Wrocław Airport Magazine Wiosna 2012 Spring Up and Down Malta Malta wzdłuż i wszerz

Transkrypt

1 Wrocław Airport Magazine Wiosna 2012 Spring 2012 Up and Down Malta Malta wzdłuż i wszerz

2

3 DRODZY CZYTELNICY DEAR READERS Lotnisko rozkwita na wiosnę Znane przysłowie mówi, że jedna jaskółka wiosny nie czyni, ale wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują, że wrocławskie lotnisko na dobre pożegnało już zimę. 11 marca uruchomiliśmy nowoczesny terminal, który gwarantuje europejski poziom obsługi pasażerów. Teraz pod względem nowoczesności, komfortu i bezpieczeństwa możemy stawiać się w jednej linii z Paryżem, Londynem czy Kopenhagą. Nowy terminal to jednak nie wszystko. Jak przysłowiowa jaskółka, 28 marca z samego rana do Wrocławia przyleciał Boeing z Oslo-Rygge. Razem z maszyną a w stolicy Dolnego Śląska wylądowała pierwsza w Polsce i druga w tej części Europy baza irlandzkiego przewoźnika. To nie tylko prestiż, ale i nowe kierunki w naszym rozkładzie lotów. Co znajdziemy w wiosennym bukiecie premier a? Już teraz siedem nowych kierunków Malmö, Wenecję-Treviso, Paryż-Beauvais, Bournemouth, Maltę, Kretę (Chania) i Pizę. Na wiosnę wracają też Alicante, Barcelona oraz Malaga. Razem daje to 22 połączenia we wrocławskiej ofercie a! Myślących już o letnim wypoczynku ucieszy prawdziwy urodzaj czarterowych lotów w sumie jest ich aż 22. Wrocławska oferta czarterowa w tym sezonie poszerzyła się o pięć gorących nowości Zakynthos, Kos, Fuerteventurę, Teneryfę i Barcelonę. To nie koniec zmian. Prawdziwym hitem jest Lwów. Ta ukraińska metropolia to fantastyczny cel dla miłośników historii i kultury, ale nie oznacza to, że czekają tam tylko zabytki. Lwów jest jedną z aren zmagań piłkarzy na UEFA EURO Fani futbolu na najwyższym poziomie bez wątpienia będą kibicować tej premierze Eurolotu. A propos UEFA EURO 2012, nowe idzie również w krajowym rozkładzie lotów. Do wszystkich polskich miast- -gospodarzy oraz Łodzi, Rzeszowa i Szczecina polecimy z OLT Express. Pozostaje tylko zadbać o bilet na stadion, miejsce w hotelu i dobre pastylki na ból gardła, jeśli nie będziemy oszczędzać go przy dopingowaniu piłkarzy. W sumie w wiosennym rozkładzie lotów znalazły się aż 62 kierunki. Zatem na pytanie Dokąd latać?, odpowiadam Wszędzie!. Dariusz Kuś Prezes Zarządu Portu Lotniczego Wrocław S.A. The Airport Blooms in Spring An old proverb says that one swallow does not make spring, but all the signs in the heavens and earth show that the Wrocław airport has already said goodbye to winter. On 11 March we opened a new modern airport terminal, which guarantees a European level of passenger service. Now, in terms of modernity, comfort and safety we are on par with Paris, London and Copenhagen. But the new terminal is not all. Like the proverbial swallow, on the morning of 28 March a Boeing flew from Oslo-Rygge to Wrocław. Together with the plane, the first in Poland and second in this part of Europe base of the Irish carrier landed in the capital of Lower Silesia. The base gives us not only prestige but also new connections in our schedule. What will we find in 's spring bouquet? Seven new connections already: Malmo, Venice-Treviso, Paris- Beauvais, Bournemouth, Malta, Crete (Chania) and Pisa. In the spring, Alicante, Barcelona and Malaga return. That makes a total of 22 connections in 's Wrocław offer! Already thinking about the summer holidays, we appreciate the true abundance of charter flights there are 22 in total. Wrocław s charter offer this season has been expanded by five hot new destinations: Zakynthos, Kos, Fuerteventura, Tenerife and Barcelona. This is not the end of the changes. Lviv is a real hit. The Ukrainian metropolis is a fantastic destination for lovers of history and culture, but this does not mean that only monuments await there. Lviv is one of the arenas on which the players of UEFA Euro 2012 will face off. Fans of football at the highest level will no doubt be rooting for the launch of Eurolot. Speaking of UEFA Euro 2012, there are changes in the domestic schedule as well. OLT Express will fly to all of the Polish host cities as well as Łódż, Rzeszów and Szczecin. All that s left is to buy a ticket to a match, find a hotel room and some good cough drops, if you want to properly cheer on the players. In total, the spring schedule includes 62 connections. So when asked the question, Where to fly?, I reply, Everywhere. Dariusz Kuś President and C.E.O. of Wrocław Airport

