Sprawozdanie ze stażu we Francji marca 2008 roku

Transkrypt

1 NAUCZYCIELSKIE KOLEGIUM W BIAŁYMSTOKU REWALIDACJI, RESOCJALIZACJI I WYCHOWANIA FIZYCZNEGO SPRAWOZDANIE Z TYGODNIOWEGO STAŻU ZAGRANICZNEGO W RAMACH PROGRAMU LEONARDO DA VINCI POZNANIE ORGANIZACYJNYCH I PROGRAMOWYCH WALORÓW EUROPEJSKIEJ EDUKACJI I PRAKTYKI SOCJALNEJ UCZESTNICY: DR BEATA GOWORKO SKŁADANEK MGR DOMINIKA KOSEWSKA MGR RADOSŁAW OLSZEWSKI BIAŁYSTOK

2 SPIS TREŚCII WSTĘP... 3 DZIEŃ II R.. «CREAII»... 4 DZIEŃ IIII LES TERRASSES DE MEHON O..H..S.. ((OFFFFI IICCEE DD' ''HHYYGI IIEENNEE SSO CCI IIAALLEE) ) STOWARZYSZENIE SPRAY LAB DZIEŃ IIIIII CENTRE SOCIAL DZIEŃ IIV PJJ OCHRONA JURYDYCZNA NIELETNICH LA MARMITE DZIEŃ V STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻ I MIASTO MIASTO NANCY WE FRANCJJI I PODSUMOWANIE

3 WSTĘP W dniu roku o godzinie 7.00 wyjechaliśmy zorganizowanym autokarem przez Nauczycielskie Kolegium Rewalidacji, Resocjalizacji i Wychowania Fizycznego w Białymstoku instytucję odpowiedzialną za organizację siedmiodniowego wyjazdu do Francji do miejscowości Nancy w ramach programu Leonarda da Vinci pt. Poznanie organizacyjnych i programowych walorów europejskiej edukacji i praktyki socjalnej. Samolot z lotniska Okęcie w Warszawie linii Air France wystartował o godzinie We Francji na lotnisku byliśmy o godzinie Po przybyciu na dworzec w Paryżu Gare l Est ku naszej radości okazało się, iż najbliższy pociąg do Nancy, w którym będą wolne miejsca odjeżdża o godzinie Jednak nasza radość nie trwała zbyt długo, ponieważ najszybszy pociąg na świecie TGV był opóźniony o całą godzinę. W efekcie końcowym odjechaliśmy dopiero zatłoczonym pociągiem o godzinie Na miejscu byliśmy o godzinie Na dworcu w Nancy powitała nas nasza tłumaczka Bożena Schepher. Rycina 1 Zdjęcia wykonane na dworcu wschodnim w Paryżu. Tak oto zaczęła się nasza przygoda z resocjalizacją we Francji... 3

4 DZIEŃ II R.. CREAII.. W dniu roku na drugi dzień po przyjeździe do Francji miało miejsce spotkanie organizacyjne w instytucji przyjmującej Centre Regional d Etudes et d Actions en faveur des personnes Inadaptees de Lorraine CREAI we Francji. Rycina 2 Na zdjęciu po lewej widoczne jest wejście do CREAI, zaś po prawej budynek, w którym mieści się CREAI oraz stowarzyszenie Młodzież i Miasto. Dyrektorem CREAI jest Mr. Gerard Toussaint. Stowarzyszenie CREAI powstało w dniu 22 stycznia 1964 roku. Nazwa CREAI - Centre Regional d Etudes et d Actions en faveur des personnes Inadaptees de Lorraine oznacza Regionalne Centrum na rzecz Dzieci i Młodzieży Niedostosowanych. Jest to instytucja pozarządowa, wypełniająca zadania z zakresu zadań publicznych. Tego typu stowarzyszenia istnieją w każdym regionie Francji. Są to stowarzyszenia sektora medyczno socjalnego. Członkami są zawodowcy z sektora socjalnego. Stowarzyszenia te są zależne od państwa i władz samorządowych. Głównym zadaniem Stowarzyszenia jest obserwacja oraz badania potrzeb społecznych osób nieprzystosowanych (do kategorii osób nieprzystosowanych zalicza się osoby nieprzystosowane społecznie oraz osoby niepełnosprawne) w regionie. 4

5 Jest to placówka opiniodawczo-doradcza. Pomaga innym Stowarzyszeniom wprowadzić w życie określony projekt oraz często pomaga go napisać. CREAI organizuje różne szkolenia, pomaga w spotkaniu przedstawicieli różnych stowarzyszeń, władz oraz placówek. Zajmują się także kształceniem ekip z sektora socjalnego w celu samorozwoju. Potrzebne jest to z uwagi na wymóg prawny, który nakłada na struktury sektora socjalnego obowiązek ewaluacji wykonywanych zadań. Praca w tym Stowarzyszeniu polega m.in. na wytłumaczeniu władzom jaka jest sytuacja w różnych stowarzyszeniach oraz w regionie, jakie potrzeby mają określone placówki. Poglądy placówek na określone sprawy są różne a CREAI tłumaczy te inne spojrzenia. Ułatwia kontakty pomiędzy określonymi placówkami, pozwala im się lepiej poznać i np. zacząć pracę nad tym samym problemem. Prowadzi kształcenie ekip, aby mogły one samodzielnie się rozwijać. Rycina 3 Biuro CREAI, na zdjęciu od lewej widoczny jest Dyrektor CREAI Mr. Gerard Toussaint. Zaś na zdjęciu po prawej widoczni są członkowie zarządu CREAI (od lewej Mr. F.B. Joubert, Mr. Gerard Toussaint, Mr. Alexandre Kurc, Mr. Therry Toussaint). 5

