Angielski słownik psychologii

Transkrypt

1 Wojciech J. Imielski Bogumiła Z. Wesołowska Angielski słownik psychologii i innych nauk społecznych

2

3 Wojciech J. Imielski Bogumiła Z. Wesołowska Angielski słownik psychologii i innych nauk społecznych Pamięci mojej Babci, Marianny Imielskiej ( ) Wojciech Imielski Rodzicom i Siostrze Bogumiła Wesołowska

4 O Autorach Wojciech Jerzy Imielski (ur. 1979) - psycholog, trener umiejętności osobistych, pisarz i publicysta. Zainteresowania naukowe koncentruje wokół psychologii klinicznej człowieka dorosłego, psychologii zdrowia i psychologii społecznej. Pracował w lecznictwie psychiatrycznym, jako biegły sądowy z zakresu psychologii wykonał setki ekspertyz dla organów ścigania. Współprowadzi ośrodek psychologii przemysłowej. Obecnie zajmuje się głównie prowadzeniem szkoleń i warsztatów dla firm i instytucji. Kierownik i opiekun merytoryczny projektu Słownika. Bogumiła Zofia Wesołowska (ur. 1979) - psycholog i socjolog. Od 2006 roku mieszka i pracuje w Wielkiej Brytanii, od 2009 roku w państwowej służbie zdrowia, w tzw. służbie zdrowia psychicznego pierwszego kontaktu (primary mental health care). Aktualnie szkoli się w zakresie terapii poznawczo-behawioralnej i stosuje to podejście w pracy psychoterapeutycznej z osobami cierpiącymi na depresję i zaburzenia lękowe. W latach pracowała jako wolontariusz Samarytan ( The Samaritans ): organizacji działającej na tej samej zasadzie, co polski telefon zaufania. Tłumacz i opiekun techniczny projektu Słownika. Projekt i skład: Alek Zalewski - vilanim@wp.pl 4 Angielski słownik psychologii

