Tom 2(38) 2010 LUB LI N 2010
|
|
- Sylwester Lipiński
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1
2
3 Tom 2(38) 2010 LUBLIN 2010
4 KOMITET REDAKCYJNY Ewa Albiñska ( SEKRETARZ), Leon Dyczewski OFMConv, Roman Dzwonkowski SAC ( REDAKTOR NACZELNY), Piotr Kryczka Adres Redakcji: Al. Rac³awickie 14, Lublin RADA NAUKOWA Franciszek Adamski, W³adys³aw Jacher, Leszek Korporowicz, Adam Rodziñski, bp Kazimierz Ryczan RECENZENCI Ewa Albiñska, L eon Dyczewski OFMConv, Roman Dzwonkowski SAC, ks. Stanis³aw Fel, Stanis³aw Kosiñski, Piotr Kryczka, Maria Libiszowska- ó³tkowska, ks. Stanis³aw Lis, ks. Janusz Mariañski, Daniel Markowski, Jan Mazur OSPPE, Gra yna Woroniecka, Stanis³aw Wójcik Opracowanie redakcyjne: Andrzej Podgórski Sk³ad i ³amanie komputerowe: Anna Kopiec Ok³adkê projektowa³: Benedykt Tofil Copyright by Towarzystwo Naukowe KUL & Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw³a II, 2010 TOWARZYSTWO NAUKOWE KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO JANA PAW A II ul. Gliniana 21, Lublin, skr. poczt. 123, tel , tel./fax tnkul@kul.lublin.pl Dzia³ Marketingu i Kolporta u ISSN Nak³ad 300 egz. Drukarnia Tekst s.j., ul. Wspólna 19, Lublin
5 K S. PROF. DR HAB. F RANCISZEK JAN M AZUREK
6
7 ROCZNIKI NAUK SPOŁECZNYCH Tom 2(38) 2010 INFORMACJA OD REDAKCJI Uprzejmie informujemy czytelników, że 38 tom Roczników Nauk Społecznych po raz ostatni został przygotowany w dotychczasowym składzie Komitetu Redakcyjnego (Redaktor Naczelny zeszytu ks. prof. dr hab. Roman Dzwonkowski, ks. prof. dr hab. Leon Dyczewski, prof. dr hab. Piotr Kryczka, sekretarz dr Ewa Albińska). Dziękujemy serdecznie wszystkim Autorom i Recenzentom za dotychczasową wspaniałą współpracę. Jednocześnie zachęcamy do dalszego uczestnictwa w przygotowywaniu kolejnych tomów Roczników pod przewodnictwem dra hab. Arkadiusza Jabłońskiego. Ewa Albińska
8
9 W S P O M N I E N I E O K S I Ę D Z U PROFESORZE FRANCISZKU MAZURKU ROCZNIKI NAUK SPOŁECZNYCH Tom 2(38) 2010 JANUSZ MARIAŃSKI KSIADZ PROFESOR FRANCISZEK JAN MAZUREK OBROŃCA GODNOŚCI OSOBY LUDZKIEJ I PRAW CZŁOWIEKA ( ) Ks. prof. dr hab. Franciszek Mazurek należy do tych nauczycieli akademickich, którzy związali całą swoją karierę naukową i zawodową z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim Jana Pawła II. Po studiach teologicznych w Metropolitalnym Seminarium Duchowym w Lublinie ukończył w 1964 r. studia magisterskie na Sekcji Społecznej Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL i w 1968 został zatrudniony na stanowisku asystenta. Po uzyskaniu stopnia naukowego doktora w 1969 r. został awansowany na stanowisko adiunkta. Stopień doktora habilitowanego i stanowisko docenta uzyskał w 1985 r., następnie na podstawie ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego. W 2002 r. uzyskał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych, a w 2003 został mianowany na stanowisko profesora zwyczajnego. Przeszedł więc w KUL wszystkie szczeble kariery akademickiej. W latach osiemdziesiątych wykładał dodatkowo na Uniwersytecie Warszawskim Filia w Białymstoku. Ks. Mazurek był kierownikiem Katedry Historii Katolickiej Nauki Społecznej i Etyki Gospodarczej oraz Kuratorem Katedry Katolickiej Nauki Społecznej. Od 2005 r. kierował Katedrą Katolickiej Nauki Społecznej i Etyki Gospodarczej. Pełnił wiele odpowiedzialnych funkcji w krajowych i międzynarodowych instytucjach oraz stowarzyszeniach naukowych. Przewodniczył polskiej sekcji Międzynarodowego Instytutu Jacquesa Maritaina, był wicepreze-
10 8 JANUSZ MARIAŃSKI sem Klubu Inteligencji Katolickiej w Lublinie. Należał do Międzynarodowego Komitetu Naukowego pisma La Societá (Werona). Od wielu lat wchodził w skład Komitetu Redakcyjnego Roczników Nauk Społecznych. Zasiadał w Radzie Naukowej Zeszytów Społecznych KIK i w Komitecie Redakcyjnym Kościół i Prawo. Dorobek naukowy ks. Mazurka jest powszechnie znany i uznawany w środowiskach nie tylko tych, którzy zajmują sięprofesjonalnie katolicką naukę społeczną, ale również wśród politologów, socjologów i przedstawicieli nauk prawnych. Autor ten opublikował swoje prace naukowe nie tylko w języku polskim, ale również w kilku językach obcych: niemieckim, francuskim, angielskim. Opierając się na literaturze światowej z zakresu praw człowieka, katolickiej nauki społecznej i szeroko rozumianych nauk społecznych (także socjologii), poszukiwał nowych teoretycznych koncepcji dla swojej teorii społecznej. Głównym przedmiotem badań i zainteresowań ks. Mazurka były prawa człowieka wyprowadzone z godności osoby ludzkiej. Widać tojużwyraźnie w pracy habilitacyjnej dotyczącej praw człowieka w dokumentach społecznych papieży (Prawa człowieka w nauczaniu społecznym Kościoła. Od papieża Leona XIII do papieża Jana Pawła II, Lublin 1991). Ks. Mazurek pozostaje tam pod wpływem nauczania Jana Pawła II. Jeszcze przed nominacją na profesora nadzwyczajnego, podczas międzyuniwersyteckiej konferencji zorganizowanej w 1981 r. w Salzburgu, wspólnie przez UNESCO i FIUC, Mazurek dał się poznać jako teoretyk praw osobowych człowieka. Wówczas to zapoczątkował ten temat i rozwinął w międzynarodowym środowisku naukowym. Myślą przewodnią jego badań jest godność osoby ludzkiej, która jest fundamentalną normą moralną iźródłem wszystkich praw człowieka. Do 2009 r. opublikował 10 książek, kilkaset artykułów, także wjęzykach obcych (niemieckim, francuskim, angielskim), wiele haseł encyklopedycznych i recenzji łącznie ponad 200 pozycji; wykształcił 14 doktorów. W tym obszernym dorobku naukowym i pisarskim ks. Mazurek nie zamknął się w granicach uczelni czy Lublina. W wielu krajowych (Warszawa, Poznań, Wrocław, Katowice, Kielce, Szczecin, Stalowa Wola, Zamość) oraz zagranicznych (Wiedeń, Linz, Salzburg, Konstancja, Mönchengladbach, Freiburg, Rzym) ośrodkach naukowych głosił uniwersalną prawdę o integralnych prawach człowieka, prawach wywodzących się z godności osoby ludzkiej. Prace ks. Mazurka cechuje zróżnicowanie tematyczne oraz metodologiczne. Dotyczą one, obok nauki społecznej Kościoła czy obszernego zakresu kwestii jednostkowych i społecznych, także zagadnień prawnych, politycznych, zawo-
