MAJÑTEK SKARBU PA STWA I PA STWOWYCH OSÓB PRAWNYCH NA DZIE 31 GRUDNIA 2004 R.

Transkrypt

1 M I N I S T E R S T WO S K A R B U PA S T WA SPRAWOZDANIE O STANIE MIENIA SKARBU PA STWA MAJÑTEK SKARBU PA STWA I PA STWOWYCH OSÓB PRAWNYCH NA DZIE 31 GRUDNIA 2004 R. WARSZAWA 2005

2

3 SYNTEZA Sprawozdanie wykonano w dotychczasowym zakresie i wed ug tych samych metod, jednak e z uwzgl dnieniem uwag i postulatów zg aszanych do poprzednich edycji dokumentu. I. Charakterystyka dokumentu Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Paƒstwa jest wykonaniem art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnieƒ przys ugujàcych Skarbowi Paƒstwa (Dz. U. nr 106, poz. 493, z póên. zm.), zgodnie z którym: Minister w aêciwy do spraw Skarbu Paƒstwa przygotowuje i przedk ada Radzie Ministrów oraz, z jej upowa nienia, Sejmowi coroczne sprawozdania o stanie mienia Skarbu Paƒstwa oraz o ekonomicznych, finansowych i spo ecznych skutkach prywatyzacji. Niniejsze Sprawozdanie wykonano po raz dziewiàty wed ug stanu na dzieƒ 31 grudnia 2004 r. w zakresie okreêlonym w rozporzàdzeniu Rady Ministrów z dnia 14 wrzeênia 1999 r. w sprawie szczegó owych zasad ewidencjonowania majàtku Skarbu Paƒstwa (Dz. U. nr 77, poz. 864, z póên. zm.). Na podstawie tego rozporzàdzenia podmioty, którym powierzono mienie Skarbu Paƒstwa, zobowiàzane sà do przekazywania w aêciwemu dysponentowi cz Êci bud etu kopii bilansu lub informacji o stanie mienia Skarbu Paƒstwa. Ten z kolei przekazuje je Ministrowi Skarbu Paƒstwa. Wykorzystujàc takie informacje êród owe w Sprawozdaniu scharakteryzowano nale àce do Skarbu Paƒstwa: dobra kultury, zasoby archiwalne, zasoby naturalne, grunty, obiekty infrastruktury, mienie Skarbu Paƒstwa powierzone agencjom, mienie jednostek podleg ych organom w adzy paƒstwowej, akcje i udzia y, przedsi biorstwa, banki i pozosta e paƒstwowe osoby prawne, inne sk adniki mienia oraz obcià enia publicznoprawne i zobowiàzania. Przedstawiane Sprawozdanie obejmuje majàtek, którym gospodaruje prawie 8 tys. podmiotów. Majàtek Skarbu Paƒstwa zosta przedstawiony w uj ciu prawnym, rzeczowym, iloêciowym, z uwzgl dnieniem odpowiednich podzia ów rodzajowych i na ile by o to mo liwe wartoêciowym. Wycen mienia dostosowano do wyró nionych grup rodzajowych: Po pierwsze, uwzgl dniono mienie wycenione na podstawie wartoêci ewidencyjnych aktywów mienie paƒstwowych jednostek organizacyjnych w kraju i za granicà, nale noêci po likwidacji, a tak e rezerwy paƒstwowe i mienie przekazane do zasobów Agencji. Po drugie, wyodr bniono sk adniki mienia, które mo na wyceniaç wed ug wartoêci netto majàtku podmiotu, do którego Skarb Paƒstwa wniós wk ad majàtkowy. W tej grupie znajdujà si akcje i udzia y, majàtek przedsi biorstw oraz innych paƒstwowych osób prawnych. Po trzecie akcje i udzia y w spó kach publicznych wyceniono wed ug kursu gie dowego. Akcje Skarbu Paƒstwa w spó kach niewielkich lub z nieznacznym udzia em Skarbu Paƒstwa wycenione sà wed ug wartoêci nominalnej. Zrezygnowano z prób wyceny dóbr nie b dàcych przedmiotem obrotu, stale pozostajàcych w asnoêcià Skarbu Paƒstwa, dla których niemo liwe jest okreêlenie nak adów poniesionych na nabycie, wytworzenie lub odtworzenie. Dotyczy to w szczególnoêci mienia w stanie wolnym, z ó kopalin, wód i dóbr kultury. Wycen na podstawie cen rynkowych zastosowano do gruntów. Koszty odtworzenia lub poniesione nak ady pos u y y do wyceny infrastruktury dróg i obiektów drogowych, urzàdzeƒ wodnych i melioracji. Do wyceny lasów wykorzystano szacunek uwzgl dniajàcy ceny drewna. M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A 3

4 Zastosowanie ró nych metod wyceny majàtku Skarbu Paƒstwa powoduje, e poszczególne kwoty sà niewspó mierne. Sumowanie i porównywanie wartoêci sk adników wycenionych ró nymi metodami nie jest mo liwe. Ministerstwo Skarbu Paƒstwa stosuje t samà co w latach poprzednich metod agregacji zbiorczej. W niektórych cz Êciach dokumentu w zwiàzku z nowymi przepisami dotyczàcymi klasyfikacji i ewidencji lub innà zawartoêcià sprawozdaƒ jednostek gospodarujàcych mieniem Skarbu Paƒstwa, zmieni si sposób prezentacji danych szczegó owych. W sprawozdaniu przedstawiono zbiorcze, a dla najwi kszych podmiotów tak e szczegó owe, informacje na temat przekszta ceƒ w asnoêciowych, które mia y miejsce w 2004 r. Wyszczególniono spó ki, w których pakiety akcji posiadane przez Skarb Paƒstwa majà najwi kszà wartoêç ewidencyjnà i przedsi biorstwa paƒstwowe, które posiadajà najwi ksze fundusze w asne. Zamieszczono dane porównawcze pozwalajàce obserwowaç zmiany rozmiarów i struktury zasobów mienia Skarbu Paƒstwa w czasie oraz przedstawiono rzàdowe programy restrukturyzacji i prywatyzacji sektorów i podmiotów realizujàcych zadania publiczne. II. Majàtek Skarbu Paƒstwa, struktura i wartoêç Zestawienie zbiorcze mienia Skarbu Paƒstwa zawiera tabela 14. Z zestawienia zbiorczego mienia Skarbu Paƒstwa wynika, e najwi kszà wartoêç majà grunty, drogi i inne obiekty infrastruktury oraz akcje i udzia y. àczna wartoêç sk adników majàtku Skarbu Paƒstwa w podmiotach gospodarczych na dzieƒ 31 grudnia 2004 r., wynosi a ponad 130 mld z. Sk ada y si na nià akcje i udzia y o wartoêci 119 mld z, oraz majàtek przedsi biorstw i banków paƒstwowych o wartoêci ponad 11 mld z. Zasób w asnoêci rolnej Skarbu Paƒstwa mia wartoêç ok. 18 mld z. WartoÊç nominalnà akcji stanowiàcych rezerwy na realizacj zadaƒ publicznych tworzone na podstawie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji obliczono na ok. 8 mld z. Przedstawiono te szacunkowà wartoêç roszczeƒ zabu aƒskich (ok. 12 mld z ) i reprywatyzacyjnych (36 mld z ). Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Paƒstwa nie mo e byç traktowane jako pe ne wyszczególnienie ani wycena czy to majàtku Skarbu Paƒstwa czy zasobów prywatyzacyjnych. Zawarte w nim informacje mogà jednak stanowiç rzetelnà podstaw do podejmowania kierunkowych decyzji w zakresie gospodarowania mieniem Skarbu Paƒstwa. Grunty Skarbu Paƒstwa Grunty Skarbu Paƒstwa zajmujà tys. ha, co odpowiada 38% terytorium kraju. Grunty Paƒstwowego Gospodarstwa LeÊnego stanowià 64%, a grunty Zasobu W asnoêci Rolnej Skarbu Paƒstwa 24 % powierzchni wszystkich gruntów Skarbu Paƒstwa. Do Skarbu Paƒstwa ciàgle nale y 27% ogó u gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w kraju. Szacunkowa wartoêç gruntów wynosi ok. 246 mld z. Sk ada si na nià m.in.: 74 mld wartoêci gruntów leênych z drzewostanem, grunty rolne na wsi o wartoêci 13 mld, 152 mld z stanowiàcych szacunkowà wartoêç gruntów miejskich w tym mieszkaniowych i przemys owych, ju w ponad 80% zagospodarowanych poprzez oddanie w u ytkowanie wieczyste lub w trwa y zarzàd. Akcje i udzia y Skarbu Paƒstwa oraz spó ki z udzia em Skarbu Paƒstwa W rozdziale 9 Sprawozdania omówiono stan akcji i udzia ów w spó kach. Na koniec 2004 r. by o spó ek z udzia em Skarbu Paƒstwa. Ogó em wartoêç akcji i udzia ów Skarbu Paƒstwa oszacowano na 119 mld z, z czego: 4 M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A

