Spis treści WSTĘP... 3

Transkrypt

1

2 Spis treści WSTĘP... 3 DEFINICJA KONTROLI ZARZĄDCZEJ... 3 DEFINICJA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO... 3 KONTROLA ZARZĄDCZA A AUDYT PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE... 5 PRZYKŁADY DOBRYCH PRAKTYK CZYLI OD CZEGO MOŻNA ZACZĄĆ... 6 AUDYTOR WEWNĘTRZNY BIBLIOGRAFIA:

3 Wstęp Organizacje pozarządowe realizując projekty unijne oraz finansowane z innych zewnętrznych źródeł publicznych podlegają kontroli merytoryczno finansowej. Wszystkie kontrole zewnętrzne oraz audyty zewnętrzne mają na celu zweryfikowanie poprawności realizacji projektów, na które organizacja otrzymała dofinansowanie lub współfinansowanie. Niniejszy e-book ma celu zapoznanie czytelnika z narzędziami, które mogą skutecznie przygotować każdą organizację do takiej kontroli. Opisane rozwiązania są przede wszystkim wskazówkami, które mogą każdej, nawet małej organizacji, ułatwić realizacje projektów i uchronić ją przed niewłaściwym wykorzystaniem środków publicznych. Definicja kontroli zarządczej Kontrola zarządcza szczegółowo opisana jest w ustawie o finansach publicznych jako zespół działań, które należy podejmować w podmiotach sektora finansów publicznych. Większość dużych podmiotów z sektora gospodarki wolnorynkowej również wspomaga się tym mechanizmem w celu osiągania większych korzyści finansowo ekonomicznych. Dzięki temu może skutecznie konkurować na wolnym rynku i zapewnić sobie wysoki poziom zarządzania, w tym także zasobami kadrowymi. Kontrola zarządcza w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy. Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie w szczególności: 1. zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi; 2. skuteczności i efektywności działania; 3. wiarygodności sprawozdań; 4. ochrony zasobów; 5. przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania; 6. efektywności i skuteczności przepływu informacji; 7. zarządzania ryzykiem. Kontrola zarządcza w organizacji pozarządowej nie powinna różnić się od tej opisanej w ustawie o finansach publicznych. Definicja audytu wewnętrznego Pojęcie audyt pochodzi od łacińskiego słowa audire i oznacza: słuchać, przesłuchiwać, badać. W okresie średniowiecza audytorem był członek sądu, który prowadził śledztwo. Termin audytora w polskim systemie zaczął funkcjonować od początku lat dziewięćdziesiątych. Ustawa z 27 lipca 2001 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998 roku wprowadziła obowiązek audytu wewnętrznego dla Jednostek Sektora Publicznego. Zachodzące przemiany w polskiej gospodarcze oraz częste zmiany przepisów wymusiły na prywatnych podmiotach stosowanie instrumentu audytu wewnętrznego jako sposobu na niezależny, profesjonalny i obiektywny mechanizm, dzięki któremu zarząd może zobaczyć braki i słabości swojej firmy. Dzięki działaniom doraźnym i zapewniającym audyt zapewnia skuteczne prowadzenie wszystkich operacji i czynności organizacji, przynosi wartość dodaną 3

4 dzięki ujawnieniu braków i słabości oraz wskazuje, w jaki sposób można uzyskać wyższą jakość i wydajność powierzonych zasobów. Według definicji podanej przez The Institute of Internal Auditors (IIA) audyt jest niezależną działalnością doradczą i weryfikującą (ang. assurance activity), której celem jest usprawnienie operacyjne organizacji i wniesienie do niej wartości dodanej. Audyt wewnętrzny pomaga organizacji w osiąganiu jej celów poprzez systematyczne i metodyczne podejście do oceny i doskonalenia skuteczności procesów zarządzania ryzykiem, kontroli i zarządzania organizacją (ang. governance). Audyt wewnętrzny to ogół działań obejmujących: niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, w tym procedur kontroli wewnętrznej, w wyniku którego kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności, efektywności i skuteczności tych systemów, czynności doradcze, w tym składanie wniosków, mające na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki. Ocena funkcjonowania organizacji powinna odbywać się w ramach audytu wewnętrznego z wykorzystaniem następujących kryteriów: legalności, gospodarności, celowości, rzetelności, przejrzystości i jawności. Łatwo można zauważyć, że podobne kryteria są oceniane także przez zewnętrzne kontrole w ramach realizowanych projektów unijnych, w tym zasady konkurencyjności, która wprost odwołuje się do kliku z nich. Wprowadzenie audytu może zatem stanowić cenne narzędzie zapobiegające niekwalifikowalności wydatków w ramach PO KL. Celem określenia potrzeb w zakresie audytu danego podmiotu jest identyfikacja obszaru audytu. Obszar audytu jest natomiast ściśle związany z rodzajami ryzyka, które w nim istnieją. Obszarami tymi mogą być procesy, działania i zjawiska, w których pewne nieprawidłowości mogą zagrażać w osiągnięciu zamierzonych celów. Odwołując się wprost na obszar projektowy celami tymi mogą być cele szczegółowe i cel główny projektu oraz określone wskaźniki we wnioskach o dofinansowanie różnych projektów. W ramach określonych obszarów ryzyka należy wyodrębnić konkretne zadania audytowe. Zadania te mogą być podzielone na jeszcze mniejsze części zwane obiektami audytu. Schemet 1.1. pokazuje opisaną powyżej strukturę: Obszar Audytu Obszar ryzyka Obszar ryzyka Obszar ryzyka Zadnie audytowe Zadanie audytowe Obiekt audytu Obiekt audytu 4

