciński Przedstawienie koncepcji włączania podmiotów na pograniczu w projekt ESK 2016, Wojciech Kłosowski, Doradca ds. Strategii ESK Podsumowanie prac w panelach przez moderatorów Zakończenie konferencji Dennis Gutgesell, Zastępca Starosty Powiatu Uecker-Randow Piotr Krzystek, Prezydent Miasta Szczecin Program konferencji Zdjęcia

4 Powitanie i otwarcie konferencji Piotr Krzystek, Prezydent Miasta Szczecin Dzień dobry Państwu. Chciałbym na wstępie przywitać wszystkich, którzy przybyli na naszą konferencję: przedstawicieli władz samorządowych zarówno szczebla lokalnego jak i regionalnego, przedstawicieli władz rządowych po polskiej i po niemieckiej stronie, przedstawicieli instytucji i organizacji po obu stronach granicy zaangażowanych we współpracę transgraniczną. Tych wszystkich, którzy interesują się sprawami transgranicznymi, a szczególnie zaproszonych przez nas na naszą konferencję przedstawicieli innych regionów transgranicznych, z których doświadczeniami będziemy mogli się zapoznać. Proszę Państwa, pogranicze jest jednym, aczkolwiek złożonym organizmem. Ta konkluzja, dla jednych oczywista, dla innych zaskakująca lub jedynie hipotetyczna, niesie za sobą bardzo konkretne wnioski. Na złożoność tego pogranicza, tego nam najbliższego w szeroko pojętym sąsiedztwie i zasięgu Szczecina, które na własny użytek określamy jako obszar mieszczący się w granicach jednej godziny drogi od centrum miasta właściwie we wszystkich kierunkach, składają się cztery powiaty niemieckie dwóch krajów związkowych: Meklemburgii Pomorza Przedniego i Brandenburgii, cztery powiaty polskie: policki, goleniowski, stargardzki i gryfiński oraz z samego Szczecina. Jego ograniczenie polega na tym, że realia pogranicza, różne jego obszary, zjawiska, warunki, procesy i wyzwania, niemal wszystkie dziedziny życia jego mieszkańców i aktywności, a także polityki i odpowiedzialność różnych administracji mają aspekt transgraniczny, tworzą zarazem swoisty międzynarodowy system naczyń połączonych. Gospodarka i rynek pracy, edukacja i szanse rozwojowe młodzieży, turystyka, sport i rekreacja, warunki środowiska naturalnego i planowanie przestrzenne, kultura, transport i komunikacja, zjawiska demograficzne i migracje, problemy socjalne, bezpieczeństwo, informacja i promocja wzajemnie się warunkują i na siebie wprost oddziaływują. W dodatku jest to organizm dynamiczny, w ciągłym ruchu, zmieniający się i ewoluujący. W części jest to dynamizm żywiołowy, obiektywny. W części zaś działań polityków i szeroko rozumianej administracji. Co z tego wynika? Po pierwsze to, że powinniśmy rozpoznawać wszystkie składniki tego organizmu. Po drugie, analizować a w efekcie zrozumieć ich współzależność i wzajemne oddziaływania. Po trzecie, identyfikować tendencje, impulsy, czynniki warunkujące zmiany dokonujące się na pograniczu, a także kierunki tych zmian. Po czwarte, identyfikować obiektywne i subiektywne deficyty, bariery, hamulce, przeszkody rozwoju regionu jak i współpracy sąsiedzkiej. Po piąte, na tej podstawie powinniśmy projektować nasze działania, naszą politykę i naszą współpracę. Po szóste, zastanowić się, na ile narzędzia i metody naszego współdziałania są efektywne, wystarczające i sprawne wobec uzgodnionych i pożądanych priorytetów, celów i projektów. 4

5 Rzeczywistość pogranicza, gdzie większość dziedzin prowadzonej lub pożądanej współpracy wykracza poza granice administracyjne, działy branżowe i specjalizacje zawodowe, a także łączy różne aktywne środowiska lub dotyczy środowisk we współpracy nieuczestniczących sprawia, że sama współpraca transgraniczna, jej pożądana efektywność wymaga, naszym zdaniem, planowania działania jego koordynacji w sposób bardziej interdyscyplinarny. Działania te wymagają ścisłej koordynacji różnych administracji, instytucji, programów, partnerów społecznych, organizacji pozarządowych. Współpraca ta powinna zmierzać do budowania transgranicznych, interdyscyplinarnych sieci kontaktów i kooperacji niepoddających się zmiennym koniunkturom wyborczym lub zmianom personalnym. Ten model działania, w większym niż dotychczas stopniu, mógłby zapewnić jakość ciągłości, kontynuacji i stopniowego doskonalenia naszych projektów, co już jest wartością samą w sobie. Wydaje się również, że jednym z istotnych stojących przed nami wyzwań jest bariera mentalna utrudniająca nam samym postrzeganie pogranicza, jego realiów, procesów, zjawisk, a także samych sąsiadów i społecznych wspólnot w całej ich złożoności. Bariera wzajemnej niewiedzy oraz nadal dokuczliwa bariera językowa. Warto też zadać sobie pytanie: czy istniejący aparat analityczny, ekspercki, szkoleniowy, edukacyjny jaki mamy do dyspozycji, nasze zaplecze intelektualne służące pograniczu i współpracy jego mieszkańców zadowala nas? Czy jest w stanie sprostać wyzwaniom transgranicznego regionu? Czy przyczynia się do dwutorowego zbliżenia się Polaków i Niemców, ułatwia i wspiera ich wzajemne zrozumienie, porozumienie i kreatywność? I wreszcie pytanie, jakie postawiliśmy sobie przed rokiem: jakie oczekiwania, jakie nadzieje, jakie zadania, jaką rolę wiążemy ze Szczecinem, miastem o największym na pograniczu potencjale? Bez wątpienia jesteśmy sobie potrzebni. Szanowni Państwo, cieszę się, że zechcieliście przyjąć nasze zaproszenie. Nasza konferencja już po raz drugi gromadzi tak licznie przedstawicieli różnych specjalności, że chyba bez przesady można nazwać ją Szczytem Pogranicza. Cieszę się, że zechcieliście do nas przyjechać i z nami pracować na rzecz intensyfikacji naszej sąsiedzkiej współpracy. Cieszę się, że są goście spoza regionu. Życzę Państwu, wszystkim nam, efektywnych obrad i sukcesu tego spotkania. Dziękuję bardzo. 5