6 DZIEN IIII LES TERRASSES DE MEHON O..H..S.. ((OFFFFI IICCEE DD' ''HHYYGI IIEENNEE SSO CCI IIAALLEE) ) W dniu roku odwiedziliśmy Instytut medyczno-edukacyjny i resocjalizacji, zajmujący się dziećmi w wieku od 6 do 20 lat z deficytami intelektualnymi i problemami zachowania w miejscowości Luneville Les Terrasses de Mehon. Rycina 4 Na zdjęciach widoczny jest personel placówki Les Terrasses de Mehon w Luneville. Stowarzyszenie zostało powołane do życia w 1920 roku a następnie w roku 1923 przekształcone w instytucję pożytku publicznego w Urząd ds. Higieny Społecznej, ulokowany w strukturach systemu prewencji i sytemu koordynacji sektora medycznego, zdobyczy globalnych zmian, edukacji dzieci, młodzieży, kobiet, osób pracujących i starszych. W roku 1964 powstał Instytut Medyczno-Pedagogiczny przy Instytucie Medycyny Profesjonalnej w Flavigny. W 1972 roku powołano do życia instytut Medyczno-Edukacyjny w miejscowości Luneville Les Tarrasses de Meheon. Następnie w roku 1999 został założony instytut Medyczno-Edukacyjny i Reedukacji we Flavigny. W Instytucie prowadzi się pracę z dziećmi z trzech kategorii wiekowych: - od 6 do 14 roku życia, - od 14 do 20 roku życia oraz 6

7 - grupa z Instytutu Reedukacji z przedziału wiekowego od 6 do 14 roku. W ramach instytutu funkcjonuje ponadto grupa 15 osób przebywających poza ośrodkiem (w środowisku rodzinnym) SESSAD. Stowarzyszenie zatrudnia 1600 osób, są to osoby pracujące w obszarze socjalnym, sanitarnym, medycznym, zajmujące się także ludźmi starszymi, dziećmi, osobami nieprzystosowanymi społecznie oraz dorosłymi. W placówce Les Tarrasses de Meheon w Luneville zatrudnionych jest 110 osób. W tym 40 wychowawców, 11 pedagogów, 3 psychologów, jeden lekarz, pielęgniarka, lekarz ogólny, logopeda oraz pracownik socjalny do kontaktów z rodzinami. Nadto w Stowarzyszeniu są zatrudnione osoby do obsługi technicznej. Do placówki trafiają dzieci nieprzystosowane społecznie, także dzieci niepełnosprawne fizycznie i psychicznie oraz przejawiające zaburzania zachowania. Są to dzieci kierowane przez specjalne komisje weryfikacyjne. Do takiej komisji dziecko trafia na skutek inicjatywy wychowawcy szkolnego lub innych nauczycieli. Komisje w zależności od rodzaju problemów jakie dziecko sprawia, proponują rodzicom odpowiednią placówkę. Na tym etapie to głównie rodzic decyduje o tym, czy dziecko trafi i pozostanie w placówce. Proces umieszczenia dziecka w placówce przebiega trzystopniowo. Na pierwszym etapie odbywa się rozmowa z rodzicami lub opiekunami, którzy są zapoznawani ze specyfiką pracy placówki, dostają ulotki. Odbywa się spotkanie z psychologiem, wychowawcą grupy do której ma trafić dziecko oraz dyrektorem pedagogicznym. Następnie komisja składająca się z czterech osób analizują wszystkie informacje na temat dziecka, by zobaczyć jakie jest dziecko, jaki jest problem z dzieckiem oraz w rodzinie, by na tej postawie opracować indywidualną strategię pracy z dzieckiem. Drugim etapem jest kolejne spotkanie z rodzicami, jeżeli zdecydowali się wybrać tę placówkę. Pracownicy placówki zbierają informacje o rodzicach, czy chcą oni uczestniczyć czynnie w procesie resocjalizacji oraz jakie są ich odczekiwania względem placówki. Od 2002 roku (moment zmiany prawa) jest podpisywany kontrakt pobytu dziecka w placówce. W trzecim etapie po okresie adaptacji dziecka w placówce ponownie spotyka się ekipa specjalistów by przeanalizować dotychczasowy sposób postępowania z dzieckiem, by móc wprowadzić zalecane zmiany oraz zaproponować rodzinie aneks do kontraktu. Pierwszy kontrakt obejmuje to jak wygląda placówka, jaka jest specyfika placówki. Natomiast drugi kontrakt jest kontraktem indywidualnym, ukierunkowany na potrzeby pracy z konkretnym dzieckiem. 7

8 W placówce znajdują się trzy kategorie wychowanków. Pierwsza kategoria to dzieci z deficytami intelektualnymi i rozwojowymi (IME). Druga kategoria (ITEP) to dzieci z problemami z zachowaniem. W tej grupie 40 % stanowią dzieci, które do tej placówki Tafiły z innych placówek oraz kolejne 40 % to dzieci, które wymagają opieki psychiatrycznej). W placówce jest też grupa SESSAD, składająca się z 15 osób, które nie przebywają w placówce, lecz pozostają w środowisku rodzinnym. Są odwiedzane przez wychowawców. Praca z tymi dziećmi prowadzona jest w ich własnym środowisku. Rycina 5 Schemat podziału wychowanków Les Tarrasses de Mehon w zależności od przejawianych zaburzeń. Placówka Les Terrasses de Mehon mieści się w kompleksie budynków rozrzuconych na dużej przestrzeni na wzgórzu Luneville. Taki rozkład przestrzenny ma swoje plusy i minusy, jak przyznał dyrektor placówki. Jeżeli chodzi o starszych wychowanków przejawiających zaburzenia zachowania, zbyt duża przestrzeń nastręcza dużo problemów. Dochodzi nawet do sytuacji, kiedy wychowawcy uganiają się za wychowankami między zabudowaniami. Natomiast jeżeli chodzi o najmłodszych wychowanków, takie rozmieszczenie budynków umożliwiło odseparowanie ich od znacznie starszych wychowanków. W ten sposób nie są oni narażeni na kontakt ze znacznie starszymi i zdemoralizowanymi wychowankami. 8

