Epileptologia 2004, 12: 5-25 PRACE ORYGINALNE

Transkrypt

1 5 Epileptologia 2004, 12: 5-25 PRACE ORYGINALNE CHARAKTERYSTYKA NAPADÓW PADACZKOWYCH W POLSCE W OKRESIE OD CZERWCA 2000 DO MAJA 2001 R.: RODZAJE I CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA. BADANIA WIELOOŚRODKOWE Jerzy Majkowski 1, Teresa Korwin-Piotrowska 2, Joanna Jędrzejczak 3, Andrzej Kozik 4, Sergiusz Jóźwiak 5, Ewa Motta 6, Beata Majkowska-Zwolińska 7 1 Fundacja Epileptologii, Centrum Diagnostyki i Leczenia Padaczki, Warszawa, 2 Katedra i Klinika Neurologii PAM, Szczecin, 3 Klinika Neurologii i Epileptologii CMKP, Warszawa, 4 Specjalistyczny Szpital Zespolony, Oddział Neurologii Dziecięcej, Wrocław, 5 Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Klinika Neurologii, Warszawa, 6 Katedra i Klinika Neurologii Śląskiej AM, Katowice, 7 Klinika Neurochirurgii AM, Warszawa Streszczenie Wprowadzenie. Padaczkę cechuje heterogenność i dynamika procesu, które wyznaczają rodzaje i częstość napadów. Cel. Poznanie częstości napadów w zależności od a) rodzaju napadów występujących w grupie jednego rodzaju (jr.) i w napadach mieszanych (nm.), b) wieku i c) płci. Materiał i metoda chorych z padaczką (M 51,9%, K 48,1%), u których występowały 8194 rodzaje napadów. Wiek 1-95 lat, śr. 26,37 roku, mediana 22,0; śr. czas trwania padaczki 9,8 roku, mediana 6,3. Testy: c 2 i Pearsona c 2 dla tablic wielopolowych. Wyniki. Jeden rodzaj napadów stwierdzono u 71%, dwa rodzaje u 26%, trzy i więcej u 3% chorych (p < 0,0001). W grupie nm. na jednego chorego przypadało 2,1 rodzaju napadu. Napady jr. występowały częściej u M (p < 0,004); w grupie nm. nie było różnic płciowych. Napady pierwotnie uogólnione drgawkowe (PUD) występowały częściej (34,1%) niż wtórnie uogólnione (26,5%) (p < 0,005), częściowe złożone (u 23%), nieświadomości (PUN) (u 7%), częściowe proste (u 6,3%) i miokloniczne (MIO) (u 2,9%) chorych. Napady odogniskowe w grupie napadów jr. występują u 56% chorych, a w grupie nm. u 76% (p < 0,0001). Napady PUD występują u 10% chorych z nm., tj. 3-krotnie rzadziej niż w grupie z jr. (p < 0,0001). Występowanie napadów odogniskowych wzrasta z wiekiem. Napady PUN i MIO korelują negatywnie z wiekiem. Napady PUN są częstsze u K. Rozkład częstości napadów niezależnie od ich rodzaju wykazuje dwumodalny rozkład (z pewną modyfikacją dla napadów PUN i MIO): pierwszy szczyt dotyczy napadów występujących 2-4 razy na miesiąc, a drugi od 2 do 5 razy na rok. Współistnienie innego rodzaju napadów nie zmienia dwumodalnego rozkładu częstości. Szczyt częstych napadów dotyczy częściowych, a drugi szczyt rzadkich napadów uogólnionych toniczno-klonicznych (różnice płciowe w odniesieniu do częstości tego rodzaju napadów nie występują). Współistnienie innego rodzaju napadów ma istotny wpływ na rozpowszechnienie napadów częściowych i wtórnie uogólnionych, których liczba wraz z wiekiem rośnie u M i K (p < < 0,0001). W grupie napadów jr. napady częściowe złożone występują częściej u K (p < 0,0005), natomiast liczba maleje wraz z wiekiem u M (p < 0,0001). Liczba napadów wtórnie uogólnionych wzrasta z wiekiem u M i K w grupie napadów jednego rodzaju i mieszanych. Słowa kluczowe: Padaczka Rodzaje napadów Częstość napadów Wpływ wieku i płci Praca wpłynęła r.