6 Dr Völker Böhning, Starosta Powiatu Uecker-Randow Szanowni Państwo, Cieszę się, że mogę tutaj w Szczecinie razem z Państwem otworzyć Drugą Polsko-Niemiecką Konferencję Nasze pogranicze - między wizją a praktyką. Na wstępie chciałbym zaznaczyć, że wszędzie na świecie, także po obu stronach naszej granicy, ludzie z wizją są często krytycznie postrzegani przez współobywateli własnej epoki. Mimo to, a właściwie dlatego, wizjonerzy są tak nieodzowni w kształtowaniu rozwoju naszych wspólnych podstaw życiowych. Jeszcze przed kilkoma latami dla większości współcześnie żyjących ludzi niewyobrażalnym był fakt, że Rzeczpospolita Polska i zjednoczona Republika Federalna Niemiec zaczną, jako demokratyczne Państwa działać ramię w ramię w strukturach NATO. Jeszcze niedawno przystąpienie Rzeczpospolitej Polski do Unii Europejskiej i do Układu z Schengen wydawało się być bardzo odległą perspektywą. Cele, które dzisiaj stały się rzeczywistością, niegdyś postrzegane były w kategoriach wizji. Jak kształtująco może wpływać dobra, wspólna praca transgraniczna ukazuje fakt, iż wiele wizji zostało urzeczywistnionych poprzez wprowadzenie ich w fazę planowania. Dlatego bardzo mi się podoba tytuł naszej dzisiejszej konferencji. Szanowni Państwo, także my, Polacy i Niemcy żyjący w bezpośrednim sąsiedztwie przygranicza, czynnie przyczyniliśmy się do tego sukcesu. Od wielu lat pracujemy nad integracją naszego regionu po obu stronach granicy, wspierani przez Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji, przez Stowarzyszenie Pomerania i wiele innych polskich i niemieckich partnerów. Początek stanowiły pojedyncze projekty zwieńczone sukcesem, jak np. Niemiecko-Polskie Gimnazjum i Liceum w Löcknitz, Giełda Szukam Oferuję, współpraca między niemieckimi i polskimi firmami, liczne imprezy sportowe i kulturalne, jak również promocja na terenie aglomeracji szczecińskiej dotycząca nieruchomości w Niemczech. To, co rozpoczęło się od turystyki w celu zakupu benzyny czy papierosów, przeobraziło się ku naszemu zadowoleniu w coraz intensywniejszą i owocną współpracę transgraniczną. Na szczęście z upływem czasu przybywa ludzi, których zainteresowanie sąsiednim krajem wykracza poza chęć dokonania szybkich zakupów. Polskie i niemieckie instytucje, przedsiębiorstwa, grupy wpływów wspólnie realizują różnorodne projekty i programy partnerskie. Przystąpienie Rzeczpospolitej Polski do Unii Europejskiej oraz do Układu z Schengen sprawiło, że możemy kształtować granicę w sposób bardziej otwarty. Chcemy kontynuować ten proces i rozbudowywać łączącą nas wspólną infrastrukturę komunikacyjną. W jej skład wchodzą w dużej mierze ulice i połączenia drogowe, które w niedalekiej przyszłości umożliwią jeszcze sprawniejszy przepływ graniczny. Szanowni Państwo, w niedawnej przeszłości wszystkie te zadania i szanse potrafiliśmy ocenić i wykorzystać po obu stronach granicy. Polskie firmy zadomowiły się na terenie Niemiec, obywatelki i obywatele Rzeczpospolitej Polskiej osiedlają się w powiecie Uecker-Randow, a liczni polscy lekarze wspomagają naszą kadrę lekarską w szpitalach. Polscy i niemieccy rolnicy 6

7 spotykają się, by wymienić doświadczenia nowoczesnych metod stosowanych w gospodarstwach rolnych. Spotykamy się dowolnie kiedy chcemy, nie tylko w celu utrzymywania dobrosąsiedzkich stosunków. Wspólnie składamy wnioski w ramach programów unijnych, współpracujemy w dziedzinie kształcenia naszych dzieci w Niemiecko-Polskim Gimnazjum i Liceum w Löcknitz oraz podejmujemy działania w celu realizacji wspólnych projektów z zakresu gospodarki, turystyki i kultury. Szczególnie dobre stosunki wyróżniają nas z Miastem Szczecin oraz Policami, naszym powiatem partnerskim, z którymi od lat prowadzimy pełną zaufania współpracę. To mnie bardzo cieszy i napawa dumą. Właśnie w tym tygodniu, podczas Trzeciego Transgranicznego Forum Gospodarczego Police będziemy wspólnie omawiać i prezentować silne strony regionu przygranicza. Szanowni Państwo, w tym kontekście ucieszyłem się z wystosowanego do mnie zaproszenia na dzisiejszą konferencję, i z przyjemnością biorę w niej udział. Jestem przekonany, że również w przyszłości uda nam się z sukcesem pracować nad polepszeniem warunków życia w naszym regionie przygranicznym w zakresie gospodarki, turystyki, kultury i infrastruktury. Czynimy to dla stworzenia solidnej sieci powiązań i tym samym zintegrowanego rozwoju regionalnego na rzecz naszych obywatelek i obywateli, a szczególnie dla naszych dzieci i ich przyszłości. Zróbmy wszystko, co w naszej mocy, aby w naszym regionie żyło się dobrze i był on w stanie zmagać się z wyzwaniami przyszłości. Postrzegam Drugą Niemiecko-Polską Konferencję Nasze pogranicze - między wizją a praktyką jako istotny krok w tym kierunku i życzę jej powodzenia i sukcesu. 7

8 Referaty kierunkowe Janusz Szewczuk, Dyrektor Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego Gmin Transformacja kapitału ludzkiego i rynków pracy Szczecina i pogranicza - zmiany demograficzne, poziom wykształcenia mieszkańców, aktywność ekonomiczna mieszkańców, źródła dochodów mieszkańców, zmiany struktury gospodarki W swojej prezentacji chciałbym dzisiaj otworzyć pytania, które będą przewijały się przez panele. Otworzyć pytania, które będą wypełniały również nasze dyskusje kuluarowe, i pokazać zjawiska, które bardzo dynamicznie zmieniają oblicze Szczecina i pogranicza tak, aby zastanowić się, co tak naprawdę dzieje się w całym regionie, co niekoniecznie przekłada się na te same procesy, które dzieją się w każdym z miejsc tego regionu. W tym samym czasie, na tym samym obszarze obserwujemy różne zjawiska o różnych dynamikach, o różnych kierunkach zmian, o różnym potencjale występowania tych zjawisk. Myślenie o całym tym obszarze musi prowadzić do myślenia o tym, co dzieje się w każdej z tych lokalności, w każdym z miejsc tego regionu. Druga rzecz to otwarte pytanie o to, co dzieje się po naszej stronie pogranicza, co się dzieje po drugiej stronie i jak te procesy nakładają się na siebie, jaki tworzą wspólny obraz całego większego regionu. Przede wszystkim chciałbym zaznaczyć, że ta dyskusja nie powinna zawężać się wyłącznie do zjawisk w ekonomii. Analizując zmiany społecznoekonomiczne chciałbym powiedzieć, że podstawowy wymiar to są te zmiany, które dzieją się w sferze kultury. Proszę zauważyć, jak zmieniają się zachowania konsumenckie na rynkach w zależności od zmian kultury klientów. Zmiana wartości, które powodują, że ludzkie aspiracje sięgają po te, czy inne dobra, inwestują pieniądze w to, czy tamto ma wpływ zasadniczy na to, jak rozwijają się kierunki zmian gospodarczych. Zmiany demograficzne wyznaczają podstawowy kierunek również mechanizmów gospodarczych zmieniając siły ekonomiczne tak po stronie podaży jak i popytu. W teorii rozwoju miast - teoria zasobów, czyli coraz bardziej wykształconych, coraz bardziej dynamicznych ludzi była pokazywana przez wielu naukowców jako jedna z głównych mechanizmów rozwoju. Ale mówi się też o tym, że tak naprawdę dzisiaj tym nośnikiem rozwoju gospodarczego jest już nie tylko potencjał intelektualny, którym dysponujemy, ale również demografia jako wyznacznik siły popytu. Wyznacza to, jakie inwestycje mogą być generowane na tym terenie, jakie usługi powinny być świadczone, na jakie towary będzie zapotrzebowanie na rynku. Zmiany tradycyjnej gospodarki, rozwój gospodarki opartej na wiedzy to jest słowo klucz, którym posługujemy się bardzo często i właściwie wszyscy o tym mówimy. Co oznacza tak naprawdę ten mechanizm w realiach konkretnych gmin, które tutaj są po stronie polskiej i po stronie niemieckiej? Co oznacza nowa ekonomia nie w kategoriach makroekonomicznych odniesień, ale co oznacza nowa ekonomia w kategoriach lokalnej gospodarki? 8