5 wartoêç akcji (kapita ów w asnych) 418 czynnych jednoosobowych spó ek Skarbu Paƒstwa wynosi a 70 mld z, wartoêç akcji i udzia ów w 67 spó kach b dàcych w obrocie publicznym 25,9 mld z, wartoêç akcji i udzia ów w pozosta ych 1156 spó kach 23 mld z. Najwi kszà wartoêç majà akcje jednoosobowych spó ek Skarbu Paƒstwa prowadzàcych dzia alnoêç w bran y energetycznej, przemyêle naftowo-gazowym, transporcie kolejowym, górnictwie w gla kamiennego i przemyêle chemicznym. Majàtek przedsi biorstw i banków paƒstwowych Majàtek 911 przedsi biorstw paƒstwowych (z których dzia alnoêç statutowà prowadzi o 379) i Banku Gospodarstwa Krajowego mia àcznà wartoêç 11,5 mld z. Najwi kszy udzia ma tu Bank Gospodarstwa Krajowego, Poczta Polska i Porty Lotnicze oraz przedsi biorstwa paƒstwowe prowadzàce dzia alnoêç w sektorze us ug komunalnych w województwie Êlàskim. Na majàtek przedsi biorstw prowadzàcych typowà dzia alnoêç komercyjnà przypada mniej ni 2 mld z. Co piàte czynne przedsi biorstwo paƒstwowe to PKS. Majàtek urz dów i instytucji paƒstwowych Dominujàcà pozycj majàtku urz dów i instytucji paƒstwowych (rozdzia 8) razem w uj ciu bilansowym 148 mld z wartoêci aktywów i 124 mld wartoêci funduszy w asnych stanowià (poza akcjami): budynki i budowle (22 mld), zapasy (19 mld), oraz nale noêci i roszczenia (11 mld). W uk adzie resortowym najwi kszà wartoêç ma majàtek jednostek nadzorowanych przez Ministra Skarbu Paƒstwa, Ministra Obrony Narodowej, Ministra Infrastruktury (w tym 4,5 mld z wartoêci Êrodków trwa ych w budowie) oraz Ministra Ârodowiska. Inne mienie Skarbu Paƒstwa Agencje powo ane do gospodarowania sk adnikami mienia Skarbu Paƒstwa dysponowa y aktywami o wartoêci bilansowej netto 21 mld z, z czego 13 mld przypada o na zasób w asnoêci rolnej Skarbu Paƒstwa. Na koniec 2004 r. Skarb Paƒstwa by stronà 733 umów leasingu mienia Skarbu Paƒstwa. Nale noêci z tego tytu u wynosi y 772 mln z. WartoÊç mienia rzeczowego przej tego po likwidacji paƒstwowych jednostek organizacyjnych wynosi a 153 mln z. III. Dynamika zmian 1. Powierzchnia gruntów Skarbu Paƒstwa (rozdzia 5) powoli w tempie nieco ponad 1% rocznie lecz systematycznie maleje. W 2004 r. zmniejszy a si àcznie o 133 tys. ha (1,2%), g ównie z powodu sprzeda y ziemi przez Agencj NieruchomoÊci Rolnych. JednoczeÊnie powierzchnia gruntów osób fizycznych i prawnych zwi kszy a si o ponad 130 tys. ha. 2. W rozdziale 8 uj to wartoêç majàtku b dàcego w zarzàdzie urz dów i instytucji paƒstwowych. Zmiany wartoêci ewidencyjnej tego majàtku w znacznej cz Êci wynikajà ze zmian w sposobie wyceny aktywów (wycena akcji PKO BP w bilansie MSP wed ug wartoêci gie dowej a nie nominalnej). W wielkoêciach porównywalnych wzrost ten wyniós ok. 3%. Od roku 2002 ponad dwukrotnie wzros a wartoêç Êrodków trwa ych w budowie jednostek nadzorowanych przez Ministerstwo Infrastruktury. 3. Rozdzia 9 wraz z zestawem szczegó owych tabel w za àcznikach poêwi cony jest akcjom i udzia om Skarbu Paƒstwa w spó kach handlowych. Dane iloêciowe i wartoêciowe policzono wg opisanych tam metod wyceny, w oparciu o zintegrowany system informatyczny b dàcy cz Êcià systemu ksi gowego resortu. Zauwa alnie maleje liczba spó ek z udzia em Skarbu Paƒstwa. W roku 2001 by o ich 2028, a na koniec W 2004 r. tendencj t stymulowa a konsolidacja w energetyce, a w grupie M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A 5

6 spó ek z mniejszoêciowym udzia em paƒstwa wzrost zainteresowania inwestorów spó kami programu NFI. W 2004 roku po raz pierwszy od roku 2001 Skarb Paƒstwa wprowadza akcje spó ek do obrotu publicznego. W efekcie, g ównie z powodu rozpocz cia notowaƒ gie dowych akcji PKO BP, wartoêç akcji spó ek z udzia em Skarbu Paƒstwa b dàcych w obrocie publicznym wyraênie wzros a. Wzrostowi tej pozycji sprzyja o dodatkowo umocnienie si kursów KGHM i Orlenu. Liczba jednoosobowych spó ek Skarbu Paƒstwa (jssp) prowadzàcych dzia alnoêç w ciàgu ostatnich trzech lat zmala a z 487 do 418. W roku 2004 szybszy by przyrost liczby spó ek powodowany komercjalizacjà (26 podmiotów) wobec kilkunastu rocznie w latach wczeêniejszych. Podobnie przyspieszy a prywatyzacja w drodze sprzeda y akcji 11 spó ek wobec 6 w r Zmniejszanie si liczby spó ek jest powodowane àczeniem ich w wi ksze podmioty (zw aszcza w energetyce). W grupie ma ych jssp znaczàcy jest udzia podmiotów w upad oêci i likwidacji. Zasoby majàtku jssp skoncentrowane sà w du ych podmiotach. Na 15 najwi kszych z nich przypada ponad 2/3 ca ego majàtku jssp. Sumaryczna wartoêç tego majàtku w roku 2004 zmala a, g ównie wskutek cz Êciowej prywatyzacji PKO BP i przekszta ceƒ PKP SA. Efekt ten w cz Êci zniwelowa y zyski spó ek (PGNiG, zak ady chemiczne, elektrownie i zak ady energetyczne, Totalizator Sportowy, niektóre spó ki w glowe), dokapitalizowanie niektórych podmiotów (ARP), ustalenie wartoêci godziwej majàtku konsolidowanych podmiotów w energetyce i komercjalizacja przedsi biorstw paƒstwowych. 4. Systematycznie zmniejsza si liczba przedsi biorstw paƒstwowych (rozdzia 10). Na koniec 2001 r. by o ich 1564, trzy lata póêniej 911. Dzia alnoêç statutowà prowadzi o odpowiednio 731 i 379 podmiotów. Tempo prywatyzacji bezpoêredniej wzros o. W roku 2004 sprywatyzowano 59 przedsi biorstw wobec tylko 29 w roku W roku 2004 w stan likwidacji lub upad oêci postawiono 36 przedsi biorstw. WartoÊç majàtku przedsi biorstw, dzia ajàcych w dziedzinach rynkowych zmniejszy a si w ciàgu lat (w wyniku komercjalizacji, prywatyzacji, w pojedynczych przypadkach komunalizacji) z 4,2 mld z do 1,8 mld. 6 M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A