2 25 Epileptologia 2004, 12: 5-25 EPILEPTIC SEIZURES IN POLAND BETWEEN JUNE 2000 AND MAY 2001: TYPES AND FREQUENCY. A MULTI-CENTRE STUDY Jerzy Majkowski 1, Teresa Korwin-Piotrowska 2, Joanna Jędrzejczak 3, Andrzej Kozik 4, Sergiusz Jóźwiak 5, Ewa Motta 6, Beata Majkowska-Zwolińska 7 1 Epileptology Foundation, Centre for the Diagnosis and Treatment of Epilepsy, Warsaw 2 Chair and Clinic of Neurology, Pomeranian Medical Academy, Szczecin, 3 Department of Epileptology and Neurology, Postgraduate Medical Education Centre, Warsaw, 4 Specialist Interdisciplinary Hospital, Department of Child Neurology, Wrocław, 5 Institute - Child Health Centre Memorial Hospital, Department of Neurology, Warsaw, 6 Chair and Clinic of Neurology, Silesian Medical Academy, Katowice, 7 Department of Neurosurgery, Medical Academy, Warsaw Summary Introduction. Epilepsy is a heterogeneous and dynamic process and these characteristics affect the variety of types and the frequency of seizures. Objective. The purpose of this study was to identify the frequency of seizures depending on a) types of seizures in one-type seizure groups (os) and mixed seizure groups (ms), b) age and c) sex. Material and method. All in all, 6193 patients with epilepsy (M 51.9%, F 48.1%) were studied. Together, these patients presented 8194 types of seizures. Age: 1-95 years (M = 26.37; Me = = 22.0), average duration of epilepsy: 9.8 years (Me = 6.3). Statistics: c 2 and Pearson's c 2 for contingency tables. Results. As far as types of seizures are concerned, 71% of the patients had one type, 26% had two types and 3% had three or more types (p < ). In mixed seizures, one patient had 2.1 types of seizures on the average. One-type seizures (os) were more frequent in men than in women (p < < 0.004); no significant differences between men and women were found for mixed seizures (ms). Primary generalised convulsive seizures (PGC) were more frequent (34.1%) than secondary generalised seizures (26.5%) (p < 0.005); partial complex seizures were found in 23% of the patients, absence seizures in 7%, partial simple seizures in 6.3% and myoclonic seizures in 2.9%. Focal attacks were found in 56% of the patients in the one-type group and 76% of the patients in the mixed group. PGC seizures were present in 10% of the patients with mixed seizures and three times fewer patients in the one-type group (p < ). Incidence of focal seizures increases with age. Absence and myoclonic seizures are negatively correlated with age. Absence seizures are more frequent in women than in men. Whatever their type, the distribution of seizures is bi-modal (with a slight modification for absence and myoclonic seizures): the first peak of patients is found for seizures occurring 2-4 times month and the second peak occurs for seizures occurring 2-5 times a year. Coexistence of other types of seizures does not alter this bi-modal frequency distribution. Frequent seizures peak at partial seizures and infrequent seizures peak at generalised tonic-clonic seizures (no sex differences were found for the frequencies of this type of seizure). Coexistence of another type of seizure has a significant effect on the prevalence of partial seizures and secondary generalised seizures whose numbers increase with age in both men and women (p < ). In the single-type seizure group, partial complex seizures occur more frequently in women than in men (p < ) whereas their number decreases with age in men (p < ). The number of secondary generalised seizures increases with age in both men and women in both the single-type seizure group and the mixed group. Key ey words: Epilepsy Types of seizures Frequency of seizures Effects of age and sex

3 27 Epileptologia 2004, 12: WSKAŹNIKI SOMATYZACJI U OSÓB Z PSYCHOGENNYMI NAPADAMI RZEKOMOPADACZKOWYMI Krzysztof Owczarek Ośrodek Szkoleniowy Padaczki i Innych Zaburzeń Napadowych Fundacja Epileptologii ul. Wiertnicza 122, Warszawa Klinika Neurologii i Epileptologii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego ul. Czerniakowska 231, Warszawa Streszczenie Wprowadzenie. Współistnienie napadów rzekomopadaczkowych i padaczkowych jest niezwykle trudnym problemem diagnostycznym i terapeutycznym. Analiza przyjęć z powodu padaczki do oddziału szpitalnego Kliniki Neurologii i Epileptologii CMKP w Warszawie wykazała, że 7,4% stanowią pacjenci, u których występują psychogenne napady rzekomopadaczkowe (PNR). Autorzy zajmujący się tą problematyką wskazują na niezwykle złożony psychologicznie charakter PNR, a przyczyny warunkujące ich powstawanie nadal pozostają niejasne. Cel