4 SPIS TREŚCI 6 Malta wzdłuż i wszerz 17 TABLE OF CONTENT S 20 Eurogorączka Euro fever 22 8 Up and Down Malta Mapa połączeń Route map Kto najlepiej zatańczy Tango Who is the Best Tango Dancer? Zanzibar wyspa barw, zapachów i opowieści Zanzibar the island of colours, smells and stories Znani o lataniu Stars in the Air Nie spać, zwiedzać! Sleep When You re Dead! Newsy z Wrocławia News from Wrocław Zbigniew Czwojda jazz to jazz Zbigniew Czwojda jazz is jazz 30 Nowoczesność i funkcjonalność Modernity and functionality 35 Airport news Airport news 36 38!! Tu baza!!! The Base Has Arrived! Rozkład lotów lato 2012 Flight schedule Summer Hi Fly Magazyn Portu Lotniczego Wrocław S.A Wrocław, ul. Skarżyńskiego 36 tel DYSTRYBUCJA Terminal wrocławskiego lotniska Biura podróży w województwach dolnośląskim, opolskim, lubuskim, wielkopolskim Centrum Informacji Turystycznej we Wrocławiu Muzeum Miejskie we Wrocławiu Wrocławski Teatr Współczesny Wrocławski Park Wodny S.A. 28 Nowy wrocławski terminal otwarty! New Wrocław Terminal Now Open! Koordynator projektu: Monika Półtorzycka-Jon, m.jon@airport.wroclaw.pl Redaktor naczelny: Maciej Kozłowski, maciek@ikropka.com Współpraca: Gerard Augustyn, Marcin Jędrzejczak, Łukasz Lembas, Bart Pogoda, Karolina Siudeja, Berenika Ziąber, Projekt graficzny: Urszula Chylaszek Serwis fotograficzny: Władysław Kluczewski, Paweł Gębski, Sebastian Stachowiak, Marcin Szpak, Jacek Waszczuk, Jacek Heliasz Korekta: Dorota Bednarska Tłumaczenie: Anna Spysz Projekt graficzny i redakcja: IKROPKA Kraków, ul. Wrzesińska 10/11 Dział reklamy: tel Temaetru num Cover story

5 OD SZMACIANKI DO STADIONU FROM THE PLAYGROUND TO THE STADIUM Bart Pogoda podczas swojej podróży do Sao Paolo odwiedził dzielnicę, w której piłka nożna dla małych chłopców jest prawie jak religia. Uganiają się za szmacianką tam i z powrotem, wierząc, że wyrosną na następców Pelego, Ronaldo czy Rivaldo. Z ich gry emanuje jakaś determinacja. Dzielnica jest zniszczona, zmienia się nie do poznania tylko raz w roku. Podczas karnawału. Teraz wszystko jest zaniedbane, a wkoło na wzgórzach szczerzą się favele, dzielnice nędzy. Tam rodzą się mistrzowie piłki. Jeden na milion. DOWNTfot./photo: Bart Pogoda / During a trip to Sao Paolo, Bartek Pogoda visited the district in which football is like a religion for young boys. They chase a ball back and forth, believing that they will grow to be the successors of Pele, Ronaldo and Rivaldo. A determination is visible in their playing. The district is transformed beyond recognition only once a year during the carnival. At that time everything else is neglected, and the Favela, the shantytowns on the hills, erupt. That s where football masters are born. One in a million. O tegorocznych piłkarskich rozgrywkach europejskich piszemy na stronach There s more on this year's European Championship on pages

6 Oslo Torp Oslo Rygge Glasgow Kopenhaga Malmö Shannon Dublin Cork Liverpool East Midlands Bristol Bournemouth Doncaster Sheffield Londyn Luton Londyn Stansted Eindhoven Paryż Beauvais Dortmund Düsseldorf Bruksela Charleroi Frankfurt Monachium Szczecin Gdańsk Poznań Warszawa Łódź WROCŁAW Kraków Rzeszów Lwów Mediolan Bergamo Bolonia Wenecja Treviso Barcelona Girona Barcelona (Costa Brava, Costa Dorada) Piza Rzym Dubrownik Varna Burgas Majorka Korfu Malaga Alicante Enfidha Monastir Malta Zakynthos Chania Izmir Bodrum Kos Dalaman Rodos Heraklion Antalaya Teneryfa Lanzarote Fuerteventura połączeń Mapa Route map Sharm el Sheikh Hurghada

7 nasze połączenia regularne loty regularne / regular flights loty czarterowe / charters Więcej o połączeniach czarterowych z Wrocławia na stronie 35 For more information about chartered flights from Wrocław turn to page 35 Połączenia dostępne od 25 marca 2012 roku (przewoźnicy zastrzegają możliwość zmian w planie lotów). Destinations available from 25th March 2012 (the carriers reserve the right to change their flight schedule). przewoźnik/airline Wizz Air Wizz Air Wizz Air Wizz Air Wizz Air Wizz Air / Wizz Air Alicante (ALC) Barcelona Girona (GRO) Bolonia/Bologna (BLQ) Bournemouth (BOH) Bristol (BRS) Bruksela Charleroi/Brussels (CRL) Cork (ORK) Doncaster-Sheffield (DSA) Dortmund (DTM) Dublin (DUB) East Midlands (EMA) Eindhoven (EIN) Glasgow Prestwick (PIK) Kreta Chania/Crete Chania (CHQ) Liverpool (PLP) Londyn Luton/London Luton (LTN) Londyn Stansted/London Stansted (STN) Malaga (AGP) Malmö (MMX) Malta (MLA) Mediolan Bergamo/Milan Bergamo (BGY) Oslo Rygge (RYG) Oslo Torp (TRF) Paryż Beauvais/Paris Beauvais (BVA) Piza/Pisa (PSA) Rzym Ciampino/Rome Ciampino (CIA) Shannon (SNN) Wenecja Treviso/Venice Treviso (TSF) Lufthansa LOT/Lufthansa OLT Express/Eurolot SAS OLT Express Eurolot OLT Express LOT/Lufthansa OLT Express OLT Express OLT Express LOT/OLT Express Düsseldorf (DUS) Frankfurt (FRA) Gdańsk (GDN) Kopenhaga/Copenhagen (CPH) Kraków (KRK) Lwów/Lviv (LWO) Łódź (LCJ) Monachium/Munich (MUC) Poznań (POZ) Rzeszów (RZE) Szczecin (SZZ) Warszawa/Warsaw (WAW)