5 WSTĘP Jesteśmy świadkami dynamicznego rozwoju wszelkich dyscyplin naukowych. Rosnące możliwości łatwego i szybkiego podróżowania do dowolnych części świata sprawiają, że w obecnych czasach nasza planeta w pewnym sensie staje się coraz mniejsza. Ma to niebagatelny wpływ również na globalną migrację przedstawicieli wszelkich grup zawodowych. Kilka ostatnich lat historii pokazuje, że profesjonaliści z naszego kraju mogą pracować i pracują za granicą również na wysokich, specjalistycznych stanowiskach. Język angielski jest od wielu lat międzynarodowym językiem nauki. Nowoczesna psychologia nie tylko w znaczącym rozmiarze czerpie z osiągnięć psychologii zachodniej, głównie, rzecz jasna, amerykańskiej - również wszelkie liczące się psychologiczne publikacje naukowe coraz częściej tłumaczone są na język angielski. W naszych rodzimych czasopismach psychologicznych bezwzględnym wymogiem skierowania do publikacji jakiegokolwiek artykułu naukowego jest przygotowanie angielskiego streszczenia, zamieszczanego przed właściwą, polską treścią opracowania. Abstrakt taki staje się więc swego rodzaju wizytówką ogłaszanej drukiem pracy. Wielu polskich naukowców publikuje również w specjalistycznej prasie anglojęzycznej. Nowoczesne technologie komunikacyjne umożliwiają sprawną i niemal niczym nie skrępowaną wymianę wiedzy i doświadczeń pomiędzy środowiskami naukowymi wszelkich narodowości i kultur, czego wymownym przykładem jest chociażby fakt, że wraz z mieszkającą w Anglii Współautorką niniejszej publikacji przez cały okres pracy nad Słownikiem kontaktowaliśmy się wyłącznie przez Internet i bezpośrednio nie widzieliśmy się ani razu. Już podczas realizacji magisterskich studiów psychologicznych zauważyłem, że nie ma na polskim rynku wydawniczym specjalistycznego angielskiego słownika psychologii, który tłumacząc pojęcia z tej dziedziny na język obcy oraz z języka obcego na polski ułatwiałby pracę przede wszystkim polskim specjalistom piszącym, czytającym i wykładającym po angielsku lub pracującym w środowisku anglojęzycznym. Z drugiej strony, od wielu lat cennym i pożytecznym zjawiskiem jest zwyczaj zamieszczania angielskich tłumaczeń terminów specjalistycznych w akademickiej psychologicznej literaturze naukowej. Parę lat po studiach, już jako psychologowie z pewnym doświadczeniem zawodowym, postanowiliśmy stworzyć pierwszy w Polsce angielski Słownik Psychologii mając nadzieję, że okaże się on przydatny naukowcom w jakimkolwiek wymiarze i charakterze pracującym w kontakcie z tym językiem. Dobierając i opracowując poszczególne hasła słownikowe staraliśmy się kierować przede wszystkim względami praktycznymi, tak, aby Słownik był pozycją użyteczną dla osób zajmujących się na co dzień psychologią stosowaną oraz dla specjalistów z zakresu wszelkich innych nauk społecznych. Dlatego, obok haseł typowo psychologicznych, zawiera on liczne pojęcia pochodzące z obszaru medycyny, filozofii, pedagogiki, socjologii czy resocjalizacji. Tym bardziej, że teoretyczne i terminologiczne granice pomiędzy wymienionymi dyscyplinami naukowymi nader często bywają zupełnie nieostre. Przygotowując materiał, który złożył się na ostateczny kształt publikacji, kierowaliśmy się wiedzą zaczerpniętą z wielu źródeł, zaś przede wszystkim z własnej wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz z literatury specjalistycznej. Ponieważ jest to pierwsze wydanie Słownika, jako autorzy liczymy na propozycje i uwagi krytyczne ze strony Użytkowników. Szczególnie cenne będą dla nas refleksje osób reprezentujących psychologię i inne nauki społeczne, na co dzień w swej pracy używających języka angielskiego, to zaś głównie ze względu na fakt, że zastosowanie określonych pojęć w praktyce zawodowej niejednokrotnie znacząco różni się od tłumaczeń proponowanych w słownikach językowych. Może to oznaczać, że praktyka psychologiczna w ramach określonej specjalizacji zwyczajowo posługuje się innymi, niż zaproponowane przez nas, tłumaczeniami tych czy innych terminów. Wszelkie ewentualne sugestie i uwagi uprzejmie proszę kierować na adres wojciechimielski@wojciechimielski.pl lub wesolowskab@poczta.fm. Prace nad Słownikiem zostały zakończone w 2009 roku i Słownik ujrzałby światło dzienne dużo wcześniej, gdyby nie trudna do zrozumienia, ostentacyjna niechęć i niebywała nieprzychylność, jaka spotkała nas ze strony przedstawicieli polskiego psychologicznego środowiska naukowego na ostatecznym etapie realizacji projektu. Opisaną przeze mnie, kuriozalną historię starań o wydanie Słownika zainteresowany Czytelnik znajdzie w Internecie. W związku z wielomiesięcznymi, bezskutecznymi problemami z wydaniem Słownika w formie tradycyjnej, w 2012 roku podjęliśmy decyzję o udostępnianiu naszej publikacji nieodpłatnie, dla wszystkich chętnych, licząc, że opracowany przez nas materiał będzie skutecznie służył wielu dobrym ludziom. Słownik, w formie e-booka i aplikacji komputerowej oddajemy do rąk Użytkownika. Jako kierownik projektu, kończąc krótki wstęp do niniejszej publikacji, w imieniu Współautorki i swoim kieruję serdeczne podziękowania do wszystkich Osób, których entuzjazm i wsparcie było dla nas bardzo cenne na wielu etapach tworzenia Słownika. Wojciech Imielski, Bukowno, 2012 r. i innych nauk społecznych 5