badania. Ocena różnic w zakresie wybranych wskaźników somatyzacji między grupami pacjentów z psychogennymi napadami rzekomopadaczkowymi, z mieszanymi postaciami napadów oraz grupą pacjentów z prawdziwymi napadami padaczkowymi. Materiał i metoda. Na podstawie danych z wywiadu i monitorowania wideo-eeg populację pacjentów podzielono na trzy grupy: grupa I (PNR) 70 osób (58 K i 12 M) wyłącznie z psychogennymi napadami rzekomopadaczkowymi, grupa II (Mieszane) 40 osób (30 K i 10 M) z napadami padaczkowymi oraz psychogennymi napadami rzekomopadaczkowymi, grupa III (Epi) 42 osoby (30 K i 12 M) wyłącznie z napadami padaczkowymi. Wszyscy pacjenci byli poddani testowi psychologicznemu MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory). Wyniki. W naszych badaniach w czterech spośród pięciu badanych parametrów somatyzacji osoby z PNR uzyskały wartości większe niż osoby z padaczką: Hipochondria (Hypochondriasis Hs), Skargi somatyczne (Somatic Complains Hy4), Symptomy organiczne (Organic Symptoms ORG), Kłopoty ze zdrowiem (Poor Health HEA). Natomiast w skali Problemy somatyczne (Physical-Somatic Complains Si6) wyodrębnione różnice nie okazały się istotne statystycznie. Dyskusja. Uzyskane wyniki świadczą, że występowanie psychogennych napadów rzekomopadaczkowych bądź predyspozycja do ich występowania znajduje swoje wyraźne odzwierciedlenie w profilu osobowości. Występowanie PNR łączy się z podwyższoną tendencją do spostrzegania swoich problemów zdrowotnych jako zaburzeń organicznych. Charakterystyka zmiennych psychologicznych uzyskanych w badaniu może zostać zastosowana do opisu psychopatologicznego podłoża występowania PNR i postaci mieszanych (psychogennych napadów rzekomopadaczkowych i napadów padaczkowych). Słowa kluczowe: Psychogenne napady rzekomopadaczkowe Somatyzacje MMPI (Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości) Długotrwałe monitorowanie wideo-eeg Praca wpłynęła r. Praca jest częścią rozprawy naukowej na stopień doktora habilitowanego.

4 41 Epileptologia 2004, 12: SOMATISATION INDICES IN PATIENTS WITH PSYCHOGENIC PSEUDOEPILEPTIC SEIZURES Krzysztof Owczarek Didactic Centre for Epileptology and Other Paroxysmal Events Foundation of Epileptology 122 Wiertnicza Str., Warszawa Department of Neurology and Epileptology Medical Centre for Postgraduate Education 231 Czerniakowska Str., Warszawa Summary Introduction. Coincidence of pseudoepileptic seizures and epileptic seizures is a very serious diagnostic and therapeutic challenge. Analysis of admissions to the Department of Neurology and Epileptology at the Medical Centre for Postgraduate Education in Warsaw revealed that 7.4% of the patients had psychogenic pseudoepileptic seizures. Researchers who study this problem point out that the psychological nature of such seizures is extremely complex and the determinants are still unclear. Objective. The purpose of this study was to compare selected somatisation indices in three groups of patients: patients with psychogenic pseudoepileptic seizures, patients with mixed seizures and patients with epileptic seizures proper. Material and method. The patients were interviewed and submitted to video-eeg monitoring and then divided into three groups: group I (PPS), N = 70 (58F and 12M) had psychogenic pseudoepileptic seizures only, group II (Mixed, N = 40 (30F and 10M) had both epileptic seizures and psychogenic pseudoepileptic seizures and group III (Epi), N = 42 (30F and 12M) had only epileptic seizures proper. All patients were given the MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory). Results. PPS patients scored higher than Epi patients on four out of five somatisation indices: Hypochondriasis (Hs), Somatic Complaints (Hy4), Organic Symptoms (ORG) and Poor Health (HEA). No significant differences were found for the fifth somatisation index, Physical Somatic Complaints (Si6). Discussion. The results of this study suggest that existence of, or predisposition towards, psychogenic pseudoepileptic seizures is reflected in the personality profile. PPS are associated with a heightened tendency to perceive one s health problems as organic complaints. The pattern of psychological variables which emerged in this study may be used to describe the psychopathological origins of PPS and mixed (psychogenic pseudoepileptic and epileptic) seizures. Key ey words: Psychogenic pseudoepileptic seizures Somatisation MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory) Video-EEG recording Recived January 6, This paper is part of a postdoctoral degree ( habilitation ) dissertation.