11 KSIADZ PROFESOR FRANCISZEK MAZUREK 9 dowych i gospodarczych. Ks. Mazurek zwraca tu szczególną uwagę na dziedzinę gospodarczą, wychodząc z założenia, że w niej właśnie jest najtrudniej o realizację praw i obowiązków człowieka zgodnie z myślą chrześcijańską, biorąc pod uwagę powszechność preferowania jednostronności pogoni za interesem materialnym, za zyskiem. Z poznawczego (teoretycznego i metodologicznego) punktu widzenia bardzo wysoko ocenia się książkę Godność osoby ludzkiej podstawa praw człowieka (Lublin 2001), w której ks. Mazurek rozwija i twórczo pogłębia niektóre problemy zasygnalizowane we wcześniejszych książkach. Chodzi tu głównie o integralną koncepcję praw człowieka, którą wyprowadza on z godności ludzkiej. Godność jest wartością niezbywalną i nienaruszalną, jest stałym elementem w rozwoju koncepcji praw człowieka. Główne tezy książki o godności jako podstawie praw człowieka są ważne dla socjologii, psychologii, pedagogiki, a także nauk prawnych. Opublikowanie tej monografii było ważnym wydarzeniem naukowym i intelektualnym, zawierało ogromny ładunek problemów kluczowych dla wszystkich nauk zajmujących się prawami człowieka. Oryginalność wszystkich publikacji ks. Mazurka na temat praw człowieka zasadza się na tym, że przekonująco wykazuje, iż nie można poprzestać na tzw. pozytywnoprawnym podejściu do praw człowieka, lecz trzeba sięgać do ontologii i deontologii praw człowieka i stworzyć tym samym ponadpozytywistyczny fundament ochrony praw człowieka. W tym zakresie do dorobku ks. Mazurka nie ma żadnej analogii w nauce polskiej. Rozwijał on interdyscyplinarną metodę swych badań, rzadko stosowaną przez innych autorów. Centralną myślą jego badań była wrodzona godność osoby ludzkiej, która jest najwyższą wartością iźródłem wszystkich praw człowieka. Wyodrębniał on wyraźnie prawa człowieka od ich ochrony. Prawa są jedne, sposobów ich ochrony jest wiele prawnych i pozaprawnych. Rozwijał teorię integralną wszystkich praw człowieka wolnościowych, gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Często podkreślał z naciskiem, że katolicka nauka społeczna nie jest konfesyjna, lecz uniwersalna. Nazywał ją nauką personalistyczną. W ostatnich latach można dostrzec wyraźnie trzy kierunki badań naukowych ks. Mazurka. Z jednej strony pozostawał on w kręgu dotychczasowych swoich fascynacji badawczych (katolicka nauka społeczna, ze szczególnym uwzględnieniem godności ludzkiej i praw człowieka), z drugiej zaś poszerzał je w kierunku filozoficznej i socjologicznej problematyki wartości. Trzeci nurt można nazwać w moim przekonaniu dawaniem społecznego świadectwa czasu. W pierwszym nurcie mieszczą siętrzy artykuły: o ochronie życia
12 10 JANUSZ MARIAŃSKI ludzkiego w doktrynie Kościoła; o prawach człowieka do zdrowego środowiska; o godności osoby ludzkiej w ujęciu kardynała Stefana Wyszyńskiego. Do drugiego nurtu można zaliczyć opracowanie na temat uzasadniania istnienia wartości obiektywnych i uniwersalnych. Poprzez wyróżnienie i analizę wrodzonej godności ludzkiej i godności osobowościowej (kulturowej) autor zbliżał się do refleksji socjologicznej i czynił bardzo ciekawy pomost między katolicką nauką społeczną a socjologią. Studia te stanowią zapowiedź większego opracowania. Natomiast świadectwo czasu dawał ks. Mazurek poprzez dwa teksty zamieszczone w pracy zbiorowej Czesław Strzeszewski (red. E. Balawajder, Lublin 2002). Jeden z nich poświęcił analizie pojęcia pracy ludzkiej w ujęciu prof. Strzeszewskiego, w drugim natomiast wspomina go jako swojego nauczyciela akademickiego i mistrza naukowego. Ks. Mazurek nie ograniczał się tylko do działalności naukowej. Rozwijał on również bogatą działalność dydaktyczną, wychowawczą, organizacyjnonaukową oraz społeczną. Zakres pracy dydaktycznej prowadzonej przez niego był bardzo szeroki, a jej poziom merytoryczny doskonały i nowatorski. Składają sięnanią wykłady w : Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II od 1968 r.; w Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku na Wydziale Prawa w latach ; w Filii Wydziału Nauk Społecznych KUL w Stalowej Woli wykłady zlecone; w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie wykłady zlecone w roku 1998/99; wykłady wwyższej Szkole Zarządzania i Administracji w Zamościu. Zajęcia akademickie ks. Franciszka Mazurka cieszyły się dużym uznaniem wśród studentów. Był wysoko ceniony przez młodzież jako wykładowca oraz kierownik seminarium magisterskiego i doktorskiego. Jego zajęcia dydaktyczne, jeżeli nawet były niekiedy kontrowersyjne i wywołujące dyskusje naukowe, nigdy nie były nudne i standardowe. Cechowała go postawa dialogu i osobowej komunikacji z innymi. Często powtarzał słowa: z pełnym szacunkiem podejmujemy każdą okruszynę prawdy, niezależnie skąd pochodzi. Ks. Mazurek opublikował cenione książki: Prawa człowieka w nauczaniu społecznym Kościoła (od papieża Leona XIII do papieża Jana Pawła II), Lublin 1991 Wolność pracy, przedsiębiorczość, uczestnictwo, Lublin 1993 Alfreda Verdrossa i Jacquesa Maritaina koncepcja dynamiczna prawa naturalnego i praw człowieka, Lublin 1999 Personalistyczno-integralne ujęcie katolickiej nauki społecznej w eksplikacji Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Lublin 1999 Godność osoby ludzkiej podstawa praw człowieka, Lublin 2001 Katolicka nauka społeczna (skrypt brmw).
13 KSIADZ PROFESOR FRANCISZEK MAZUREK 11 Kierował badaniami zespołowymi: godność osoby ludzkiej a prawa człowieka; podstawy personalistycznego porządku społecznego, gospodarczego, politycznego i kulturalnego (w różnych wymiarach). Pełnił następujące funkcje w placówkach naukowych: kierownik Sekcji Społecznej Wydziału Nauk Społecznych KUL przewodniczący Wydziału Nauk Społecznych Towarzystwa Naukowego KUL naczelny redaktor Roczników Nauk Społecznych członek komitetu Redakcji Roczników Nauk Społecznych od 1987 r. członek Komitetu Redakcji Kościół i Prawo członek Rady Naukowej ODiSS członek Rady Naukowej Zeszytów Społecznych KIK członek Międzynarodowego Komitetu Naukowego czasopisma Społeczeństwo. Studia, prace badawcze, dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła od 1991 r. przewodniczący polskiej filii Międzynarodowego Instytutu Jacquesa Maritaina w Rzymie; członek zwyczajny Międzynarodowego Instytutu Maritaina w latach członek Komisji Episkopatu Polski Iustitia et Pax. Ks. Mazurek był także organizatoremdwusympozjówozasięgu krajowym. Znaczący dorobek naukowy i dydaktyczny, szeroka współpraca naukowa wyróżnia ks. Mazurka spośród naukowców w dziedzinie socjologii. Jest wybitnym specjalistą w dziedzinie katolickiej nauki społecznej. Jego nazwisko umieszczone jest w Leksykonie personalistów międzynarodowych. Ujmowanie katolickiej nauki społecznej przez ks. Mazurka ocenił bardzo pozytywnie Jan Paweł II. Do jego koncepcji godności nawiązuje wielu pedagogów, socjologów, prawników i humanistów. Przewodniczący opozycji kubańskiej, S. E. Subiro (organizator Konferencji Ameryki Południowej w Limie), konsultował z ks. Mazurkiem kwestię reformy systemu politycznego i gospodarczego oraz przyjęcia modelu zachodniego. Pomimo nękających chorób ks. Mazurek był aktywny do końca swojego życia. Jeszcze w roku akademickim 2008/09 prowadził wykład pt. Katolicka nauka społeczna i etyka społeczno-gospodarcza dla studentów I roku socjologii, studia II stopnia oraz seminarium doktoranckie. W okresie ostatnich wakacji przygotowywał referat pt. Rozwój integralny w świetle społecznego nauczania Kościoła, który miał wygłosić 12 X 2009 r. na sympozjum poświęconym encyklice społecznej Benedykta XVI Caritas in veritate.
14 12 JANUSZ MARIAŃSKI Ks. Mazurek był znanym i cenionym uczonym w zakresie katolickiej nauki społecznej. Powszechnie postrzega się go zarówno w kraju, jak i za granicą jako kontynuatora i głównego przedstawiciela Lubelskiej Szkoły Katolickiej Nauki Społecznej, stworzonej przez prof. Czesława Strzeszewskiego. W swojej Katedrze Katolickiej Nauki Społecznej i Etyki Społeczno-Gospodarczej pozostawił najwierniejszego ucznia ks. dra hab. Stanisława Fela, Dyrektora Instytutu Socjologii, który jest gwarancją kontynuacji myśli społecznej i socjologicznej swojego mistrza i całej Lubelskiej Szkoły Katolickiej Nauki Społecznej. Ks. Mazurek zmarł 21 VIII 2009 r. w szpitalu w Lublinie.
