XX Forum. Technopol i humanizm

Transkrypt

1 XX Forum Inspiracji Jungowskich Technopol i humanizm Program Inauguracja Forum Zenon Waldemar Dudek, red. nacz. ALBO albo. Problemy psychologii i kultury Sesja I Wszechświat jako maszyna. O bez dusznym projekcie nowożytności dr hab. Mirosław Piróg Spór o człowieka ks. dr Kazimierz Pajor Dyskusja przerwa Sesja II Nowa biopolityka: od selfhood do brainhood prof. dr hab. Wojciech Burszta Renesans zainteresowania procesami intuicji prof. dr hab. Czesław S. Nosal Dyskusja przerwa obiadowa Sesja III Mysz i krew u Flauberta. O irracjonalności sytuacji granicznych dr Jadwiga Wais Psyche w sidłach technologii Zenon Waldemar Dudek Dyskusja przerwa Sesja IV Człowiek i metropolia. Dyskursy architektury XX i XXI wieku dr hab. Paweł Możdzyński Kultura w jaskini Technopolu dr Tomasz Olchanowski Dyskusja przerwa Dyskusja panelowa. Moderator: prof. dr hab. Wojciech Burszta. Udział biorą: dr hab. Andrzej Kapusta, dr Jerzy T. Bąbel oraz prelegenci Podsumowanie Forum Organizatorzy zastrzegają sobie możliwość zmian w programie

2 Organizatorzy ǿǿ ǿǿ ENETEIA Wydawnictwo Psychologii i Kultury Redakcja ALBO albo. Problemy psychologii i kultury Komitet organizacyjny ǿǿ ǿǿ ǿǿ Przewodniczący Zenon Waldemar Dudek Sekretarz Jakub Karpowicz Członkowie Joanna Karpowicz, Agnieszka Sołyga, Błażej Sołyga Rada Naukowa ALBO albo ǿǿ Przewodnicząca prof. dr hab. Alina Motycka ǿǿ Wiceprzewodniczący dr hab. Czesław Dziekanowski ǿǿ Członkowie prof. dr hab. Czesław Nosal, dr hab. prof. UMFC Tadeusz Kobierzycki, dr Jerzy Tomasz Bąbel Zespół Redakcji ALBO albo ǿǿ Redaktor naczelny Zenon Waldemar Dudek ǿǿ Zastępca redaktora naczelnego prof. dr hab. Ewa Machut Mendecka ǿǿ Sekretarz Redakcji Joanna Karpowicz ǿǿ Członek Redakcji dr Tomasz Olchanowski Projekt logo Forum Krzysztof Figielski Sponsor konferencji:

3 Życie symboliczne czy niewola w labiryncie Techne? Zenon Waldemar Dudek Technopol i humanizm Wprowadzenie Jeśli ludzie mają poczucie, że wiodą życie symboliczne, że są aktorami w boskim dramacie, daje im to pokój wewnętrzny. Tylko to nadaje życiu ludzkiemu sens. C.G. Jung, Życie symboliczne Jaką alternatywę ma ludzkość, której życie coraz bardziej grzęźnie w labiryncie technologii? W starożytności techne oznaczało sztukę, rzemiosło, umiejętność. Psyche (dusza) wkładała w sztukę życie, nadawała znaczenie i wyznaczała zastosowanie umiejętności. Taką umiejętnością było na przykład tkanie, oratorstwo, jak też sztuka prowadzenia wojny. Ale już mit starożytny mówi o dramatycznym napięciu między psyche a techne. Oto Arachne, bardziej biegła w sztuce tkania niż Atena, została zamieniona przez córkę Zeusa w brzydkiego pająka. Techne władzy uwięziło techne piękna i techne zwinności i nadało mu znak przeciwny. Mitologiczne personifikacje techne zobrazowane w dawnych greckich opowieściach nie straciły na aktualności. Techne władzy nienawidzi również dziś artystycznego piękna i wrażliwości. To, co w nas delikatne, nie może się swobodnie wypowiedzieć, jest zmuszane do chodzenia w pajęczej sieci zamkniętych dróg. To, co mieni się przez chwilę kolorami obrazów i uczuć, zostaje zamienione przez technologów umysłu w przymus. Jako ludzkość na progu XXI wieku staliśmy się pająkami kluczącymi po ścieżkach wyznaczonych przez uniwersalną sieć. Zapominamy, jak byliśmy w młodości wolni i z jaką fantazją tkaliśmy wewnętrzne życie. Godzimy się na przemoc, która odbiera nam pierwotną wolność tworzenia. Mamy do wyboru: stać się żołnierzami Ateny, którzy zamieniają wrażliwe młodzieńcze dusze w pająki, albo zgodzić się na los Arachne biegającej po labiryncie technologii, biurokracji, statystycznych schematów, medialnego sterowania, istoty uzależnionej od anonimowej informacji w Internecie. Chcąc nie chcąc, nasza świadomość staje się podobna do świata, w który wrasta, w którym się ukorzenia rośnie jak kłącze (rhizome), nie ma początku i nie ma końca. Techne wyposażone we władzę stało się w naszych czasach technologią. Władza Ateny zamknęła duszę Arachne w ciele włochatego pająka, ale dla tych, którzy 3