5 43 Epileptologia 2004, 12: WARTOŚĆ BADANIA SPECT W DIAGNOSTYCE RÓŻNICOWEJ PSYCHOGENNYCH NAPADÓW RZEKOMOPADACZKOWYCH I PADACZKOWYCH. WYNIKI WSTĘPNE Joanna Jędrzejczak, Ałbena Grabowska-Grzyb, Leszek Królicki * Klinika Neurologii i Epileptologii CMKP ul. Czerniakowska 231, Warszawa * Zakład Medycyny Nuklearnej, Szpital Bródnowski ul. Kondratowicza 8, Warszawa Streszczenie Wprowadzenie. Techniki neuroobrazowania z wykorzystaniem metod radioizotopowych mogą być pomocne w celu różnicowania napadów padaczkowych oraz psychogennych napadów rzekomopadaczkowych (PNR), szczególnie w przypadkach, kiedy podczas wideometrycznej analizy przebiegu napadu nie stwierdza się czynności napadowej. Badanie tomografii emisyjnej pojedynczego fotonu (single-photon emission tomography, SPECT) wykonane podczas napadu padaczkowego wykazuje zwiększony przepływ mózgowy w części mózgu, w której trwa wyładowanie padaczkowe, natomiast w trakcie PNR stwierdza się ogniskowe zmniejszenie przepływu w ośrodkowym układzie nerwowym (o.u.n.). Cel. Ocena wartości śród- i międzynapadowego badania SPECT u pacjentów z PNR. Materiał i metoda. W badaniu wzięło udział 12 pacjentów z PNR potwierdzonymi podczas długotrwałej rejestracji wideometrycznej, u których wykonano badanie SPECT w fazie między- i śródnapadowej oraz dokonano analizy uzyskanych obrazów tomograficznych. Wyniki i wnioski. U 12 pacjentów wykonano badanie w fazie międzynapadowej, u 5 pacjentów przeprowadzono badanie SPECT zarówno w fazie między-, jak i śródnapadowej. U 6 pacjentów badanie fazy międzynapadowej ujawniło symetryczne przepływy w obu półkulach, u 6 pacjentów stwierdzono regionalne zmniejszenie przepływów, gdzie dominującym obszarem zmniejszonego przepływu była lewa okolica czołowa (5/6), u jednej osoby lewa czołowo-skroniowo-ciemieniowa. W fazie śródnapadowej u 1 osoby obraz nie zmienił się w porównaniu z fazą międzynapadową, u 4 stwierdzono regionalne zmniejszenie przepływów w tych samych okolicach. Obraz przepływów w mózgu w fazie międzynapadowej nie może być czynnikiem różnicującym między napadami padaczkowymi a psychogennymi. W fazie śródnapadowej regionalne zmniejszenie przepływu w o.u.n. może jednak stanowić cechę różnicującą między powyższymi rodzajami napadów. Ponadto występowanie zmian w przepływach w obu badanych fazach, korelujące ze zmianami w międzynapadowym badaniu EEG, wskazuje na możliwość zmian biologicznych leżących u podstaw PNR. Słowa kluczowe: Psychogenne napady rzekomopadaczkowe SPECT Diagnostyka różnicowa Praca wykonana w ramach prac statutowych CMKP /03, wpłynęła r.