9 Rycina 6 Na zdjęciach widzimy budynek należący do kompleksu budynków należących do placówki Les Terrasses de Mehon. Na terenie placówki znajduje się sześć budynków oraz dwa boiska. Mniejsze znajduje się zaraz przy głównym budynku, w którym mieszczą się pomieszczenia administracyjne (gabinet dyrektora, pokoje wychowawców, sekretariat, pomieszczenia, w których prowadzona jest terapia), bardzo duża sala gimnastyczna, stołówka i kuchnia. Bardzo interesujące było to, iż placówka nie dysponuje jedną dużą stołówką, tylko kilkoma salami, na których jadają wychowankowie podzieleni na grupy. Taki podział ma zapobiegać przeróżnym konfliktom. Rycina 7 Na zdjęciach widoczne są następne dwa obiekty należące do placówki Les Terrasses de Mehon. Na zdjęciu po prawej stronie jest widoczny budynek, w którym przebywają i uczą się najmłodsi wychowankowie placówki. Na terenie placówki znajduje się ponadto mały ogródek, w którym mogą pracować wychowankowie oraz szklarnia. Nadto, co jest zauważalne, na terenie placówki jest bardzo dużo zieleni, drzew, żywopłotów i kwiatów (pomimo, iż mieliśmy dopiero początek wiosny, zieleń na terenie ośrodka budziła się do życia z dużym rozmachem). 9

10 Rycina 8 Na pierwszym zdjęciu od lewej widzimy boisko z którego rozciąga się wspaniały widok na panoramę Luneville. Po prawej zaś stronie znajduje się budynek w którym zorganizowane zostały sale, w których prowadzone są zajęcia z wychowankami. Na obrzeżach placówki znajduje się drugie boisko olbrzymich rozmiarów, z którego rozciąga się niewiarygodny widok, na panoramę miasta Luneville, nad którą górują dwie wieże gotyckiego kościoła przypominającego katedrę La Notre Dame w Paryżu. Schodząc w dół zobaczyć możemy kolejne dwa budynki (widoczne na zdjęciu powyżej). W pierwszym z nich znajdują się warsztaty mechaniczny i stolarski, w których prowadzone są zajęcia mające na celu przyuczenie do zawodu. W drugim zaś znajdują się sale, w których prowadzone są zajęcia w małych sześcioosobowych grupach. Rycina 9 Na zdjęciach widoczne są sale, w których prowadzone są zajęcia. Wystrój sal, w których prowadzone są zajęcia jest bardzo nietypowy, przypominający nasze sale przedszkolne. Są one bardzo kolorowe. Ściany zdobią prace wychowanków oraz zdjęcia pokazujące w jakim przedsięwzięciu wychowankowie w okresie wakacyjnym brali udział. W jednej z sal możemy zobaczyć makietę średniowiecznego zamku oraz zdjęcia, na których wychowankowie pracują przy rekonstrukcji prawdziwego zamku, zgodnie z przyjętymi w średniowieczu zasadami sztuki budowlanej. W kolejnej Sali mogliśmy zobaczyć wyciętych z papieru piratów oraz prace na których różnymi technikami były wykonane wizerunki osób najbliższych dla wychowanków. W jeszcze jednej sali rozstawiona 10

11 była makieta wigwamu wykonana przez wychowanków z szarego papieru i patyków, ozdobiony symbolami indiańskimi. Ta akurat sala była poświęcona kulturze Indian. Rycina 10 Widok sal, w których prowadzone są zajęcia szkolne z wychowankami. W trakcie naszej wizyty spotkaliśmy się z zainteresowaniem ze strony lokalnej prasy. Rezultatem czego był artykuł pt. Chercheurs d expirience, który jeszcze tego samego dnia się ukazał w lokalnym wydaniu gazety w Luneville. Rycina 11 Ksero artykułu, który ukazał się w lokalnej gazecie. 11

12 DZIEŃ II STOWARZYSZENIE SPRAY LAB W dniu roku odwiedziliśmy stowarzyszenie Spray Lab, w którym pracuje syn Gerarda Toussainta dyrektora CREAI Julien Toussaint. Stowarzyszenie SPRAY LAB mieści się w pomieszczeniu przypominającym garaż lub warsztat interdyscyplinarny. Na ścianach zawieszone są prace (collage, konstrukcje metalowe wykorzystujące stary sprzęt np. stary rower, graffiti) wykonane przez nieletnich uczestniczących w zajęciach prowadzonych przez wychowawców w miejscu, w którym mieści się Spray Lab oraz w trakcie ulicznych happeningów. Rycina 12 Na zdjęciach możemy zobaczyć oryginalny wystrój wnętrza stowarzyszenia Spray Lab. Na pierwszym zdjęciu od lewej nadto widzimy dwóch wychowawców pracujących w stowarzyszeniu. Pomimo, iż jest to miejsce nie ocieplone, sprawiające wrażenie panującego tam bałaganu, odczuwa się atmosferę niekonwencjonalnej twórczości pokazującej zachodzący w nieletnich proces wyzwolenia od form nieprzystosowania społecznego do momentu ponownego przywrócenia na łono społeczeństwa. W pracach nieletnich jest ukazany od początku do końca proces ich resocjalizacji. 12

13 Rysunek 1 Na zdjęciach widoczne są instrumenty wykorzystywane przy muzykoterapii. Na zapleczu garażu znajduje się mini studio muzyczne, w którym nieletni mogą wyrazić własne uczucia poprzez muzykę w drodze improwizacji. Skorzystaliśmy także z tej formy ekspresji własnych uczuć. Szczególnie, iż instrumentami muzycznymi w tym nietypowym studiu muzycznym były doniczki, butelki po wodzie mineralnej (widoczne na zdjęciu powyżej), blaszane miski, sprężyny od materaca, nitki zaplątane na fragmencie wieszaka na ubrania, czy też gumowe paski założone na metalowy stelaż od stojaka. W tych warunkach okazało się, że nawet przy braku dostatecznej wiedzy muzycznej, świetnie sobie poradziliśmy improwizując. Daliśmy się ponieść emocjom. Było to bardzo uczące i niezapomniane przeżycie. Rycina 13 Stypendyści programu Leonardo da Vinci wraz z Julianem Toussaint w trackie wykonywania niekonwencjonalnej a zarazem autorskiej wersji utworu Another Brick in the Wall zespołu Pink Floyd. Celem stowarzyszenia jest organizacja zajęć dla dzieci i młodzieży nieprzystosowanej społecznie, m.in: Organizacja ulicznych spotkań z dziećmi i młodzieżą; Organizacja czasu wolnego; Rozwijanie umiejętności społecznych; 13