9 Które branże generują wzrost dochodów firm? Które branże generują w efekcie wzrost dochodów podatków? Wśród sektorów gospodarki Szczecina, które w ostatnim czasie wygenerowały największą ilość dodatkowych miejsc pracy pojawiała się taka branża jak szkolnictwo wyższe niż średnie. Obrazuje ten fakt to, co tak naprawdę oznacza w realiach Szczecina gospodarka oparta na wiedzy. Na drugim miejscu było coś, co było ekstremalnie odwróceniem w drugą stronę. Drugim sektorem, który wygenerował największą różnicę wzrostu zatrudnienia jest sektor nazwany sprzątanie i czyszczenie obiektów. Niekoniecznie branże, które są wysoko zaawansowane technologicznie są branżami wzrostu. Branże związane z obsługą tak ludzi jak i firm są również sektorami, które generują wzrost zatrudnienia. Zmiany źródeł dochodów mieszkańców. Jeszcze niedawno polscy wójtowie, burmistrzowie, prezydenci mówili, że potrzebujemy miejsc pracy. Dziś tak naprawdę zaczynamy się uczyć, że prawdziwa ekonomia, to nie są dochody wyłącznie z tego, co potrafimy wypracować. Dzisiaj prawdziwa ekonomia są to dochody osiągane z nieruchomości, czyli dobrze zainwestowanych wcześniej pieniędzy i spożytkowanych na konsumpcję, które potrafimy dobrze ulokować, ale które rynek potrafi też dobrze skapitalizować. Czy potrafimy w mieście zapewnić takie warunki rozwoju rynku nieruchomości, żeby pieniądze ulokowane w nieruchomości, a nieskonsumowane, dawały pewną stabilność ekonomiczną i podstawę do rozwoju dla ludzi, którzy z tymi nieruchomościami są związani? Zmiany rynku pracy i koniunktury związanej z rynkiem pracy są to zmiany, które związane są z głównym rytmem cykli koniunkturalnych. Zmiany rynku nieruchomości mają zupełnie inną sinusoidę. W związku z tym zupełnie inaczej stabilizują sytuację gospodarczą w regionie. Zmiany rynków finansowych właściwie przypominają bardziej niż sinusoidę kardiogram i wiążą się z dużym ryzykiem, ale z drugiej strony dają też możliwość finansowania. Rynek pracy to jest koniunktura lokalna. Rynek nieruchomości to już nie jest koniunktura lokalna. Mieszkańcy Szczecina, Pasewalku, Dobrej mogą posiadać nieruchomości na innych rynkach świata. Jakie jest przełożenie, jaki jest akcent na edukację ekonomiczną w naszych szkołach? Kto uczy? Nie mówię jeszcze o ekonomii wykładanej na uniwersytecie. Mówię o przedmiocie pt. przedsiębiorczość w naszych szkołach. Jakie podstawy myślenia ekonomicznego dajemy młodym ludziom, którzy nie pójdą studiować ekonomii, ale muszą kierować się rozumieniem procesów ekonomicznych w swoim życiu? Rozwój obszarów metropolitalnych to jest coś, o czym trudno nie mówić przy takiej konferencji, na jakiej dziś jesteśmy. Doskonale rozwija się wielkopolski obszar metropolitalny, jeden z najbardziej rozwiniętych w kategoriach urbanistycznych obszar. W obszarze tym jednak kurczy się miasto centralne. Poznań traci nie tylko liczbę mieszkańców, ale także potencjał w tym obszarze. Nawet jeśli ma wzrosty nominalne, to tak naprawdę nie on jest nośnikiem rozwoju metropolitalnego. Osnową całej tej konferencji będzie analiza procesów, które dzieją się lokalnie, ale na początek kilka odniesień, które są bardziej globalne. Wydawca Forbes a w jednym z rankingów powiedział, że najbardziej wartościowym zasobem tego wieku są umysły i ludzie, którzy są tą kategorią, która jest naj- 9

10 bardziej mobilna. W związku z tym należy patrzeć, gdzie oni idą. Bo tam, gdzie idą, wybuchnie za chwilę rozwój gospodarczy. Miasta i regiony, które przyciągają młodych ludzi wygrywają w konkurencji o talenty. W trudnej sytuacji są miasta, które liczą, że młodzi ludzie, którzy wyjechali wrócą przed trzydziestką, by się ustatkować i założyć rodziny. Miejsca, które raz straciły młodych ludzi, nie będą miały zbyt dużych szans na podniesienie się. Muszą liczyć się raczej z długotrwałym spowolnieniem. Zwycięskie miejsca to te, które szybciej od innych osiągają punkt krytyczny i stają się atrakcyjne dla ludzi powyżej dwudziestego roku życia. Miasta te osiągają długofalową przewagę na przyszłe okresy. Jeden z programów badawczych, urbanistycznych, demograficznych, społecznych-program ESPON, operuje taką kategorią potrójnej bomby zegarowej. Polega ona na tym, że regiony podlegają bardzo silnym zmianom demograficznym i najbardziej zagrożone są te regiony, w których zachodzi proces depopulacji, i w efekcie mamy do czynienia z potrójnym nałożeniem się trzech zjawisk: spadek liczby dzieci, rosnąca liczba osób starszych oraz wyjazdy młodych ludzi z danego miejsca. W związku z tym popatrzmy na nasze gminy, jak przedstawia się sytuacja demograficzna, jak zmienia się wykształcenie mieszkańców. W dzisiejszych czasach poziom wykształcenia przekłada się automatycznie na poziom dochodów. Aktywność społeczna i ekonomiczna mieszkańców. Również na tym obszarze mamy do czynienia z bardzo dużymi dysproporcjami pomiędzy gminami. Bardzo różnie na tym obszarze rozkłada się zjawisko dostępności do świata, do rynku. Możemy mierzyć je w różny sposób: odległością do centrów rozwoju, lotnisk, ośrodków kultury. Ale możemy to mierzyć również ilością ludzi mających szerokopasmowy dostęp do Internetu. Wielkość dochodów mieszkańców. Szczecin jest miastem, w którym wskaźnik mieszkańców w wieku poprodukcyjnym w stosunku do mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym osiągnął wartość maksymalną, tzn. ilość mieszkańców w starszym wieku od tych w wieku młodszym jest najwyższa. Sytuacja nie jest jeszcze krytyczna, ale jej analiza w oparciu o doświadczenia innych miast ukazuje, co będzie się w nim działo z upływem lat. Pod tym względem jesteśmy w lepszej sytuacji niż Poznań, który traci mieszkańców na rzecz swojego obszaru metropolitalnego. Jeżeli chodzi o potencjał rozwojowy, to bardzo istotnym elementem jest też wykształcenie. Wyniki jednej z najlepszych szkół w Szczecinie (szkoły gimnazjalnej) pokazują, że jest to oferta dla ludzi, którzy mogą na jej końcu uzyskać bardzo dobre wyniki. Jest to szkoła, która daje potężny potencjał rozwojowy. Tymczasem inne szkoły na tym samym obszarze (Pyrzyce) wypuszczają z gorszym wynikiem ucznia, który do niej przyszedł. Bardzo istotna jest analiza powiązań tych zjawisk (liczby mieszkańców, liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym, aktywność mieszkańców, źródeł i dochodów z osiąganymi dochodami i płaconymi podatkami, ale też osiąganymi dochodami i zdolnością konsumpcyjną, inwestycyjną). Są to dzisiaj podstawowe wyznaczniki budowania programów rozwojowych. Poziom dochodów mieszkańców wyznacza dynamikę procesów rozwojowych. Jeżeli będziemy tracili ludzi o wyższych kwalifikacjach i dochodach, młodych ludzi, to ta długofalowa perspektywa Szczecina będzie spadała. 10