15 ROCZNIKI NAUK SPOŁECZNYCH Tom 2(38) 2010 LEON DYCZEWSKI OFMConv HOMILIA MSZA ŚW. POGRZEBOWA KS. PROF. F. MAZURKA 26 SIERPNIA 2009 Kiedy odchodzi od nas dziecko osoba młoda rozpaczamy, bo łamią się nasze oczekiwania i nadzieje.kiedy odchodzi od nas osoba w sile wieku jesteśmy smutni i przygnębieni, bo przerywa się wszystko, co rozpoczęła, a my tak bardzo lubimy owoc naszych wysiłków. Kiedy odchodzi od nas osoba w wieku dojrzałym, emerytalnym, jest nam smutno i refleksyjnie. Wiemy, że taki jest los każdej ziemskiej istoty żywej. Prowadzimy refleksję nad naszą więziąztą osobą. Przywołujemy wspólny czas, wspólne tworzenie i zabawy. Najważniejsze osiągnięcia utrwalamy na tzw. klepsydrze, w mediach i własnych zapiskach. Dzisiaj taką refleksją ogarniamy Ciebie, ks. Franciszku. Wielu spośród nas tu obecnych zna Ciebie od wielu lat, ja od 1963 roku. Dzisiaj żegnamy Ciebie w nadziei ponownego spotkania się w odmienionej postaci. Łączy nas wspólna wiara w Boga, naszego Stworzyciela i Zbawiciela, u którego mieszkań jest wiele. Jezus zapewnia nas, abyśmy nie zamartwiali się tym, że nam miejsca w przyszłym życiu zabraknie. On nasz Zbawiciel przygotował nam je poprzez swoją mękę i swoje zmartwychwstanie. Wskazał nam też drogę do tego mieszkania. Ja jestem drogą i prawdą i życiem. Idziemy tą Jezusową drogą, ale każdy indywidualnie, swoim własnym krokiem, własnym sposobem, i każdy indywidualnie będzie przyjmowany przez Boga, od którego otrzyma zapłatę za uczynki dokonane w ciele (2 Kor 5, 10). Przez 76 lat zmierzał swoją drogą do Boga żegnany przez nas ks. Franciszek. Wyruszył z Biszczy, okolic Biłgoraja, a swoją wędrówkę zakończył tu w Lublinie, w którym najdłużej żył. Po drodze było wiele miejscowości w Polsce, Austrii, Niemczech, Francji, Belgii. Zatrzymywał się w nich, by
16 14 LEON DYCZEWSKI wzbogacać swoją osobowość w ludzką mądrość idoświadczenia innych. Ale zawsze pozostawał sobą. Ks. Franciszek miał odwagę bycia sobą. Wypracował oryginalny wgląd, sposób wypowiadania się, miał oryginalne poglądy, jego opinie o ludziach i wydarzeniach dość często były odmienne od obiegowych. Miał też odwagę je wypowiadać. To był jego sposób wspólnego poszukiwania prawdy. Miał ogromne poczucie sprawiedliwości i wrażliwość na ludzka godność. Wśrodowisku akademickim był znany nie tylko jako autor wielu prac o godności osoby ludzkiej i prawach człowieka, ale jako apostoł godności człowieka. Wielekroć miałem możliwość to stwierdzić, kiedy podczas mojego wykładu z socjologii kultury przywoływałem pojęcie godności człowieka i poglądy na temat tego pojęcia, zaraz studenci przywoływali tu ks. prof. Mazurka. Swoje poglądy wygłaszał z zaangażowaniem, bo nie było Mu obojętne, jak i za kim są one formułowane i upowszechniane. Był rzetelnym badaczem, przywołującym poglądy innych i formułującym własne stanowisko na analizowane zagadnienie. Jak wobec poszukiwania prawdy był zdecydowany, tak wobec ludzi był wyrozumiały, miał postawę życzliwą. Nie żałował słów pochwał, kiedy miał po temu podstawy. Był ciekawy czegoś nowego, poszukujący, do końca podejmował nowe tematy, i co ważne potrafił nimi się fascynować, a następnie dyskutować. Chętnie wchodził w dyskusję, często przy stole. Lubił dyskusję i przez nią prowokował do wspólnego poszukiwania prawdy. Był otwarty na różne środowiska, utrzymywał z nimi kontakt. Przez naukę pragnął udoskonalać ludzkie stosunki, i chyba to był główny motyw zajmowania się godnością osoby ludzkiej, prawami człowieka. Chciał, by ich lepsza znajomość wpływała na polepszanie się ludzkich relacji. Był wierny swojemu środowisku rodzinnemu, często je wspominał. Był patriotą lokalnym, dlatego chciał być pochowany w grobie rodzinnym. Ale nie zapominał o Ojczyźnie jako całości. Był obrońcą jej dobra wspólnego. Często wyrażał swój krytyczny stosunek do rozmiarów i sposobu przeprowadzanej prywatyzacji majątku mienia społecznego. Był krytyczny, ale też wyrozumiały i życzliwy. Jego recenzje prac doktorskich były długie, bogate w osobiste refleksje i skojarzenia, kończyły się pozytywnymi stwierdzeniami, budzącymi w doktorancie nadzieję na przyszłość. W kontaktach osobistych był delikatny i wierny, jeżeli się do kogoś przekonał. Potrafił też stanąć w obronie, kiedy dostrzegał, że ktoś jest krzywdzony, pomijany.
17 HOMILIA MSZA ŚW. POGRZEBOWA 15 Ofiarujemy Ci, drogi nam ks. Franciszku, naszą modlitwę, naszą pamięć, nasze trwanie przy tych wartościach, które dla Ciebie były drogie, którymi dzieliłeś się z nami, a które wypróbowałeś własnym życiem. Wspieraj nas teraz w tym, abyśmy byli godnymi następcami w przekazywaniu mądrości życia i wiary w Boga. Odwozimy Twoje ciało do Biszczy, skąd rozpocząłeś swoją wędrówkę do Boga, ale pozostajesz pośród nas przez swoje czyny, myśli, plany. Zostajesz pochowany w ziemi biłgorajskiej, z której wyszedłeś, którą tak bardzo kochałeś. Wierzymy, że spotkamy się ponownie, bo Bóg z którego ręki wszyscy wyszliśmy czeka na powrót do Niego każdego z nas. Ty nas tylko w tej wędrówce wyprzedziłeś. Drogi ks. Franciszku, to nie śmierć zabiera Ciebie nam, ale dobry Bóg Ciebie wzywa po nagrodę za dobre, szlachetne, mądre życie na ziemi. Jesteś u Boga naszym orędownikiem. Żegnając dzisiaj Ciebie, pozostajemy w nadziei spotkania się z Tobą w Bogu. Ks. Franciszku, żegnając dzisiejszą liturgią Ciebie kolegę, współpracownika, kapłana i nauczyciela akademickiego, dziękujemy Ci za przewodnictwo w poznawaniu życia, w poszukiwaniu prawdy, za wszelkie przejawy życzliwości, za przyjaźń. Bracie Franciszku, niech Bóg darzy Ciebie radością wieczną, bogactwem swojego życia, jak Ty darzyłeś nas bogactwem swojej osobowości!
18
19 A R T Y K U Ł Y ROCZNIKI NAUK SPOŁECZNYCH Tom 2(38) 2010 PIOTR EBERHARDT PROCESY MEGAURBANIZACYJNE W ŚWIECIE 1. UWARUNKOWANIA PROCESÓW MEGAURBANIZACYJNYCH Przyspieszenie przemian urbanizacyjnych, z czym się wiąże wzrost wielkości miast oraz tworzenie się zespołów aglomeracyjnych, stanowi jedną z najbardziej znamiennych cech współczesnej cywilizacji 1. Dynamiczny rozwój gospodarczo-społeczny doprowadził do koncentracji ludności, produkcji i usług w wybranych, największych miastach lub zespołach miejskich. Nastąpiły zasadnicze zmiany w rozmieszczeniu ludności, w zasobach kapitałowych oraz w układzie powiązań infrastrukturalnych. Rewolucyjność tych przemian wyraża się zarówno w ich tempie, jak i narastaniu ich stopnia złożoności przestrzennej i funkcjonalnej. Prof. dr hab. PIOTR EBERHARDT Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN; adres do korespondencji: 1 Zadaniem, jakie postawiliśmy sobie w niniejszym artykule, jest dokonanie rankingu wielkościowego największych ośrodków lub zespołów miejskich świata. Cel statystyczny definiuje sposób ujęcia tematu. Z tego powodu skomplikowane zagadnienia pojęciowe związane z definicją lub określeniem różnych pojęć związanych ze skalą urbanizacji nie są istotne. Pojęcia będą podane zgodnie z oryginałem (miasto, aglomeracja, metropolia) bez wnikania w ich poprawność terminologiczną. Podobnie nie sprecyzowano używanego terminu megaurbanizacja. Według autora ukształtowanie się zintegrowanych zespołów miejskich, liczących po kilkanaście milionów mieszkańców i ich wzrastająca rola w życiu gospodarczo-społecznym może być uzasadnioną przesłanką do wprowadzenia pojęcia megaurbanizacja. W wielu podręcznikach z zakresu geografii osadnictwa podstawowe kwestie teoretyczno-metodyczne są omówione i zinterpretowane. Z tego powodu nie zachodzi potrzeba ich ponownego rozpatrzenia.