6 6 Angielski słownik psychologii

7 część ANGIELSKO- POLSKA i innych nauk społecznych 7

8 8 Angielski słownik psychologii

9 A i innych nauk społecznych 9

10 abasia abazja accommodation akomodacja abderite abderyta acculturation akulturacja aberration aberracja, odchylenie accumulation akumulacja ability zdolność, umiejętność accuracy dokładność ability test test zdolności acephalous acefaliczny ableism ablution abnegation (inaczej: self-denial) dyskryminacja osób nie w pełni sprawnych ablucja abnegacja acetylcholine ache achievement motivation (inaczej: need for achievement) achievement test acetylocholina ból; boleć motywacja osiągnięć, potrzeba osiągnięć test osiągnięć abnegator abnegat achromatic achromatyczny abnormal zaburzony achromatism achromatyzm abnormal affect afekt patologiczny achromatopsia achromatopsja abnormal psychology abnormality abomination psychologia zaburzeń, psychopatologia zaburzenie abominacja acid acoustic acoustic coding kwas akustyczny, dźwiękowy kodowanie akustyczne, słuchowe abortion abreact absence aborcja odreagować absencja, nieobecność acoustic nerve (inaczej: auditory nerve) acoustic similarity effect nerw słuchowy efekt podobieństwa akustycznego absent-mindedness rozkojarzenie, roztargnienie acoustic store magazyn akustyczny absolute thinking absolute threshold absorb absorption abstinence abstinence syndrome (inaczej: withdrawal syndrome) abstract abstraction abstrainer abulia abuse (1) abuse (2; inaczej: ill-treatment; ill-treat) acalculia acceleration acceleration of development accent acceptance accessibility accident accidental sample myślenie absolutystyczne próg absolutny absorbować absorpcja abstynencja, także: powstrzymywanie się zespół abstynencyjny, syndrom odstawienia abstrakcyjny, abstrakt abstrakcja, abstrakt abstynent abulia nadużycie, nadużywanie; nadużywać maltretowanie, wykorzystywanie, molestowanie; maltretować, wykorzystywać, molestować akalkulia akceleracja akceleracja rozwoju akcent akceptacja dostępność wypadek próba przypadkowa acquired acromegaly act (1) act (2) act psychology acting out action activate activating event activation active activisation activity actor - observer difference actual neurosis actualization acuity acupuncture acute acute stress disorder acute stress reaction adapt nabyty akromegalia akt działać psychologia aktów zachowanie typu acting out akcja, działanie aktywować zdarzenie aktywujące (wywołujące, uruchamiające) aktywacja, pobudzenie aktywny aktywizacja aktywność, czynność, działalność różnica między aktorem a obserwatorem nerwica aktualna (w koncepcji Freuda) aktualizacja ostrość akupunktura ostry (jako przeciwieństwo chronicznego) zespół ostrego stresu ostra reakcja na stres adaptować (się) 10 Angielski słownik psychologii

11 adaptation adaptacja, przystosowanie aesthetics estetyka adaptation level adaptation syndrome (inaczej: general adaptation syndrome) adaptor addicted addiction addiction therapy addictive additive additive model additivity adenine adequate stimulus adjective check list adjustment adjustment disorder admiration admire adolescence adolescent adolescent depression Adonis complex adopt adopted child adoption adoption study adoptive family adoration adore adrenaline adrenaline rush adrenergic adrenergic receptor adrenocorticotrophic hormone (ACTH) adulthood adverse drug reaction (inaczej: side-effect) poziom przystosowania, adaptacji ogólny zespół adaptacyjny adaptor uzależniony nałóg, uzależnienie terapia odwykowa uzależniający addytywny model addytywny addytywność adenina bodziec adekwatny lista przymiotników dostosowanie, dopasowanie, przystosowanie zaburzenie adaptacyjne admiracja podziwiać adolescencja, okres dojrzewania adolescent depresja młodzieńcza kompleks Adonisa adoptować dziecko adoptowane adopcja, przysposobienie badania adopcyjne rodzina adopcyjna adoracja adorować, wielbić adrenalina przypływ adrenaliny (potoczne) adrenergiczny receptor adrenergiczny hormon adrenokortykotropowy dorosłość efekt uboczny aetiological aetiology affect affect display affectional bond affective affective disorder (inaczej: mood disorder) affective flattening affiliation affiliation need (inaczej: need for affiliation) affiliative affirm affirmation afterimage agapic love age age regression ageism ageusia aggravation aggression aggressiveness agitation agnosia agonist agony agoraphobia agrammatism agraphia agrypnia AIDS (acquired immunodeficiency syndrome) aim aim-inhibition akathisia akinesia etiologiczny etiologia afekt, emocja okazywanie emocji więź emocjonalna afektywny, emocjonalny choroba afektywna, zaburzenie afektywne, zaburzenie nastroju bladość afektywna [inaczej: spłaszczenie emocjonalne, spłaszczenie (stępienie, spłycenie) afektu] afiliacja potrzeba afiliacji afiliacyjny afirmować afirmacja powidok miłość agapiczna wiek regresja wieku dyskryminacja ze względu na wiek ageuzja agrawacja agresja agresywność pobudzenie agnozja agonista agonia agorafobia agramatyzm agrafia agrypnia AIDS (zespół nabytego upośledzenia odporności) cel; dążyć do czegoś zablokowanie celu akatyzja akinezja advertisement reklama alalia alalia advertising reklama alarm alarm aerophagia aerofagia alarm reaction reakcja alarmowa aesthete esteta alarm singal sygnał alarmowy aesthetic estetyczny alcohol alkohol i innych nauk społecznych 11