11 Powinniśmy zastanowić się, na ile nasze strategie są oparte na rzeczywistych procesach monitorowania tego, co dzieje się na poziomie naszych gmin. Najsłabszym ogniwem w naszych strategiach jest monitorowanie w otoczeniu, w którym realizujemy strategie. W związku z tym specjalny system monitorowania nie tylko tego, co jest po naszej stronie granicy, ale również tego, co dzieje się po jej drugiej stronie jest podstawą do debaty publicznej, która musi być oparta na twardych danych. Na ile my, specjaliści, urzędnicy potrafimy wnieść do debaty publicznej prawdziwy obraz naszych miast, prawdziwe procesy, ich długofalowe skutki i prawdziwe problemy. Słabość infrastruktury instytucjonalnej, którą mamy, musi spowodować myślenie o zupełnie innej infrastrukturze, w szczególności w aspekcie pogranicza. Aby myśleć wspólnie o rozwoju tego obszaru, powinniśmy zbudować infrastrukturę instytucjonalną na takich czterech poziomach: platforma informacyjna, wspólna platforma kulturowa, wzajemna dostępność i platforma usług. Wokół tych czterech punktów będziemy szukali wspólnych projektów podczas tego spotkania. Część tych projektów jest już realizowana, a część będzie inicjowana. Dr Carola Schmidt (Urząd ds. Zagospodarowania Przestrzennego i Planowania Pomorza Przedniego w Greifswaldzie) Perspektywy rozwoju regionalnego Pomorza Przedniego Szanowni Państwo, Dziękuję za zaproszenie na konferencję, za możliwość przyłączenia się do prowadzonej tu dyskusji, a wreszcie dziękuję Państwu osobiście za stworzenie możliwości wspólnych rozważań w kwestii dotyczących granic, obszarów przygranicznych i naszego wspólnego pogranicza. Aby zbliżyć się do tematu zacznę od osobistej refleksji. Należę do rocznika 1962, wychowałam się w mieście Neubrandenburg tj. 70 km od granicy niemiecko-polskiej, od 1993 r. pracuję w miejscowości Greifswald oddalonej tylko 100 km od Świnoujścia i 150 km od Szczecina. Moi rodzice pochodzą z Sudet. Nie mam żadnych rodzinnych koligacji z Polską, czy konkretnie ze Szczecinem. W tym wypadku jestem zapewne typową przedstawicielką mieszkańców niemieckiej strony pogranicza. Jedynie co trzeci mieszkaniec Meklemburgii-Pomorza Przedniego ma tutaj również swoje korzenie. Na lekcjach geografii w byłej NRD Polskę i to całą Polskę omawiano w 6. klasie w ciągu 4 godzin to nie było zbyt wiele. Obecnie program nauczania 6. klasy przewiduje 30 godzin na omówienie całej Europy co oznacza jedną godzinę lekcyjną w tygodniu. Jednak mimo istniejącego programu nauczania, to od nauczyciela zależy, jak dogłębnie przerobi dany materiał. Tak więc możemy wychodzić z założenia, że w idealnym przypadku Polsce w 6. klasie zostaną poświęcone dwie godziny lekcyjne. A wtedy, z powodów dydaktycznych, biorąc pod uwagę kwestię, jakie przykłady mogą najlepiej zobrazować dany materiał nauczania, z dużym prawdopodobieństwem omówiony zostanie podział geograficzny Polski oraz Kraków, jako miasto kultury. Nie omawia się ani niemiecko-polskiej strefy przygranicznej, ani Szczecina. Zaledwie jeden z powszechnie stosowanych podręczników do 11

12 geografii dla klas 6 w Meklemburgii-Pomorzu Przednim poświęca Polsce jeden osobny rozdział, co stanowi całe dwie strony. Później, w 10 klasie, pod hasłem Niemcy i Europa istnieje możliwość poruszenia tematu niemieckopolskiego pogranicza i euroregionu Pomerania, ale nauczyciel może wybrać także przykład innego euroregionu, a wybiera zawsze te przykłady, o których posiada informacje i które zna. Dlaczego o tym mówię? Otóż dlatego, że nawet jeżeli Szczecin przez stulecia stanowił główne centrum tej części basenu morza bałtyckiego, i nawet jeżeli Miasto Szczecin posiada tyle mieszkańców co cały region planistyczny Pomorza Przedniego, i nawet jeżeli Szczecin leży tak blisko granicy niemieckiej, jak żadna inna metropolia wokół Republiki Federalnej Niemiec, to nie można automatycznie zakładać, że tym samym po stronie niemieckiej istnieje zainteresowanie Szczecinem. To zainteresowanie trzeba wzbudzić. Stać się to może pod wpływem wielu czynników. Dla mnie osobiście kwestia zainteresowania wszystkim tym, co odmienne była największą motywacją, by zajmować się innymi regionami. Zaciekawienie czytanie i słuchanie obserwowanie i zrozumienie zadawanie pytań. Dlatego też uważam, że ta seria spotkań, organizowana przez Miasto Szczecin, służąca wzajemnej informacji między nami jako sąsiadami, jest tak ważna. Jeżeli zdołamy wzbudzić zainteresowanie drugiej strony, wtedy pokonamy jedną z wielkich przeszkód. Wracając ponownie do wcześniejszego aspektu, należy podkreślić istotną rolę, jaką odgrywa w dłuższej perspektywie partnerstwo szkół oraz wymiana uczniów i nauczycieli. Nie bez przyczyny omawiamy w ramach tej konferencji kwestie związane ze szkołą i nauką. Jednak tematem mojego wystąpienia jest inny aspekt planistyczny. Reprezentuję biuro Regionalnego Związku Planistycznego Pomorze Przednie, które mieści się przy Urzędzie Planowania Przestrzennego i Planowania Krajowego Pomorze Przednie w Greifswaldzie dlatego też obie nazwy instytucji widnieją na stronie tytułowej mojej prezentacji. Regionalny Związek Planistyczny Pomorze Przednie w ciągu ostatnich 5 lat opracował Regionalny Program Rozwoju Przestrzennego. Na początku sierpnia złożyliśmy go do zatwierdzenia w najwyższym Urzędzie Planowania Krajowego w Schwerinie. Mamy nadzieję, że wszelkie aspekty prawne zostaną zakończone z końcem bieżącego roku. Program powstał w procesie demokratycznym i transparentnym. W ramach tego procesu odbyły się kilkumiesięczne konsultacje społeczne. Poszczególne projekty zostały przedstawione również dwukrotnie w Województwie Zachodniopomorskim, jako regionowi sąsiadującemu. Być może ktoś z Państwa miał okazję wziąć udział w którymś z tych spotkań. Szczegółowe przedstawienie regionu planistycznego w tym miejscu nie byłoby słuszne z dwóch powodów. Po pierwsze, ze względu na czas. Po drugie, na terenach po obu stronach granicy istnieje wiele podobieństw obiecujące, ale i problematyczne potencjały przestrzenno-przyrodnicze oraz strukturalne problemy gospodarcze. Dlatego też w tym miejscu pozwolę sobie przedstawić jedynie jedno przeźrocze z istotnymi liczbami dla Regionu Planistycznego Pomorze Przednie i omówić poszczególne hasła: powiaty, powierzchnia, itd. 12