7 Spis treêci 1. Wst p Podstawa prawna Sprawozdania Prawa majàtkowe Skarbu Paƒstwa i wykonywanie wynikajàcych z nich uprawnieƒ Polityka w aêcicielska Kszta towanie wielkoêci i struktury sektora paƒstwowego Tworzenie rezerw na realizacj i finansowanie wybranych zadaƒ publicznych Ochrona interesów majàtkowych Skarbu Paƒstwa Wykonywanie praw z akcji i udzia ów Zagadnienia metodologiczne Zakres przedmiotowy Sprawozdania Klasyfikacja mienia Skarbu Paƒstwa Klasyfikacja podmiotów dysponujàcych mieniem Skarbu Paƒstwa Zasady wyceny mienia Skarbu Paƒstwa Szczególne zasady wyceny èród a danych Informacje i bilanse ministerstw, urz dów centralnych i wojewodów, agencji Dane w asne Ministerstwa Skarbu Paƒstwa Dobra kultury i zasoby archiwalne Zabytki Prawa Skarbu Paƒstwa do zabytków Organy ochrony zabytków Ewidencja zabytków Zabytki w Polsce Muzealia Materia y biblioteczne Zasoby archiwalne Zakres praw Skarbu Paƒstwa Ewidencja Materia y archiwalne Narastajàcy zasób archiwalny Reprografia Zasoby naturalne Wody Zakres praw Skarbu Paƒstwa i wykonywanie uprawnieƒ Ewidencja Lasy Zakres praw Skarbu Paƒstwa i wykonywanie uprawnieƒ Zasoby Lasy we w adaniu innych jednostek paƒstwowych Geologiczne zasoby naturalne Zakres praw Skarbu Paƒstwa i wykonywanie uprawnieƒ Ewidencja zasobów naturalnych Zasoby bilansowe kopalin w Polsce Wody lecznicze i termalne Zwyk e wody podziemne Parki Narodowe ywe zasoby morza M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A 7

8 4.9. Zasoby cz stotliwoêci radiowych Grunty Skarbu Paƒstwa Dysponenci i u ytkownicy gruntów Skarbu Paƒstwa Rozporzàdzanie nieruchomoêciami Skarbu Paƒstwa Ewidencja gruntów i budynków Grunty Skarbu Paƒstwa Zmiany w stanie gruntów Skarbu Paƒstwa w roku Grunty w zarzàdzie Lasów Paƒstwowych Grunty Zasobu W asnoêci Rolnej Skarbu Paƒstwa Grunty Skarbu Paƒstwa w miastach Zasób nieruchomoêci Skarbu Paƒstwa w gospodarowaniu starostów i prezydentów miast NieruchomoÊci w gospodarowaniu Ministra Spraw Wewn trznych i Administracji Grunty pod autostrady Szacunkowa wartoêç gruntów Skarbu Paƒstwa Obiekty infrastruktury Drogi èród a praw Skarbu Paƒstwa i wykonywanie uprawnieƒ Ewidencja sieci dróg krajowych Wycena wartoêci sieci dróg krajowych Majàtek Skarbu Paƒstwa zwiàzany z gospodarkà wodnà Melioracje wodne podstawowe i obiekty przeciwpowodziowe Ewidencja Stan iloêciowy i utrzymanie urzàdzeƒ melioracyjnych WartoÊç melioracji wodnych podstawowych i obiektów przeciwpowodziowych Wodne budowle in ynierskie utrzymywane przez Urz dy Morskie Zarzàdzanie i ewidencja WartoÊç budowli Mienie Skarbu Paƒstwa powierzone Agencjom W asnoêç rolna Skarbu Paƒstwa Gospodarowanie Zasobem W asnoêci Rolnej Skarbu Paƒstwa NieruchomoÊci Zasobu wy àczone z obrotu Inne mienie Zasobu WielkoÊç i wartoêç Zasobu Mienie powierzone Agencji Mienia Wojskowego Mienie powierzone Wojskowej Agencji Mieszkaniowej Rezerwy paƒstwowe Prawa majàtkowe Skarbu Paƒstwa, zarzàdzanie i ewidencja Rezerwy paƒstwowe gospodarcze Mienie paƒstwowych jednostek organizacyjnych podleg ych organom w adzy publicznej Akcje i udzia y Skarbu Paƒstwa. Spó ki z udzia em Skarbu Paƒstwa Dysponowanie akcjami i udzia ami Skarbu Paƒstwa oraz ich ewidencja Akcje i udzia y z których prawa wykonuje Minister Skarbu Paƒstwa Jednoosobowe spó ki Skarbu Paƒstwa, w których prawa z akcji wykonuje MSP Majàtek jednoosobowych spó ek Skarbu Paƒstwa w nadzorze MSP Spó ki z cz Êciowym udzia em Skarbu Paƒstwa Akcje i udzia y, z których prawa wykonuje minister w aêciwy do spraw gospodarki Akcje i udzia y, z których prawa wykonujà inne organy lub jednostki paƒstwowe WartoÊç akcji i udzia ów Skarbu Paƒstwa Udzia y w mi dzynarodowych instytucjach finansowych M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A

9 10. Przedsi biorstwa i banki paƒstwowe Ustrój przedsi biorstwa paƒstwowego i zakres uprawnieƒ Skarbu Paƒstwa Liczba przedsi biorstw i ich sytuacja prawno ekonomiczna Przedsi biorstwa paƒstwowe w nadzorze za o ycielskim Ministra Skarbu Paƒstwa Bank Gospodarstwa Krajowego Przedsi biorstwa w nadzorze za o ycielskim wojewodów Prywatyzacja przedsi biorstw paƒstwowych w nadzorze wojewodów Przedsi biorstwa w nadzorze Ministra Obrony Narodowej WartoÊç majàtku przedsi biorstw i banków paƒstwowych Inne paƒstwowe osoby prawne Paƒstwowe szko y wy sze Instytucje kultury i instytucje filmowe Jednostki badawczo rozwojowe Samodzielne publiczne zak ady opieki zdrowotnej Polska Akademia Nauk Jednostki certyfikacji i akredytacji Agencje, fundacje i fundusze paƒstwowe Ustanowione ustawà monopole Inne sk adniki mienia Skarbu Paƒstwa Nale noêci z tytu u umów o odp atne korzystanie z mienia Skarbu Paƒstwa Nale noêci Skarbu Paƒstwa z tytu u zbycia mienia Mienie pozosta e po zlikwidowanych paƒstwowych jednostkach organizacyjnych Nale noêci Mienie rzeczowe WierzytelnoÊci Skarbu Paƒstwa Nale noêci z tytu u gwarantowanych przez Skarb Paƒstwa ubezpieczeƒ eksportowych Nale noêci zagraniczne Skarbu Paƒstwa Obcià enia publicznoprawne i zobowiàzania Skarbu Paƒstwa Zasoby majàtkowe s u àce realizacji zadaƒ publicznych paƒstwa Zadania publiczne podmiotów gospodarczych Zasób na zaspokojenie roszczeƒ z tytu u por czeƒ i gwarancji Skarbu Paƒstwa Zaplanowane w bud ecie Paƒstwa dochody z prywatyzacji Zasoby na realizacj celów ustanowionych ustawà o komercjalizacji i prywatyzacji Zobowiàzania wobec pracowników komercjalizowanych przedsi biorstw Cele zwiàzane z reformà ubezpieczeƒ spo ecznych Cele zwiàzane z zaspokojeniem roszczeƒ by ych w aêcicieli Cele zwiàzane z rozwojem nauki i technologii polskiej Pomoc na restrukturyzacj przedsi biorców Zad u enie Skarbu Paƒstwa Zestawienie zbiorcze mienia Skarbu Paƒstwa Za àczniki Za àczniki do rozdzia u Za àcznik do Rozdzia u 7 i Za àczniki do Rozdzia u Akcje Skarbu Paƒstwa w spó kach publicznych Jednoosobowe spó ki Skarbu Paƒstwa Za àczniki do rozdzia u Za àczniki do rozdzia u Spis tabel M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A 9