8 tekst/text: Marcin Humbak Jędrzejczak MALTA wzdłuż i wszerz W połowie drogi między Gibraltarem a Izraelem oraz Sycylią a Tunezją leży niewielkie wyspiarskie państwo pod względem rozmiarów mniejsze nawet od Warszawy. Nazywane bywa często muzeum pod gołym niebem. Już na samym początku, w hotelu, czekają na nas niespodzianki. Kiedy odkręcimy kran, z pewnością popłynie z niego woda, którą po przegotowaniu można śmiało wypić. Jej smak jednak nie jest źródlany, bowiem Maltańczycy pozyskują wodę pitną, odsalając to, czego mają pod dostatkiem za burtą w morzu. Zaskoczeniem będą z pewnością umywalki z dwoma kranami z jednego płynie ukrop, a z drugiego przeraźliwie zimna woda. To jedna z pozostałości po Brytyjczykach, ostatnich władcach archipelagu. Po Brytyjczykach Malta odziedziczyła również lewostronny ruch, steki, szarlotkę i smażoną rybę z frytkami, a także język angielski. Teraz kraj słynie ze swoich szkół językowych, do których każdego roku tłumnie przybywają studenci z Europy i z całego świata. Podobnie jak tysiące brytyjskich turystów szukających słonecznej odmiany od słotnych dni Londynu czy Manchesteru. A jednak Malta nie jest angielska; stanowi mieszankę brytyjskiej flegmy, włoskiej namiętności, arabskiej słodyczy i afrykańskiej swobody. To efekt jej burzliwych dziejów. Wielka historia małej wyspy Strategicznie położony archipelag, w skład którego wchodzą Malta, Gozo, Comino, Cominotto, dwie Wyspy św. Pawła i maleńka Filfla, często przechodził z rąk do rąk. Naszą historią moglibyśmy obdarować kilka średniej wielkości państw śmieje się Mario Gauci, z urodzenia Maltańczyk, ale od wielu lat zażywający spokojnego życia na sennej i spokojnej Gozo. Początki cywilizacji na Malcie datowane są na 5200 lat p.n.e., gdy trafili tu z Sycylii pierwsi osadnicy. Praktycznie za płotem mam budowle liczące około 5,5 tys. lat wyjaśnia Mario, mieszkaniec miejscowości Xaghra. To megalityczna świątynia Ġgantija. Podobne powstały później także w innych miejscach, zarówno na Gozo, jak i na Malcie dodaje z dumą. The island country lies roughly halfway between Gibraltar and Israel, halfway between Sicily and Tunisia, and in terms of size is smaller than Warsaw. It is often called an open-air museum. Około 800 r. p.n.e. założyli tu swoje osiedla Fenicjanie, a 300 lat później wyspę podbili Kartagińczycy. W 257 p.n.e. doszło do pierwszego ataku Rzymian i w 218 r. p.n.e. Malta przeszła pod władanie Imperium Rzymskiego. W 60 r. n.e. na mieliźnie u brzegów wyspy rozbił się statek przewożący do Rzymu uwięzionego apostoła Pawła, który nawrócił Maltę na chrześcijaństwo. W 395 r., po podziale Imperium, wyspy znalazły się we władaniu Cesarstwa Wschodniego ze stolicą w Konstantynopolu, następnie w 870 r. zdobyte przez Arabów, a w 1090 r. przez Normanów i przyłączone do Królestwa Sycylii. Tej bliskości zawdzięczamy rozpowszechnienie się potraw z makaronu mówi Mario, który uważa, że bez jedzenia świat byłby nudny. Jednocześnie wyraża przekonanie, że wołowina to najlepiej przetworzony produkt dla wegetarian, bo przecież krowy żywią się trawą. Kawalerowie i dżentelmeni W 1530 r. cesarz Karol V przekazał wyspę jako lenno Rycerskiemu Zakonowi Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego, popularnie zwanemu joannitami, którzy kilka lat wcześniej stracili za sprawą Turków Osmańskich swoje państwo na greckiej wyspie Rodos. Było to 1 stycznia 1523 r. W uznaniu męstwa Kawalerów Rodyjskich sułtan pozwolił im odpłynąć z bronią i sprzętem; zwycięzcy oddali również pokonanym honory wojskowe. Przez siedem lat zakon tułał się po różnych portach