13 Powróćmy jednak do programu. Do zatwierdzenia złożyliśmy te dwa dokumenty: program wraz z częścią tekstową i mapą w skali 1: , jak również raport środowiskowy, w którym należało udokumentować i udokumentowano brak negatywnego wpływu programu na środowisko. Całą dokumentację tekst o Regionalnym Programie Rozwoju Przestrzennego wraz z mapą 1: i raportem środowiskowym znajdziecie Państwo na stronie internetowej Regionalnego Związku Planistycznego Pomorze Przednie -> Link: RREP-Entwurf. Program oparty jest w sumie na 17 założeniach. Założenia te przedstawiam tu skrótowo w punktach. Ale tak naprawdę można je jeszcze bardziej uogólnić: potencjały, korzyści, rozwijanie mocnych stron, redukowanie słabych stron. Na mapie zasadniczej 1: Programu Rozwoju Przestrzennego przedstawiłam dla demonstracji odcinek ukazujący powiat Uecker-Randow wybierając go dla naszego pogranicza. Mapa w oryginale jest bardzo kompleksowa. Wiem, że przeźrocze dla Państwa na sali jest mało czytelne. Z drugiej strony jest rzeczą naturalną, że treści przedstawione na mapach planowania regionalnego w sposobie prezentacji są do siebie podobne. Mam nadzieję, że to wystarczy. Chciałabym po prostu przedstawić najważniejsze elementy planistyczne niemieckiej strony przygranicznej, o której dzisiaj rozmawiamy i które powinny Państwa zainteresować: Główne miejscowości (czerwone kwadraty lub okręgi), infrastruktura komunikacyjna. Nasz Program Rozwoju Regionalnego obejmuje w sumie 8 rozdziałów. W tym zestawieniu rozdziały i podrozdziały posiadające konkretne odniesienie do Miasta Szczecina i Województwa Zachodniopomorskiego lub do Polski zostały wyróżnione grubą czcionką. Także i tutaj nie będę wchodzić w szczegóły. Tezy zawarte w tych rozdziałach lub podrozdziałach można określić w skrócie jako: wykorzystywanie potencjałów, rozwijanie mocnych stron, redukowanie słabych stron. Program Rozwoju Regionalnego stworzył dla nich wspólną ramę planistyczną. Teraz należy wypełnić ją życiem. Mój przedmówca omawiał rozwój populacji oraz zmiany demograficzne na polskim pograniczu. Przedstawiając stronę niemiecką chciałabym również odnieść się do tych aspektów: Liczba ludności maleje tutaj 3 warianty prognostyczne dla Kraju Związkowego Meklemburgii-Pomorza Przedniego. Struktura ludności zmienia się tutaj piramidy wieku dla Regionu Planistycznego Pomorza Przedniego na rok 2000 (stan z przed 10 lat) oraz, jako prognoza, piramidy wieku na lata 2020 i Zmiany demograficzne oznaczają: zmiany w zestawieniu struktury wieku społeczeństwa malejący wskaźnik urodzeń liczba zgonów > liczba narodzin zwiększająca się przewidywana długość życia oraz zwiększający się przeciętny wiek W międzyczasie staje się coraz bardziej zrozumiałe, że zmiany demograficzne mają wpływ na wszystkie dziedziny życia, nikt już nie może ignorować tego faktu. Niedawno środowisko artystów zwróciło uwagę na fakt, że każde pokolenie słucha swojej muzyki i jej towarzyszy. Liczba konsumentów deter- 13

14 minuje to, jaką muzykę się gra. To miałoby więc także wpływ na różnorodność oferowanej muzyki. Do tej pory jeszcze nigdy o tym nie myślałam. Ale coś w tym jest. Nigdy nie zastanawiałam się nad pytaniem, dlaczego w telewizji stale zwiększa się ilość programów z muzyką ludową. Jestem planistką regionu. Z tej perspektywy chciałabym wymienić 3 dziedziny, które mają istotny wpływ na rozwój regionalny: Zmiany demograficzne wpływają na: system gospodarczy /liczba osób pracujących, struktura wiekowa zatrudnionych w przedsiębiorstwach, polityka personalna, młode kadry, pozyskiwanie personelu, zmiany pokoleniowe na płaszczyźnie kierowniczej, innowacyjność i wydajność przedsiębiorstwa/ system społeczny /infrastruktura społeczna (ośrodki opieki nad dziećmi, szkoły, instytucje medyczne i opieki społecznej), systemy zabezpieczenia społecznego/ systemy komunikacyjne /mobilność społeczeństwa/. W obydwu powiatach Uecker-Randow i Ostvorpommern, które sąsiadują bezpośrednio z Województwem, Federalne Ministerstwo ds. Komunikacji, Budowy i Rozwoju Miast przeprowadziło w ostatnim 1,5 roku projekt modelowy, o którym być może, mam taką nadzieję, będzie mowa podczas warsztatów. W ramach tego projektu o nazwie Zmiany demograficzne. Region tworzy przyszłość, realizując pojedyncze projekty poszukiwano różnych rozwiązań obchodzenia się ze skutkami zmian demograficznych. W regionie modelowym Zalewu Szczecińskiego rozpoczęto realizację 20 projektów w 5 zakresach działania. W związku z tym powstała sieć obejmująca ponad 200 podmiotów. Oprócz wielu osiągnięć, oprócz tego, że stworzono istotny wkład w politykę demograficzną na wszystkich szczeblach (federalnym, krajowym, regionalnym, gminnym) najważniejszym wynikiem i sukcesem tego projektu modelowego stanowi w moim przekonaniu fakt, że zmiany demograficzne nie są już postrzegane w kategoriach nieuchronnego zagrożenia, lecz stanowią bodziec do działania oraz szansę na podjęcie zmian. Zawsze jest tak, że kiedy człowiek jest wolny od problemów, to może wiele osiągnąć. Jestem przeświadczona o tym, że pomysły i inicjatywy tego projektu modelowego w Regionie Modelowym Zalewu Szczecińskiego będą się dalej rozwijały. Być może uda się je nam przełożyć także na inne obszary Regionu Planistycznego Pomorza Przedniego. Być może także Państwo będziecie mieć pomysły, które będziecie mogli dalej rozwijać. Tym samym kończę mój wywód nawiązując do tematu dzisiejszej konferencji: Nasze (wspólne) pogranicze. Między wizją a praktyką. Pozostaje jeszcze wiele do zrobienia. Działajmy. Wspólnie. Dziękuję Państwu za uwagę. 14