14 Artyzm. Program działalności Spray Lab: Arts plastiques; Danse, Hip Hop; Musique; Skate; Rycina 14 Powyżej na zdjęciach widzimy w jaki sposób przebiegają happeningi uliczne organizowane przez stowarzyszenie Spray Lab. W stowarzyszeniu pracuje pięciu wychowawców, ale liczba ta się zmienia w zależności od potrzeb projektu, który jest aktualnie realizowany oraz możliwości finansowych stowarzyszenia. W stowarzyszeniu Spray Lab są organizowane w każdy poniedziałek po południu zajęcia dla młodzieży niedostosowanej społecznie, znajdujących się pod opieką jurydyczną. Stowarzyszenie - SPRAY LAB współpracuje z sądem. Sąd z ramienia Ministerstwa Sprawiedliwości zleca pracę z dziećmi i młodzieżą trudną, zdemoralizowaną, która popełniła czyn karalny. Zadaniem stowarzyszenia jest ukazanie młodym ludziom, że można coś konstruktywnego zrobić, że można przejawiać inicjatywę, wyrazić samego siebie poprzez sztukę (muzykę, rysunek, literaturę, teatr). Nieletni, którzy popadli w konflikt z prawem, wyrażając zgodę na objęcie ich środkami edukacyjnymi i uczestnictwo w zajęciach organizowanych przez Spray Lab, unikają w ten sposób kary w postaci pozbawienia wolności. 14

15 Stowarzyszenie pomaga wielu wykluczonym nieletnim, którzy już nie mają gdzie szukać pomocy. Dla pracowników stowarzyszenia jest to również bardzo cenne doświadczenie. Bardzo ważnym elementem postępowania z nieletnimi jest danie im możliwości podjęcia decyzji we własnej sprawie. Dzieci mają wybór pomiędzy zostaniem w szkole po lekcjach lub przyjściem do stowarzyszenia i zrobienia czegoś konstruktywnego. To, co te dzieci robią, wybiorą ma wpływ na to czy odbędą karę czy nie. Czy też zostaną zastosowane wobec nich inne postanowienia, zobowiązania okres probacji. Po odbyciu serii zajęć w SPRAY LAB młodzi chłopcy, dziewczyny zaczynają czytać poezję, wypożyczają książki ze stowarzyszenia. 15

16 DZIEŃ III CENTRE SOCIAL W dniu roku mieliśmy okazję przekonać się, jak w rzeczywistości przebiega praca socjalna na terenie Nancy w rejonie zamieszkałym przez emigrantów. To jedno z tych miejsc, gdzie przed kilku laty płonęły tysiące cywilnych aut w reakcji imigrantów na izolacyjny charakter polityki państwa wobec narastających problemów socjalnych. Obecnie sytuacja wydaje się być względnie opanowana po wygranych wyborach prawicowego kandydata na urząd prezydenta Francji NCOLASA SARKOZY EGO, zapewniającego w trakcie trwania kampanii o zmianie charakteru polityki państwa względem imigrantów. Wydaje się jednak, że rząd francuski zaspokaja się podjęciem tylko doraźnych kroków wobec tego istotnego problemu społecznego, gdyż nadal w ogromnych skupiskach imigrantów panuje bieda z powodu braku ofert pracy nawet dla kobiet wychowujących małe dzieci, nie mówiąc o mężczyznach. Pomimo idyllicznego obrazu dzielnicy (położona jest na pięknym, ogromnym wzgórzu wpisującym się w takowo oryginalny, górzysty krajobraz Lancy) nadal istnieje bardzo wiele miejsc, w które ani policja, a nawet służby ratunkowe boją się udać z uwagi na niebywałą agresję społeczną wyzwoloną poprzez frustrację, gdzie młodzi ludzie nie wahają się używać broni wobec funkcjonariuszy publicznych czy też osób postronnych, niezaangażowanych). Rycina 15 Na pierwszych dwóch zdjęciach od lewej jest widoczny budynek Centre Social C.A.F. La Clairiere, na ostatnim zaś zdjęciu widzimy jeden z bloków zamieszkiwanych przez emigrantów. 16

17 W budynku centrum socjalnego współpracującego również m.in. z CREAI-em, przywitał nas założyciel, Mr. GERARD BERBAIN, który to od ponad 40 lat pełni funkcję dyrektora tej placówki. Całe osiedle stanowi własność socjalną, taki też charakter mają mieszkania. Ogromne bloki mieszkalne o wysokości do 20 pięter są obecnie przebudowywane na mniejsze, w celu dekoncentracji skupisk przestępczych i patologicznych jednostek. Jednostek miejscu największych budynków powstanie więzienie Towarzyszący temu procesowi problem dotyczy oporów mieszkańców z uwagi na brak lokali zastępczych. Bieda, imigranci, samotne kobiety, rodziny niepełne, analfabetyzm, narkotyki, rozboje to rzeczywistość wśród m.in. przybyszów z Wybrzeża Kości Słoniowej. W tych nieprzyjaznych okolicznościach od ponad 40 lat funkcjonuje to centrum socjalne, próbując choć w niewielkim stopniu przyczynić się do poprawy warunków bytowych okolicznych mieszkańców. Ludzie są tu dobrze i godnie przyjmowani. Regularnie ośrodek odwiedza około 900 osób, płacąc jednocześnie symboliczne składki (10 euro rocznie na 1 rodzinę). Proponuje im się tutaj szeroki zakres zajęć dla zróżnicowanych wiekowo. Obecnie wśród doradców koordynujących oraz proponujących charakter ich przebiegu jest 7 specjalistów. Stowarzyszenie posiada dotacje rządowe na zasadach podobnych jak modelowy przecież francuski (dla Europy) system ochrony zdrowia (np. oddzielny rodzaj służb publicznych dotyczy tylko dzieci (służba zdrowia, zdrowia psychicznego) wszyscy zatrudnieni obywatele Francji odprowadzają okresowo na ten cel składki socjalne. Jednak osoby pracujące w placówce to jedynie pewien procent działaczy. Stowarzyszenie współpracuje z 90-cioma wolontariuszami. Są nimi głównie studenci i osoby starsze. Pomagają np. prowadzić zajęcia i - co ważne pracują o różnych porach. Co ważne, współpraca z poszczególnymi służbami, organizacjami czy podmiotami takimi jak m.in. MIASTO, MEROSTWO, SZKOŁY, POLICJA, SĄDY, CREAI przebiega sprawnie. Ta państwowa polityka państwa powstała kilka lat temu, nadzoruje ją PREFEKT. problemów: A oto przekrój możliwości, propozycji i ofert dla zainteresowanych, a także - nowość powstają domy sprawiedliwości ; doradzają prawnie za darmo. Ważne dla imigrantów, szczególnie z Afryki, ze względu na ich zaniżone poczucie wartości - urzędnicy są aktywni i zwracają uwagę na każdy problem choć skarżą się na brak jednostki koordynacyjne jak CREI, koordynującej np. pion policji i edukacji 17