4 znają jego historię, zewnętrzna postać nie jest przeszkodą, aby zobaczyć w nim wrażliwą dziewczęcą duszę. To tylko zaklęcie, zaczarowanie, które można cofnąć. Technologia wypracowała techniki czarowania, magia stała się religią Technopolu. Wewnętrzne wędrowanie wyobraźni zamieniło się w nim w zewnętrzne szlaki rozpisane przez agentów Technopolu. Z lęku przytwierdzamy nasze życie do wymierzonych przez naukę statystycznych nitek i biurokratycznych rozporządzeń ustanowionych przez ateński areopag. Wolność, piękno i tworzenie jawi się jako skok w pustkę. Niewola zastępuje nam pokój. Jung wskazał, że prawdziwy pokój mają ludzie, którzy prowadzą życie symboliczne. Ostoją humanizmu jest kultura oparta na wrażliwości i pięknie, poruszająca się według wewnętrznych znaków i ścieżek, a nie kultura zniewolona, sprowadzona do pajęczej sieci, którą łatwo zerwać. To my tworzymy sieć, a nie sieć tworzy nas. Technologia, która pomija fakt, że nasza dusza była kiedyś zdolna do subtelnego tkania, nie potrzebuje kultury wrażliwości, nie potrzebuje człowieka zakochanego w pięknie i wolności, lecz człowieka pająka. Dla technologów wyszkolonych w obsługiwaniu psyche zerwana nić w ludzkiej duszy to tylko przerwa w dostawie prądu do mózgu. Zerwana sieć kultury dla funkcjonariuszy społecznej techne nie jest mitologicznym, symbolicznym dramatem, lecz wydarzeniem historycznym. Część skarbów zniszczonej kultury stanie się przedmiotem badań antropologów i eksponatami w muzeum, a resztę czas zamieni w gruzowisko, które porośnie trawa. Technologia zrezygnowała z pojęcia piękna i wrażliwości. Nie rejestruje wzruszeń ludzkiej psychiki, nie zauważa też bezruchu i emocjonalnego milczenia, kiedy życie psychiczne spowalnia lub wręcz zatrzymuje się. A ludzka psyche po fazie wzruszeń, emocji, przeżywania sztuki i mitu, śledzenia wewnętrznych obrazów potrzebuje spokoju, aby nabrać oddechu i dalej dziwić się pięknem. Potrzebuje przypomnieć sobie stan wzruszającego, radosnego tkania, stan przed przemianą Arachne w pająka. Piękno hamuje ruch pisał św. Tomasz. Hamuje pośpiech i działanie, abyśmy mogli głębiej przeżywać, tworzyć i kontemplować wolność. Technopol zmusza nas do biegania po pajęczynie sztucznych połączeń i ustawia w kolejce do sukcesu, który nigdy nie nastąpi. Oferta Technopolu to kariera brzydkiego, ale zwinnego pająka polującego na szczęście, które można złapać w zaprogramowaną sieć. Sieć, która potrafi chwytać statystyczne znormalizowane i przewidywalne zjawiska, ale indywidualnych i nieprzewidywalnych nie. Do sukcesu niezbędna jest dusza. Jeden z największych krytyków zachodniego Technopolu, James Hillman, akcentując znaczenie piękna dziecięcej duszy, która jest ostoją humanizmu i zalążkiem przyszłego twórczego życia, stawia przed psychologią nomen omen nauką o duszy jasne zadanie: Potrzebujemy 4 XX Forum Inspiracji Jungowskich