9 Up and Down Malta Bezpośrednie połączenie z Maltą obsługuje, odloty z Wrocławia we wtorki i soboty o godzinie 17:30. services a direct connection with Malta with departures from Wrocław on Tuesdays and Saturdays at 5:30 pm. In the hotel, you can safely drink the tap water after boiling it. It doesn t taste like spring water though, as the Maltese acquire drinking water by desalinating something they have in abundance the sea. However, you ll encounter sinks with two taps one runs hot boiling water, and the other terribly cold water. This is one of the remnants of the British, the last rulers of the archipelago. Malta also inherited left-handed traffic, steaks, apple pie and fried fish and chips, as well as the English language, from the Brits. The country is famous for its language schools, to which students flock from Europe and around the world each year. Along with the thousands of British tourists looking for a sunny alternative to rainy days in London or Manchester. But Malta is not English; it is a blend of British temperament, Italian passion, Arabic sweets and African freedom. This is the result of its tumultuous history. The great story of a small island The strategically located archipelago, consisting of Malta, Gozo, Comino, Cominotto, the two islands of St. Paul and tiny Filfla, often passed from hand to hand. Our history could compare with several medium-sized countries, laughs Mario Gauci, Maltese by birth, who for many years has lived a quiet life in the sleepy and tranquil Gozo. The beginnings of Maltese civilization date back to 5200 BC, when early settlers came here from Sicily. There is a building that s about 5,500 years old virtually a stone s throw away, explains Mario, a resident of the village of Xaghra. It s the megalithic temple of Ggantija. Similar structures were created later in other places, both in Gozo and Malta, he adds proudly. Around 800 BC, the Phoenicians founded their settlements here, and 300 years later the Carthaginians conquered the island. In 257 BC the first attack by the Romans took place, and in 218 BC Malta came under the dominion of the Roman Empire. In AD 60, a ship carrying the imprisoned apostle Paul to Rome ran aground off the coast of the island, and he converted Malta to Christianity. After the division of the Empire in 395, the islands came under the rule of the Eastern Empire with its capital in Constantinople, then in 870 it was conquered by the Arabs, then in 1090 by the Normans and annexed to the Kingdom of Sicily. In subsequent centuries the history of Malta was tied to the history of the much larger island. We owe the popularity of pasta dishes to this closeness, says Mario, who believes that without food the world would be very boring. At the same time, he believes that the beef is the best recycled product for vegetarians, because cows feed on grass. Knights and gentlemen In 1530 Emperor Charles V gave the island as a fief to the Sovereign Military Hospitaller Order of Saint John of Jerusalem, commonly called the Johannites, who a few years earlier had lost their state on the Greek island of Rhodes to the Ottomans. This took place on 1 January In recognition of the bravery of the Rhodesian Knights, the sultan allowed them to sail away with their weapons and equipment, and they also received military honours. For seven years the Order wandered between 9

10 Malta achieved full independence as a member of the British Commonwealth of Nations in years later, on 13 December 1974, it was proclaimed the Republic of Malta (Repubblika ta Malta). Although it came close to joining the EEC in the 70s, it was not until 1 May 2004 when, together with Poland, Malta joined the European Union. various Mediterranean ports, and finally, for an annual rent of one Maltese falcon, the emperor allowed the knights to settle in the inhospitable islands, where they built a port, a hospital and a stronghold, from which they once again tormented the Ottoman ships. That was when they adopted the now-accepted name of the Knights of Malta. The nearly 300-year presence of the order has left a strong mark on the islands; to this day, the symbol of Malta is a red octagonal cross, a vestige of the knights. And I owe them my occupation in my old age, laughs Mario. The hearty-looking 52-year-old guards one of the towers, one of many built by the knights on the rocky islands full of deep bays and valleys. The attacks on the order s vast fleet resulted in a rapid response from the Empire. The nightmare passed into history as the Great Siege of The defenders, which included several hundred