18 Rycina 16 Na pierwszym zdjęciu od lewej widzimy salę do zajęć ruchowych, w następnej kolejności salę informatyczną oraz na ostatnim zdjęciu kuchnię, w której kobiety uczą się gotować. - proponuje się zajęcia dla wszystkich, a dana społeczność i osoby indywidualne decydują, czym chcą się zajmować - całoroczna praca z analfabetami, chcącymi opanować język w podstawowym lub średnim zakresie - pomoc dzieciom przy odrabianiu lekcji - pora dla muzyki nowoczesnej (po południu) - zajęcia dostosowane do wieku - kultura czytanie pisanie liczenie informatyka szachy Rycina 17 Na zdjęciach powyżej widzimy pracownię krawiecką oraz kobiety uczestniczące w zajęciach z szycia. 18

19 - pracownie stolarstwo kuchnia szycie Rycina 18 Na zdjęciach powyżej widzimy pracownię stolarską mieszczącą się w Centre Sociale. - sport pływanie - zbiórki rzeczy potrzebnych oraz zabawek - opieka nad rodzinami dzieci w wieku od 3 do 8 lat (wiele rodzin niepełnych, dzieci zagubione, środa sobota zajęcia przygotowujące do życia w społeczeństwie (przedszkole, szkoła) Rycina 19 Na zdjęciach widzimy pomieszczenia, w których selekcjonowane są rzeczy ze zbiórek, a następnie za drobną opłatą ok. 1 sprzedawane. - opieka nad nastolatkami, którzy wraz z wychowawcą opracowują plany różnych przedsięwzięć, np. wycieczek. Miasto w miarę możliwości zapewnia im pracę za wynagrodzeniem, za które to środki później np. podróżują 19

20 - w roku 2007 podjęto się przedsięwzięcia stworzenia sztucznej plaży podobnie jak to miało miejsce w Paryżu. Codziennie przez 3 miesiące dowożonych było około20 cm piasku. Zainstalowano zraszacze, które miały zastąpić nieobecną wodę. Wprowadzono zabezpieczenia przed wandalami. Rycina 20 Na zdjęciach widoczne są plakaty zawiadamiające o tym, iż między 09 a 27 lipca 2007 roku można przychodzić na plażę. - co ciekawe osoby pilnujące pojechały za darmo w Alpy! - stowarzyszenie pełni rolę mediatora- wspólnie z mieszkańcami opracowuje różne projekty, niczego nie narzucając - informatyka społeczności nie posiadają komputerów, w odróżnieniu od placówki, nauczanie podstaw informatyki gdyż wielu ludzi wstydzi się korzystać z kafejek internetowych - kurs na prawo jazdy - kooperacja ze specjalistami z poza placówki opracowywanie i przekazywanie projektów oraz informacji - analiza problemów np. przemocowych i podejmowanie odpowiednich działań. Zarówno ofiara jak i sprawca objęte są opieką wychowawcy 20

21 - najważniejszy problem stanowi przemoc w rodzinie dotyczącą kobiet i dzieci. Funkcjonuje w obrębie ośrodka LE CAFE DES PARENTS, gdzie rodzice również sami analizują problemy. Pełnią funkcję doradczą - praca z nastolatkami z Albanii, którzy mimo sprzeciwu rodziny pragną wyrwać się z dzielnicy. Problem stanowi mentalność rodziców, którzy płodzą dzieci do momentu, aż urodzi im się syn, gdyż w ich kulturze jest to bardzo ważny fakt. Dramatycznie przedstawia się sytuacja nastolatek, zmuszanych do podjęcia małżeństwa już od 14 roku życia, narzucając również noszenie chust, co wg. Laickiego prawa Francji jest zakazane. - narastający i trudny do opanowania problem narkomanii i przemocy wśród młodzieży - każdy pracownik, specjalista, wolontariusz jest przygotowywany do tej działalności w innym instytucie Istotnym problemem jest charakter dzielnicy, przypominającej getto. Ludzie z reguły nie przekraczają granic własnej dzielnicy. Przed godziną szóstą rano nie ma żadnego połączenia komunikacyjnego z miastem, co utrudnia zdobycie nawet dorywczej pracy przez młode kobiety. Społeczeństwo NANCY wydaje się być jednak zadowolone z takiego stanu rzeczy, niechętnie przyjmując do pracy ciemnoskórych. Dopiero za SARKOZY ego po raz pierwszy powstało MINISTERSTWO DS. IMIGRACJI, z którym współpracują centra socjalne. Po południu tego samego dnia odwiedziliśmy Le Grand Sauvoy, placówkę ulokowaną w strukturach Centrum Socjalnego, której wieloletnim dyrektorem jest Jean-Marie Morel. Placówka jest otwarta na okrągło przez 24 godziny na dobę przez 365 dni w roku. 21