5 Tradycyjnie wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje audytu wewnętrznego. Pierwszym rodzajem jest audyt finansowy obejmujący: a) poprawność i kompletność sporządzania sprawozdań finansowych oraz zgodność z obowiązującymi przepisami prawa, b) ocenę oszczędności i wydajności zrealizowanych działań, c) ocenę prawidłowości przeprowadzonych transakcji. Patrząc się wprost na organizacje pozarządowe audyt finansowy może odejmować następujące obszary: a) poprawność sporządzania wniosków o płatność, b) kwalifikowalność wydatków w ramach PO KL lub też innych wytycznych zgodnie z którymi wydatkowane są środki finansowe pozyskane ze źródeł zewnętrznych, c) prawidłowość stosowania zasady efektywnego zarządzania finansami, d) ocenę wydatkowania środków za pomocą utworzonych subkont bankowych dla potrzeb realizacji projektu, prawidłowość refundacji wydatków, realizacji przelewów bankowych, sposobu naliczania kosztów ryczałtowych i pośrednich w ramach realizowanych projektów. Drugim rodzajem jest audyt operacyjny i może on w organizacji pozarządowej obejmować następujące obszary: a) badanie wydajności i skuteczności systemu kontroli zarządczej, b) ocenę efektywności zarządzania ryzykiem, c) ocena kierowania organizacją, d) ocena wydajności i skuteczności funkcjonowania organizacji. Trzecim rodzajem audytu jest audyt informatyczny, który obejmuje systemy informatyczne, bazy danych, systemy poufności, bezpieczeństwa i dostępności. Dla organizacji to przede wszystkim obszar związany ze zbieranymi i przetwarzanymi danymi osobowymi w ramach realizowanych projektów oraz rejestry upoważnień do przetwarzania danych osobowych. Kontrola zarządcza a audyt podobieństwa i różnice Kontrola oraz audyt bardzo często w praktyce są utożsamiane, a nawet stosowane naprzemiennie. Jest to niestety duży błąd ponieważ mają one zupełnie odmienne znaczenie. Kontrola polega na ciągłej ocenie organizacji w celu ujawnienia niedociągnięć i nieprawidłowości, natomiast audyt wewnętrzny ma na celu utrzymanie w organizacji skutecznych mechanizmów kontroli przez ocenę ich skuteczności i efektywności. Ponadto audyt zapewnia ciągłe doskonalenie. W wyniku prowadzonych kontroli zewnętrznych i wewnętrznych porównujemy stan rzeczywisty ze wzorcem. Można to najlepiej odnieść do kontroli przeprowadzanych przez instytucje zewnętrzne. Zespół kontrolujący sprawdza poprawność realizacji projektu na podstawie zatwierdzonego wniosku o dofinansowanie projektu. Kontrola projektu obejmuje także kontrolę wewnętrzną. Poprzez nadanie uprawnień kierownikowi lub koordynatorami projektu powinna następować bieżąca kontrola nad jego realizacją. Kontrola taka często wspomagana jest poprzez narzędzie związane z monitorowaniem założonych wskaźników, celów i rezultatów. Kontrola wewnętrzna jest jednak dość subiektywną oceną i ściśle jest powiązana z kulturą organizacyjną funkcjonującą w danej organizacji. Kontrola polega na delegowaniu uprawnień i odpowiedzialności na niższe szczeble. Audyt wewnętrzny natomiast stale nadzoruje mechanizmy kontroli zarządczej, ocenia je oraz wskazuje słabe punkty tej kontroli. Rzetelny 5