10

11 1. WST P 1.1. Podstawa prawna Sprawozdania Przedk adane Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Paƒstwa jest wykonaniem art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnieƒ przys ugujàcych Skarbowi Paƒstwa (Dz. U. nr 106, poz. 493, z póên. zm.), zgodnie z którym: Minister w aêciwy do spraw Skarbu Paƒstwa przygotowuje i przedk ada Radzie Ministrów oraz, z jej upowa nienia, Sejmowi coroczne sprawozdania o stanie mienia Skarbu Paƒstwa oraz o ekonomicznych, finansowych i spo ecznych skutkach prywatyzacji. Niniejsze Sprawozdanie wykonano wed ug stanu na dzieƒ 31 grudnia 2004 r. w zakresie okreêlonym w rozporzàdzeniu Rady Ministrów z dnia 14 wrzeênia 1999 r. w sprawie szczegó owych zasad ewidencjonowania majàtku Skarbu Paƒstwa (Dz. U. nr 77, poz. 864, z póên. zm.). W tekêcie uwzgl dnia si równie istotne zdarzenia dotyczàce mienia Skarbu Paƒstwa, które mia y miejsce w roku 2005 w czasie przygotowywania dokumentu. Sprawozdanie o ekonomicznych, finansowych i spo ecznych skutkach prywatyzacji przedk adane jest Sejmowi jako odr bny dokument Prawa majàtkowe Skarbu Paƒstwa i wykonywanie wynikajàcych z nich uprawnieƒ Konstytucja w art. 218 wymaga by akt okreêlajàcy organizacj Skarbu Paƒstwa oraz sposób zarzàdzania majàtkiem Skarbu Paƒstwa mia form ustawy. Zgodnie z art Kodeksu Cywilnego w asnoêç i inne prawa majàtkowe, stanowiàce mienie paƒstwowe, przys ugujà Skarbowi Paƒstwa albo innym paƒstwowym osobom prawnym. Z mocy art. 34 Kodeksu Cywilnego Skarb Paƒstwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiàzków, które dotyczà tylko mienia paƒstwowego nie nale àcego do innych paƒstwowych osób prawnych. Skarb Paƒstwa jest w aêcicielem ca ego majàtku paƒstwowego tylko w sensie ekonomicznym. Wzgl dem paƒstwowych osób prawnych tzn. jednostek organizacyjnych posiadajàcych osobowoêç prawnà, których mienie jest w ca oêci mieniem paƒstwowym, Skarb Paƒstwa dzia ajàc poprzez w aêciwe organy dysponuje tylko uprawnieniami majàtkowymi, które zgodnie z art Kodeksu Cywilnego, okreêlajà odr bne przepisy, w szczególnoêci regulujàce ustrój poszczególnych paƒstwowych osób prawnych. Funkcjonalne i rzeczowe wyodr bnienie sk adników mienia Skarbu Paƒstwa z dawnego mienia ogólnonarodowego (paƒstwowego) dokonane zosta o w dwóch g ównych etapach. Najpierw, wraz z utworzeniem w 1990 roku samorzàdu gminnego mieniem paƒstwowym pozosta y sk adniki, które wówczas: s u y y wykonywaniu zadaƒ publicznych nale àcych do w aêciwoêci organów administracji rzàdowej, sàdów oraz organów w adzy paƒstwowej, nale a y do przedsi biorstw paƒstwowych lub jednostek organizacyjnych wykonujàcych zadania o charakterze ogólnokrajowym lub ponadwojewódzkim, nale a y do Paƒstwowego Funduszu Ziemi. 1 Ustawa z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzajàce ustaw o samorzàdzie terytorialnym i ustaw o pracownikach samorzàdowych (Dz. U r., nr 32, poz.19). M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A 11

12 Nast pnie z dniem 5 grudnia 1990 r. budynki i inne urzàdzenia oraz lokale na gruntach stanowiàcych w asnoêç Skarbu Paƒstwa lub w asnoêç gminy (zwiàzku mi dzygminnego), b dàce w zarzàdzie paƒstwowych osób prawnych sta y si z mocy prawa w asnoêcià tych osób 2. 1 stycznia 1999 r. w zwiàzku z utworzeniem powiatów i województw samorzàdowych z mienia Skarbu Paƒstwa wydzielono i przekazano im na w asnoêç sk adniki majàtku s u àce wykonaniu powierzonych im zadaƒ 3. Do paƒstwa nale à: przedmioty potrzebne do wykonywania jego funkcji ustrojowych, takich m.in. jak obrona, bezpieczeƒstwo obywateli, administracja powierzone paƒstwowym jednostkom organizacyjnym; mienie udost pniane obywatelom i ich organizacjom w celu wspierania ich ró norodnej dzia alnoêci gospodarczej i niegospodarczej, dotyczy to na przyk ad dóbr kultury, ró nego rodzaju dokumentacji, zasobów naturalnych czy dróg; zasoby kapita u, w który wyposa ono podmioty gospodarcze i paƒstwowe osoby prawne prowadzàce dzia alnoêç naukowà, kulturalnà, edukacyjnà, ochron zdrowia, itp.; majàtek rzeczowy przeznaczony do zagospodarowania przez inwestorów prywatnych; do tej grupy nale à na przyk ad zasoby nieruchomoêci rolnych czy rzeczy i prawa pozosta e po likwidacji paƒstwowych jednostek organizacyjnych. W asnoêç paƒstwowa ze wzgl du na jej znaczne rozmiary i zró nicowane przeznaczenie zarzàdzana jest w ró norodnych formach. Sprawy dotyczàce gospodarowania i rozporzàdzania mieniem Skarbu Paƒstwa, w tym komercjalizacji i prywatyzacji przedsi biorstw paƒstwowych oraz narodowych funduszy inwestycyjnych i ich prywatyzacji, jak równie ochrony interesów Skarbu Paƒstwa, obejmuje dzia administracji rzàdowej Skarb Paƒstwa. Wyjàtkiem sà sprawy, które na mocy odr bnych przepisów przypisane sà innym dzia om. Je eli uprawnienia wzgl dem paƒstwowych osób prawnych nie zosta y zastrze one na rzecz innych organów paƒstwowych, przys ugujà one ministrowi w aêciwemu do spraw Skarbu Paƒstwa. Ponadto, je eli z odr bnych przepisów nie wynika, jakiej paƒstwowej osobie prawnej przys ugujà prawa majàtkowe do sk adnika mienia paƒstwowego, prawa te przys ugujà Skarbowi Paƒstwa reprezentowanemu przez ministra w aêciwego do spraw Skarbu Paƒstwa. Prawa wynikajàce z wk adu kapita owego Skarbu Paƒstwa w spó kach realizujà odpowiednie organy administracji, g ównie w formie nadzoru w aêcicielskiego. Wykonywanie praw z akcji i udzia ów skupia si coraz bardziej w urz dzie ministra w aêciwego do spraw Skarbu Paƒstwa. Wskutek zmian ustawowych liczba spó ek, w których Skarb Paƒstwa reprezentujà Ministrowie kierujàcy innymi dzia ami (gospodarki, finansów, transportu, gospodarki morskiej) lub inne instytucje (Agencja NieruchomoÊci Rolnych) maleje. Do szczególnych zadaƒ i kompetencji ministra w aêciwego do spraw Skarbu Paƒstwa najszerzej reprezentujàcego uprawnienia w aêcicielskie Skarbu Paƒstwa nale y: sk adanie oêwiadczeƒ woli o utworzeniu spó ki handlowej lub innej osoby prawnej, zbywanie akcji, wykonywanie praw z akcji i udzia ów, wyra anie zgody na prywatyzacj bezpoêrednià przedsi biorstwa paƒstwowego, zg aszanie sprzeciwu wobec wniosków organów za o ycielskich przedsi biorstw paƒstwowych o likwidacj przedsi biorstwa z przyczyn ekonomicznych, 2 Grunty stanowiàce w asnoêç Skarbu Paƒstwa (a tak e w asnoêç gminy lub zwiàzku mi dzygminnego, z wy àczeniem gruntów Paƒstwowego Funduszu Ziemi), b dàce w tym dniu w zarzàdzie paƒstwowych osób prawnych innych ni Skarb Paƒstwa sta y si z mocy prawa przedmiotem u ytkowania wieczystego. Ustawa z dnia 7 paêdziernika 1992 r. zmieniajàca ustaw o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wyw aszczaniu nieruchomoêci (Dz. U. nr 91, poz.455). 3 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzàdzie województwa (Dz. U. 2001r., nr 142, poz. 1590, z póên. zm.), ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzàdzie powiatowym (Dz. U. 2001r., nr 142, poz. 1592, z póên. zm.); ustawa z dnia 13 paêdziernika 1998 r. Przepisy wprowadzajàce ustawy reformujàce administracj publicznà (Dz. U r., nr 133, poz. 872, z póên. zm.). 12 M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A