22 Rycina 21 Na zdjęciu widoczny jest dyrektor ośrodka Le Grand Sauvoy Jean Marie Morel. Obok zaś widzimy logo ośrodka. Le Grand Sauvoy jest położona w bardzo malowniczym miejscu Maxeville, a mianowicie na wzgórzu. Ośrodek składa się z kompleksu budynków rozrzuconych na dużej przestrzeni. Rycina 22 Na pierwszym zdjęciu jest widoczny budynek z początku XX wieku należący początkowo do Kościoła Katolickiego, który początkowo stanowił tzw. hotel robotniczy dla młodych ludzi przybyłych ze wsi do miasta. Na środkowym zdjęciu widoczny jest jadłodajnia przy której znajduje się kuchnia, w której przygotowuje się na zamówienie posiłki dla restauracji i innych placówek. Na ostatnim zaś zdjęciu, za drzewami widoczne są pracownie, w których odbywa się przyuczenie do pracy. W ramach Le Grand Sauvoy funkcjonuje tzw. dom pobytu przeznaczony głównie dla osób pozbawionych stałego czy nawet tymczasowego miejsca zamieszkania, z powodu bezdomności (zazwyczaj są to osoby bez pieniędzy, bez żadnych dochodów, posiadające długi), braku jakichkolwiek dokumentów (w tym przypadku priorytetową sprawą staje się wyrobienie dla tych osób dokumentów), bezrobotnych, osoby uzależnione od alkoholu lub narkotyków (są to osoby bardzo młode, często nie mające ukończonego 25 roku życia lub dzieci osób, które mają bardzo niskie dochody), osoby posiadające problemy ze zdrowiem psychicznym (osoby, których szpitale psychiatryczne z powodu braku przesłanek medycznych nie chcą przetrzymywać), osoby, które wychodzą z więzienia po odbyciu kary. 22

23 Są to najczęściej osoby, które nie posiadają dostatecznego wykształcenia lub odpowiednich kwalifikacji zawodowych umożliwiających znalezienie pracy. Ponieważ polityka społeczna państwa nie przewiduje pomocy finansowej osobom przed ukończeniem 25 roku życia, osobom takim w ramach Le Grand Sauvoy w ramach projektu zawodowego organizuje się codzienne zajęcia. W trakcie których mają miejsce indywidualne spotkania, w czasie których wychowawca stara się uświadomić takiej osobie, że ma odpowiedni potencjał zawodowy. Osobom, które ukończyły 25 rok życia placówka stara się zapewnić najniższe dochody oraz mieszkanie na terenie stowarzyszenia. Nie jest to jednak typowy przytułek dla osób bezdomnych czy też bezrobotnych, z uwagi na szczególną specyfikę tego miejsca. Chodzi głównie o to, by pensjonariusze czas pobytu z pomocą pracowników ośrodka wykorzystali kreatywnie do maksimum, by po jego opuszczeniu mieć już konkretne plany i pewne środki pozwalające na samodzielne rozpoczęcie funkcjonowania w społeczeństwie (szczególnie chodzi o pozyskanie planu i środków do nabycia własnego mieszkania). Szczególny problem stanowią osoby uzależnione od alkoholu, narkotyków, leków, oraz. tzw. politoksykomanie. Są to przeważnie osoby bardzo młode, które są z powodu uzależnienia, problemów jakie sprawiają po prostu wyrzucani z domów. W ich przypadku jedyna alternatywą w stosunku do możliwości trafienia na ulicę jest ośrodek Le Grand Sauvoy. Rycina 23 Na zdjęciu widzimy budynek Le Grand Sauvoy, w którym mieszczą się mieszkania socjalne dla osób objętych pomocą ośrodka. W ośrodku przebywa stale od ok pensjonariuszy. Okres pobytu wynosi od najdłużej od 9 m-cy do 1 roku. W tym czasie z osobami przebywającymi w ośrodku pracują wychowawcy, którzy motywują ich do podjęcia pracy, opracowują projekty zawodowe, uświadamiają im ich możliwości zawodowe i wzmacniają poczucie własnej wartości. 23

24 Rycina 24 Na dwóch pierwszych zdjęciach widoczne jest wnętrze mieszkania socjalnego. Na ostatnim zaś zdjęciu widzimy jak zostało ozdobione pomieszczenie na parterze budynku, w którym mieszczą się mieszkania socjalne. Na czas pobytu osoba przebywająca w Le Grand Savoy zobligowana jest do podpisania kontraktu. Kontrakt pozwala określić trudności z jakimi dana osoba się boryka (większość nie posiada nawet dokumentów ) oraz przewiduje kierunek pracy z dana osobą. Kontrakt ten zawierany jest na jeden miesiąc. Po upływie tego okresu zawierany jest następny kontrakt, bardziej szczegółowy, który obejmuje okres kolejnych 6 miesięcy. Bardzo poważny problem stanowią niektórzy z pensjonariuszy, którzy traktują pobyt w ośrodku jak sanatorium. Są to osoby, które nie chcą nic robić, a ośrodek ma zapewnić im chwilowy pobyt. Rycina 25 Na zdjęciach są widoczni wychowawcy pracujący w ośrodku Le Grand Sauvoy. W ramach personelu zatrudnione są osoby reprezentujące różnorodne specjalności, są to lekarze, doradcy rodzinni, kucharze, obsługa techniczna oraz wychowawcy. 24

25 W ośrodku są prowadzone różne zajęcia. Prowadzona jest terapia indywidualna oraz grupowa. Przewidziane są również zajęcia z buddyzmu, treningi wschodnich sztuk walki, które odbywają się przy udziale psychologa i terapeuty. mają one na celu nauczenie pewnych zasad oraz tego, iż siła może być pożytkowana w konstruktywny a nie przemoc owy sposób. 25