knights, two thousand Spanish soldiers and about six thousand civilians, faced about 40 thousand soldiers of Suleiman the Magnificent. The Turks siege did not bring about the expected results, and after nearly four months they departed. Half of the Ottoman soldiers died, as well as most of the Knights of Malta, and more than half of the population of the island. The threat, though abated, was not destroyed. The sultan, angry because of the great defeat of his hitherto invincible army, decided to repeat the attack a year later, but died before he could stand at the head of his troops. To celebrate the victory, in 1566 the great master Jean Parisot de la Valette began construction of the town named Valletta after him; it became the capital of modern Malta. The Order survived and remained on the island until it was conquered by Napoleon in The future emperor ordered the knights to leave the island within days. After several months, dissatisfied with the French government, the people rose up and, supported by the king of Sicily and the British, forced the French army to surrender in Malta came under the patronage of Great Britain, which was confirmed 15 years later by the Congress of Vienna. The island became a British unsinkable aircraft carrier and submarine base during World War II, creating a serious threat to the delivery of supplies to Axis forces in North Africa. The second Siege of Malta began. The German Luftwaffe and Italian Regia Aeronautica performed three thousand raids on the island during two years. After the siege, when the allocation of bread for civilians had fallen to less than 300 grams, the island was awarded the George Cross. Fusion cuisine The turbulent history has had a huge impact on the local cuisine. Maltese dishes draw a lot of flavours and aromas from Italian and British but also Turkish, Tunisian, and even Spanish cuisine. These influences have created a distinctive blend. Walking through its towns, every few steps you will encounter pastizzi small cookies with cheese or pea stuffing baked in a puff pastry. In popular pastizzeris you will find various types of casseroles with pasta, rice or in shortcrust pastry. The Maltese usually dine at home, and restaurants are occupied primarily by tourists. Such as Francesco Cachia's. Although Maltese by birth, he has spent many years working abroad, mainly in Libya. On his return he opened his own restaurant: at Sharma Ethnic Cuisines (19 Casa Magazzini, Triq l-imhażen, MDN Mdina, Malta) you will find an eclectic mix of traditional Indian, North African and Mediterranean cuisine. All set in a charming corner of the City of Silence, as Mdina, the old capital of the island, is called. It is a medieval town with narrow, quiet streets, situated on a hill, offering a broad view of the island, explain Francesco, who prefers to be called Frank. He knows more about cooking than just about anybody else, and can safely be used as a culinary guide. The Maltese version of spaghetti Bolognese is the popular pasta casserole with minced meat, tomatoes, cheese and eggs in a delicate shortcrust pastry. The dish is called timpana, explains Frank. Aubergines and artichokes are baked with various fillings usually with meat and served with bread and minced parsley. Vegetables are also an excellent addition to soups; minestra is the Maltese equivalent of the Italian minestrone and soppa ta l-armla, or widow's soup, made up of different components, with usually one of them being ricotta (or goat) cheese and Maltese sausage (with coriander seeds if spicy). The name of the soup comes from the custom in which after the death of her husband, a widow s neighbours will bring her various ingredients from which to prepare a hearty soup. A famous and delicious snack is a sandwich with tomatoes and tuna soaked in olive oil, which we call ftira, explains Frank. A point of national pride are dishes from rabbit meat, which are prepared in many ways baked, fried or in stews, usually in red wine, which is in abundance in Malta. The most famous is fenek biz-zalza, or rabbit stew with onions, herbs and wine. After a hearty and tasty meal, one should leave room for Maltese sweets, which are the result of Italian and Arabic influences; the most popular is mqaret sweet cookies stuffed with dates as well as kanoli cookies in the shape of a cigar stuffed with cherries, ricotta cheese and almonds.