6 53 Epileptologia 2004, 12: THE VALUE OF SPECT FOR DIFFERENTIAL DIAGNOSIS OF PSYCHOGENIC PSEUDOEPILEPTIC AND EPILEPTIC SEIZURES. PRELIMINARY RESULTS Joanna Jędrzejczak, Ałbena Grabowska-Grzyb, Leszek Królicki * Department of Neurology and Epileptology Medical Centre for Postgraduate Education ul. Czerniakowska 231, Warsaw * Department of Nuclear Medicine Bródno Hospital ul. Kondratowicza 8, Warszawa Summary Introduction. Neuroimaging techniques using radioisotope methods may be useful in the differential diagnosis of epileptic and psychogenic pseudoepileptic seizures (PPS), especially when there is no ictal activity during video-eeg monitoring. Single-photon emission tomography (SPECT) conducted during an epileptic seizure reveals hyperperfusion in the part of the brain in which the seizure is taking place whereas there is suggestion of hypoperfusion during PPS. Objective. The purpose of this study was to assess the value of ictal and interictal SPECT in patients with PPS. Material and method. Twelve patients with PPS confirmed by video-eeg monitoring with ictal and interictal SPECT images were studied. Semi-quantitative analysis of the tomographic images was performed. Discussion and conclusions. Interictal SPECT was analysed in 12 patients and both ictal and interictal images were analysed in 5 of them. Six patients showed regional decrease of perfusion with dominant deficit in the frontal region (5/6) and one patient showed frontal-temporal-parietal hyperperfusion. In one patient the SECT images were the same in the ictal and interictal phases and regional decrease in perfusion in the ictal phase compared with the interictal phase was found in 4 patients. Interictal SPECT image cannot be a differential factor in diagnosis of PPS and epileptic seizures. Ictal SPECT with decreasing perfusion can be a useful tool in differential diagnosis. Additionally, the correlation of regional hypoperfusion and interictal EEG changes in the group of patients with PPS suggests that PPS may be biologically determined. Key ey words: Psychogenic pseudoepileptic seizures SPECT Differential diagnosis Recived October 1, 2003

7 55 Epileptologia 2004, 12: ROCZNA OBSERWACJA SKUTECZNOŚCI TOPIRAMATU STOSOWANEGO W POLITERAPII U PACJENTÓW Z PADACZKĄ OPORNĄ NA LEKI Joanna Jędrzejczak 1, Krzysztof Owczarek 1, 3, Ałbena Grabowska-Grzyb 1, Piotr Zwoliński 1, 2, Jerzy Majkowski 3 1 Klinika Neurologii i Epileptologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego ul. Czerniakowska 231, Warszawa 2 Klinika Neurochirurgii Instytutu Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka al. Dzieci Polskich 20, Warszawa-Międzylesie 3 Ośrodek Szkoleniowy Padaczki i Innych Zaburzeń Napadowych Fundacja Epileptologii ul. Wiertnicza 122, Warszawa Streszczenie Wprowadzenie. Topiramat (TPM) jest skutecznym lekiem w leczeniu napadów częściowych prostych i złożonych oraz wtórnie uogólnionych do toniczno-klonicznych. Profil farmakokinetyczny leku oraz wyniki badań klinicznych wskazują na możliwość jego stosowania zarówno w poli-, jak i monoterapii. Cel pracy. Ocena skuteczności i bezpieczeństwa stosowania TPM na podstawie rocznej obserwacji przebiegu leczenia pacjentów z opornymi na leki napadami odogniskowymi. Materiał i metoda. Badaniem objęto 86 chorych (36 kobiet i 50 mężczyzn). Średni wiek pacjentów wynosił 30 lat (13-61), średni czas trwania padaczki 19 lat (2-55). Grupa 37 pacjentów (41,2%) miała napady częściowe, u 8 pacjentów (8,9%) występowały napady wtórnie uogólnione do tonicznoklonicznych, oba typy napadów występowały u 41 pacjentów (45,5%). Średnia dawka leku wynosiła 5,2 mg/kg mc. (0,8-11,7/kg mc.). Czas obserwacji wynosił 12 miesięcy. Do analizy statystycznej istotności różnic posłużył test t-studenta. Wyniki. W czasie wprowadzania leku częstość napadów wykazała trzy wzorce zmienności. Przy wszystkich trzech typach napadów obserwowano statystycznie istotne zmniejszenie liczby napadów w pierwszych miesiącach przyjmowania leków. W przypadku napadów częściowych prostych oraz wtórnie uogólnionych po wstępnej fazie zmniejszenia liczby napadów występuje ich zwiększenie. Mimo krótkotrwałego zmniejszenia skuteczności leku w następnych miesiącach występuje znaczna poprawa wyrażona zmniejszeniem się średniej liczby napadów. Średnia częstość napadów częściowych złożonych, po okresie zmniejszenia, utrzymuje się na stałym poziomie. Wnioski. Wyniki te powinny skłaniać lekarzy do konsekwentnego stosowania TPM nawet w przejściowych okresach mniejszej skuteczności tego leku. Słowa kluczowe: Padaczka Topiramat Przebieg leczenia Skuteczność długotrwałego leczenia przeciwpadaczkowego Objawy uboczne Praca wpłynęła r.