12 alcohol amnesic syndrome (inaczej: alcohol amnestic disorder) alcohol bender alcohol dependence (inaczej: alcoholism) alcohol hallucinosis syndrom amnezji poalkoholowej ciąg opilczy (pijaczy) zależność alkoholowa, uzależnienie od alkoholu, alkoholizm halucynoza alkoholowa amimia amnesia amnestic disorder (inaczej: amnesic syndrome) amphetamine amphetamine psychosis amimia amnezja, niepamięć zespół amnestyczny amfetamina psychoza amfetaminowa alcohol intoxication upojenie alkoholowe amplification amplifikacja, wzmocnienie alcohol misuse (inaczej: alcohol abuse) alcoholic Alcoholics Anonymous alexithymia algorithm alibi alienation alimentary canal (inaczej: digestive tract, gastrointestinal tract) alkaloid allergy nadużywanie alkoholu alkoholik, alkoholowy anonimowi alkoholicy aleksytymia algorytm alibi alienacja, wyobcowanie układ trawienny (pokarmowy) alkaloid alergia amplitude amusia amygdala anabolic steroid anachronism anaclitic anaclitic depression anaesthesia anaesthetic anal anal character amplituda amuzja ciało migdałowate steryd anaboliczny anachronizm anaklityczny depresja anaklityczna anestezja, narkoza, znieczulenie anestetyk analny charakter analny, analne cechy osobowości allopsychic orientation orientacja allopsychiczna anal stage faza analna, stadium analne all-or-none law (inaczej: all-or-none principle) allusion allusive alogia alogical alpha male alpha reliability coefficient (inaczej: Cronbach s alpha) altered state of consciousness alternating attention alternating personality (inaczej: dissociative identity disorder, multiple personality disorder, split personality) alternative altruism altruistic Alzheimer s disease ambiguity avoidance ambiguous figure (inaczej: reversible figure) ambitendence ambitendent zasada wszystko albo nic aluzja aluzyjny alogia alogiczny samiec Alfa współczynnik rzetelności alfa, alfa Cronbacha odmienny stan świadomości przerzutność uwagi osobowość wieloraka (naprzemienna, mnoga), dysocjacyjne zaburzenie tożsamości alternatywny altruizm altruistyczny choroba Alzheimera unikanie niejednoznaczności (wieloznaczności) figura niejednoznaczna (wieloznaczna, odwracalna) ambitendencja ambitendentny anal triad analeptic analgesia analitic analogies test analogy analysis analysis of covariance (ANCOVA) analysis of variance (ANOVA) analysis of witness statement/testimony analyst analytical psychology anamnesis anankastic anankastic neurosis (inaczej: obsessivecompulsive disorder) anarchic anarchist anarchy androgen (przymiotnik: androgenic) triada analna analeptyk analgezja analityczny test analogii analogia analiza analiza kowariancji analiza wariancji analiza zeznań świadków analityk psychologia analityczna anamneza anankastyczny nerwica natręctw (anankastyczna), zaburzenie obsesyjno-kompulsywne anarchiczny anarchista anarchia androgen ambivalence ambiwalencja androgenization androgenizacja ambivalent ambiwalentny androgenous androgeniczny amenorrhoea amenorrhea, zatrzymanie miesiączkowania, brak miesiączki androgynous androgyniczny 12 Angielski słownik psychologii