20 18 PIOTR EBERHARDT Ewolucja procesów urbanizacyjnych zachodziła cyklicznie według kilku faz rozwojowych 2. We wstępnym etapie mieliśmy do czynienia ze wzrostem liczebności i wielkości miast oraz zmianami proporcji między ludnością miejską i wiejską. W następnym okresie przy utrzymaniu, a nawet potęgowaniu dynamiki ludności miejskiej obserwuje się znaczny rozwój terytorialny miast oraz przekształcanie się ich struktur przestrzennych. Doprowadziło to w rezultacie do powstania nowych form osadniczych. Na miejscu skupionego miasta powstają układy aglomeracyjne. Skupiają one coraz więcej mieszkańców, a ich układy urbanistyczne są coraz bardziej rozległe i skomplikowane. Odznaczają się one silną ekspansją terytorialną. Przeobrażanie się miast w zespoły aglomeracyjne wywołane było licznymi przyczynami natury społecznej i gospodarczej. W rezultacie wzrostu napływu ludności wywołanego tworzeniem się wielu miejsc pracy zaczęły formować się wielkie ośrodki miejskie. Ze względu na formę przestrzenną uformowały się dwa podstawowe typy. Pierwszy z nich był to monocentryczny zespół miejski, rozwijający się na bazie dawnego historycznego miasta. Drugim typem były policentryczne konurbacje, oparte przeważnie na wydobyciu surowców mineralnych. W wyniku wysokiego stopnia koncentracji życia gospodarczego w aglomeracjach stały się one podstawowymi węzłami struktury regionalnej, wpływając w zasadniczy sposób na kształtowanie się regionów ekonomicznych jako ich ośrodki centralne, skupiające przeważającą część ludności, dóbr kapitałowych, produkcji i usług. W tej fazie zaczynają się kształtować pierwsze zespoły miejskie, liczące po kilka milionów mieszkańców. Pojawiły się one w zachodniej Europie oraz w Stanach Zjednoczonych. Następnie objęły pozostałe kontynenty świata. Można to potraktować jako zaczątki procesów megaurbanizacji 3. Ta najbardziej współczesna faza urbanizacji polega na powstaniu aglomeracji lub zespołu aglomeracji liczących ponad 10 mln mieszkańców. Tę dość umowną liczbę przyjęto jako wielkość graniczną. Zakłada się, że poja- 2 Tematyce tej poświęconych jest wiele opracowań naukowych. Można tu wspomnieć np. o pracy L. van den Berga i in. (1982), w której wyróżniono cztery zasadnicze fazy urbanizacji: urbanizację, suburbanizację, dezurbanizację i reurbanizację. W polskiej literaturze przedmiotu ukazała się cenna książka D. Szymańskiej (2007), w której przedstawiono pełną charakterystykę procesów urbanizacyjnych na świecie. Zestawiono w niej bogatą bibliografię. Problematykę kształtowania się systemów miejskich omawia w swych licznych pracach P. Korcelli (2005, 2007). Ujęcie bardziej społeczne jest uwypuklone w opracowaniu G. Węcławowicza (2007). 3 W literaturze przedmiotu mówi się również o hiperurbanizacji, makrourbanizacji, gigaurbanizacji.
21 PROCESY MEGAURBANIZACYJNE W ŚWIECIE 19 wienie się wświecie tak wielkich zespołów miejskich oznacza nową jakość procesów urbanizacyjnych, zwłaszcza że tych miast było początkowo kilka, następnie kilkanaście, zaś w najbliższym czasie ma być ich kilkadziesiąt. Nie są to już miasta wyjątkowe. Stają się trwałym i powszechnym elementem świata wkraczającego w epokę globalizacji. Współczesne procesy urbanizacyjne, które określane są często mianem metropolizacji, doprowadziły do powstania nowych form przestrzennych o coraz większej złożoności urbanistycznej. Wejście w fazę rozwoju postindustrialnego wiązało się ze zmianą modelu życia społeczeństw. W związku ze wzrostem stopy życiowej następowała coraz większa dysocjacja między miejscami pracy, zamieszkania i wypoczynku. Zwłaszcza istotne konsekwencje przyniosło upowszechnienie indywidualnej motoryzacji. Przekształcenie osadnictwa miejskiego w okresie nasilającej się metropolizacji przyniosło nie tylko dalszy wzrost zaludnienia, ale również pojawienie się rozległych stref zurbanizowanych o znacznych zasięgach przestrzennych. Układy metropolitalne cechuje równoległe występowanie układów mono- i policentrycznych. W przeciwieństwie do wcześniejszych form urbanizacji układy policentryczne nie są wyłącznie związane z konurbacjami przemysłowymi. W fazie tej występują poważne zmiany w strukturze zawodowej, a mianowicie przy zmniejszeniu się zatrudnienia w sektorze przemysłowym wzrasta udział w gospodarce sektora trzeciego i czwartego. W rezultacie narastania zjawisk dekoncentracji następują zmiany w użytkowaniu terenu, które poza terenami śródmiejskimi mają charakter bardziej ekstensywny. Wiąże się to z rozwojem budownictwa jednorodzinnego oraz nową formą usług dla mieszkańców. Wielkość demograficzna i rozległość terytorialna obszarów metropolitalnych jest coraz większa. Przyjmują one postać wskazanej już megaurbanizacji, która odzwierciedla się w nowych, coraz bardziej złożonych układach przestrzennych. Nasilają się wielokierunkowe procesy integracyjne, występujące w trojakiej formie. Pierwszą z nich są procesy łączenia się ośrodków miejskich w zespoły osadnicze. Drugą formą jest narastanie współzależności i powiązań funkcjonalnych pomiędzy miastami i aglomeracjami w ramach wielkich układów o charakterze metropolitalnym. W trzeciej, najbardziej nowoczesnej fazie, największe aglomeracje i metropolie świata połączone są ze sobą siecią powiązań informatycznych. Powstają wzajemne związki i współzależności, opierające się na współpracy lub konkurencji. Tworzy się jeden wielki system światowy, w którym rolę wiodącą odgrywają największe i najbogatsze aglomeracje dysponujące funkcjami najbardziej wyspecjalizowanymi i nadrzędnymi.
22 20 PIOTR EBERHARDT Ze względu na sprawność i niezawodność sieci infrastrukturalnej, w tym również komunikacyjnej, pokonywanie odległości wymaga coraz krótszego czasu. Dotyczy to przede wszystkim powiązań między ośrodkami wielomilionowymi, które zazwyczaj dysponują wielkimi lotniskami pasażerskimi. Występujące kolejne przemiany rozwojowe mają charakter bardziej endogeniczny. Na miejsce wyraźnie wyodrębniających się ośrodków miejskich o ściśle określonych granicach kształtują sięcoraz rozleglejsze strefy zurbanizowane. Zazwyczaj mają one charakter koncentryczny, ale odległość nie jest już elementem determinującym układ przestrzenny. Badacze polscy przyjęli dla tego typu zestawów miejskich nazwę obszary metropolitalne. Powinny one liczyć od kilku do kilkunastu milionów mieszkańców 4. Aktualną, najbardziej nowoczesną formą urbanizacji są procesy megapolizacji 5.Są one ukoronowaniem procesów urbanizacji i ze względu na swoją wielkość i złożoność są dowodem na występowanie już procesów godnych miana megaurbanizacji. U podstaw ich powstania było nie tylko występowanie procesów superkoncentracji ludności w skali świata i dekoncentracji w skali pojedynczych ośrodków miejskich, lecz przede wszystkim rozwój funkcji o charakterze międzykontynentalnym. Na mapie świata pojawiły się zintegrowane zespoły miejskie, liczące po kilkadziesiąt milionów mieszkańców. Ze względu na skalę zjawisk procesy integracji przestrzennej nie są ograniczone do pojedynczych aglomeracji, zaś granice polityczne między państwami ulegają zatarciu. W wyniku rozwoju infrastruktury technicznej i powszechnej motoryzacji powstają rozległe policentryczne strefy zurbanizowane 6. Bez względu na miejsce powstania upodobniają siędo siebie, zatracając własną specyfikę narodową i regionalną. Są one najbardziej zna- 4 Według terminologii amerykańskiej obszary metropolitalne mogą być dużo mniejsze. Graniczną wielkością dla ośrodka centralnego obszaru metropolitalnego jest zaledwie 50 tys. mieszkańców. 5 Pierwszym autorem, który wprowadził pojęcie Megalopolis był J. Gottmann (1961). Określił tym terminem zespół miast połączonych w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Zespół ten o silnych wzajemnych powiązaniach funkcjonalnych, położony między Bostonem a Waszyngtonem, liczył już wówczas blisko 45 mln mieszkańców i skupiał olbrzymi potencjał gospodarczy. Inni uczeni wprowadzali pojęcia makropolizacji i gigapolizacji dla uwypuklenia wielkości i złożoności tych nowych form urbanizacji. 6 Dotyczy to wielkich zespołów miejskich w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo. Wpaństwach Trzeciego Świata na miejsce stref podmiejskich, zabudowanych budownictwem jednorodzinnym o stosunkowo wysokim standardzie, pojawiają sięgigantyczne dzielnice slumsów, pozbawionych usług infrastrukturalnych, w których skupiają się liczni migranci z terenów wiejskich poszukujący zatrudnienia.
Parkowanie najdroższe w Londynie i Oslo. Warszawa poza pierwszą pięćdziesiątką.