5 nowego, świeżego sposobu patrzenia na nasze życie, takiego, który pozwoli nam pełniej dostrzegać jego prawdziwy sens i znaczenie (Kod duszy, 2014, s. 65). Hillman wyraża innymi słowami myśl Junga, którą uczyniliśmy mottem inicjalnego numeru ALBO albo, wydanego w grudniu 1991 roku: My, ludzie współcześni, powinniśmy przeżyć ducha na nowo, to jest doznać pierwotnego, podstawowego przeżycia. Jest to jedyna możliwość wyjścia z zaczarowanego kręgu procesów biologicznych. Niech ta myśl będzie inspiracją do dyskusji na XX Forum Inspiracji Jungowskich, którego tematem jest relacja humanizmu z technologią. Jaka będzie nasza odpowiedź: Albo humanizm, albo technologia, a może I technologia, i humanizm? Psychologia mitów greckich Prawda symboli i archetypów Zenon Waldemar Dudek. Rozmawia Maja Jaszewska, 2013 Inspiracją powstania książki stały się rozmowy poświęcone psychologicznej interpretacji mitów greckich publikowane cyklicznie na łamach miesięcznika Zwierciadło. Na publikację składa się poszerzona wersja tych rozmów, uzupełniona do dwunastu tematów mitologicznych. Symbole mitów greckich, odczytane na nowo w oparciu o myśl Junga, uzmysławiają nam ich psychologiczną mądrość. Tradycja grecka legła u podstaw nowożytnej kultury europejskiej, dlatego może być traktowana jako źródło zrozumienia duszy współczesnego Europejczyka, żyjącego w epoce techniki, wymiany kulturowej i światopoglądowej oraz konfrontacji z cywilizacją globalnego świata. Umysł starożytnych Greków ujmuje psychologiczne prawdy w formie symboli, których archetypowe znaczenie pozwala zrozumieć nie tylko uniwersalne duchowe wyzwania stojące przed człowiekiem w każdej epoce, ale także ułatwia analizę zjawisk kultury, w której dziś żyjemy. oprawa miękka ze skrzydełkami, ss. 333, seria Psychologia Kultury, ISBN Technopol i humanizm 5

6 Sesja I Wszechświat jako maszyna. O bez dusznym projekcie nowożytności dr hab. Mirosław Piróg Na przemiany, jakie nastąpiły w kulturze europejskiej w ciągu ostatnich pięciu stuleci, można spojrzeć z wielu różnych punktów widzenia. Jednym z najbardziej interesujących wydaje się zwrócenie uwagi na to, jakie przemiany w obrazie świata pojawiły się pod wpływem rozwoju nauki i techniki. W swym wystąpieniu chcę zwrócić uwagę na filozoficzne i światopoglądowe podłoże owego rozwoju, ukazując, jak pierwotne zredefiniowanie człowieka i jego relacji do świata przyczyniło się do powstania cywilizacji naukowo technicznej. Ważnym elementem moich rozważań będzie pokazanie, jak istotne redukcje w obszarze tego, co nazywano w tradycji filozoficznej ludzką duszą, przyczyniły się do ukształtowania współczesnego Technopolu. Jak umierają ptaki. Baśnie na ważne etapy życia Tomasz Teodorczyk, 2014 Jak umierają ptaki. Baśnie na ważne etapy życia to zbiór baśni dla dorosłych. Napisane przez psychoterapeutę z wieloletnim stażem w pracy z ludźmi, odnoszą się do trudnych i kluczowych momentów w życiu człowieka. Pierwsza miłość, inicjacja, kryzys środka życia, starość czy śmierć to etapy, wobec których często czujemy się bezradni. Może nam wtedy pomóc odniesienie się do mitycznych/baśniowych rozwiązań, które zawierają archetypowe wzorce mierzenia się w życiu z trudnymi sytuacjami. Jest to sięganie do nieświadomej wiedzy zebranej przez ludzkość w całym procesie jej rozwoju oraz próba odkrywania mitu życiowego, archetypowego wzorca strukturalizującego życie danej jednostki. ss. 124, seria Mądrość Baśni i Mitów, ISBN XX Forum Inspiracji Jungowskich