13 andropause (inaczej: male menopause) anex anger angiography anhedonia anima animal magnetism animal psychology animism animistic animosity animus anion anomia anomie anorexia nervosa andropauza aneks gniew angiografia mózgowa anhedonia anima magnetyzm zwierzęcy zoopsychologia, psychologia zwierząt animizm animistyczny animozja animus anion anomia anomia (w teorii E. Durkheima) anoreksja, jadłowstręt psychiczny antinomy antipathy antipsychiatry antipsychotic drug (inaczej: neuroleptic drug) antisocial antisocial personality disorder (inaczej: dissocial personality disorder) anxiety anxiety disorder anxiety hysteria anxiety neurosis anxiolytic (inaczej: antianxiety drug) anxious (1) anxious (2) anxious depression antynomia antypatia antypsychiatria lek przeciwpsychotyczny, neuroleptyczny, neuroleptyk antysocjalny, antyspołeczny antyspołeczne (dyssocjalne) zaburzenie osobowości; osobowość antyspołeczna, dyssocjalna lęk zaburzenie lękowe histeria lękowa nerwica lękowa lek przeciwlękowy (anksjolityczny), anksjolityk zaniepokojony, niespokojny oczekujący z niecierpliwością/w napięciu depresja lękowa anorgasmia anosognosia Antabuse antagonist anterograde amnesia anthropocentrism anthropology anthropomorphism anti-anxiety drug (inaczej: anxiolytic drug) antibody anticholinergic anticipate anticipation anticipation method (inaczej: serial anticipation method) anticipatory socialization anticonformity (inaczej: anticonformism, nonconformity) anticonvulsant antidepressant antidiuretic hormone (inaczej: vasopressin) antigen antihistamine anorgazmia anozognozja esperal antagonista amnezja następcza, amnezja postępowa, anterograda antropocentryzm antropologia antropomorfizm lek przeciwlękowy (anksjolityczny), anksjolityk przeciwciało antycholinergiczny przewidywać, antycypować antycypacja metoda antycypacji socjalizacja antycypacyjna nonkonformizm lek przeciwdrgawkowy lek przeciwdepresyjny, antydepresant hormon antydiuretyczny, wazopresyna antygen antyhistamina anxious personality disorder (inaczej: avoidant personality disorder) apathy Apgar score aphagia aphasia aphonia aphorism aphoristic aphrodisiac a posteriori test appearance apperception appetite application (1) application (2) applied psychology applied research apply appraisal apprehension span (inaczej: attention span) approach approach - approach conflict approach - avoidance conflict osobowość lękliwa, unikająca apatia skala Agar afagia afazja afonia aforyzm aforystyczny afrodyzjak test a posteriori prezencja, wygląd apercepcja apetyt aplikacja zastosowanie psychologia stosowana badania stosowane aplikować, stosować ocena; ocena pracownika zakres uwagi dążenie; podejście konflikt dążenie - dążenie ( zbliżanie - zbliżanie ) konflikt dążenie - unikanie ( zbliżanie - oddalanie ) antihistaminic antyhistaminowy approval aprobata i innych nauk społecznych 13