8 64 Epileptologia 2004, 12: ONE-YEAR OBSERVATION OF TOPIRAMATE IN ADD-ON THERAPY IN PATIENTS WITH DRUG RESISTANT EPILEPSY Joanna Jędrzejczak 1, Krzysztof Owczarek 1, 3 Ałbena Grabowska-Grzyb 1, Piotr Zwoliński 1,2, Jerzy Majkowski 3 1 Department of Neurology and Epileptology Medical Centre for Postgraduate Education 231 Czerniakowska Str., Warszawa 2 Department of Neurosurgery Child Health Memorial Centre Institute Al. Dzieci Polskich 20, Warszawa 3 Didactic Center in Epileptology and Other Paroxysmal Events Foundation of Epileptology 122 Wiertnicza Str., Warszawa Summary Introduction. Topiramate (Topamax, TPM) is an effective AED, used to treat partial-simple, partialcomplex and secondarily generalised to tonic-clonic seizures. The drug s pharmakokinetic profile and the outcomes of clinical trials suggest that TPM may be used in both polytherapy and monotherapy. Objective. The aim of the study was to conduct a one-year observation of the effectiveness and safety of topiramate in patients with drug-resistant epilepsy in the form of partial seizures with or without secondary generalisation. Material and method. Eighty-six patients (36 F and 50 M) were studied. The mean age of the patients was 30 years (13-61) and the mean duration of epilepsy was 19 years (2-55). Thirty-seven (41.2%) of the total number of 86 patients with partial seizures had secondarily-generalised seizures, 8 (8.9%) had secondary generalised to tonic-clonic seizures and 41 (45.5%) had both types of seizures. The drug was administrated twice a day, mean daily dose was 5,2mg/kg ( /kg). The patients were observed for 12 months. The results were submitted to statistical analysis using the Student T test. Results. In the group of 86 patients with one year add-on therapy with TPM, reduction of seizures by at least 50% was observed in 47 patients (54,7%), in which group 100% reduction was obtained in 14 patients (16,3 %), and seizure reduction higher than 50% was observed in 33 patients (38,4%). Reduction of seizures by less than 50% was observed in 39 (45,3%) patients. The figures were stable throughout the entire term of observation. Side effects were registered and treatment was discontinued in 20% of patients. Our clinical experience to date suggests that tolerance to TPM does not develop despite prolonged treatment with the drug. Only a small percentage of patients had to discontinue treatment due to clinical deterioration in the form of increased frequency of seizures. Key ey words: Epilepsy Topiramate Treatment Effectiveness of long-term antiepileptic treatment Adverse events Recived September 27, 2003

9 65 Epileptologia 2004, 12: PÓŹNE ROZPOZNANIA MŁODZIEŃCZEJ PADACZKI MIOKLONICZNEJ Tomasz Zieliński, Barbara Kściuk, Andrzej Wajgt Katedra i Klinika Neurologii Wydział Lekarski Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach-Ligocie ul. Medyków 14, Katowice Streszczenie Wprowadzenie. Młodzieńcza padaczka miokloniczna (JME) jest częstym zespołem pośród idiopatycznych, uogólnionych padaczek. Typowym składnikiem zespołu są napady miokloniczne, występujące głównie rano po przebudzeniu. U około 80% pacjentów występują także uogólnione napady toniczno-kloniczne, u 30% napady nieświadomości. W zapisie EEG typowe są uogólnione wyładowania iglic, zespołów wieloiglicy-fali wolnej. Lekiem z wyboru pozostaje kwas walproinowy, którego stosowanie umożliwia opanowanie napadów u 80-90% chorych. Cel. Celem pracy jest 1) poszukiwanie przyczyn późnych rozpoznań JME, 2) zwrócenie uwagi na możliwość indukcji napadów przez źle dobrane leki przeciwpadaczkowe. Materiał i metoda. Analizą objęto 14 pacjentów z JME. U wszystkich chorych wykonano badanie neurologiczne, MMSE, EEG, CT/MRI mózgu. Wyniki. Początek zachorowania wystąpił między 8. a 23. rż., średnio w 14,7 rż. Rozpoznanie ustalono średnio w 22,2 rż. U 50% pacjentów występowała triada napadów, u 28,5% napady miokloniczne i uogólnione toniczno-kloniczne, u 21,5% napady