13 wykonywanie praw i obowiàzków wynikajàcych z umów o oddanie przedsi biorstwa do odp atnego korzystania i umów sprzeda y przedsi biorstwa, nadzorowanie realizacji zobowiàzaƒ pozacenowych zapisanych w umowach sprzeda y akcji lub udzia ów Skarbu Paƒstwa w spó kach handlowych oraz w statutach i umowach spó ek powsta ych w wyniku prywatyzacji bezpoêredniej, finansowanie z przychodów z prywatyzacji pomocy na ratowanie i restrukturyzacj przedsi biorstw i wspieranie finansowe programu aktywizacji zawodowej, rozpatrywanie wniosków o zgod na rozporzàdzenie przez paƒstwowà osob prawnà sk adnikami aktywów trwa ych, je eli wartoêç rynkowa przedmiotu rozporzàdzenia przekracza równowartoêç w z otych kwoty EURO, gospodarowanie mieniem pozosta ym po zlikwidowanych paƒstwowych jednostkach organizacyjnych lub spó kach z udzia em Skarbu Paƒstwa, mieniem po rozwiàzanych bàdê wygas ych umowach o oddanie przedsi biorstwa do odp atnego korzystania oraz mieniem przej tym przez Skarb Paƒstwa z innych tytu ów, wykonywanie programów prywatyzacyjnych finansowanych ze Êrodków pomocowych, wykonywanie uprawnieƒ Skarbu Paƒstwa w post powaniu upad oêciowym i naprawczym, reprezentowanie Skarbu Paƒstwa w post powaniu egzekucyjnym, podejmowanie czynnoêci procesowych w sprawie o naprawienie szkody wyrzàdzonej przez wydanie ustawy lub rozporzàdzenia Rady Ministrów niezgodnych z Konstytucjà, ratyfikowanà umowà mi dzynarodowà lub ustawà, a tak e w sprawie o naprawienie szkody wyrzàdzonej przez niewydanie takiego aktu normatywnego, którego obowiàzek wydania przewiduje przepis prawa. Mieniem paƒstwowym wydzielonym i oddanym paƒstwowym osobom prawnym gospodarujà przedsi biorstwa, instytucje kultury, uczelnie, instytuty, w adajàce nim pod nadzorem ministra lub wojewody wskazanego przez powo ujàcà je ustaw, rozporzàdzenie lub statut. Szczególne funkcje majà agencje paƒstwowe powo ane dla reprezentowania Skarbu Paƒstwa w odniesieniu do majàtku oddanego im w zarzàd powierniczy. Wszystkie te podmioty wyst pujà w obrocie prawnym w swoim imieniu i na swojà rzecz. WartoÊç przys ugujàcych im sk adników mienia paƒstwowego jest uj ta w ich ksi gach, prowadzonych na podstawie odpowiednich przepisów o gospodarce finansowej i rachunkowoêci. Sk adniki majàtkowe bezpoêrednio wykorzystywane przez organy w adzy i administracji paƒstwowej w realizacji funkcji publicznych paƒstwa (majàtek administracyjny) zarzàdzane sà przez kierowników urz dów lub paƒstwowych jednostek organizacyjnych. Przepisy o gospodarce finansowej tych jednostek uwa ajà je za majàtek w asny jednostki, ewidencjonowany i wykazywany jako aktywa we w aêciwych dokumentach i sprawozdaniach. Inaczej traktowane jest mienie o charakterze dóbr publicznych, wobec którego jednostki paƒstwowe wykonujà funkcje zarzàdcze, regulacyjne, czy inwestorskie. Niektóre sk adniki takiego mienia jak np. grunty i z o a kopalin bywajà obcià ane odp atnie na rzecz osób trzecich. Inne udost pniane sà obywatelom nieodp atnie (drogi, wody, zbiory bibliotek). Sk adniki te najcz Êciej nie podlegajà obrotowi cywilnoprawnemu jako nale àce do ca ego narodu. Dla takich dóbr nie prowadzi si ewidencji finansowej i nie ujmuje si ich w aktywach bilansów jednostek dzia ajàcych w imieniu Skarbu Paƒstwa. Sà one natomiast rejestrowane w zbiorach informacji nazywanych ewidencjami przedmiotowymi. Ca e mienie paƒstwowe obejmuje natomiast zbiorcza ewidencja majàtku Skarbu Paƒstwa prowadzona przez ministra w aêciwego do spraw Skarbu Paƒstwa w zakresie okreêlonym w powo ywanym rozporzàdzeniu Rady Ministrów. Trzeba równie nadmieniç, e w stosunkach cywilnoprawnych Skarb Paƒstwa wyst puje nie tylko jako podmiot praw w aêciciela lub wierzyciela. W licznych sytuacjach na podstawie Konstytucji, kodeksu cywilnego lub kodeksów post powania cywilnego i administracyjnego cià à na nim obowiàzki d u nika wynikajàce z umów lub szkód wyrzàdzonych przez niezgodne z prawem dzia anie w adzy paƒstwowej. M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A 13