6 i obiektywny audyt powinien doprowadzić do zmian w kontroli zarządczej i wskazać rozwiązania dzięki którym cała organizacja będzie lepiej funkcjonować. Audyt wewnętrzy obejmuje również obszar doradczy. Poniższa tabela przedstawia największe podobieństwa i różnice w kontroli wewnętrznej, audycie wewnętrznym i kontroli zarządczej. Kontrola Audyt wewnętrzny Kontrola zarządcza wewnętrzna Zakres przedmiotowy Dotyczy procesów związanych z wydatkowaniem środków w ramach realizowanego projektu Dotyczy systematycznej oceny kontroli zarządczej, obejmuje czynności doradcze, które służą usprawnieniu funkcjonowania całej organizacji Dotyczy zgodności działań z obowiązującymi przepisami i wytycznymi, zarzadzania ryzykiem, ochrony zasobów, przepływu informacji, zarzadzania zasobami ludzkimi Obszar działania Budżet projektu Wszystkie obszary Wszystkie obszary Osoba Zarząd organizacji Zarząd organizacji Zarząd organizacji odpowiedzialna Osoby Kadra zarządzająca Audytor wewnętrzny Zarząd, koordynatorzy, odpowiedzialne za projektem skarbnik, sekretarz, realizację główny księgowy Sposób oceny Zgodnie z zapisami wniosku o Systemowy zgodnie z przyjętymi zasadami Systemowy zgodnie z przyjętymi zasadami dofinansowanie projektu Częstotliwość oceny Na bieżąco Zgodnie z planem audytu Po zakończeniu roku, lub projektu Cel Bieżące wykrywanie błędów i nieprawidłowości w ramach realizowanego projektu Zapewnienie prawidłowego działania całego podmiotu oraz wniesienie wartości dodanej Zapewnienie realizacji celów zgodnie ze statutem i przepisami prawnymi, zapewnienie realizacji zadań w sposób zgodny z kwalifikowalnością wydatków oraz zasadami realizacji projektów Przykłady dobrych praktyk czyli od czego można zacząć Najlepszym momentem na wprowadzenie dobrych praktyk wynikających z nowoczesnego i skutecznego 6

7 zarządzania organizacją jest ten moment, w którym zarząd organizacji uświadomi sobie o zagrożeniach wynikających nie tylko z realizacji poszczególnych projektów, ale także z zagrożeń i ryzyk jakie pochodzą ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. Rodzaj ryzyka Opis potencjalnych skutków dla organizacji Ryzyka zewnętrzne Ryzyko polityczne Ryzyko polityczne wynika z podejmowanymi decyzjami politycznymi w kraju. Najpopularniejszym ryzykiem dla NGO jest zmiana polityki państwa w zakresie zlecenia zadań publicznych. Ryzyko społeczne Ryzyko prawne Ryzyko płynności Ryzyko społeczne wynika z postaw poszczególnych grup społecznych. Dla organizacji to może być ryzyko podczas realizacji projektu na obszarze w którym organizacja jeszcze nie realizowała projektu specyficzna grupa ze względu na pochodzenie, wyznanie religijne lub kulturowe Ryzyko związane ze zmieniającymi się przepisami prawnymi i wytycznymi. Dla organizacji pozarządowych ryzyko to jest bardzo znaczące podczas realizacji projektów. Z doświadczenie wiemy, że co roku zmieniają się wytyczne w zakresie kwalifikowalności, pojawiają się liczne interpretacje, które nie wpływają na bezpieczną i prawidłową realizacje projektów. Niewiele jednak organizacji korzysta z pomocy prawnej w tym zakresie i często powoduje to nie kwalifikowalność projektów Ryzyko związane z utratą płynności finansowej stanowi jedno z podstawowych ryzyk związanych z realizacją projektów i wynika ono z dwóch elementów: 1. rozpoczęcie realizacji projektu następuje przed podpisaniem umowy (długi proces związany z negocjacjami, przygotowaniem dokumentów pod umowę ) 2. korekty wniosków o płatność wydłużają okresy rozliczeniowe i problemy z płynnością finansową Ryzyka wewnętrzne Ryzyko zarządzania Ryzyko zasobów ludzkich Jest to ryzyko wynikające z ludzkiej omylności ale także i celowych i negatywnych zachowań działających na szkodę podmiotu Ryzyko związane z zaniedbań pracowników ale i także niewłaściwej polityki personalnej (motywacja, podział 7