14 approve aprobować astereognosis astereognozja apraxia apraksja asthenia astenia a priori test test a priori asthenic asteniczny aprosexia aproseksja asthenic body type typ asteniczny, astenik aptitude zdolność, potencjał astigmatism astygmatyzm archetype archetyp asymmetry asymetria argue (1) argumentować ataraxia ataraksja argue (2) kłócić się atavism atawizm argument argument ataxia ataksja arithmetic mean średnia arytmetyczna athletic body type typ atletyczny arousal arousal phase arrogance arrogant art art therapy artefact arteriosclerosis articulation articulatory coding articulatory loop (inaczej: articulatory store, subvocal rehearsal loop) artificial insemination artificial intelligence wzbudzenie, pobudzenie, podniecenie faza pobudzenia arogancja arogancki sztuka arteterapia artefakt arterioskleroza artykulacja kodowanie artykulacyjne pętla artykulacyjna, magazyn artykulacyjny sztuczne zapłodnienie sztuczna inteligencja atonia atrophy atropine attachment attachment disorder (inaczej: reactive attachment disorder) attachment theory attention attention capacity attention deficit attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) attention disorder attention span (inaczej: apprehension span) atonia atrofia atropina przywiązanie reaktywne zaburzenie przywiązania, zaburzenie więzi teoria przywiązania uwaga pojemność uwagi deficyt uwagi zespół nadpobudliwości psychoruchowej, ADHD zaburzenie uwagi zakres uwagi asexual reproduction rozmnażanie bezpłciowe attitude postawa, nastawienie asomatognosia asomatognozja attitude change zmiana postaw Asperger s syndrome zespół Aspergera attitude scale skala postaw aspiration aspiracja, dążenie attractive atrakcyjny aspire aspirować attractiveness atrakcyjność aspirin aspiryna attribute atrybut assertive asertywny attribution atrybucja, przypisywanie assertiveness assertiveness training assimilation assimilation - contrast theory association association test (inaczej: word-association test) associationism asertywność trening asertywności asymilacja teoria asymilacji - kontrastu asocjacja, kojarzenie, skojarzenie test skojarzeń słownych, metoda skojarzeń (asocjacji) asocjacjonizm attribution error (inaczej: fundamental attribution error) attribution theory attributional bias atypical antipsychotic atypical depression audience audience effect błąd atrybucji, podstawowy błąd atrybucji teoria atrybucji skrzywienie atrybucyjne lek przeciwpsychotyczny (neuroleptyk) II generacji (atypowy) depresja atypowa audytorium efekt audytorium associative illusion iluzja skojarzeniowa audile słuchowiec associative interference (inaczej: associative inhibition) interferencja skojarzeniowa audiokinetic response auditory reakcja audiokinetyczna słuchowy associative learning uczenie kojarzeniowe auditory adaptation adaptacja słuchowa associative memory pamięć kojarzeniowa auditory canal kanał słuchowy 14 Angielski słownik psychologii

15 auditory cortex kora słuchowa auto-suggestion autosugestia auditory hallucination halucynacja słuchowa autotopagnosia autopagnozja auditory illusion złudzenie słuchowe availability dostępność auditory masking maskowanie słuchowe availability heuristic heurystyka dostępności auditory nerve (inaczej: acoustic nerve) nerw słuchowy average (1) średnia (potoczne określenie średniej arytmetycznej) auditory receptive field słuchowe pole odbiorcze average (2) średni, przeciętny auditory receptor auditory system receptor słuchowy układ słuchowy average error method (inaczej: method of average error) metoda średniego błędu aura authentic authenticity aura autentyczny autentyczność average linkage between groups method average linkage within groups method metoda średniego związku międzygrupowego metoda średniego związku wewnątrzgrupowego authoritarian autorytarny aversion awersja authoritarianism autorytaryzm aversion therapy terapia awersyjna authority (1) autorytet aversive awersyjny, nieprzyjemny authority (2) władza, organ władzy aversive stimulus bodziec awersyjny autism autyzm avoidance unikanie autism spectrum disorder zaburzenie ze spektrum autystycznego avoidance - avoidance conflict konflikt unikanie-unikanie ( oddalanie-oddalanie ) autistic autistic child autystyczny dziecko autystyczne avoidant personality disorder (inaczej: anxious personality disorder) osobowość lękliwa, unikająca autistic disorder zaburzenie autystyczne aware świadomy autobiographical memory pamięć autobiograficzna axiology aksjologia autochthonous autochtoniczny axiom aksjomat auto-education autoedukacja axon (inaczej: nerve fibre) akson, neuryt auto-erotic autoerotyczny axonal transport przewodzenie aksonalne auto-erotism autoerotyzm autogenic training trening autogeniczny, autogenny autohypnosis (inaczej: selfhypnosis) autohipnoza autokinetic effect efekt autokinetyczny automatic automatyczny automatic processing przetwarzanie automatyczne automatism automatyzm auto-narration autonarracja autonoetic autonoetyczny autonomic autonomiczny autonomic nervous system autonomiczny układ nerwowy autonomy autonomia autonomy versus shame and doubt autonomia versus wstyd i niepewność (w koncepcji E. Eriksona) autopsy autopsja autopsychic orientation orientacja autopsychiczna autoreceptor autoreceptor autoscopy autoskopia i innych nauk społecznych 15