15 I Panel: Gospodarka / Edukacja Tytuł: Rynek pracy i kształcenie zawodowe po 2011 r. Prowadzenie: Paweł Bartnik, Dyrektor Biura Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania oraz Gerd Hamm, Dyrektor Wydziału ds. Młodzieży, Kształcenia i Kultury w Starostwie Powiatowym Powiatu Uecker-Randow Paweł Bartnik: Otwierając panel poświęcony współpracy na płaszczyźnie edukacyjnej i gospodarczej nakreślił zagadnienia, wokół których obrady w kolejnych dniach powinny się toczyć. Wśród istotnych tematów wskazał na kwestie związane z edukacją zawodową, a w szczególności certyfikację i uznawanie zdobytych kompetencji i umiejętności oraz wyzwania związane z otwarciem rynku pracy przez stronę niemiecką dla obywateli z Polski w maju 2011 r. W tym kontekście ważnym pozostaje pytanie o rolę Szczecina dla obszaru transgranicznego. Kinga Hartmann-Wóycicka (Saksońska Agencja ds. Edukacji w Chemnitz): W jej opinii nauka, język i interkulturalne kompetencje są ważnym czyn - nikiem rozwoju gospodarczego na pograniczu, a marginalizacja któregoś z tych czynników w procesie edukacyjno-wychowawczym będzie miała negatywne skutki dla gospodarczej kondycji danego regionu. W swoim referacie przedstawiła saksoński model polsko-niemieckiej współpracy bilateralnej w dziedzinie edukacji realizowany przez Saksońską Agencje Oświatową (odpowiednik Kuratorium) na polsko-niemieckim pograniczu w jego południowej części. Model ten zakłada między innymi bliską współpracę nauczycieli, instytucji odpowiedzialnych za edukację szkolną oraz uczniów. Realizowany jest on głównie poprzez konkretne wspólne polsko-niemieckie projekty finansowane ze środków unijnych. Wspieranie kompetencji językowych jest istotnym czynnikiem współpracy transgranicznej i wspierania kultury na pograniczu. Zaprezentowany przez p. Hartmann-Wóycicką model opiera się na założeniu, że wspólny polsko niemiecki rynek pracy jest skazany na osoby dwujęzyczne, które posiadać będą wysokie kompetencje interkulturalne. Dlatego też należy robić wszystko, aby młodych ludzi do tych nowych realiów przygotować. Między innymi znajomość języka sąsiada może powstrzymać w przyszłości negatywny trend migracji osób z obszaru transgranicznego, a tym samym ograniczyć negatywne skutki dla gospodarek regionów przygranicznych. Realizacja konkretnych projektów powinna zmierzać do uświadomienia młodzieży, że obszar transgraniczny może być interesującym miejscem do życia i kariery zawodowej, oknem na świat. Zasadniczym celem modelu saksońskiego jest stworzenie długofalowych i stabilnych struktur bilateralnej współpracy transgranicznej w dziedzinie oświaty, jak również wypracowanie długofalowej koncepcji w sektorze szkolnictwa na płaszczyźnie międzyregionalnej. Długofalowa perspektywa oznacza co najmniej okres najbliższych dziesięciu lat. Saksoński model edukacji zapoczątkowano w 2003 roku i oparto na realizacji konkretnych projektów. Do dnia dzisiejszego zrealizowano osiem projektów na łączną kwotą około 1 mln 300 tys. Euro. 15

16 W ramach tych projektów przeprowadzono m. innymi dziesiątki szkoleń dla nauczycieli i uczniów, jak i innych osób odpowiedzialnych za nadzór nad szkolnictwem na różnych szczeblach i poziomach. Projekty te koncentrowały się wokół takich aspektów jak wspólne metody nauczania polsko-niemieckiej historii, nauka języka sąsiada, podnoszenie kompetencji interkulturalnych nauczycieli i uczniów czy też organizacji różnego rodzaju treningów komunikacji. W projektach koncentrujących się na aspektach historycznych aktywny udział brali nauczyciele i eksperci z polskiej i niemieckiej strony, a ich celem było ułatwienie młodzieży poznanie trudnej historii Polski i Niemiec w okresie Młodzież uzyskała dostęp do fachowych opracowań dotyczących polsko-niemieckich relacji w tamtym okresie. Wydane zostały pierwsze polsko-niemieckie materiały do nauczania historii pt. Zrozumieć historię kształtować przyszłość. Wybrane aspekty stosunków polsko niemieckich w latach Natomiast w przedsięwzięciach wspierających komunikację interkulturową, saksońscy nauczyciele mogli wziąć udział w kursie języka polskiego organizowanym przez Uniwersytet Wrocławski, na zakończenie którego przeprowadzone zostały przez Polską Komisje Państwową egzaminy certyfikacyjne. Odbyło się również wiele podróży studyjnych do Polski, podczas których nauczyciele brali udział w wykładach dotyczących polskiej historii, kultury i stosunków polsko-niemieckich. W ramach realizowanych działań opracowano materiały do nauczania bilingwalnego geografii i biologii. Realizowano również projekty wspierające sieciową współpracę szkół, dzięki którym zorganizowano m.in. w Görlitz/ Zgorzelcu w maju 2008 r. młodzieżowy festiwal kultury uczniowskiej Boom- Fest w ramach którego odbyły się warsztaty teatralne, taneczne i pantomimiczne. Jednym z ważniejszych przedsięwzięć realizowanych w ramach omawianego przez Wóycicką modelu była organizacja interkulturalnego treningu dla nauczycieli saksońskich. Niemieccy nauczyciele mogli poprawić nie tylko swoją znajomość języka, ale również omówić kwestie związane ze współpracą z nauczycielami z Polski. Efektem projektów są liczne dwujęzyczne publikacje, które służą jako dydaktyczny materiał pomocniczy w prowadzeniu zajęć. W odniesieniu do efektywności współpracy podkreśliła znaczenie wypracowania wspólnej polsko-niemieckiej strategii działania w regionie pogranicza oraz konsekwentnej realizacji przyjętych działań. Zrealizowane przez Saksońską Agencję Oświatową w ramach programu Interreg III A projekty to: 1.) Poprzez naukę języka budować Europę 2.) Sieć Gorlitz Zgorzelec 3.) Zrozumieć historię, kształtować przyszłość 4.) Niemiecki i polski, bardzo proszę W roku 2010 zostały wprowadzone w Saksonii kolejne projekty: Odwaga cywilna. Obywatele przeciwko dyktaturom. Dolny Śląsk i Saksonia w latach InterKulturManagement. Management kultury w szkołach saksońskich i dolnośląskich. 16