14 W szczególnoêci rzàd podjà starania na rzecz naprawienia krzywd wyrzàdzonych aktami nacjonalizacyjnymi, które by y wydane bez podstawy prawnej lub z jej naruszeniem w projekcie ustawy o prawie do rekompensaty za przej te przez Paƒstwo nieruchomoêci oraz niektóre inne sk adniki mienia oraz na rzecz uregulowania problemu tzw. mienia zabu aƒskiego w ustawie o realizacji prawa do rekompensaty z tytu u pozostawienia mienia poza obecnymi granicami paƒstwa polskiego 4. Na realizacj rekompensat z tych tytu ów przeznaczone b dà przychody ze zbycia cz Êci majàtku Skarbu Paƒstwa Polityka w aêcicielska Kszta towanie wielkoêci i struktury sektora paƒstwowego Docelowy kszta t sektora paƒstwowego w gospodarce okreêlono kierunkowo w Programie prywatyzacji majàtku Skarbu Paƒstwa do roku 2006 z listopada 2003 r. Program przewidywa zakoƒczenie zasadniczych procesów przekszta ceƒ w asnoêciowych, dzi ki czemu Polska powinna osiàgnàç struktur w asnoêci zbli onà do innych krajów Unii Europejskiej. Polityka w aêcicielska wobec tych zasobów majàtku Skarbu Paƒstwa, które pozostanà paƒstwowe lub b dà podlega y prywatyzacji w ograniczonym zakresie, podporzàdkowana ma byç celom ochrony interesów strategicznych paƒstwa. Sektory i przedsi biorstwa, w których docelowo dominowaç b dzie w asnoêç paƒstwowa, obejmowaç b dà g ównie infrastruktur, m.in.: porty lotnicze, morskie i Êródlàdowe, linie kolejowe, przesy owe sieci elektroenergetyczne, sieci gazociàgowe i naftowe, strategiczne bazy magazynowe. Domenà w asnoêci paƒstwowej mia y pozostaç równie te sektory, w których nie da si wdro yç pe nej regulacji rynku. Dotyczy to przede wszystkim niektórych przedsi biorstw u ytecznoêci publicznej, niektórych placówek naukowych, podstawowej cz Êci instytucji edukacyjnych, rynku us ug pocztowych. W asnoêç paƒstwowa zostanie zachowana w jednostkach skomercjalizowanych w celu innym ni prywatyzacja jak m.in.: publiczna radiofonia i telewizja, firmy realizujàce okreêlone cele publiczne na mocy szczególnych ustaw jak np. Totalizator Sportowy czy Polskie Linie Kolejowe. Skarb Paƒstwa utrzyma wi kszoêciowe pakiety akcji lub udzia ów w grupach kapita owych powsta ych w ramach konsolidacji sektora przemys u obronnego. Zadaniami szczegó owymi, wynikajàcymi z celów za o onych w Programie prywatyzacji majàtku Skarbu Paƒstwa do roku 2006 by y: finalizowanie prywatyzacji bezpoêredniej oraz pe na prywatyzacja spó ek z mniejszoêciowym udzia em Skarbu Paƒstwa, przekszta cenie prywatyzacji w aktywne narz dzie polityki gospodarczej poprzez przeznaczanie cz Êci wp ywów z prywatyzacji na restrukturyzacj podmiotów gospodarczych zgodnie z regulacjami Unii Europejskiej, prowadzenie prywatyzacji podmiotów o charakterze strategicznym i infrastrukturalnym na podstawie harmonogramów restrukturyzacji i prywatyzacji dla poszczególnych bran gospodarki 5 ; 4 Wed ug Informacji o wynikach analizy umo liwiajacej okreêlenie wysokoêci prawa do rekompensaty dla osób które pozostawi y nieruchomoêci poza obecnymi granicami Panstwa Polskiego w zwiàzku z II wojnà Êwiatowà (tzw. Uprawnieƒ zabu aƒskich) sporzàdzonej przez Ministerstwo Infrastruktury i przyjetej przez Rad Ministrów liczba z o onych wniosków z àdaniami zwrotu mienia albo zap acenia odszkodowania za przej te przez Paƒstwo mienie wynosi 54 tys., a wartoêç roszczeƒ àcznie z rzeczami zabytkowymi szacowana jest na 36 mld z. WartoÊç roszczeƒ zabu aƒskich szacowana jest na 11,6 mld z. W koƒcu 2004 r. oczekiwa o na rozpatrzenie 53 tys. wniosków o potwierdzenie uprawnieƒ zabu aƒskich. 5 Rzàd przyjà szereg programów dla najwa niejszych bran polskiej gospodarki. Programy te ograniczy y zasoby przewidziane do prywatyzacji poszerzajàc pul podmiotów, które pozostanà pod kontrolà paƒstwa. W niniejszym Sprawozdaniu programy wià àce si z zadaniami publicznymi przedstawiono w Rozdziale M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A

15 kapita owe wzmocnienie systemu por czeƒ i gwarancji kredytowych, g ównie dla ma ych i Êrednich przedsi biorstw, wspieranie rozwoju polskiego rynku kapita owego; znaczàce poszerzenie mo liwoêci inwestycyjnych dla stabilnych, d ugoterminowych inwestycji funduszy emerytalnych i inwestycji prywatnych. W sensie ekonomicznym celem prywatyzacji jest wzrost efektywnoêci gospodarowania i poprawa konkurencyjnoêci prywatyzowanych podmiotów, a tak e rozwój rynku kapita owego; w sensie spo ecznym kszta towanie warunków stymulujàcych tworzenie nowych miejsc pracy i poprawa poziomu ycia obywateli Tworzenie rezerw na realizacj i finansowanie wybranych zadaƒ publicznych Dysponowanie cz Êcià akcji lub udzia ów podlega ograniczeniom, jako e stanowià one rezerw na realizacj wybranych zadaƒ publicznych. Ograniczenia te wynikajà zazwyczaj z aktów prawnych, zapisów statutów i umów spó ek, umów prywatyzacyjnych, lub innych dokumentów. Rezerwy tworzono na: nieodp atne udost pnienie akcji lub udzia ów pracownikom i pozosta ym grupom uprawnionych, cele zwiàzane z zaspokojeniem roszczeƒ by ych w aêcicieli mienia przej tego przez Skarb Paƒstwa, ratowanie i pomoc na restrukturyzacj przedsi biorstw, cele zwiàzane z rozwojem nauki i technologii, zaspokojenia roszczeƒ z tytu u por czeƒ i gwarancji Skarbu Paƒstwa Ochrona interesów majàtkowych Skarbu Paƒstwa Umowy prywatyzacyjne Polityka prywatyzacyjna rzàdu, ukierunkowana jest na pozyskiwanie inwestorów gwarantujàcych zaanga owanie kapita owe w rozwój sprywatyzowanych spó ek. Prywatyzacja powinna tak e wp ywaç stabilizujàco na lokalny rynek pracy, nie tworzàc równoczeênie barier w procesie restrukturyzacji spó ek. Zobowiàzania pozacenowe inwestorów Respektowana b dzie zasada, aby po uzyskaniu optymalnej ceny za zbywane aktywa dodatkowo uzyskiwaç pozacenowe zobowiàzania inwestora wobec przedsi biorstwa lub pracowników, które przyczynià si do rozwoju prywatyzowanego przedsi biorstwa. Realizacja zobowiàzaƒ podlega kontroli. Ministerstwo Skarbu Paƒstwa sprawuje bie àcy nadzór nad zobowiàzaniami wynikajàcymi z 2240 umów z inwestorami. Zast pstwo procesowe Zast pstwo procesowe Skarbu Paƒstwa jest dotychczas wykonywane w sposób zdecentralizowany przez ró ne organy i jednostki paƒstwowe, cz sto obs ugiwane przez prywatne kancelarie prawne. W sprawach dotyczàcych prywatyzacji i innych zwiàzanych z zakresem dzia ania urz du Ministra Skarbu Paƒstwa sprawuje je wyspecjalizowana komórka Ministerstwa. Ustawà z 8 lipca 2005 r. utworzona zosta a Prokuratoria Generalna Skarbu Paƒstwa, która ma zapewniç skutecznà ochron prawnà interesów majàtkowych i publicznych Paƒstwa. Po rozpocz ciu dzia alnoêci tej instytucji dojdzie do ujednolicenia zast pstwa procesowego Skarbu Paƒstwa przed sàdami krajowymi i mi dzynarodowymi. Prokuratoria Generalna mo e skutecznie wspomagaç proces naprawy finansów publicznych, broniç Paƒstwa przed roszczeniami i dochodziç roszczeƒ od innych podmiotów. Prokuratoria Generalna b dzie te uczestniczyç w procesie stanowienia prawa, opiniujàc bàdê opracowujàc projekty aktów prawnych. 6 Znaczenie przychodów z prywatyzacji dla bud etu paƒstwa jest znikome. Jedynie w latach 1999 i 2000 udzia ich wyniós odpowiednio 10,6% i 20%. W tym okresie sprywatyzowano mi dzy innymi: Bank Pekao S.A., PZU S.A., Bank Zachodni S.A., Telekomunikacj Polskà S.A., Elektrociep ownie Warszawskie S.A. M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A 15