26 DZIEŃ IV PJJ OCHRONA JURYDYCZNA NIELETNICH. W dniu r. z rana odwiedziliśmy Centrum Edukacyjne dla Nieletnich, placówkę ulokowaną w strukturach rządowych, podlegającą pod Ministerstwo Sprawiedliwości. Jest to placówka edukacyjna do której trafiają nieletni, którzy popadli w konflikt z prawem, na mocy orzeczenia sądowego wydanego przez sędziego dla nieletnich. Rycina 26 Orzeczenie Sądu dla Nieletnich, kierujące nieletniego do placówki. W ciągu 15 dni od momentu wydania orzeczenia, rodzina ma obowiązek zgłoszenia się do placówki. W placówce analizuje się sytuację rodzinną nieletniego, problemy jakie sprawiał, jego możliwości zarobkowe, to czy się uczy, w jakim środowisku rówieśniczym przebywa. Większość spotkań z rodzicami odbywa się w celu określenia indywidualnego postępowania z nieletnim. Sporządza się indywidualny plan postępowania, który załączany jest do akt nieletniego. 26

27 Rycina 27 Zobowiązania nakładane przez sąd w drodze orzeczenia na nieletniego. W stosunku do nieletniego jest możliwość orzeczenia zakazu opuszczania miasta, lub zakaz pobytu w miejscach, w których byli zatrzymani. Jedną z placówek w których może być umieszczony nieletni to CER (Centrum Wzmożonej Edukacji) na okres do 6 miesięcy. Głównym celem realizowanym na pierwszym etapie postępowania wykonawczego poprzez zastosowanie tego środka jest separacja nieletniego od negatywnych wpływów środowiskowych oraz obyczajowych, w którym dotychczas przebywał. Cele dodatkowe to douczenie się zasad życiowych, szacunku do samego siebie, przestrzegania podstawowych obowiązków, tj. wstawania rano, chodzenia do pracy, powstrzymania się od używania narkotyków, powstrzymania się od przebywania w negatywnych środowiskach. Nałożenie takiego obowiązku jak wstawanie rano i podjęcie jakiejkolwiek konstruktywnej aktywności podyktowane jest tym, iż we Francji poważny problem stanowi młodzież, która prowadzi życie nocne. To tacy nieletni, którzy śpią w dzień, mają poważne zaniedbania higieniczne oraz problemy zdrowotne. Drugim etapem jest opracowanie indywidualnego projektu wyjścia. W placówce CER na grupę ośmiu wychowanków przypadka jeden wychowawca. Placówka nie jest typem zamkniętym, przez co nieletni mogą uczestniczyć w różnych formach aktywności poza placówką. W regionie Lorraine jest osiem placówek, w tym dwie w departamencie. CEF są to zamknięte centra edukacji, w których umieszcza się nieletnich, którzy mieli poważniejsze problemy z prawem karnym. 27

28 W sytuacji sprawiania trudności przez nieletniego umieszczonego w CER jest możliwość zmiany środka i umieszczenia go w CEF. Koszt dziennego utrzymania nieletniego (zawiera on koszty obsługi, wyżywienia) w CER wynosi 250. Natomiast w CEF wynosi on 600. W świetle francuskiego prawa karnego nieletni za popełnienie przestępstwa, może trafić do więzienia. Taka konstrukcja prawna, odpowiedzialności nieletniego za popełnione przestępstwo na zasadach przewidzianych w kodeksie karnym nie jest znana na gruncie polskiego prawa karnego. Nieletni są umieszczani w zakładach karnych w specjalnie wyodrębnionych oddziałach. Nieletni są skazywani na karę pozbawienia wolności w zależności od wieku i popełnionego przestępstwa w wymiarze kilku dni lub miesięcy. Ta kara ma wzbudzić w nieletnim skruchę i wytworzyć poczucie odpowiedzialności za swoje postępowanie. W procesie uświadamiania nieletnim ich niewłaściwego postępowania uczestniczą czynnie wychowawcy. W trakcie spotkania wychowawcy czytali nam listy od nieletnich przebywających w tutejszym zakładzie karnym do sędziego. Zawarte w nich były prośby zmiany zastosowanej kary. Ubolewali oni nad tym co się wydarzyło i obiecywali poprawę. Nieletni, którzy opuszczają zakłady karne mogą trafić do CER lub CEF. W roku 2007 odnotowano 30 nieletnich skazanych na pobyt w więzieniu. Najmłodszy nieletni miał 14 lat. Ogółem przed Sąd dla Nieletnich doprowadzonych w kajdankach było 109 nieletnich płci męskiej oraz dwie nieletnie. Prowadzonych było 13 spraw z obszaru przeciwdziałania narkomanii, 73 sprawy o rozbój, 6 spraw za podpalenie, 7 prowadzenie pojazdu bez wymaganych uprawnień oraz 10 spraw z zakresu przemocy seksualnej. W 111 sprawach na 130, jakie odbyły się przed Sądem, prokurator wnosił o uwięzienie. Rycina 28 Na pierwszym zdjęciu widoczni są prof. Aleksander Kurz, który towarzyszył nam tego dnia jako tłumacz oraz kierownik i wychowawca Centrum. Centrum zatrudnia specjalistów przeszkolonych przez Ministerstwo Sprawiedliwości Le Educator Justice. Aby otrzymać uprawnienia wychowawcy, osoba ubiegająca się musi 28

29 przejść dwuletnie szkolenie. Po szkoleniu osoba taka otrzymuje status urzędnika państwowego. Następnie ma miejsce kolejne dwuletnie szkolenie w zakresie prawa, filozofii, psychologii, etyki, technik edukacji oraz informatyki. W sumie cztery lata kształcenia. Aby zostać kierownikiem oddziału planowania programów dla młodzieży należy mieć 10 lat praktyki. Badania pokazują, iż 80 % dyrektorów tego typu placówek ma odbyte co najmniej 3 letnie studia na kierunku prawa. Centrum pod swoją opieką ma 480 nieletnich. W swojej ofercie zawiera szkolenia z zakresu przyuczenia do zawodu stolarza. Nieletni wykonują prace artystyczne oraz realizują zamówienia dla stowarzyszeń. Rycina 29 Prace nieletnich ozdabiające korytarz Centrum Edukacyjne dla Nieletnich. Na terenie Centrum znajduje się warsztat stolarski, sale w których odbywają się zajęcia oraz pracownie (komputerowa). Rycina 30 Prace nieletnich. 29