16 16 Angielski słownik psychologii

17 B i innych nauk społecznych 17

18 babbling gaworzenie beta coefficient współczynnik beta Babinski reflex odruch Babińskiego beta-blockers beta-blokery backward association (inaczej: retroactive association) kojarzenie retroaktywne beta-endorphins betel beta-endorfiny betel bacteriophobia bakteriofobia between-groups variance wariancja międzygrupowa bacterium (liczba mnoga: bacteria; przymiotnik: bacterial) bakteria bias bibliography stronniczość bibliografia bandwagon effect owczy pęd, tendencja do naśladowania opinii i zachowań większości Big Five bigamy Wielka Piątka bigamia banishment banicja bigotry nietolerancja, bigoteria barbarian (barbarous, barbaric) barbiturates barrier basement effect (inaczej: floor effect) barbarzyński barbiturany bariera efekt podłogowy bilateral transfer bilingual binaural binding binge-eating disorder transfer bilateralny dwujęzyczny dwuuszny wiązanie napady obżarstwa basic mistrust (inaczej: basic distrust) basic research (inaczej: theoretical research) podstawowa nieufność badania teoretyczne binocular bioactive biochemical dwuoczny bioaktywny biochemiczny basic rule of psychoanalysis (inaczej: fundamental rule of psychoanalysis) podstawowe prawo psychoanalizy biochemistry biodata biochemia dane biograficzne/personalne basic trust versus basic mistrust podstawowe zaufanie versus podstawowa nieufność (w koncepcji E. Eriksona) bioelectrical current bioenergetics bioprąd bioenergetyka battered baby (battered child) syndrome battered wife syndrome syndrom bitego dziecka syndrom bitej żony bioenergotherapy biofeedback bioenergoterapia biologiczne sprzężenie zwrotne Beck Depression Inventory Skala Depresji Becka biogenetics biogenetyka bed-wetting (inaczej: nocturia) behaviour behaviour control behaviour therapy (inaczej: behaviour modification) moczenie nocne zachowanie kontrola behawioralna terapia behawioralna biogenic biogenic amine biographical biography biological clock biogeniczny amina biogeniczna biograficzny biografia zegar biologiczny behavioural behawioralny biological rhythm rytm biologiczny behavioural decision theory behawioralna teoria decyzji biologism biologizm behaviourism behawioryzm biology biologia behaviourist behawiorysta biomedical biomedyczny belief przekonanie, wiara, pewność biometrics biometryka bell-shaped curve (inaczej: normal curve, Gaussian curve) krzywa dzwonowa/normalna, krzywa Gaussa biometry biopsychology biometria biopsychologia Bem Sex Role Inventory Skala Ról Płciowych Bema biorgam biogram benefit - cost analysis (inaczej: cost - benefit analysis) analiza korzyści i kosztów (zysków i strat) biorhythm biostimulation biorytm biostymulacja benzodiazepines benzodiazepiny biotechnology biotechnologia bereavement bestiality (1) bestiality (2) żałoba po śmierci bliskiej osoby bestialstwo zoofilia (przestarzałe) bipolar bipolar cell dwubiegunowy; dwubiegunówka (potocznie o chorobie afektywnej dwubiegunowej) komórka dwubiegunowa 18 Angielski słownik psychologii