7 Spór o człowieka ks. dr Kazimierz Pajor Pytaniem o istotę człowieka zajmowały się w przeszłości religie, systemy filozoficzne, ideologie polityczne, a współcześnie próbują to czynić nauki empiryczne. W historycznym sporze o koncepcję człowieka pojawiały się tendencje redukcjonistyczne, które współcześnie dosięgły zenitu, sprowadzając istotę człowieka do neuronu. Na przestrzeni całej historii, z małymi wyjątkami, za konstytutywny element istoty człowieka uważano metafizyczną zasadę życia (duszę), która decydowała o wielkości i godności człowieka, niezależnie od jego zdolności fizycznych, psychicznych, intelektualnych. Ona to pozwalała zachować poczucie własnej wartości i przezwyciężać kryzysy egzystencjalne. Natomiast współczesne koncepcje redukcjonistyczne najwyraźniej osłabiają poczucie własnej wartości oraz powiększają niebezpieczeństwo psychicznych załamań i depresji. Psychologia archetypów Junga Kazimierz Pajor, 2004 Gruntowna analiza Jungowskiej koncepcji nieświadomości zbiorowej i archetypów. Pojęcie archetyp ma zasadniczą wartość dla psychologii głębi i psychologii w ogóle. Psychologia archetypów, jak twierdził Jung, jest nauką empiryczną. Dopiero dzisiaj możemy docenić tę wiedzę, która jest przydatna w psychologii, filozofii, teologii i antropologii. Przejrzyste studium przybliżające jedną z najgłębszych koncepcji szwajcarskiego psychiatry. ss. 226, seria Biblioteka Jungowska, ISBN Technopol i humanizm 7

8 Sesja II Nowa biopolityka: od selfhood do brainhood prof. dr hab. Wojciech Burszta referacie przedstawię, w jaki sposób budowana jest dzisiaj nowa wersja W biopolityki neoliberalnej, w ramach której coraz bardziej wpływowy dyskurs neuronauk wprowadza zrewidowane rozumienie tego, kim jesteśmy. Jest to tytułowe przejście od selfhood do brainhood, nazywane także wyobrażeniem podmiotu mózgowego (cerebral subject). Technologie, w postaci na przykład animacji komputerowych działania mózgu, służą perswazji na rzecz pożądanego neoliberalnego modelu subiektywności. Brainhood to idea wiążąca człowieka z jego biologiczną materialnością, zakładającą jego plastyczność i nieustanne otwarcie na nowe wyzwania i modyfikacje. W ten sposób technologia służy pochwyceniu naszego indywidualnego losu przez biopolitykę zarządzania i kontroli. ALBO albo Postjungiści (2/2014) Awangarda, kontynuatorzy, indywidualiści W zeszycie m.in.: Nowe inspiracje na polu postjungowskiej psychologii (A. Samuels), Inspiracje jungowskie i rewizja paradygmatu (Z.W. Dudek), Survival Kit, czyli jak przetrwać w psychoterapii zorientowanej na proces (T. Teodorczyk), Samarytanin, Dobry Ojciec, Łazarz jako teologiczne archetypy chrześcijaństwa (T. Kobierzycki), Ciało i bogowie. Joseph Campbell i jego wizja natury ludzkiej (T. Olchanowski), Wychodząc z Cienia. Feminizm arabski (E. Machut Mendecka), Zła, dobra, brzydka. Amerykańska historia w spaghetti westernach (T. Bohajedyn), Arnolda Mindella i Viktora Frankla wizja sensownych relacji (A. Kondrat). oprawa miękka, ss. 192, ISSN XX Forum Inspiracji Jungowskich