16 Wykonywanie praw z akcji i udzia ów Prawa z akcji i udzia ów Skarbu Paƒstwa oraz zwiàzane z tym czynnoêci nadzoru wykonuje najcz Êciej Minister Skarbu Paƒstwa, kierujàc si przepisami kodeksu spó ek handlowych, ustaw szczególnych, umów i statutów spó ek. W okresie dochodzenia do docelowego kszta tu sektora paƒstwowego niezb dna jest aktywna polityka w aêcicielska, sprzyjajàca poprawie zarzàdzania w asnoêcià paƒstwowà oraz efektywnemu prowadzeniu procesów prywatyzacji. S u yç temu powinny standardy i mechanizmy nadzoru w aêcicielskiego obowiàzujàce w ca ym obszarze majàtku paƒstwowego. Podejmowanie decyzji strategicznych przys ugujàcych akcjonariuszowi lub zgromadzeniu wspólników jest oddzielone od bie àcego zarzàdu. Nadzór w aêcicielski sprawujà departamenty nadzoru w urz dzie obs ugujàcym Ministra Skarbu Paƒstwa. Sta y nadzór korporacyjny jest wykonywany przez Rady Nadzorcze spó ek powo ywane w ca oêci lub w cz Êci z osób rekomendowanych przez Ministra. W 2004 r. zarzàdzeniem Ministra Skarbu Paƒstwa zosta y wdro one nowe zasady nadzoru w aêcicielskiego nad spó kami z udzia em Skarbu Paƒstwa i paƒstwowymi osobami prawnymi, a w 2005 r. ustalono zasady post powania przy wykonywaniu czynnoêci nadzorczych przez komórki organizacyjne Ministerstwa realizujàce zadania Ministra Skarbu Paƒstwa zwiàzane ze sprawowaniem nadzoru w aêcicielskiego. Na ich podstawie w spó kach Skarbu Paƒstwa wdra a si rozszerzone w porównaniu do obowiàzujàcych przepisów prawa powszechnego formy i procedury nadzoru, wprowadza szczególne mechanizmy monitorowania i oceny dzia alnoêci spó ek, dobiera kadr zarzàdzajàcà i cz onków Rad Nadzorczych spoêród osób w aêciwie przygotowanych i spe niajàcych podwy szone kryteria. 16 M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A

17 2. ZAGADNIENIA METODOLOGICZNE 2.1. Zakres przedmiotowy Sprawozdania Sprawozdanie obejmuje mienie Skarbu Paƒstwa w jego kodeksowym rozumieniu, a wi c tak e uprawnienia wynikajàce z wk adu Skarbu Paƒstwa w majàtek paƒstwowych osób prawnych. W Sprawozdaniu przedstawiono równie zasoby majàtku s u àce realizacji zadaƒ publicznych paƒstwa, a tak e przeznaczone na wykonanie zobowiàzaƒ publicznoprawnych, wynikajàcych z ustaw lub przepisów wydanych na ich podstawie Klasyfikacja mienia Skarbu Paƒstwa Zgodnie z powo ywanym rozporzàdzeniem Rady Ministrów ewidencja mienia Skarbu Paƒstwa prowadzona jest w uj ciu wartoêciowym, z podzia em rodzajowym sk adników uwzgl dniajàcym ich przeznaczenie, sposób zagospodarowania oraz ewidencjonowania. W zwiàzku z tym w niniejszym Sprawozdaniu, mienie Skarbu Paƒstwa zgodnie z zakresem przedmiotowym okreêlonym w rozporzàdzeniu, a tak e uwzgl dniajàc stosowane klasyfikacje podzielono nast pujàco: 1. Dobra kultury narodowej muzealia, zabytki i zasoby biblioteczne stanowiàce publiczne dobra dziedzictwa narodowego, które paƒstwo zamierza utrzymywaç bezterminowo ze wzgl du na ich wyjàtkowe w aêciwoêci historyczne, kulturowe lub Êrodowiskowe; 2. Zasoby archiwalne; 3. Zasoby naturalne, czyli dobra naturalne w stanie nieprzetworzonym, z których korzysta si bez ograniczeƒ w celach niekomercyjnych, lub które mogà byç wykorzystywane gospodarczo pod warunkiem uzyskania koncesji lub pozwolenia: kopaliny, wody, ywe zasoby morza, cz stotliwoêci radiowe i telewizyjne, lasy (obszary leêne i drzewostan) w zarzàdzie PGL Lasy Paƒstwowe, w zarzàdzie Parków Narodowych, wchodzàce w sk ad Zasobu W asnoêci Rolnej Skarbu Paƒstwa i inne; 4. Grunty: zasób nieruchomoêci Skarbu Paƒstwa, którym gospodarujà starostowie, grunty w trwa ym zarzàdzie paƒstwowych jednostek organizacyjnych, w tym wykorzystywane na cele statutowe przez urz dy organów w adzy i administracji paƒstwowej, grunty w Zasobie W asnoêci Rolnej Skarbu Paƒstwa, grunty zarzàdzane przez PGL Lasy Paƒstwowe, grunty w dyspozycji Agencji Mienia Wojskowego i Wojskowej Agencji Mieszkaniowej 7, grunty oddane w u ytkowanie wieczyste osobom prawnym lub fizycznym; 5. Urzàdzenia infrastruktury rozumiane jako ogólnodost pne obiekty, urzàdzenia i instalacje wykorzystywane dla u atwienia dostaw dóbr i us ug lub zapewnienia niezak óconego dzia ania paƒstwa i gospodarki: drogi, mosty i wiadukty, obiekty budownictwa wodnego Êródlàdowego i morskiego, inne urzàdzenia, w tym melioracje; 7 W Sprawozdaniu uwzgl dniono równie klasyfikacj gruntów wed ug u ytków: grunty orne; sady; àki i pastwiska; grunty pod lasami (lasy i tereny zadrzewione); grunty pod wodami (stojàcymi, p ynàcymi); drogi i koleje; tereny zabudowane i zurbanizowane (mieszkaniowe, przemys owe, niezabudowane i rekreacyjne); tereny ró ne, nieu ytki i u ytki kopalne. M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A 17

18 6. Budynki i budowle: wykorzystywane przez paƒstwowe jednostki organizacyjne dla realizacji ich zadaƒ administracyjnych i us ugowych, powierzone Agencjom wykonujàcym zadania z zakresu gospodarowania sk adnikami majàtku Skarbu Paƒstwa lub realizujàcym inne zadania ustawowe, pozosta e po likwidacji i upad oêci przedsi biorstw paƒstwowych i spó ek z udzia em Skarbu Paƒstwa; 7. Finansowe sk adniki majàtku trwa ego Skarbu Paƒstwa, w tym przede wszystkim akcje i udzia y w spó kach handlowych; 8. Sk adniki majàtku obrotowego, w tym nale noêci Skarbu Paƒstwa z tytu u oddania mienia do odp atnego korzystania i z innych umów zawartych przez Skarb Paƒstwa i jego poprzedników prawnych; 9. Rezerwy paƒstwowe gospodarcze; 10. Uprawnienia wynikajàce z wniesienia wk adu majàtkowego do przedsi biorstw paƒstwowych; 11. Uprawnienia w stosunku do majàtku innych paƒstwowych osób prawnych (paƒstwowych szkó wy szych, instytucji kultury, jednostek badawczo-rozwojowych, paƒstwowych Samodzielnych Publicznych Zak adów Opieki Zdrowotnej itd.); 12. Ustanowione ustawà monopole, w tym monopol na gry losowe i zak ady wzajemne Klasyfikacja podmiotów dysponujàcych mieniem Skarbu Paƒstwa Podmioty dysponujàce mieniem paƒstwowym to: organy w adzy wykonawczej i administracji; Minister Skarbu Paƒstwa, do którego nale y (co do zasady) wykonywanie praw z akcji i udzia ów oraz w stosunku do mienia pozosta ego po likwidacji paƒstwowej jednostki organizacyjnej lub przypadajàcego Skarbowi Paƒstwa w wyniku likwidacji lub upad oêci spó ki z jego udzia em; Minister Finansów, który zapewnia realizacj dochodów i wydatków bud etu paƒstwa, realizuje polityk zaciàgania d ugu publicznego, emituje skarbowe papiery wartoêciowe, dochodzi nale noêci i obs uguje zobowiàzania Skarbu Paƒstwa, udziela por czeƒ i gwarancji; paƒstwowe jednostki organizacyjne, których kierownicy reprezentujà Skarb Paƒstwa w odniesieniu do powierzonego im mienia i w zakresie zadaƒ ich urz dów lub jednostek; paƒstwowe osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadajàce osobowoêci prawnej powo ane do gospodarowania szczególnymi rzeczowymi sk adnikami mienia Skarbu Paƒstwa i wykonywania w jego imieniu prawa w asnoêci: Agencja NieruchomoÊci Rolnych (ANR), Agencja Rezerw Materia owych (ARM), Wojskowa Agencja Mieszkaniowa (WAM), Agencja Mienia Wojskowego (AMW), Lasy Paƒstwowe (PGL LP); inne paƒstwowe osoby prawne wyposa one przez paƒstwo w sk adniki majàtkowe niezb dne do podj cia dzia alnoêci statutowej: przedsi biorstwa i banki paƒstwowe, jednostki badawczo rozwojowe, paƒstwowe szko y wy sze, paƒstwowe instytucje kultury, fundacje, których jedynym fundatorem jest Skarb Paƒstwa, paƒstwowe agencje i fundusze celowe, paƒstwowe samodzielne publiczne zak ady opieki zdrowotnej, pozosta e paƒstwowe osoby prawne. 18 M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A