11 Morza Śródziemnego, aż wreszcie cesarz za roczną opłatą w wysokości jednego sokoła maltańskiego pozwolił osiedlić się rycerzom na niegościnnych wysepkach, gdzie zbudowali port, szpital i warownię, z której ponownie nękali okręty osmańskie. Wtedy też przyjęli używaną do dziś nazwę Kawalerów Maltańskich. Niemal 300-letnia obecności zakonu wycisnęła zdecydowane piętno na wyspach; symbolem Malty do dzisiaj jest czerwony ośmiokątny krzyż, spadek po zakonnikach. A ja zawdzięczam im swoją pracę na starość śmieje się Mario. Ten rubasznie wyglądający 52-latek pilnuje jednej z wież strażniczych, jakich wiele pobudowali rycerze na skalistych wyspach pełnych głębokich zatok i dolin. Ataki doskonałej floty zakonnej spowodowały szybką odpowiedź Imperium. Koszmar przeszedł do historii jako wielkie oblężenie 1565 r. Obrońcy, w skład których wchodziło kilkuset rycerzy zakonnych, 2 tys. żołnierzy hiszpańskich i około 6 tys. ludności cywilnej, musieli stawić czoła około 40 tys. żołnierzy armii Sulejmana Wspaniałego. Oblężenie nie przyniosło Turkom spodziewanego efektu; po prawie czterech miesiącach odstąpili. Zginęła połowa żołnierzy osmańskich, duża część kawalerów maltańskich oraz ponad połowa mieszkańców wyspy. Zagrożenie, które wtedy zawisło, nie zostało jednak unicestwione. Sułtan, zły z powodu wielkiej klęski swej niepokonanej do tej pory armii, postanowił powtórzyć akcję po roku, jednak zmarł, zanim stanął na czele swych wojsk. Dla uczczenia zwycięstwa wielki mistrz Jean Parisot de la Valette rozpoczął w 1566 roku budowę miasta nazwanego od jego nazwiska Valletta; stało się ono stolicą współczesnej Malty. Zakon ocalał i przetrwał na wyspie do zajęcia jej przez Napoleona w 1798 roku. Przyszły cesarz nakazał rycerzom w ciągu kilku dni opuścić wyspy. Po kilku miesiącach niezadowoleni z rządów francuskich mieszkańcy wzniecili powstanie i wspomagani przez króla Sycylii oraz Brytyjczyków w 1800 roku zmusili wojska francuskie do poddania się. Malta przeszła pod protekcję Wielkiej Brytanii, co potwierdził 15 lat później kongres wiedeński. Wyspa stała się brytyjskim niezatapialnym lotniskowcem i bazą okrętów podwodnych w czasie II wojny światowej, stwarzając poważne zagrożenie dla dostaw zaopatrzenia dla wojsk Osi w Afryce Północnej. Rozpoczęło się drugie oblężenie. Niemiecka Luftwaffe i włoska Regia Aeronautica wykonały 3 tys. nalotów na wyspę w czasie dwóch lat. Po oblężeniu, kiedy przydział chleba dla cywilów spadł do niecałych 300 gramów, wyspa została odznaczona Krzyżem Jerzego. Malta uzyskała całkowitą niepodległość jako członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów w 1964 r. 10 lat później, 13 grudnia 1974 r., proklamowana została Republika Malty (Repubblika ta' Malta). Choć bliska wstąpieniu do EWG w latach 70., dopiero 1 maja 2004 r., wraz z Polską, Malta przystąpiła do Unii Europejskiej. Kuchnia fusion Burzliwa historia miała ogromny wpływ na tutejszą kuchnię. Maltańskie potrawy czerpią wiele smaków i aromatów z kuchni włoskiej i brytyjskiej, ale także tureckiej, tunezyjskiej czy nawet hiszpańskiej. Wpływy te stworzyły charakterystyczną mieszankę. Spacerując po miasteczkach, co kilka kroków napotkamy pastizzi, niewielkie ciasteczka z twarogowym lub grochowym nadzieniem zapiekane w półfrancuskim cieście. W