9 Renesans zainteresowania intuicją prof. dr hab. Czesław S. Nosal Zainteresowanie mechanizmami przetwarzania intuicyjnego nabierało w historii psychologii coraz większego znaczenia w różnych kontekstach teoretycznych. Pierwszy łączy się ściśle z powstaniem psychoanalizy i psychologii analitycznej, a więc tych dziedzin wiedzy, w obrębie których centralne stały się mechanizmy przetwarzania nieświadomego. Jungowi zawdzięczamy wszak dostrzeżenie niejednorodności funkcji świadomości i roli intuicji jako jednej z nich. Współcześni psychologowie poznawczy, akcentujący rolę przetwarzania analitycznego versus intuicyjnego, kontynuują ten kierunek badań, nie zawsze zwracając należytą uwagę na historię rozwoju tej problematyki. Wspomniana tu opozycja to w gruncie rzeczy zwrócenie uwagi na hierarchiczną organizację przetwarzania w ludzkim umyśle. W takich ramach teoretycznych intuicja, w różnych jej odmianach, nabiera funkcji procesu podstawowego, warunkującego bazę ludzkiego umysłu i jego funkcjonalną jedność. Oznacza to że wszystkie procesy poznawcze, od elementarnych do złożonych, opierają się na pewnej bazie globalnej determinowanej intuicją. Podstawy psychologii Junga Od psychologii głębi do psychologii integralnej Zenon Waldemar Dudek, 2006 Pierwsze polskie syntetyczne opracowanie psychologii analitycznej Karola G. Junga oraz wybranych inspiracji jungowskich we współczesnej psychologii i psychoterapii. Prezentuje podstawowe koncepcje psychologiczne Junga, m.in. teorie ekstrawersji i introwersji, typów psychicznych, kompleksów i archetypów nieświadomości zbiorowej, koncepcję Cienia, psychologię kobiecości i męskości, proces indywiduacji. Książka dla zainteresowanych psychologią głębi, psychoanalizą, psychoterapią, psychologią kultury. oprawa miękka, ss. 347, seria Biblioteka Jungowska, ISBN Technopol i humanizm 9

10 Sesja III Mysz i krew u Flauberta O irracjonalności sytuacji granicznych dr Jadwiga Wais średniowiecznej Legendzie o Świętym Julianie Szpitalniku Gustave Flaubert przedstawia najtrudniejszą do pojęcia formę przemocy. Jest to rzeź W dla rzezi, skrajne uzależnienie od zabijania, obsesja brodzenia we krwi. Zaślepiony sprawca zamienia żywe istoty, zwierzęta i ludzi w rzeczy, sam stając się maszyną. Miłość i śmiech mogą przemienić Julianów na powrót w istoty widzące i czujące. Bracia Grimm i Siostra Śmierć. O sztuce życia i umierania Jadwiga Wais, 2014 Od czasów średniowiecza nigdy nie zajmowano się tak intensywnie umieraniem i śmiercią jak obecnie. Każdego dnia przybywa nowych portali internetowych, wydawnictw, książek, filmów, seminariów, konferencji i badań na tematy tanatologiczne. Proces upowszechniania tematyki śmierci i umierania nie unieważnił ani nie ukoił naszego osobistego zmagania się z perspektywą śmierci. Lęk przed śmiercią rozlewa się jak kropla atramentu na wszystkie dziedziny naszego życia. Nie spełniło się marzenie mędrców i filozofów o lekarstwie na lęk przed śmiercią. Ale nie marzenie baśni Baśnie ze swoją magią i tajemnicą wychodzą beztrosko naprzeciw naszym wystraszonym i samotnym sercom. oprawa miękka ze skrzydełkami, ss. 183, seria Mądrość Baśni i Mitów, ISBN Ścieżki baśni. Symboliczne wędrówki do wnętrza duszy Jadwiga Wais, 2007 Droga do mądrości wiedzie krętymi drogami. Wiele ścieżek do głębokiej wiedzy można odkryć nie tylko na uniwersytetach, ale także w baśniach, często dziś zapomnianych. Jak dowodzi tego współczesna psychologia głębi, warto badać ścieżki baśni, gdyż mówią one o ważnych, podstawowych tematach życia. Nie są to tylko fantazje dziecięce, ale zaszyfrowane perełki mądrości. Autorka odczytuje w nich zakurzone symbole archetypów, ukazując trudy i piękno dorastania do dojrzałości, realia miłości, przyjaźni, zdrady i nienawiści. Książka niezbędna dla zainteresowanych psychologią, edukacją, rozwojem dziecka, psychoterapią, zjawiskami społecznymi, kulturą i tradycją. oprawa miękka, ss. 250, seria Mądrość Baśni i Mitów, ISBN XX Forum Inspiracji Jungowskich