30 Następnie po południu spotkaliśmy się z dyrektorem Ochrony Jurydycznej Nieletnich departamentu Meurthe-et-Moselle w Nancy, panem Benoitem Berthelemy, który nakreślił nam kontekst historyczny postępowania z nieletnimi we Francji. Rycina 31 Na pierwszym zdjęciu od lewej widzimy Mr. Benoita Berthlemy wraz ze stypendystami, natomiast po prawej widoczna jest jego wizytówka (wizytówki w oryginale przybierają ogromne rozmiary, widoczna wizytówka w rzeczywistości jest formatu A6). Przed drugą wojną światową nieletni za popełnienie przestępstwa trafiali do więzień, w których panowały bardzo trudne warunki. Sposób postępowania z nieletnimi bardzo zmienił się po II wojnie światowej. Był to okres wielkiej liberalizacji postępowania z nieletnimi. Dominował pogląd, iż nieletnich należy reedukować. Wyrazem tego poglądu był akt prawny z 1945 roku, który wprowadził instytucję sędziego dla nieletnich oraz odmienną procedurę postępowania z nieletnimi, przy jednoczesnym pozostawieniu takiego samego katalogu praw jak dla osób dorosłych. Nieletni coraz rzadziej byli umieszczani w placówkach, i coraz częściej pozostawiani w swoim środowisku naturalnym nawet w sytuacji popełnienia bardzo poważnego przestępstwa. W środowisku nieletniego była prowadzona reedukacja. Obecnie w więzieniach znajduje się od 900 do 1000 nieletnich. Są to zazwyczaj nieletni, którzy popełnili ciężkie przestępstwa lub po raz kolejny popadli w konflikt z prawem (recydywa jurydyczna). Jednak zdecydowana większość nieletnich nie trafia do więzień i wtedy tymi nieletnimi zajmują się służby PJJ (Ochrony Jurydycznej Nieletnich). Związane jest to z obecnym trendem pracy edukacyjnej w rodzinie nieletniego prowadzonej przez wychowawców. Nieletniego traktuje się jako osobę niepełnoletnią zagrożoną (w niebezpieczeństwie) ze strony negatywnych wpływów środowiska rodzinnego lub rówieśniczego. Takiemu postępowaniu przyświeca główna idea pozostawienia nieletniego w naturalnym środowisku, w którym jest prowadzona praca edukacyjna. Idea ta była inspirowana przez teorie psychologiczne, socjologiczne, które w więzieniach upatrywały środowisko patologiczne, w którym dochodziło do wtórnej patologii. Co więcej, zgodnie 30

31 z teoriami edukacyjnymi dominującymi w latach 70 tych i 80 tych, które mówiły, że jeżeli zrozumiemy dlaczego nieletni popełnia przestępstwa, to będziemy w stanie znaleźć rozwiązanie i przez to pomóc temu nieletniemu. Jednak z upływem lat, stopniowo zapominało się, że główną podstawą w edukacji jest autorytet. A nieletni dzięki takiemu podejściu uważani byli za osoby nienaruszalne dziecko król, które ma wszystkie prawa, nie można go ruszyć. Tym samym wychodząc od pełnej władzy dorosłego dochodzimy do okresu pełnej władzy dziecka. W latach tych, w okresie konsumpcjonizmu, w społeczeństwie, które jeszcze w tym okresie nie znało zjawiska bezrobocia, nie było możliwości przejść do pełnego rozwiązania problemów społecznych towarzyszących rodzinom nieletnich. Do początku lat 90 tych panowało podejście liberalne oraz obawa maltretowania dziecka. Z czasem jednak zauważono, iż dziecku przysługuje pełnia praw. W tej sytuacji dorośli byli bezsilni wobec dzieci. Jest to okres, w którym odnotowuje się nasilenie przestępczości nieletnich oraz zmianę struktury przestępstw popełnianych przez nieletnich. Nieletni zostali zepchnięci na margines społeczeństwa. Kradli po to by mieć pieniądze. Jednak kradzież nie jest najczęściej popełnianym przestępstwem przez nieletnich. Najczęściej są popełniane przestępstwa z dużym ładunkiem agresji, przestępstwa, którym towarzyszy przemoc seksualna oraz związane z narkotykami. Tym samym największą liczbę w populacji skazanych nieletnich stanowią nieletni skazani za przestępstwa seksualne, związane z agresją fizyczną oraz za znęcanie się nad rodzicami. Dostrzeżony zostaje problem braku granic. Nieletni nie znają granic, dlatego też ich zachowanie nacechowane jest dużym ładunkiem agresji. Nawet groźba umieszczenia w więzieniu nie przeraża ich. Dorośli w poczuciu nieletnich nie stanowią dla nich autorytetu. Takie podejście negatywnie rzutuje na stosunki między dorosłymi a nieletnimi. W ramach prowadzonych działań edukacyjnych na rzecz nieletnich, wychowawcy w swojej pracy spotykają się z bezradnymi rodzicami, którzy nie wiedzą jak postępować ze swoimi dziećmi. Często są też maltretowani przez własne dzieci. Nieletni, który popełnił przestępstwo jest doprowadzany do sędziego dla nieletnich. Na tym etapie sędzia decyduje, czy zachodzi potrzeba stosowania środków jurydycznych, czy też wystarczające będzie zastosowanie środków prejudycjalnych (moment kontroli jurydycznej). 31

32 Rycina 32 Rola organizacji społecznych oraz służb sądowych w postępowaniu z nieletnimi. Bardzo ważną funkcję w postępowaniu z nieletnimi pełni kontrola jurydyczna. Sędzia może nieletniego poddać kontroli i w tym okresie zastosować wobec niego szereg zobowiązań np. podjęcie szkolenia zawodowego, uczęszczania do szkoły, nałożyć zakaz przebywania w określonych miejscach i środowiskach, zobowiązać do spotkań z wychowawcą, który sprawdza, czy nieletni wywiązuje się z nałożonych na niego obowiązków, wychowawca pracuje także w tym czasie z rodziną nieletniego, stara się uregulować sprawy rodzinne nieletniego. Rycina 33 Zakres kompetencji Sędziego dla Nieletnich, na tle kompetencji pozostałych sędziów. 32