8 odpowiedzialności, rozwój osobisty). Ryzyko zmieniającego się otoczenia Ryzyko operacyjne Ryzyko związane zmieniającymi się warunkami na rynku od momentu kiedy zostanie napisany projekt aż do momentu jego realizacji. To ryzyko krótkookresowe związane z bieżącą działalnością organizacji W powyższej tabeli na czerwono zaznaczyłam największe ryzyko, które występuje w każdej organizacji. Jest ono najistotniejsze z punktu widzenia skutków dla organizacji ponieważ często związane jest z nie kwalifikowalnością uczestników lub kosztów. Opisane poniżej dobre praktyki związane są z ograniczeniem ryzyka zasobów ludzkich. Wprowadzenie zarówno kontroli zarządczej jak i audytu wewnętrznego ma na celu ograniczenie wyżej wymienionych ryzyk lub przygotowanie się organizacyjnie do sytuacji, w którym dane ryzyko występuje. To bardzo ważne ponieważ większość ryzyk wynika z otoczenia jednostki. Zapobieganie i przygotowanie się w odpowiedni sposób może uchronić daną organizację przed ich negatywnymi skutkami. Organizacje pozarządowe realizując projekty unijne mają z góry określone pewne wytyczne i dokumenty wewnętrzne, które powinny usprawnić realizację projektu zgodnie z założeniami. Bardzo często dokumenty tj. polityka bezpieczeństwa danych, nadawanie uprawnień służy tylko i wyłącznie spełnieniu wytycznych, które później są kontrolowane przez instytucje zewnętrzne. Organizacje tworzą regulaminy i inne dokumenty tylko i wyłącznie na potrzeby realizacji projektu w celu zapewnienia sobie kwalifikowalności wszelkich wydatków. Jednak nie o to przecież chodziło ustawodawcy. Dokładne wytyczne powinny gwarantować odpowiednią realizacje założonych wskaźników twardych czy miękkich. Dobre praktyki: Cel organizacji każda organizacja została powołana w konkretnym i określonym celu statutowym. Ten cel powinien być realizowany w każdym obszarze działalności. Niestety bardzo często okazuje się, że ludzie, którzy dla nas pracują zupełnie o tym zapomnieli lub od samego początku o tym nie wiedzieli. Bardzo ważne jest aby przypominać pracownikom do czego zmierza organizacja i jaka jest jej rola w społeczeństwie. Miejmy świadomość tego, że ludzie pracują czasami tylko i wyłącznie dla pieniędzy. Organizacja pozarządowa potrzebuje ludzi, którzy zmierzają w tym samym kierunku!! Karta wzoru podpisów i uprawnień realizując projekty unijne warto pomyśleć o kartach wzorów podpisów oraz uprawnień w ramach poszczególnych projektów. Dzięki wprowadzeniu takiej karty poszczególni pracownicy zostaną umocowani do podpisywania poszczególnych dokumentów. Własnoręczny podpis stanowi przyjęcie przez danego pracownika odpowiedzialności za dany dokument, za jego poprawność i za zgodność z obowiązującymi przepisami. Nie bójmy się delegować uprawnień i odpowiedzialności!! Ankiety ewaluacyjne podczas realizacji szkoleń, doradztwa, seminariów itp. działań przeprowadzane są ankiety ewaluacyjne. Bardzo często korzystamy z tych samych wzorów podczas kolejnych projektów. Ewaluacja wtedy ma sens gdy jest przygotowana tylko i wyłącznie pod dany projekt. Gdy tego tak nie postrzegamy wówczas takie ankiety nie wnoszą niczego do realizacji naszych 8