popularnych pastizzeriach znajdziemy różnego rodzaju zapiekanki z makaronem, ryżem lub w cieście półkruchym. Maltańczycy stołują się przeważnie w domu, restauracje utrzymywane są głównie przez przybyszów. Takich jak Francesco Cachia. Choć Maltańczyk z urodzenia, spędził wiele lat, pracując za granicą, przede wszystkim w Libii. Po powrocie otworzył własną restaurację; w Sharma Ethnic Cuisines (19, Casa Magazzini, Triq I-Imhażen, - MDN 1201 Mdina, Malta) znajdziemy eklektyczny mix tradycyjnej kuchni indyjskiej, północnoafrykańskiej i śródziemnomorskiej. Wszystko podane w urokliwym zakamarku Miasta Ciszy, jak nazywana jest Mdina, stara stolica wyspy. Jest to średniowieczne miasto z wąskimi, cichymi uliczkami, położone na wzgórzu, skąd roztacza się szeroki widok na wyspę wyjaśnia Francesco, który woli, aby mówić na niego Frank. Na gotowaniu zna się jak mało kto i może śmiało służyć za kulinarnego przewodnika. Maltańską odpowiedzią na makaron po bolońsku jest często serwowana zapiekanka na bazie makaronu, mięsa mielonego, pomidorów, sera oraz jaj i delikatnego kruchego ciasta. Danie nazywa się timpana" tłumaczy Frank. Bakłażany czy karczochy zapieka się z rozmaitymi farszami, najczęściej z mięsnym, z dodatkiem mielonego pieczywa i pietruszki. Warzywa stanowią także doskonały dodatek do zup; minestra to maltański odpowiednik włoskiej minestrone oraz soppa ta l-armla, czyli zupa wdowy, złożona z różnych składników, ale zazwyczaj jednym z nich jest ser ricotta (lub kozi) i kiełbasa maltańska (na ostro, z nasionami kolendry). Nazwa zupy pochodzi z obyczaju, który polega na tym, iż po śmierci męża sąsiedzi wdowy przynoszą jej różności, z których ona przygotowuje obfitą zupę. Słynną i smaczną przekąską jest kanapka nasączona oliwą, z pomidorami i mięsem tuńczyka, którą nazywamy ftira wyjaśnia Frank. Narodową dumą zaś są dania z mięsa królika, którego przyrządza się na wiele sposobów piecze, smaży, dusi zazwyczaj w czerwonym

12 winie, którego na Malcie jest pod dostatkiem. Najbardziej znanym jest fenek biz-zalza, czyli potrawka z królika z cebulą, ziołami i winem. Po obfitych i smacznych posiłkach warto zostawić miejsce na maltańskie słodycze, które są wypadkową wpływów włoskich i arabskich; najpopularniejsze to mqaret, słodkie ciasteczka z farszem z daktyli, a także kanoli, ciasteczka w kształcie cygara z farszem z wiśni, sera ricotta i migdałów. Na stole nie sposób pominąć Kinnie; to bardzo charakterystyczny i prawdziwie maltański napój gazowany. Kolorem przypominający colę, smakiem odrobinę tonik. Ten napój o aromatycznej nucie gorzkiej pomarańczy z dodatkiem kompozycji aromatycznych ziół doskonale chłodzi, orzeźwia i gasi pragnienie w skwarne dni. Podobnie jak nasze rodzime piwo Cisk Frank nie może się powstrzymać. Święci przychodzą z pomocą Maltę łączy z Polską kilka rzeczy: głęboki katolicyzm, biało-czerwone barwy narodowe (choć umieszczone pionowo) oraz jezioro w Poznaniu (nad którym swoją komandorię mieli dawniej Kawalerowie). Maltańczycy żartują, że są bardziej katoliccy od papieża, a na wyspie jest więcej kościołów niż mieszkańców. Choć zdecydowanie z tym przesadzają, to dziś wyspa posiada tyle kościołów, ile dni w roku. I chyba tylko na Malcie można wysłuchać mszy po... arabsku! Z lekkim uproszczeniem, bowiem