miokloniczne i nieświadomości. U wszystkich chorych występowały czynniki wyzwalające, najczęściej deprywacja snu, alkohol, zmęczenie, migające światła, miesiączka. W badaniu EEG u 13 pacjentów (92,8%) uwidoczniono uogólnione iglice lub zespoły iglica-fala wolna, u 3 chorych (21,4%) występowały zmiany ogniskowe. Do najczęstszych przyczyn błędnej diagnozy JME w badanej grupie pacjentów należały: niedokładnie zebrany wywiad lekarski, błędne rozpoznanie mioklonii jako napadów ruchowych prostych, rozpoznanie napadów nieświadomości jako napadów częściowych złożonych, zmiany ogniskowe w zapisie EEG. U dwóch pacjentów leczonych wigabatryną (VGB) i 2 leczonych karbamazepiną (CBZ) w połączeniu z tiagabiną (TGB) obserwowano wyraźny wzrost liczby napadów związany ze stosowaniem tych leków, u 1 chorego wystąpiły gromadne napady miokloniczne. Omówienie. Uzyskane dane kliniczne były zbieżne z wynikami innych badań, z wyjątkiem częstszego występowania triady napadów u naszych pacjentów. Mimo charakterystycznych cech klinicznych i elektroencefalograficznych JME jest nadal zbyt rzadko rozpoznawana i błędnie. Wynikiem nierozpoznania JME jest niewłaściwe leczenie, które może wywoływać indukcję napadów padaczkowych. Słowa kluczowe: Młodzieńcza padaczka miokloniczna Napady miokloniczne Czynniki wyzwalające Elektroencefalografia Napady indukowane Praca wpływnęła r.

10 78 Epileptologia 2004, 12: DELAYED DIAGNOSIS OF JUVENILE MYOCLONIC EPILEPSY Tomasz Zieliński, Barbara Kściuk, Andrzej Wajgt Chair and Clinic of Neurology Medical Department Silesian Medical Academy in Katowice-Ligota 14 Medyków Str., Katowice, Poland Summary Introduction. Juvenile myoclonic epilepsy (JME) is a common idiopathic, generalised epileptic syndrome. It is characterised by myoclonic jerks which usually occur on awakening. Eighty percent of patients also have generalised tonic-clonic seizures and 30% have absence seizures. The characteristic EEG pattern is a generalised polyspike/spike-wave complex. Sodium valproate has been the drug of choice, 80-90% of patients become seizure-free. Objective. The purpose of this paper is 1) to discover the reasons for delayed JME diagnosis and 2) to point out the danger of aggravation of seizures as a consequence of inappropriate drug choice. Material and method. Fourteen patients with JME were studied. In all cases, neurological examination, MMSE, EEG and brain CT/MRI were performed. Results. The mean age at onset was 14,7 years, range 8-23 years. The mean age at JME diagnosis was 22,2 years. Typical attack triads occurred in 7 patients (50%), grand mal seizures and myoclonic jerks in 4 patients (28,5%), absence seizures and myoclonias in 3 patients (21,5%). All patients had precipitating factors (sleep deprivation, alcohol, photosensitivity, fatigue, menstruation). EEG revealed generalised spike or multiple spike-slow wave paroxysms in 13 patients (92,8%) and focal abnormalities were recorded in 3 patients. The most common reasons for misdiagnosis were: inappropriately obtained interview, misdiagnosis of myoclonic jerks as simple partial seizures, misdiagnosis of absence seizures as partial complex seizures, or focal EEG abnormalities. Exacerbation of seizures was observed in 2 patients treated with VGB and 2 patients treated with CBZ and TGB. In one case, a series of myoclonic jerks appeared. Discussion. The clinical features were similar to those found in other studies except for higher frequency of typical triad attacks in our patients. Despite of its characteristic clinical and electroencephalographic features, JME is under- and misdiagnosed. Failure to recognise JME results in inappropriate treatment and may cause aggravation of seizures. Key Words: Juvenile myoclonic epilepsy Myoclonic jerks Seizure precipitants Electroencephalography Drug-induced seizures Recived September 23, 2003