9 przyszłych projektów. Warto zatem poświęcić temu trochę więcej czasu. Prawidłowe ankiety mogą być cennym narzędziem przy wprowadzaniu nowych rozwiązań dla organizacji!!. Zarządzanie kadrami zatrudnienie pracowników w organizacji pozarządowej zależy od realizowanych projektów. Zarządzający powinni mieć świadomość tego, że często taki pracodawca postrzegany jest jako mało stabilny dla swoich pracowników. Umowy zawierane są na czas określony, przy dużej kampanii społecznej przeciw umowom śmieciowych, nie gwarantują poczucia bezpieczeństwa u naszych pracowników. Organizacje mogą w większości przypadków oferować wynagrodzenie tylko i wyłącznie z zatwierdzonych wniosków o dofinansowanie projektu. Taki stan rzezy powoduje, w poczuciu pracowników, dość niestabilną sytuację u pracodawcy. Dlatego chcąc myśleć o prawidłowym i nowoczesnym zarządzaniu nie powinniśmy zapominać o narzędziach związanych z zarządzaniem personelem. Organizacja pozarządowa musi wprowadzić aktywną politykę kadrową!! Roczne plany zamówień realizacja projektów związana jest w 90% z realizacją budżetów w zatwierdzonych wnioskach o dofinansowanie projektu. Ustalenie rocznych planów zamówień pomimo braku takich ustawowych wymagań w dużym stopniu może wyeliminować błędy związane z zaplanowanymi procedurami rozeznania rynku i zasady konkurencyjności. Stanowi ona także cenne narzędzie kontroli a w przypadku nieobecności pracownika zarządzający posiada proste narzędzie umożliwiające delegowanie uprawień i terminową realizacje projektu. Twórzmy procedury ułatwiające skuteczne zarządzanie!! Szkolenia wewnętrzne zamiana przepisów i wytycznych wymusza na organizacji pozarządowej bieżące śledzenie wszystkich nowych zmian. Bardzo ważne jest aby dzielić się zdobytą wiedzą w sposób prosty i bezkosztowy. Nie musimy wysyłać wszystkich pracowników na szkolenia. Ważne jest aby taki pracownik, który korzystał ze szkolenia zewnętrznego mógł później przeszkolić pozostałych kolegów. To bezkosztowa forma przekazywania zdobytej wiedzy. Zachęcajmy pracowników do samodoskonalenia i ćwiczenia umiejętności przekazywania wiedzy innym!! Standaryzacja dokumentów realizacja projektów bardzo często wymusza tworzenie różnych wzorów: dzienników, materiałów szkoleniowych, pism, umów itd. Bardzo ważne jest, alby opracować wzory, które mogą być wykorzystywane do wszystkich projektów. To powoduje oszczędności czasowe i możliwości zamiany pracowników na różnych stanowiskach. Jeśli do tego skorzystamy z serwera bazodanowego wówczas unikamy powielania dokumentacji i tworzenia dokumentów od nowa. Standaryzacja to oszczędność czasu oraz ułatwienie dla naszych pracowników!! Check listy realizacja projektów wymusza stosowanie podobnych procesów. Jeśli do procesów utworzymy check listy wówczas ułatwiamy pracę naszym pracownikom, oraz zadawanych pytań: co należy robić dalej. Takie check listy warto tworzyć do: organizacji szkoleń, konferencji, realizacji poszczególnych etapów projektu (w tym całego procesu związanego z przygotowaniem dokumentów pod umowę o dofinansowanie projektu), a także do procesów związanych z zakupami. Check lista może uchronić nas przed zapominalskimi pracownikami. Jej stosowanie stanowi przede wszystkim oszczędność czasu oraz możliwość zastępowania poszczególnych pracowników w trakcie realizacji projektu. Check listy to sposób na oszczędność i zbędne pytania!! Oceny pracowników organizacja pozarządowa zatrudniająca pracowników powinna opracować narzędzia umożliwiające obiektywną ocenę pracowników. Bardzo dobrym narzędziem może być karta 9