maltański należy do języków semickich i jest podobny do arabskiego; reszta to mieszanina włoskiego, angielskiego i francuskiego. Maltańczycy, jako zagorzali katolicy, mają w zanadrzu wiele sposobów, żeby zapewnić sobie przychylność świętych. Uczniowie zdający pisemne egzaminy umieszczają w lewym górnym rogu kartki litery JMJ (Jezus Maria Józef). Studenci modlą się do św. Judy, a po pomyślnej sesji drukują w gazetach anonimowe podziękowania dla swojego patrona. W najważniejszym sanktuarium Ta Pinu na Gozo, słynącym z cudownych uzdrowień, umieszczono w podzięce wizerunki uratowanych rozbitków oraz rozmaite wota, np. kamienie nerkowe w słoikach, kule, a nawet przepukliny. W autobusach często widzi się figurki świętych. Starsi ludzie przed podróżą żegnają się znakiem krzyża; robią to również wtedy, gdy mijają kościół lub przydrożną figurę. Na kościelnych wieżach są dwa zegary prawdziwy i namalowany. Dzięki temu diabłu mylą się godziny i nie zdąży porwać odchodzących dusz. zaś rogi odstraszą złego Na wyspie wciąż żywe są wierzenia z czasów pogańskich. Aby odwrócić złe spojrzenie lub sprowadzić na kogoś pecha, Maltańczycy układają ze wskazującego i małego palca qrun symbol rogów. Na wsiach natkniemy się na bycze rogi umieszczone na dachu lub nad drzwiami mają odstraszać złego. Podobnie jak niebieskie oczy Ozyrysa, które rzeźbi się na łodziach po obu stronach dziobu. Wierzy się, że najlepsze miesiące do zamążpójścia to styczeń, kwiecień i sierpień, z uwagi na największą płodność. Zajście w ciążę ułatwi też czarna bielizna (biała wręcz przeciwnie!). Malta świętuje Nic zatem dziwnego, że Maltańczycy kochają się bawić i świętować. W ciągu roku obchodzą czternaście świąt państwowych. Niemal co tydzień organizowane jest zaś jakieś święto lokalne. Do święta patrona mieszkańcy przygotowują się wiele dni, zdobią ulice kolorowymi girlandami i setkami żarówek. Organizowane są wówczas procesje z posągiem lub obrazem patrona, a wieczorem rozpoczyna się całonocna zabawa zwieńczona pokazem sztucznych ogni. Dokładnie 5 dni przed Wielkim Postem rozpoczyna się maltański karnawał. W tym czasie miasta mienią się różnymi kolorami, na ulicach króluje muzyka i jest to doskonała okazja do zabawy i parad przebierańców. Jedną z tradycyjnych atrakcji jest Il-Kukkanja na głównym placu Valletty. Śmiałkowie wspinają się po drabinkach wykonanych ze sznurka na wieżę strażniczą, na której umieszczona jest duża kula z wikliny. Oprócz koszyków z jedzeniem, które są zawieszone na drabinkach, zwycięzca otrzymuje też pokaźną nagrodę finansową. Atmosfera karnawału ostro kontrastuje z charakterem świąt wielkanocnych. W Wielkim Tygodniu ulicami maszerują pełne ciszy i skupienia procesje z rzeźbą Madonny, a w każdej miejscowości wystawia się pokazy Ostatniej Wieczerzy. Wielki Piątek jest narodowym dniem smutku; milkną nawet dzwony kościołów, a wszelkie instytucje publiczne, lokale rozrywkowe, kina, teatry i muzea są zamknięte. Radość wraca dopiero w Niedzielę Wielkanocną i znowu ulicami przechodzą korowody pełne muzyki. W Poniedziałek Wielkanocny spotykają się rodziny i przyjaciele, następuje obdarowywanie się prezentami, organizowane są pikniki na łonie natury. Tradycyjnym maltańskim pokarmem wielkanocnym nie są jajka, ale słodkie pieczywo z migdałami.