Parkowanie najdroższe w Londynie i Oslo. Warszawa poza pierwszą pięćdziesiątką. Warszawa, 26 listopada 2010 Parkowanie jest wciąż najdroższe w największych metropoliach świata. Warszawa znalazła się poza
Bardziej szczegółowoZRÓWNOWAŻONA MOBILNOŚĆ RAPORT Konferencja Innowacyjna Gmina 12/06/2018
ZRÓWNOWAŻONA MOBILNOŚĆ RAPORT Konferencja Innowacyjna Gmina 12/06/2018 Sustainable Cities Mobility Index Zrównoważona mobilność 100 światowych metropolii Opracowany przez globalnych ekspertów Arcadis we
Bardziej szczegółowoSpotkanie informacyjne pn. "Możliwości finansowania badao w zakresie nauk społeczno - ekonomicznych i humanistycznych"
Spotkanie informacyjne pn. "Możliwości finansowania badao w zakresie nauk społeczno - ekonomicznych i humanistycznych" Oferta stypendialna DAAD na rok akademicki 2012/2013 Angelika Łysiak Regionalne Centrum
Bardziej szczegółowoDAAD i jej oferta stypendialna dla Polaków na rok akademicki 2012/2013. Centrum Informacji dla Naukowców Euraxess 10 maja 2011 Anna Sowińska-Szejba
DAAD i jej oferta stypendialna dla Polaków na rok akademicki 2012/2013 Centrum Informacji dla Naukowców Euraxess 10 maja 2011 Anna Sowińska-Szejba 1. DAAD DAAD (Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej)
Bardziej szczegółowoPROCESY MEGAURBANIZACYJNE W ŚWIECIE
A R T Y K U Ł Y ROCZNIKI NAUK SPOŁECZNYCH Tom 2(38) 2010 PIOTR EBERHARDT PROCESY MEGAURBANIZACYJNE W ŚWIECIE 1. UWARUNKOWANIA PROCESÓW MEGAURBANIZACYJNYCH Przyspieszenie przemian urbanizacyjnych, z czym
Bardziej szczegółowoDAAD i jej oferta stypendialna dla Polaków
DAAD i jej oferta stypendialna dla Polaków 1. DAAD DAAD (Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej) jest wspólną organizacją niemieckich szkół wyższych i reprezentuje niemieckie uczelnie za granicą. 2 Sieć
Bardziej szczegółowoObszar strategiczny Metropolia Poznań
Obszar strategiczny Metropolia Poznań Prof. dr hab. Tomasz Kaczmarek Ocena aktualności wyzwań strategicznych w kontekście uwarunkowań rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Poznania Rada Strategii rozwoju
Bardziej szczegółowo5. EKSPLOZJA DEMOGRAFICZNA
5. EKSPLOZJA DEMOGRAFICZNA 5.1. Liczebność populacji model S 5.2. Liczebność populacji model J 5.3. Demografia Polska 5.4. Liczebność populacji i jego regiony 5.5. Wskaźniki demograficzne - i jego regiony
Bardziej szczegółowoZnaczenie przemysłu spotkań w kształtowaniu potencjału turystycznego miast
Znaczenie przemysłu spotkań w kształtowaniu potencjału turystycznego miast Piotr Zmyślony, Natalia Piechota Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu PEMES 2014 Polish Event Management Educators Symposium Warszawa
Bardziej szczegółowoProcesy demograficzne -
VI Zielonogórskie Spotkania z Demografią Konferencja 25-26 października 2018 Zielona Góra Uniwersytet Zielonogórski (Instytut Historii i Instytut Socjologii) Urząd Statystyczny w Zielonej Górze oraz Polskie
Bardziej szczegółowoBiałystok jako ośrodek krajowy pełniący niektóre funkcje metropolitalne w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju w perspektywie 20 lat
Białystok jako ośrodek krajowy pełniący niektóre funkcje metropolitalne w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju w perspektywie 20 lat Toruń, 15-16 listopada 2012 r. dr Dariusz Piotrowski Joanna
Bardziej szczegółowoProcesy informacyjne zarządzania
Procesy informacyjne zarządzania Społeczny ład informacyjny dr inż. Janusz Górczyński 1 Podstawowe pojęcia (1) Informacja, procesy informacyjne i systemy informacyjne odgrywały zawsze istotną rolę w przebiegu
Bardziej szczegółowoJanusz Radziejowski Wszechnica Polska, Warszawa
Janusz Radziejowski Wszechnica Polska, Warszawa Celem niniejszej pracy jest przedstawienie tezy, że obszary metropolitalne są obecnie głównymi czynnikami rozwoju przestrzennego kraju oraz, że bez formalnego
Bardziej szczegółowoUmowa wsparcia zabezpieczenie oraz ewidencja zobowiązań z umowy wsparcia
PPP - ewidencja zobowiązań z tytułu opłaty za dostępność maja 2013 Subtitle Umowa wsparcia zabezpieczenie oraz ewidencja zobowiązań z umowy wsparcia Rafał Grochowski radca prawny, partner 23 maja 2013
Bardziej szczegółowoZrównoważony rozwój ranking polskich miast
RANKING MIAST NA ŚWIECIE ROZWIJAJĄCYCH SIĘ W SPOSÓB SPRZYJAJĄCY LUDZIOM I ŚRODOWISKU RAPORT SUSTAINABLE CITIES INDEX Zrównoważony rozwój ranking polskich miast dr inż. Monika Kotynia Konferencja INNOWACYJNA
Bardziej szczegółowoUchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Senatu Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie. Ks. prof. dr hab.
UCHWAŁA nr 29f/2019 Senatu Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie z dnia 22 marca 2019 w sprawie programu kształcenia na Licencjacie Kanonicznym Przygotowaniu do Doktoratu Na podstawie 9 ust. 1
Bardziej szczegółowoKarta przedmiotu. Kod przedmiotu: Rok studiów: Semestr: Język:
Karta przedmiotu Nazwa przedmiotu: Stopień studiów: Doktoranckie Zakres wyboru przedmiotu: Seminarium doktorskie Tryb studiów: stacjonarne Obowiązkowy Kod przedmiotu: Rok studiów: Semestr: Język: 1-4 2-8
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa Nr 103, im. Bohaterów Warszawy 1939 1945. ul. Jeziorna 5/9 Rok szkolny 2011/ 2012
Szkoła Podstawowa Nr 103, im. Bohaterów Warszawy 1939 1945 ul. Jeziorna 5/9 Rok szkolny 2011/ 2012 Global Partners Junior powstał z pomysłu burmistrza miasta Nowy York - był wielokrotnie nagradzany, a
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 8 DYREKTORA GENERALNEGO SŁUŻBY ZAGRANICZNEJ. z dnia 27 kwietnia 2011 r.
34 ZARZĄDZENIE Nr 8 DYREKTORA GENERALNEGO SŁUŻBY ZAGRANICZNEJ z dnia 27 kwietnia 2011 r. w sprawie restrukturyzacji etatowej i racjonalizacji zatrudnienia w Ministerstwie Spraw Zagranicznych i placówkach
Bardziej szczegółowoGEOGRAFIA treści nauczania zakres rozszerzony 5 SEMESTR Janusz Stasiak Ciekawi świata 2 Wydaw. OPERON podręcznik
GEOGRAFIA treści nauczania zakres rozszerzony 5 SEMESTR Janusz Stasiak Ciekawi świata 2 Wydaw. OPERON podręcznik DZIAŁ KLASYFIKACJA PAŃSTW ŚWIATA PROCESY DEMOGRAFICZNE TEMAT 1. Ekonomiczne i społeczne
Bardziej szczegółowoKarta przedmiotu. Obowiązkowy. Kod przedmiotu: Rok studiów: Semestr: Język:
Karta przedmiotu Nazwa przedmiotu: Stopień studiów: Doktoranckie Seminarium doktorskie Marketing i jego rola we współczesnym biznesie Tryb studiów: niestacjonarne Obowiązkowy Kod przedmiotu: Rok studiów:
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA GEOGRAFIA Z OCHRONĄ I KSZTAŁTOWANIEM ŚRODOWISKA. Dla Zasadniczej Szkoły Zawodowej
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA GEOGRAFIA Z OCHRONĄ I KSZTAŁTOWANIEM ŚRODOWISKA Dla Zasadniczej Szkoły Zawodowej I. Źródła informacji geograficznej i sposoby ich wykorzystania. II. Funkcjonowanie światowego
Bardziej szczegółowoekonomicznym. Urbanizacja oznacza także przestrzenny rozwój miast oraz zmianę stylu życia w mieście.
proces koncentracji ludności w punktach przestrzeni geograficznej, głównie na obszarach miejskich, określający także wzrost liczby ludności miejskiej i jej udziału w liczbie ludności danego obszaru, dzięki
Bardziej szczegółowoNazwa przedmiotu: Współczesne koncepcje raportowania finansowego spółek w warunkach rynku kapitałowego. Obowiązkowy
Karta przedmiotu Seminarium doktorskie Nazwa przedmiotu: Stopień studiów: Doktoranckie Współczesne koncepcje raportowania finansowego spółek w warunkach rynku kapitałowego Tryb studiów: stacjonarne Obowiązkowy
Bardziej szczegółowoKierunek studiów logistyka należy do obszarów kształcenia w zakresie nauk
ekonomika obronności studia pierwszego stopnia - profil ogólno akademicki specjalność obronność państwa Kierunek studiów ekonomika obronności należy do obszarów kształcenia w zakresie nauk społecznych.