11 79 Epileptologia 2004, 12: PRACE POGLĄDOWE WPŁYW NIEDOBORU KWASU FOLIOWEGO NA TERATOGENNOŚĆ LEKÓW PRZECIWPADACZKOWYCH U KOBIET Z PADACZKĄ Władysław Lasoń Instytut Farmakologii PAN w Krakowie ul. Smętna 12, Kraków Streszczenie Wprowadzenie. Teratogenny wpływ niektórych leków przeciwpadaczkowych może być związany z niedoborem kwasu foliowego. Biochemiczne mechanizmy przeciwteratogennego działania kwasu foliowego oraz jego interakcja z lekami przeciwpadaczkowymi zostały tylko częściowo poznane. Cel. Przedstawienie zarysu współczesnych poglądów na temat mechanizmów działania kwasu foliowego i leków przeciwpadaczkowych na procesy biochemiczne i molekularne leżące u podstaw teratogenezy. Omówienie. Okres rozwoju zarodka cechuje zależny od ekspresji genów i czynników środowiskowych szybki podział komórek, a uszkodzenie w tym czasie DNA prowadzi do jedno- lub wielonarządowych wad rozwojowych. Niektóre leki przeciwpadaczkowe są aktywowane do wolnorodnikowych związków, które wiążąc się kowalentnie lub pośrednio utleniając cząsteczki DNA, białek i lipidów zarodka, wywołują nieodwracalne zmiany w komórce. Kwas foliowy zapobiega występowaniu wad rozwojowych, regulując transkrypcję i ekspresję genów, strukturę chromatyny oraz procesy naprawcze i stabilność genomu. Fenytoina, fenobarbital, prymidon i karbamazepina zmniejszają stężenie kwasu foliowego w surowicy. Nowe leki przeciwpadaczkowe na ogół nie wpływają na foliany i nie mają wyraźnego działania teratogennego u zwierząt, lecz ostateczna ocena bezpieczeństwa ich stosowania będzie zależeć od wieloletnich badań i obserwacji klinicznych. Słowa kluczowe: Teratogeneza Embriotoksyczność Leki przeciwpadaczkowe Kwas foliowy Mechanizmy biochemiczne FIZJOLOGICZNA ROLA KWASU FOLIOWEGO Kwas foliowy (kwas pteroiloglutaminowy), należący do grupy witamin B, został wyizolowany z liści szpinaku w 1941 r., chociaż był już znany wcześniej pod innymi nazwami jako czynnik wzrostowy mikroorganizmów oraz czynnik przeciwanemiczny. Ponadto wyizolowano lub otrzymano syntetycznie mające witaminową aktywność kwasu foliowego związki zawierające od 2 do 7 reszt kwasu glutaminowego. Kwas foliowy wchłania się dobrze w jelicie cienkim i przenika szybko do krwi i tkanek. W obecności witaminy C następuje w organizmie redukcja kwasu foliowego do jego biologicznie czynnej postaci kwasu tetrahydrofoliowego. Praca wpływnęła r.

12 88 Epileptologia 2004, 12: EFFECT OF FOLIC ACID DEFICIT ON THE TERATOGENIC EFFECTS OF ANTIEPILEPTIC DRUGS IN EPILEPTIC WOMEN Władysław Lasoń Institute of Pharmacology Polish Academy of Sciences 12 Smetna Str., Krakow, Poland Summary Introduction. Teratogenic effects of some antiepileptic drugs may be connected with the deficiency of folic acid. The biochemical mechanism of the anti-teratogenic properties of folic acid and its interaction with antiepileptic drugs have not been satisfactorily elucidated so far, however. Objective. The aim of this paper is to present some recent views on the biochemical and molecular mechanisms of the effects of folic acid on the teratogenicity of antiepileptic drugs. Discussion and conclusion. Embryonic tissue development depends on both genetic and environmental components. During this period, DNA damage leads to various congenital monoorganic and polyorganic malformations. DNA oxidation is a potential molecular mechanism mediating antiepileptic drug-induced birth defects. Folic acid prevents antiepileptic drug-induced teratogenic effects by regulating gene transcription, DNA repairs and genome stability. Phenytoin, phenobarbital, primidone and carbamazepine decrease folic acid serum level. As a rule, new antiepileptics do not interfere with folic acid effects or metabolism; furthermore, used in pharmacological concentrations, they show few teratogenic properties in experimental animals. However, conclusive estimation of their teratogenic effects requires long-term and well-controlled clinical studies. Key words: Teratogenesis Embryotoxicity Antiepileptic drugs Folic Acid Biochemical mechanisms Recived November 5, 2003