19 bipolar disorder (inaczej: bipolar affective disorder, dawniej: manic-depressive psychosis) birth defect (inaczej: congenital disorder) birth injury zaburzenie dwubiegunowe, choroba afektywna dwubiegunowa, dawniej: psychoza maniakalno-depresyjna wada rozwojowa, wada wrodzona uraz porodowy bottom-up processing boycott bradycardia bradykinesia bradyphrenia przetwarzanie oddolne bojkot bradykardia bradykinezja bradyfrenia birth trauma (1) uraz porodowy brain mózg birth trauma (2) bisexual bisexualism (bisexuality) trauma narodzin biseksualny, osoba biseksualna biseksualizm brain imaging (inaczej: neuroimaging) brainstem (brain stem) brainstorming obrazowanie mózgu pień mózgu metoda burzy mózgów bizarre dziwaczny brainwashing pranie mózgu Black person osoba czarnoskóra, Murzyn bravado brawura blaming the victim obwinianie ofiary brief psychotherapy psychoterapia krótkoterminowa blastocyst blind blind spot blind study blindness blink reflex bliss block block diagram (inaczej: flow chart) blood blood alcohol level (inaczej: blood alcohol concentration) blood group blastocysta ślepy; niewidomy, osoba niewidoma ślepy punkt, plamka ślepa ślepa próba ślepota, utrata wzroku odruch mrugania błogostan blokada diagram blokowy, schemat blokowy krew poziom alkoholu we krwi grupa krwi brief psychotic disorder brightness Broca s area (inaczej: Broca s centre, Broca s speech centre) brotherhood brutal brutality bulimia nervosa burnout bystander effect epizod psychotyczny; nagłe, ostre i przemijające zaburzenie psychotyczne jaskrawość obszar Broca, ośrodek Broca, ośrodek mowy Broca braterstwo brutalny brutalność bulimia wypalenie zawodowe efekt widza/przechodnia blood-brain barrier bluff body body dysmorphic disorder (inaczej: dysmorphophobia) body image body language Bogardus social distance scale boheme (bohemia) bonding boomerang effect borderline intellectual functioning (inaczej: borderline intelligence) borderline personality disorder boredom boring bottleneck theory bottom-up attention bariera krew-mózg blef; blefować ciało zaburzenie dysmorficzne (dysmorfofobia) obraz ciała język (mowa) ciała skala dystansu społecznego Bogardusa bohema formowanie więzi efekt bumerangowy pogranicze funkcjonowania intelektualnego, ociężałość umysłowa zaburzenie osobowości typu borderline, osobowość z pogranicza nuda nudny teoria szyjki od butelki uwaga mimowolna i innych nauk społecznych 19

20 20 Angielski słownik psychologii

21 C i innych nauk społecznych 21

22 cachexia kacheksja catecholamine katecholamina caffeine kofeina categorical kategoryczny calcium wapń categorical imperative imperatyw kategoryczny calque kalka słowna categorical variable zmienna kategoryczna cancer rak, nowotwór categorization kategoryzacja cancerophobia kancerofobia catharsis katarsis cannabis konopie cathexis kateksja (w psychoanalizie) cannibal kanibal causal przyczynowy cannibalism kanibalizm causal effect związek przyczynowy cannibalistic kanibalistyczny ceiling effect efekt sufitowy canon kanon cell komórka canonical correlation korelacja kanoniczna cell division podział komórek capacity zdolność, pojemność cenestopathy cenestopatia carcinogenic rakotwórczy censor cenzor, cenzurować cardiovascular kardiowaskularny censorship cenzura career kariera central centralny, ośrodkowy career advice (inaczej: career coaching, career counselling) carotene doradztwo zawodowe karoten central auditory processing disorder central nervous system centralne zaburzenie przetwarzania słuchowego centralny (ośrodkowy) układ nerwowy carrier nosiciel central tendency tendencja centralna Cartesian dualism dualizm kartezjański central vision widzenie centralne, dokładne cascade processing przetwarzanie kaskadowe centration centracja case study caste castrate castration castration complex castrato casualty studium przypadku, kazuistyka kasta kastrować kastracja kompleks kastracyjny kastrat ofiara (osoba ranna lub zabita w wypadku, katastrofie itp.) centre of the brain cephalocaudal cephalopod cerebellum cerebral cerebral cortex cerebral hemisphere cerebral palsy ośrodek mózgowy cefalokaudalny głowonóg móżdżek mózgowy kora mózgowa półkula mózgu porażenie mózgowe casuistic kazuistyczny cerebrospinal mógowo-rdzeniowy casuistry kazuistyka cerebrospinal fluid płyn mózgowo-rdzeniowy catabolism katabolizm cerebrotonic cerebrotonik catalepsy catamnesis cataplexy cataract catastrophe katalepsja katamneza katapleksja katarakta katastrofa cerebrovascular accident (inaczej: stroke) cerebrum challenge challenging behaviour udar mózgu kresomózgowie, mózg wyzwanie zachowanie sprawiające trudności catastrophic katastroficzny change zmiana catastrophism katastrofizm chaos chaos catathymia katatymia chaotic chaotyczny catathymic amnesia (inaczej: episodic amnesia, lacunar amnesia) catatonia catatonic shizophrenia amnezja wybiórcza/epizodyczna katatonia schizofrenia katatoniczna character character disorder character neurosis charakter zaburzenie charakteru, zaburzenie osobowości nerwica charakteru 22 Angielski słownik psychologii