Bardziej szczegółowoZnaczenie przemysłu spotkań w kształtowaniu potencjału turystycznego miast
Znaczenie przemysłu spotkań w kształtowaniu potencjału turystycznego miast Piotr Zmyślony, Natalia Piechota Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu PEMES 2014 Polish Event Management Educators Symposium Warszawa
Bardziej szczegółowoUchwała Rady Wydziału Filozoficznego z dn w sprawie programu studiów doktoranckich na Wydziale Filozoficznym
Uchwała Rady Wydziału Filozoficznego z dn. 12. 06.2014 w sprawie programu studiów doktoranckich na Wydziale Filozoficznym Część I - Założenia wstępne 1. 1. Realizacja programu studiów doktoranckich na
Bardziej szczegółowoDAAD i jej oferta stypendialna dla Polaków
DAAD i jej oferta stypendialna dla Polaków 1. DAAD DAAD (Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej) jest wspólną organizacją niemieckich szkół wyższych i reprezentuje niemieckie uczelnie za granicą. 2 Sieć
Bardziej szczegółowoGOSPODARKA: PERSPEKTYWA GEOGRAFICZNA MIASTA: PROBLEMY DEFINICYJNE
GEOGRAFIA EKONOMICZNA MIASTA dr Anna Bernaciak GOSPODARKA: PERSPEKTYWA GEOGRAFICZNA Lokalizacja Użytkowanie ziemi Miasta Regiony ekonomiczne Przepływy Oddziaływania w przestrzeni Sieci Społeczności lokalne
Bardziej szczegółowoGEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO
2016-09-01 GEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO SZKOŁY BENEDYKTA PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU GEOGRAFIA IV ETAP EDUKACYJNY Cele kształcenia wymagania ogólne I. Wykorzystanie różnych źródeł informacji
Bardziej szczegółowoREGULAMIN postępowania o nadanie tytułu profesora na Wydziale Budownictwa, Inżynierii Środowiska i Architektury Politechniki Rzeszowskiej
REGULAMIN postępowania o nadanie tytułu profesora na Wydziale Budownictwa, Inżynierii Środowiska i Architektury Politechniki Rzeszowskiej PODSTAWY PRAWNE Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie
Bardziej szczegółowoProf. Dr. Peter Dehne PRZEMIANY DEMOGRAFICZNE I ROZWÓJ PRZESTRZENNY W POLSKO- NIEMIECKIM REGIONIE PRZYGRANICZNYM
Prof. Dr. Peter Dehne PRZEMIANY DEMOGRAFICZNE I ROZWÓJ PRZESTRZENNY W POLSKO- NIEMIECKIM REGIONIE PRZYGRANICZNYM VI Konferencja Transgraniczna Nasze pogranicze. Między wizją a praktyką zbiór rekomendacji
Bardziej szczegółowoKUL. Lubelski Jana Pawła II. europeistyka
KUL Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II europeistyka 2 europeistyka European Studies www.kul.pl/unia Tryby studiów stacjonarne I stopnia licencjackie (limit miejsc: 60); niestacjonarne I stopnia
Bardziej szczegółowoRecenzja opracowania M. Bryxa. pt: Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie.
C:\DOKUMENTY\RECENZJE\Recenzja M. Bryxa rynek.doc Recenzja opracowania M. Bryxa pt : Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie. Rynek nieruchomości jest w Polsce stosunkowo nowym, lecz wzbudzającym
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r.
Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych Zarządzanie Logistyką w Przedsiębiorstwie, prowadzonych
Bardziej szczegółowoOFERTY SPECJALNE EUROPE CITY AIR FRANCE KLM PARIS 479 PLN X AFRICA CITY AIR FRANCE KLM
EUROPE PARIS 479 PLN X AFRICA ACCRA X 4070 PLN CAPE TOWN 3090 PLN 3090 PLN DAR ES SALAAM X 2890 PLN DAKAR 3790 PLN X ENTEBBE X 3190 PLN KINSHASA 4280 PLN X JOHANNESBURG 2770 PLN 2770 PLN KILIMANJARO X
Bardziej szczegółowoDo Rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II za pośrednictwem Przewodniczącego Doktoranckiej Komisji Stypendialne
WNIOSEK O PRZYZNANIE STYPENDIUM DOKTORANCKIEGO NA II ROKU I KOLEJNYCH LATACH STUDIÓW Załącznik nr 2 do Regulaminu w sprawie szczegółowych zasad i trybu przyznawania stypendiów doktoranckich na Katolickim
Bardziej szczegółowoPRZEMIANY RUCHU NATURALNEGO LUDNOŚCI REGIONÓW PRZYGRANICZNYCH POLSKI, BIAŁORUSI I UKRAINY PO ROKU 2000
Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej Maria Soja, Andrzej Zborowski (red.) Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Kraków 2011, s. 41 53 PRZEMIANY RUCHU NATURALNEGO LUDNOŚCI REGIONÓW PRZYGRANICZNYCH
Bardziej szczegółowoOferta stypendialna DAAD dla Polaków w roku akademickim 2016/2017
Oferta stypendialna DAAD dla Polaków w roku akademickim 2016/2017 1 Oferta stypendialna DAAD dla Polaków DAAD DAAD (Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej) jest wspólną organizacją niemieckich szkół wyższych
Bardziej szczegółowomiejskie obszary funkcjonalne Szkolenie na temat tożsamości funkcjonalnych obszarów miejskich
miejskie obszary funkcjonalne Szkolenie na temat tożsamości funkcjonalnych obszarów miejskich 07.06.2018 LUMAT Wprowadzenie zrównoważonego gospodarowania ziemią w zintegrowanym zarzadzaniu środowiskiem
Bardziej szczegółowoGOSPODARKA REGIONALNA I LOKALNA W POLSCE Autor: red. Zbigniew Strzelecki, Wstęp
GOSPODARKA REGIONALNA I LOKALNA W POLSCE Autor: red. Zbigniew Strzelecki, Wstęp Podręcznik oddawany do rąk Czytelników jest rezultatem wyników badań Zespołu Katedry Samorządu Terytorialnego i Gospodarki
Bardziej szczegółowoUchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 128/2018/2019. z dnia 28 maja 2019 r.
Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Nr 128/2018/2019 z dnia 28 maja 2019 r. w sprawie programu kształcenia w Szkole Doktorskiej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Na podstawie art. 201 ust.