17 Jednostka zajmująca się realizacją projektów ma swoja siedzibę w Görlitz. Ich koordynatorem jest p. Kinga Hartmann-Wóycicka Kontakt: kinga.hartmann-woycicka@schulen.sachsen.de Agnieszka Gruszczyńska, Piotr Lachowicz (Zachodniopomorskie Centrum Szkolenia Nauczycieli): Prezentując spektrum działalności Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli zaznaczyli, że Centrum w 2008 r. rozpoczęło działalność w zakresie współpracy transgranicznej, która opiera się na dialogu pomiędzy różnymi instytucjami i podmiotami. Głównymi kierunkami rozwoju polityki oświatowej Centrum jest współpraca z placówkami oświaty w Kraju Związkowym Brandenburgii oraz Meklemburgii Pomorza Przedniego, wymiana nauczycieli z partnerami z tych regionów, organizacja wizyt studyjnych, ale najważniejszym jest jednak kreowanie ponadgranicznej oferty kształcenia nauczycieli. Realizując ten cel poszukują i współpracują z instytucjami politycznymi i społecznymi. Swoją działalność realizują zarówno na szczeblu regionalnym jak i lokalnym. Wśród głównych priorytetów działalności Centrum wskazali oni na następujące tematy: dziedzictwo regionalne / wartości lokalne, wspólne treści prezentowane w edukacji szkolnej; eliminacja i ograniczanie stereotypów i uprzedzeń funkcjonujących w szeroko pojętej edukacji; wielokulturowość i międzykulturowość / integracja społeczna, pokazywanie różnic, ale również i tych interesów, które są zbieżne. W tym aspekcie zaś organizowanie form doskonalenia, które pozwolą na osiągnięcie tych celów. Współpraca praktyczna ZCDN realizuje się poprzez konkretne projekty, do których można zaliczyć projekt edukacji języków obcych w Poczdamie, wydanie dwumiesięcznika Refleksja, czy też instytucjonalna współpraca z Brandenburgią i Meklemburgią zorientowana na budowę sieci współpracy placówek edukacyjnych oraz bazy danych. Obecnie realizowana jest wymiana nauczycieli oraz trwają przygotowania do organizacji polsko-niemieckiej konferencji poświęconej zrównaniu statusu obu płci w życiu publicznym. Wspólnie z Meklemburgią przygotowywany jest program kształcenia i doskonalenia nauczycieli w takich obszarach jak: ekologia, kształcenie zawodowe oraz kształcenie obywatelskie. Wśród wyzwań transgranicznej współpracy edukacyjnej wskazali na zagrożenie tracenia tożsamości przez podmioty edukacyjne, które może wynikać z błędnie realizowanych programów europejskich, odmienne podejście metodyczne do określonej tematyki wynikające z istniejących stereotypów oraz zachowawcza postawa niektórych społeczności wobec nowych rozwiązań i koncepcji ujednolicenia polityki edukacji. Nie bez znaczenia jest też konieczność przeformowania dotychczasowego podejścia do kształcenia zawodowego. W przyszłości ZCDN będzie zabiegał m.in. o kontynuację polsko niemieckiego projektu wydawniczego, a także angażował się w kształtowanie Euroregionalnego Centrum Doskonalenia Nauczycieli. To ostatnie wiąże się z uru- 17

18 chomieniem transgranicznej platformy e-learning, wypracowaniem wspólnych standardów kształcenia nauczycieli, opracowaniu metodyki nauczania języków obcych oraz wykorzystaniu istniejącej bazy szkoleniowej. Ekkehard Kammer, Radca Ministra w Ministerstwie ds. Edukacji, Nauki i Kultury Meklemburgii-Pomorza Przedniego: Na wstępie przedstawił strukturę kształcenia zawodowego w Meklemburgii Pomorzu Przednim, a następnie wskazał na wyzwania demograficzne przed jakim stoi Meklemburgia. W kontekście omawianej tematyki zwrócił uwagę, że zmiany demograficzne będą miały duże znaczenie dla sfery oświatowej. W 2002 r. w Meklemburgii kształciło się około 72 tys. uczniów. Prognozuje się natomiast, że w latach 2012/2013 liczba ta spadnie do 30 tys. Ta różnica będzie miała bardzo duże znaczenie dla rozwoju gospodarczego całego regionu. W chwili obecnej stawia się na tzw. kształcenie dualistyczne łączące naukę z pracą i praktyką. W tym celu redukowane są pełnowymiarowe formy kształcenia właśnie kosztem kształcenia dualistycznego. Działania te związane są z obawą o brak niezbędnej kadry potrzebnej na rynku pracy w Meklemburgii. Wskazano, że z 12 tys. możliwych miejsc kształcenia zawodowego w chwili obecnej obsadzić można jedynie 6 do 7 tys. Zdaniem Kammera jest to bardzo niepokojąca tendencja. W kontekście współpracy w obszarze edukacji zawodowej wskazał on na interesującą inicjatywę europejską związaną z utworzeniem Paszportu Europejskiego, który zawierać będzie wszelkie informacje dotyczące zdobytych dyplomów i kwalifikacji. Ellen Grull, Dyrektor Wydziału Edukacji i Doskonalenia Zawodowego, Izba Przemysłowo-Handlowa Neubrandenburg: Przedstawiła zakres prac w Meklemburgii Pomorzu Przednim w zakresie wdrażania Europejskich Ram Kwalifikacji (ERK). Na wstępie wskazała, że Izba Przemysłowo-Handlowa zgodnie z kompetencjami określonymi w ustawie odpowiedzialna jest za kształcenie zawodowe, odpowiadając jednocześnie za uznawalność kwalifikacji w poszczególnych zawodach. Uregulowania dotyczące uznawalności kompetencji, w szczególności zaś jakie dyplomy odpowiadają dyplomom niemieckim, strona niemiecka posiada jedynie z Francją, Austrią oraz Szwajcarią. Z żadnym innym państwem nie ma regulacji prawnych w tym zakresie. W obecnym czasie daje się zaobserwować silną konkurencję pomiędzy przedsiębiorcami o potencjał intelektualny. Już nie jest tak istotny podział rynku, lecz znacznie ważniejszym jest zapewnienie wysokiej jakości usług i produktów. W tym kontekście kluczowym jest wykształcenie personelu. Jej zdaniem największe wyzwania łączą się ze zmianami demograficznymi i w tym aspekcie z zapewnieniem wysokiego poziomu kształcenia oraz z rekrutacją zasobów ludzkich. Zasadniczym elementem Europejskich Ram Kwalifikacji jest system ośmiu poziomów odniesienia opisujących wiedzę i umiejętności nabyte w procesie uczenia się, tj. wyniki nauczania - bez względu na to w jakim systemie uczący się zdobył dany typ kwalifikacji. Nie jest ważne gdzie i jak 18