10 samooceny pracowniczej oraz ankieta ścieżki samodoskonalenia. Na ten podstawie możemy zaplanować proces rozwoju naszej kadry. Ankiety dla pracowników to proste narzędzie i wielkie źródło wiedzy o ich stosunku do pracy!! Instrukcje kancelaryjne zmiany wytycznych i różne interpretacje trafiają do różnych osób w firmie. Zastosowanie narzędzia instrukcji kancelaryjnej daje nam pewność, że wszyscy pracownicy zapoznali się z danym pismem. Własnoręczny podpis stwierdzający fakt zapoznania się z dokumentem wpływa na odpowiedzialność poszczególnych osób. Ze względu na formę przekazywania instrukcji od osoby do osoby dokumenty nie są powielane (drukowane i kserowane wielokrotnie). Instrukcje kancelaryjne to pewność informacji oraz oszczędność papieru!! Audytor wewnętrzny Zawód audytora wewnętrznego bardzo szczegółowo zostały uregulowane i opracowane przez IIA Standardach Praktyki zawodowej Audytu Wewnętrznego, które obowiązują jedynie w jednostkach sektora finansów publicznych. Organizacje pozarządowe pomimo tego, że realizują zadania publiczne finansowane ze środków publicznych nie podlegają bezpośrednio ustawie o finansach publicznych. Niemniej jednak mogą one wykorzystać przyjęte zasady i standardy w celu zatrudnienia takiego audytora w swojej organizacji. Przepisy prawa nie regulują kto może zostać audytorem w podmiocie innym niż podmiot z sektora finansów publicznych. Zatem kto takim audytorem mógłby być? Najważniejszą rzeczą, o której należy pamiętać, że w celu zabezpieczenia obiektywizmu audytor wewnętrzy powinien być niezależny i podlegać służbowo jedynie pod Prezesa Zarządu, nie powinien on także zajmować żadnych innych stanowisk w danej organizacji. Audytorem nie powinna być osoba, która jednocześnie wykonuje jakiekolwiek zadania merytoryczne związane z realizowanymi zadaniami danej organizacji pozarządowej. Realizacja zadań wpłynie na obiektywna ocenę poszczególnych zadań audytowych. Jakie audytor powinien mieć doświadczenie zawodowe? Doświadczenie w realizacji projektów może wspomóc pracę audytora, znajomość środowiska organizacji pozarządowych z pewnością też jest istotne. Zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Audytu Wewnętrznego standardy atrybutów określają następujące obszary: a) Niezależność i obiektywizm obiektywizm to bezstronna postawa, która umożliwia audytorowi wewnętrznemu przeprowadzić zadania audytowe w sposób efektywny bez unikania jakichkolwiek ustępstw co do ich jakości. Audytor nie może podporządkować swoich opinii opiniom innych osób; b) Niezależność organizacyjna audytor wewnętrzny może podlegać tylko i wyłącznie jednej osobie (Prezesowi Zarządu,) aby móc wypełniać wszystkie swoje obwiązki; c) Indywidulany obiektywizm audytor musi być bezstronny, nie mogą ulegać uprzedzeniom, a także muszą unikać konfliktowi interesów (gdy interesy zawodowe są sprzeczne z jego interesami osobistymi); 10

11 d) Biegłość oraz należyta staranność zawodowa audytor musi posiadać wiedzę, umiejętności i kompetencje potrzebne do wykonywania powierzonych jemu obowiązków, wszystkie powierzone jemu zadania musi wykonywać z należytą starannością zawodową; e) Ciągły rozwój zawodowy audytor doskonali swoje umiejętności i wiedzę w sposób ciągły, dzięki temu może należycie wykonywać wszystkie powierzone jemu zadania. Skąd finansować wynagrodzenie audytora? Wynagrodzenie audytora powinno być finansowane ze środków własnych (np. kosztów pośrednich lub KOZ) danej organizacji. Jakiekolwiek powiązanie audytora z realizowanym projektem i budżetem spowoduje konflikt interesów i zmniejszenie jego obiektywizmu i zależności. Kiedy audytor jest potrzebny? Audytor przydatny jest tym organizacją, które realizują kilka / kilkanaście projektów jednocześnie ponieważ w takich sytuacjach wzrasta ryzyko popełniania jakiegoś błędu. Audytor przydatny może być również nowopowstałym organizacjom, które otrzymały dofinansowanie na realizacje projektów, a które nie posiadają odpowiedniego doświadczenia. Moim zdaniem audytor wewnętrzy wtedy będzie przydatny w organizacji, gdy taką potrzebę odkryje sam zarząd. Zarząd, który ma świadomość procesów organizacyjnych i świadomość zarządzania zarówno na poziomie strategicznym, jak i finansowym i kadrowym. Co da nam audyt? Audyt jest nam potrzebny do lepszego zarządzania całą organizacją. Dzięki audytowi możemy usprawnić wszystkie procesy w organizacji. Możemy lepiej wykorzystywać zasoby zarówno rzeczowe jak i osobowe. Audyt wprowadza w organizacji pewien ład i porządek. Zachęcam do poczytania fachowej literatury BIBLIOGRAFIA: 1. Praca zbiorowa pod redakcją Teresy Kiziukiewicz, Zasady audytu wewnętrznego w sektorze finansów publicznych, Difin SA, Warszawa Robert Moeller, Nowoczesny audyt wewnętrzny, Wolters Kluwer SA, Warszawa