Bardziej szczegółowoOpisuje proces ewolucji geografii jako dziedziny wiedzy i nauki, określa jej
Załącznik nr 1 Efekty kształcenia dla kierunku studiów GEOGRAFIA studia pierwszego stopnia - profil ogólnoakademicki Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia Kierunek studiów geografia należy do
Bardziej szczegółowoI. Plan studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty:
Uchwała o zmianach w programie studiów doktoranckich na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji z siedzibą w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych oraz Międzywydziałowych Środowiskowych
Bardziej szczegółowoAndrzej Sobczyk PLANOWANIE STRATEGICZNE ANALIZA EKONOMICZNO-SPOŁECZNA
Andrzej Sobczyk PLANOWANIE STRATEGICZNE ANALIZA EKONOMICZNO-SPOŁECZNA PLANOWANIE STRATEGICZNE ANALIZA EKONOMICZNO-SPOŁECZNA Terytorium i mieszkańcy Jeżeli rozwój lokalny dotyczy zarówno jednostek, jak
Bardziej szczegółowoZMIANY DEMOGRAFICZNE ZACHODZĄCE W WARSZAWIE I JEJ STREFIE PODMIEJSKIEJ PO TRANSFORMACJI USTROJOWEJ W 1989 ROKU
ZMIANY DEMOGRAFICZNE ZACHODZĄCE W WARSZAWIE I JEJ STREFIE PODMIEJSKIEJ PO TRANSFORMACJI USTROJOWEJ W 1989 ROKU DR INŻ. ARCH. MAŁGORZATA DENIS, DR INŻ. ARCH. ANNA MAJEWSKA, MGR INŻ. AGNIESZKA KARDAŚ Politechnika
Bardziej szczegółowoMetropolia Kraków dr hab. Aleksander Noworól, prof. UJ i UEk w Krakowie synteza głównych tez wykładu
Protokół ze spotkania Zespołu obszaru strategicznego Kraków metropolitalny. w ramach prac nad dokumentem Strategii Rozwoju Krakowa w dniu 30.09.2013 r. Miejsce spotkania: Sala im. Juliusza Lea, Urząd Miasta
Bardziej szczegółowoStrategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus
Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus WSZ E pretenduje do stania się nowoczesną placówką naukową, edukacyjną, badawczą i szkoleniową, wykorzystującą potencjał korporacji
Bardziej szczegółowoUniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Załącznik nr 74 do uchwały nr Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 29 maja 2012 r. Efekty kształcenia dla: nazwa kierunku poziom kształcenia profil kształcenia
Bardziej szczegółowoEdukacja Elementarna w Teorii i Praktyce : kwartalnik dla nauczycieli nr 4,
Ewa Dybowska "Być czy mieć" wartości w edukacji wczesnoszkolnej : recenzja książki: Beata Wołosiuk, "Wychowanie do wartości w edukacji wczesnoszkolnej", Wydawnictwo KUL, Lublin 2010 Edukacja Elementarna
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Historycznych ARCHEOLOGIA PROGRAM STUDIÓW. studia trzciegostopnia DOKTORANCKIE W ZAKRESIE ARCHEOLOGII
Wydział Nauk Historycznych ARCHEOLOGIA PROGRAM STUDIÓW studia trzciegostopnia DOKTORANCKIE W ZAKRESIE ARCHEOLOGII rok akademicki 2014 2015 Ogólna charakterystyka studiów doktoranckich Jednostka prowadząca
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: TEORIE I STRATEGIE BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE 3. POZIOM STUDIÓW: STUDIA I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I/1 5. LICZBA
Bardziej szczegółowoKatedra Handlu Zagranicznego i Międzynarodowych Stosunków Ekonomicznych powstała w
dr hab. prof. US Halina Nakonieczna-Kisiel, dr Jarosław Narękiewicz Katedra Handlu Zagranicznego i Międzynarodowych Stosunków Ekonomicznych Uniwersytet Szczeciński KIERUNKI BADAŃ I DZIAŁALNOŚCI DYDAKTYCZNEJ
Bardziej szczegółowo1. Wprowadzenie do problematyki ochrony środowiska i gospodarowania
Spis treści Wprowadzenie... 9 1. Wprowadzenie do problematyki ochrony środowiska i gospodarowania jego zasobami... 13 1.1. Rola środowiska w procesach społeczno-gospodarczych... 13 1.2. Uwarunkowania zasobowe.
Bardziej szczegółowoPRZESTRZEŃ MIEJSKA I JEJ PRZEMIANY A LEKCJE GEOGRAFII W SZKOLE PODSTAWOWEJ
PRZESTRZEŃ MIEJSKA I JEJ PRZEMIANY A LEKCJE GEOGRAFII W SZKOLE PODSTAWOWEJ Ogólnopolska konferencja Miejsce i przestrzeń. Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym", Warszawa 19 20 października 2018
Bardziej szczegółowoPolskie metropolie możliwości i kierunki rozwoju
Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytet Warszawski Dr hab. Maciej Smętkowski Polskie metropolie możliwości i kierunki rozwoju Kraków, Konferencja Zarządzanie miejskimi obszarami
Bardziej szczegółowoKod KEK Status Kategoria Profil Kompetencja Kody OEK
Kierunkowe Efekty Kształcenia Wydział: Wydział Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych Stopień: 1. (studia licencjackie) Kierunek: Europeistyka Rok semestr: 2012/13 zimowy Kod KEK Status Kategoria Profil
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 10. WYMAGANIA WSTĘPNE: Znajomość podstaw matematyki (poziom klasy o profilu ogólnym szkoły średniej)
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: STATYSTYKA I DEMOGRAFIA. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II/3 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 3 6. LICZBA GODZIN: 30 7. TYP PRZEDMIOTU
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY II W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca wymienić charakterystyczne Afryki.
Bardziej szczegółowoINFORMACJE OGÓLNE O PROGRAMIE KSZTAŁCENIA NA STACJONARNYCH STUDIACH DOKTORANCKICH CHEMII I BIOCHEMII PRZY WYDZIALE CHEMII
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII INFORMACJE OGÓLNE O PROGRAMIE KSZTAŁCENIA NA STACJONARNYCH STUDIACH DOKTORANCKICH CHEMII I BIOCHEMII PRZY WYDZIALE CHEMII Stacjonarne Studia Doktoranckie Chemii i Biochemii
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku Zarządzanie Międzynarodowe Studia II stopnia
Efekty kształcenia dla kierunku Zarządzanie Międzynarodowe Studia II stopnia 1. Poziom kształcenia i czas trwania studiów: studia drugiego stopnia 2. Profil kształcenia: ogólnoakademicki 3. Forma kształcenia:
Bardziej szczegółowoStreszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu
Streszczenie pracy doktorskiej Autor: mgr Wojciech Wojaczek Tytuł: Czynniki poznawcze a kryteria oceny przedsiębiorczych szans Wstęp W ciągu ostatnich kilku dekad diametralnie zmienił się charakter prowadzonej
Bardziej szczegółowoDAAD i jej oferta stypendialna dla Polaków na rok akademicki 2011/2012
DAAD i jej oferta stypendialna dla Polaków na rok akademicki 2011/2012 1. DAAD DAAD (Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej) jest wspólną organizacją niemieckich szkół wyższych i reprezentuje niemieckie
Bardziej szczegółowoZASADY, KRYTERIA I TRYB DOKONYWANIA OCEN NAUCZYCIELI AKADEMICKICH W WARSZAWSKIM UNIWERSYTECIE MEDYCZNYM
Załącznik Nr 9 ZASADY, KRYTERIA I TRYB DOKONYWANIA OCEN NAUCZYCIELI AKADEMICKICH W WARSZAWSKIM UNIWERSYTECIE MEDYCZNYM 1. 1. Okresowa ocena pracy nauczyciela akademickiego obejmuje ocenę wykonywania obowiązków
Bardziej szczegółowoSeminarium doktorskie Zarządzanie zasobami ludzkimi dylematy i wyzwania
Karta przedmiotu Nazwa przedmiotu: Stopień studiów: Doktoranckie Zakres wyboru przedmiotu: Seminarium doktorskie Zarządzanie zasobami ludzkimi dylematy i wyzwania Tryb studiów: stacjonarne Obowiązkowy
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 11 do Uchwały Nr XXIII-25.9/15 z dnia 22 kwietnia 2015 r.
Załącznik nr 11 do Uchwały Nr XXIII-25.9/15 z dnia 22 kwietnia 2015 r. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Efekty kształcenia dla kierunku studiów: UKRAINISTYKA studia drugiego stopnia profil
Bardziej szczegółowoCo nowego wprowadza Ustawa?
Co nowego wprowadza Ustawa? 1.1 Parametryzacja w dyscyplinach, a nie w jednostkach; nowa lista dyscyplin (krótsza od aktualnie obowiązującej) Źródło: Ewaluacja jakości w działalności naukowej, prezentacja
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA. pod redakcją Piotra Korzeniowskiego
POLSKA AKADEMIA NAUK ODDZIAŁ W ŁODZI KOMISJA OCHRONY ŚRODOWISKA ZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Zagadnienie systemowe prawa ochrony środowiska, którym została poświęcona książka, ma wielkie
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy MSPEI
Międzynarodowa Szkoła Podstawowa Edukacji Innowacyjnej w Łodzi to Szkoła Kompetencji Kluczowych posiadająca i rozwijająca nowatorskie spojrzenie na kształtowanie postaw i umiejętności zgodnie z Europejskimi
Bardziej szczegółowoINWESTYCJE HYBRYDOWE - NOWE UJĘCIE OCENY EFEKTYWNOŚCI
INWESTYCJE HYBRYDOWE - NOWE UJĘCIE OCENY EFEKTYWNOŚCI Autor: Stanisław Kasiewicz, Waldemar Rogowski, Wstęp Po ukazaniu się książek Płaski świat Thomasa L. Friedmana i Wędrujący świat Grzegorza Kołodki
Bardziej szczegółowoProgram kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki
Program kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki dla doktorantów rozpoczynających studia w roku akad. 2014/2015 1. Studia doktoranckie na Wydziale Fizyki prowadzone są w formie indywidualnych
Bardziej szczegółowoKarta przedmiotu. Kod przedmiotu: Rok studiów: Semestr: Język:
Karta przedmiotu Nazwa przedmiotu: Seminarium doktorskie Marketing w gospodarce opartej na wiedzy Stopień studiów: Doktoranckie Zakres wyboru przedmiotu: Obowiązkowy Tryb studiów: stacjonarne Kod przedmiotu:
Bardziej szczegółowoREGULAMIN postępowania konkursowego przy zatrudnianiu na stanowiska naukowe w Instytucie Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN asystenta adiunkta
REGULAMIN postępowania konkursowego przy zatrudnianiu na stanowiska naukowe w Instytucie Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN na podstawie art. 91 p. 5 Ustawy o polskiej Akademii Nauk z dnia 30 kwietnia 2010
Bardziej szczegółowoProjekt z ZUS w gimnazjum
Załącznik nr 1 do regulaminu Projektu z ZUS Projekt z ZUS w gimnazjum Obowiązująca podstawa programowa kształcenia ogólnego kładzie duży nacisk na kształtowanie u uczniów postaw umożliwiających sprawne
Bardziej szczegółowoIV Ogólnopolskie Sympozjum Doktorantów Socjologii Meandry Metodologii Lublin, 9-10 kwietnia 2019 r.