19 długo ktoś zdobywał wiedzę, lecz znacznie ważniejsze jest to, aby posiadał kompetencje, zdolności i umiejętności w danej dziedzinie. Bardzo ważne są tzw. kompetencje do działania. W praktyce prace prowadzone przez wszystkie państwa członkowskie UE sprowadzają się do samodzielnego określenia kompetencji na każdym z 8 poziomów. Zdaniem Grull, aby takie rozwiązanie przyjęło się w gospodarce musi być wykazana wartość dodana tego rozwiązania. Strona niemiecka stara się przyjąć takie rozwiązania, które w uprzywilejowany sposób traktować będą osoby posiadające wiedzę praktyczną i długoletnie doświadczenie (kursy, szkolenia, etc.). Osobom tym miałaby zostać ułatwiona droga do zdobycia stopnia akademickiego przez zwolnienie ich z konieczności odbywania studiów licencjackich. W tej materii istnieje jednak ożywiona dyskusja z przedstawicielami kręgów akademickich. Za pośrednictwem ERK ma zostać ułatwione porównanie zdobytej wiedzy i kompetencji w dwóch różnych krajach. Wszystkie formy uzyskania kwalifikacji zawodowych w Niemczech (jest ich około 90 tys.) mają zostać sklasyfikowane na wspomnianych 8 poziomach w celu uzyskania przejrzystości i porównywalności, jak również ułatwić drogę pomiędzy kształceniem zawodowym a kształceniem akademickim. Ellen Grull przybliżyła również stan prac nad Krajowymi Ramami Kwalifikacji w Niemczech. W chwili obecnej poszczególne poziomy kształcenia są już opisane i do połowy 2010 r. toczyć się będą konsultacje społeczne. Jednocześnie podkreśliła, że dużą zasługą Izby jest uwzględnienie umiejętności/kompetencji do działania jako głównego i zasadniczego kryterium uznawalności kompetencji. Jednocześnie w drodze toczących się konsultacji ma zostać sprawdzone czy całość oferty edukacyjnej można sklasyfikować na tych 8 poziomach. W międzyczasie powołano 4 grupy robocze obejmujące następujące obszary zawodowe: metalurgię/elektrykę, handel, zdrowie/pielęgnacja, branża IT. W prace grup zaangażowane są różne podmioty, których zadaniem jest sprawdzenie i opisanie wszystkich zawodów od 1 do 8 poziomu. Prace są prowadzone równolegle we wszystkich grupach. Porównuje się i sprawdza na ile system niemiecki jest komplementarny z Europejskimi Ramami Kwalifikacji. W razie potrzeby zostanie przeprowadzona ponowna ewaluacja. Ellen Grull podkreśliła, że prace rozpoczęto na początku 2009 r. i konsultacje potrwają do połowy 2010 r. Zostały już przedstawione pierwsze wyniki z prac, które wskazują jak trudno jest wypracować i opisać kompetencje na poszczególnych poziomach. Planuje się, że do końca 2012 r. prace nad Krajowymi Ramami Kwalifikacji w Niemczech powinny zostać zakończone i wdrożone, zachowując jednocześnie spójność z Europejskimi Ramami Kwalifikacji. Paweł Bartnik: wskazał na problem okresu przejściowego w odniesieniu do procesu wdrażania ram kwalifikacji. W kontekście otwarcia rynku pracy w 2011 r. konieczne jest wypracowanie takich rozwiązań, które pozwolą funkcjonować polskim i niemieckim obywatelom na wspólnym rynku. Z jednej strony dotyczy to osób, które posiadają już kompetencje, a z drugiej tych którzy kończą etap kształcenia podstawowego i znajdą się na rynku pracy 19

20 właśnie w tym okresie przejściowym. Jak bowiem zatrudnić pracownika w kraju sąsiednim, skoro nie wiadomo na jakiej podstawie uznać jego kwalifikacje? Należy stworzyć możliwości konkurowania pracownikom na wspólnym rynku i dlatego też koniecznym jest przyjęcie jakiegoś rozwiązania na ten okres przejściowy. Zaznaczył, że o tym problemie powinno się poinformować Ministerstwo Edukacji Narodowej RP. Christian Justa (Agencja Pracy w Pasewalku): przedstawił ogólną kondycję na rynku pracy w powiecie Uecker-Randow zaznaczając, że w okresie ostatniego 1,5 roku regularnie zmniejszała się stopa bezrobocia. W październiku 2009 r. wyniosła ona 14,2 %. Przy czym wskaźnik ten nie uwzględnia osób objętych programami przygotowującymi osoby bezrobotne do otwarcia własnej działalności gospodarczej, bądź też objętych innymi kursami mającymi pomóc powrócić do życia zawodowego. Jeżeli uwzględnić również te osoby, to stopa osób pozostających bez pracy kształtuje się na poziomie 24%. Jego zdaniem na rynku pracy w obecnym czasie lepiej od mężczyzn radzą sobie kobiety, które z reguły mają lepsze wykształcenie, są bardziej mobilne zawodowo i łatwiej godzą się na migrację zarobkową. Jednocześnie na obszarach wiejskich w okresie zimowym znacznie więcej bezrobotnych jest mężczyzn, którzy w tym okresie tracą swoją sezonową pracę. Odnosząc się do kryzysu finansowego, wskazał, że w powiecie wiele małych i średnich przedsiębiorców nie było tak mocno uzależnionych od eksportu towarów, co pozwoliło im zachować względnie stabilną kondycję gospodarczą. Równolegle zaś istnieją programy wsparcia finansowego dla przedsiębiorców w okresach przestoju, kiedy stopień zapotrzebowania na dane produkty nie wymaga ciągłej produkcji. Aby nie zwalniać pracowników wprowadza się skrócony czas pracy, a różnicę dla pracobiorców pokrywa się z programów federalnego wsparcia. Wskazał na zawody deficytowe, w których bardzo ciężko jest w chwili obecnej pozyskać siłę roboczą. Wśród nich wskazał pracowników call center, wychowawców, pracowników opieki medycznej oraz pracowników z branży metalurgicznej. Natomiast nadwyżka zawodowa obejmuje następujące zawody: ogrodnicy, kucharze i pomoc kuchenna, sprzedawcy, magazynierzy, średni personel zatrudniony w banku, pracownicy ochrony, firmy utrzymania czystości oraz wszelkiego rodzaju personel pomocniczy. Do najważniejszych wyzwań zaliczył negatywne konsekwencje zmian demograficznych. Regularnie ubywa z rynku pracy blisko 2000 osób w wieku między 15 a 65 rokiem życia. W przyszłości zabraknie wykwalifikowanej kadry, a to z drugiej strony jest poważnym zagrożeniem dla stałego wzrostu gospodarczego. Dlatego też mottem przewodnim wszelkich działań jest kształcenie jeszcze raz kształcenie oraz pozyskiwanie wykwalifikowanej kadry z zewnątrz. Christian Justa zaprezentował ponadto współpracę z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami pracy w ramach EURES-T, w ramach której partnerzy uczestniczą w różnych targach i giełdach pracy, wspólnie świadczą usługi doradztwa zawodowego, a także informują się wzajemnie o wolnych stano- 20