19 Podmioty wykonujàce uprawnienia Skarbu Paƒstwa Zakres uprawnieƒ i zadaƒ Wykonywanie praw: z akcji i udzia ów; w stosunku do mienia pozosta ego po likwidacji paƒstwowej jednostki organizacyjnej lub przypadajàce Skarbowi Paƒstwa w wyniku likwidacji lub upad oêci spó ki z jego udzia em; z tytu u nale noêci za oddanie mienia Skarbu Paƒstwa w odp atne u ytkowanie. Sk adanie oêwiadczeƒ woli o utworzeniu spó ki handlowej lub innej osoby prawnej. Zadania w zakresie: restrukturyzacji i pomocy publicznej; wyp aty odszkodowaƒ z tytu u naruszenia ustaw nacjonalizacyjnych. Reprezentowanie Skarbu Paƒstwa w zakresie zadaƒ urz dów, w tym w szczególnoêci: gospodarowanie Êrodkami finansowymi; rozporzàdzanie nieruchomoêciami Skarbu Paƒstwa; ustanawianie u ytkowania górniczego; wydawanie licencji po owowych; udzielanie por czeƒ i gwarancji Skarbu Paƒstwa. Uprawnienia organu za o ycielskiego Nadzór w stosunku do paƒstwowych osób prawnych utworzonych ustawami Uprawnienia organizatora i nadzór w stosunku do innych paƒstwowych osób prawnych W odniesieniu do nieruchomoêci oddanych w trwa y zarzàd i innego mienia powierzonego dla wykonania zadaƒ ich urz dów Podmioty wykonujàce uprawnienia Minister w aêciwy do spraw Skarbu Paƒstwa (i w przypadkach szczególnych inni ministrowie) W aêciwi ministrowie (i przewodniczàcy zarzàdów jednostek niepaƒstwowych wykonujàcy zadania z zakresu administracji rzàdowej) Minister Skarbu Paƒstwa Minister Obrony Narodowej Minister SprawiedliwoÊci Wojewodowie W aêciwi ministrowie W aêciwi ministrowie Kierownicy urz dów paƒstwowych, dyrektorzy generalni i kierownicy paƒstwowych jednostek organizacyjnych nie posiadajàcych osobowoêci prawnej Jednostki nadzorowane i podporzàdkowane Spó ki z udzia em Skarbu Paƒstwa Zadania z zakresu reprezentowania Skarbu Paƒstwa w aêciwi ministrowie oraz wojewodowie i starostowie wykonujà przy pomocy urz dów obs ugujàcych, dzia ajàcych zgodnie z ich zarzàdzeniami, wytycznymi, decyzjami i poleceniami Przedsi biorstwa paƒstwowe Przedsi biorstwa paƒstwowe (Poczta Polska, Porty Lotnicze, BGK) Szko y wy sze Agencje, fundacje, Fundusze i inne Jednostki badawczo-rozwojowe Instytucje kultury i filmowe Fundacje SPZOZ Jednostki bud etowe Zak ady bud etowe Gospodarstwa pomocnicze Inne M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A 19

20 2.2. Zasady wyceny mienia Skarbu Paƒstwa Rozporzàdzenie Rady Ministrów w sprawie ewidencjonowania majàtku Skarbu Paƒstwa daje Ministrowi Skarbu Paƒstwa prawo oszacowania lub ustalenia wartoêci sk adników mienia Skarbu Paƒstwa na potrzeby ewidencji zbiorczej. Korzystajàc z tego przepisu w Sprawozdaniu dla ka dego rodzaju sk adników mienia przyjmowano mo liwie najw aêciwszà metod wyceny. Zasadniczo przyj to, e do wyceny majàtku Skarbu Paƒstwa mo na stosowaç te same metody, które powszechnie wykorzystuje si do oszacowania wartoêci pieni nej podmiotów gospodarczych i ich mienia oraz rzeczy i praw majàtkowych b dàcych przedmiotem obrotu rynkowego. Takie oszacowanie mo e byç przydatne w ochronie interesów Skarbu Paƒstwa w razie formu owania programów u ycia majàtku Skarbu Paƒstwa do zaspokajania ró nych roszczeƒ lub wsparcia programów paƒstwowych. Z drugiej strony uznano, e do sprawowania funkcji nie polegajàcych na obrocie sk adnikami majàtkowymi wystarczà dane iloêciowe i opisowe, ograniczone do charakterystyki rzeczowej i cech prawnych wyodr bniajàcych majàtek nale àcy do Skarbu Paƒstwa. Uwzgl dnienie powy szych kryteriów powoduje podzia mienia, o którym mowa, na trzy podstawowe grupy: dobra nie b dàce przedmiotem obrotu, stale pozostajàce w asnoêcià Skarbu Paƒstwa, dla których niemo liwe jest okreêlenie nak adów poniesionych na nabycie, wytworzenie lub odtworzenie (mienie w stanie wolnym, z o a kopalin, dobra kultury), dobra nie przeznaczone do obrotu, nabyte lub wytworzone za Êrodki publiczne przez jednostki paƒstwowe, mienie stanowiàce obecnie lub w przysz oêci przedmiot obrotu, w tym prywatyzacji. Zgodnie z przedstawionym za o eniem Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Paƒstwa sporzàdzone zosta o w uj ciu: rzeczowym tylko opisowym lub rodzajowo iloêciowym, bez dokonywania wyceny dla dóbr w stanie naturalnym, dóbr kultury, zasobów dokumentacyjnych i archiwaliów, wartoêciowym-szacunkowym, uwzgl dniajàcym (zagregowanà) wartoêç gruntów leênych wy àczonych z obrotu, wg szacunku eksperckiego a innych gruntów, na podstawie przeci tnych cen rynkowych ustalonych w badaniu G ównego Urz du Statystycznego, wartoêciowym-ksi gowym, z ustalaniem wartoêci z wykorzystaniem sprawozdaƒ sporzàdzanych na podstawie przepisów o rachunkowoêci oraz innych przepisów szczególnych dotyczàcych jednostek paƒstwowych, wartoêciowym-rynkowym, odwo ujàcym si do cen w rzeczywistych transakcjach dobrami lub prawami okreêlonymi co do rodzaju, które zastosowano do akcji notowanych w obrocie gie dowym na Gie dzie Papierów WartoÊciowych w Warszawie i Centralnej Tabeli Ofert. Przyj ta metoda wyceny mienia Skarbu Paƒstwa, odwo ujàca si do zró nicowanej bazy danych êród owych, powoduje jednak e niewspó miernoêç poszczególnych wartoêci, a zatem brak mo liwoêci podania wartoêci mienia Skarbu Paƒstwa jako jednej kwoty. Metodologia wyceny wynika z poszukiwania optimum mi dzy kompleksowoêcià i wartoêcià informacyjnà z jednej strony a kosztami wyceny z drugiej. Uj cie takie nie pozwala na pos ugiwanie si ustalonymi tu wartoêciami w prognozowaniu cen w transakcjach dotyczàcych konkretnych sk adników. Dla takich celów niezb dne jest zastosowanie odr bnych, specjalistycznych metod wyceny uwzgl dniajàcych jednostkowe cechy przedmiotu transakcji i aktualne w okresie transakcji warunki rynkowe. 20 M I N I S T E R S T W O S K A R B U P A S T W A