IV Ogólnopolskie Sympozjum Doktorantów Socjologii Meandry Metodologii Lublin, 9-10 kwietnia 2019 r. IDEA SYMPOZJUM Prace badawcze podejmowane przez doktorantów stanowią dziś bardzo ważną część prowadzonych
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 53/2006 Rektora Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu z dnia 27 listopada 2006 r. w sprawie wprowadzenia
R /DOP-014/53/06 REKTOR ZARZĄDZENIE NR 53/2006 Rektora Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu z dnia 27 listopada 2006 r. w sprawie wprowadzenia zasad okresowej oceny nauczycieli akademickich
Bardziej szczegółowoProgram kształcenia stacjonarnych studiów doktoranckich na kierunku Historia realizowany na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych UKSW
Program stacjonarnych studiów doktoranckich na kierunku Historia realizowany na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych UKSW Podstawy prawne: Ustawa z dnia 7 lipca 005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym
Bardziej szczegółowoOpisy efektów kształcenia w obszarze nauk przyrodniczych Załącznik 2
Opisy efektów kształcenia w obszarze nauk przyrodniczych Załącznik 2 Aspekty kształcenia WIEDZA I stopień II stopień III stopień Wiedza dotycząca fundamentów nauk przyrodniczych (fizyki, chemii, na poziomie
Bardziej szczegółowoSzczegółowy program kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki UW
Szczegółowy program kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki UW dla doktorantów rozpoczynających studia w roku akad. 2014/2015, 2015/2016, 216/2017, 2017/2018 i 2018/2019 1. Studia doktoranckie
Bardziej szczegółowoPRZEBIEG AUTOSTRAD W AGLOMERACJACH EUROPEJSKICH
Andrzej Brzeziński Stefan Sarna PRZEBIEG AUTOSTRAD W AGLOMERACJACH EUROPEJSKICH WSTĘP Program rozbudowy układu dróg szybkiego ruchu w Polsce jest realizowany w sytuacji gdy w wysoko rozwiniętych krajach
Bardziej szczegółowoINFORMACJE OGÓLNE O PROGRAMIE KSZTAŁCENIA. Na Studiach Doktoranckich Psychologii prowadzonych przez Instytut Psychologii UG
UNIWERSYTET GDAŃSKI Wydział Nauk Społecznych Załącznik nr 1 (wymagany do wniosku do Senatu UG w sprawie zatwierdzenia programu studiów) INFORMACJE OGÓLNE O PROGRAMIE KSZTAŁCENIA Na Studiach Doktoranckich
Bardziej szczegółowoREGULAMIN przyznawania nagród Rektora nauczycielom akademickim w Akademii Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach
REGULAMIN przyznawania nagród Rektora nauczycielom akademickim w Akademii Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach 1 1. Na podstawie art. 155 ust. 1 w zw. z ust. 4 i 6 Ustawy z dnia 27 lipca
Bardziej szczegółowoProgram kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 2014/2015
Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 201/2015 Wydział Zarządzania UW posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora w dwóch dyscyplinach:
Bardziej szczegółowostronie internetowej Wydziału:
Regulamin podziału dotacji przeznaczonej na finansowanie działalności służącej rozwojowi młodych naukowców oraz uczestników studiów doktoranckich na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
Bardziej szczegółowoInformacje o badaniu CELE BADANIA
Młodzi a rynek pracy Cytowanie bez ograniczeń pod warunkiem podania źródła: Młodzi a rynek pracy, raport Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy, wrzesień-październik 2015 W Polsce młodzi ludzie od lat
Bardziej szczegółowoProspects in Dolnośląskie. Dariusz Ostrowski
Wrocław, 13 maja 2010 Prospects in Dolnośląskie Inwestycje infrastrukturalne aglomeracji jako impuls do dalszego rozwoju gospodarczego nowe kierunki na regionalnym rynku Dariusz Ostrowski Czy inwestycje
Bardziej szczegółowoUstawa z dnia 3 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce
Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Wejście w życie 1 października 2018 r. 1 stycznia 2022 r.) Ewaluacja jakości działalności naukowej: Ewaluację przeprowadza się w ramach dyscypliny w podmiocie zatrudniającym
Bardziej szczegółowoTab. 8.1. Zróżnicowanie podstawowych wskaźników rozwojowych w grupach miast w skali kraju i województw
8. Grażyna Korzeniak, Katarzyna Gorczyca, Policentryczność rozwoju systemu osadniczego z udziałem miast małych i średnich w kontekście procesów metropolizacji [w] Małe i średnie miasta w policentrycznym
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU Historia. Studia niestacjonarne I stopnień (licencjat) Rok I, semestr 2. Społeczeństwo i gospodarka średniowiecza. Kod Punktacja ECTS* 1
KARTA KURSU Historia. Studia niestacjonarne I stopnień (licencjat) Rok I, semestr 2 Nazwa Nazwa w j. ang. Społeczeństwo i gospodarka średniowiecza. Medieval society and economy. Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator
Bardziej szczegółowoZintegrowane podejście do problemów obszarów funkcjonalnych na przykładzie Chorzowa, Rudy Śląskiej i Świętochłowicokreślenie obszaru funkcjonalnego
Zintegrowane podejście do problemów obszarów funkcjonalnych na przykładzie Chorzowa, Rudy Śląskiej i Świętochłowicokreślenie obszaru funkcjonalnego poprzez jego identyfikację i delimitację Podstawy identyfikacji
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WYMIARY I RODZAJE WSPÓŁCZESNEGO BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WYMIARY I RODZAJE WSPÓŁCZESNEGO BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE 3. POZIOM STUDIÓW: STUDIA I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW:
Bardziej szczegółowoPROGRAM MODUŁU SPECJANOŚCI. Geografia z wiedzą o społeczeństwie
Geografia, II stopień... pieczęć wydziału PROGRAM MODUŁU SPECJANOŚCI zatwierdzony przez Radę Wydziału dnia 21.09.2016. kod modułu Nazwa modułu specjalność Geografia z wiedzą o społeczeństwie Liczba punktów
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WYMIARY I RODZAJE WSPÓŁCZESNEGO BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: WYMIARY I RODZAJE WSPÓŁCZESNEGO BEZPIECZEŃSTWA 2. KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE, STUDIA STACJONARNE 3. POZIOM STUDIÓW: STUDIA I STOPNIA/Profil praktyczny 4. ROK/
Bardziej szczegółowoGOSPODARKA PRZESTRZENNA
GOSPODARKA PRZESTRZENNA SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW WYŻSZYCH 2011/2012. Wydział Humanistyczny
PROGRAM STUDIÓ YŻSZYCH ROZPOCZYNAJĄCYCH SIĘ ROKU AKADEMICKIM 2011/2012 data zatwierdzenia przez Radę ydziału w SID pieczęć i podpis dziekana ydział Humanistyczny Studia wyższe prowadzone na kierunku PIERSZEGO
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET WARSZAWSKI WYDZIAŁ HISTORYCZNY
UNIWERSYTET WARSZAWSKI WYDZIAŁ HISTORYCZNY Koncepcja kształcenia na studiach I i II stopnia, studiach doktoranckich i studiach podyplomowych, uchwalona przez Radę Wydziału Historycznego 24.10.2012 r. Koncepcja
Bardziej szczegółowoTemat A (przeznaczony do wykonania na posterze) Panorama (widok) wpływ działalności człowieka na krajobraz wybranego obszaru
Temat A (przeznaczony do wykonania na posterze) Panorama (widok) wpływ działalności człowieka na krajobraz wybranego obszaru Wybierz kulminację terenu położoną w granicach Twojego województwa, dokonaj
Bardziej szczegółowoISBN (wersja online)
Magdalena Jasiniak Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów, Zakład Finansów Korporacji, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 39 RECENZENT Włodzimierz Karaszewski SKŁAD
Bardziej szczegółowoStanisław Juszczyk "Technologia informacyjna w polskiej szkole. Stan i zadania", Bronisław Siemieniecki, Toruń, 2002 : [recenzja] Chowanna 1,
Stanisław Juszczyk "Technologia informacyjna w polskiej szkole. Stan i zadania", Bronisław Siemieniecki, Toruń, 2002 : [recenzja] Chowanna 1, 207-210 2003 Chowanna Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice
Bardziej szczegółowoUczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w przedszkolu i szkole. Barbara Skałbania
Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w przedszkolu i szkole Barbara Skałbania 1. Wprowadzenie w tematykę Struktura wykładu 2. Specjalne potrzeby edukacyjne jako kategoria pojęciowa i wyzwanie dla
Bardziej szczegółowo