11 Psyche w sidłach technologii Zenon Waldemar Dudek P rzyspieszenie cywilizacyjne w XX i XXI wieku zamieniło człowieka w socjologiczną statystyczną maszynę zarządzanie osobowością, sterowanie finansami, poglądami politycznymi, funkcjonowaniem na szczeblach kariery w korporacji osiągnęło wysoki poziom skuteczności. Mechanizmy instrumentalnego sterowania i interwencji, masowej manipulacji, inwigilacji i kontroli tego, co wewnętrzne, i tego, co psychiczne, czynią z człowieka produkt technologiczny. Życie społeczne XXI wieku w wielu obszarach działa jak park maszyn, czyli niby wspólnota socjotechnicznie sterowanych niby ludzi. Techniczny wpływ na człowieka, klienta, ucznia, pracownika, obywatela odbywa się nie tylko na poziomie ciała i myśli, ale także podprogowych skojarzeń, wyobraźni i emocji. Skolektywizowana i zdepersonalizowana edukacja przygotowuje młodzież do walk gladiatorów, którzy są zdolni do nieustającej walki na śmierć, ale niezdolni do życia. Mając do wyboru interwencje medyczne jako sposób na chorobę, psychoterapię jako metodę na cierpienie, in vitro jako narzędzie do powołania życia, a eutanazję jako sposób na śmierć, człowiek Zachodu zaczyna pokładać wiarę w Technopol jako mityczną krainę, w której technokracja może zastąpić humanokrację. Referat jest próbą refleksji nad kryzysem kultury XXI wieku, która wyzwoliła z natury umysł techniczny. Świat psyche usidlony w plątaninie technicznych struktur widzi w rzeczywistości Technopolu raz zbawcę, a innym razem prześladującego demona. Czy zamknięty w krainie technicznych sztuczek człowiek potrafi jeszcze tworzyć i współtworzyć kulturę? Czy potrafi wsłuchać się w mity, które legły u podstaw europejskiej cywilizacji? Czy nie jest tak, że w Technopolu człowiek i ludzkość muszą przejść od początku ścieżkę swoich duchowych inicjacji, aby rozpoznać siebie? Zejść jak mówi Jean Gebser do pierwotnego doświadczenia w stanie świadomości archaicznej, następnie dać się obezwładnić świadomością magiczną, aby wkroczyć na drogę świadomości bohatera mitologicznego i obudzić się w stanie świadomości racjonalnej? Technopol i humanizm 11

12 Sesja IV Człowiek i metropolia Dyskursy architektury XX i XXI wieku dr hab. Paweł Możdzyński Każdy obiekt architektoniczny jest obdarzony znaczeniem, stanowi część kultury, wynika z określonej ideologii twórczej, niesie wizje człowieka, miasta, społeczeństwa. Architektura jest w swej istocie polityczna. Wieki XX i XXI to czas dynamicznego powstawania i rozwoju szkół architektonicznych i tworzonych przez nie dyskursów. W referacie zostanie nakreślona krótka diagnoza wybranych narracji architektonicznych, poruszających problem współistnienia wartości humanistycznych i techne, w tym: planowanie życia jednostki i zbiorowości; inżynieria a sztuka; relacje: intelekt emocje duchowość; rola racjonalności i irracjonalności architektury w zakorzenieniu w świecie; zmiana w architekturze: konstrukcja dekonstrukcja organizm zmysły; relacje między architektem a mieszkańcem/ klientem. Pedagogika a paradygmat nieświadomości Tomasz Olchanowski, 2013 Głównym celem monografii jest zwrócenie uwagi na doniosłość koncepcji Junga dla współczesnej pedagogiki, szczególnie w zakresie relacji pedagogicznych. Spojrzenie przez pryzmat procesów nieświadomych na współzależność samowychowania i wychowania pozwoliło autorowi rozwinąć zagadnienie w oparciu nie tylko o jungowską psychologię analityczną, ale też klasyczną psychoanalizę, psychologię egzystencjalną i ewolucyjną oraz psychopedagogikę buddyjską. Wśród rozpatrywanych zagadnień są m.in.: indywiduacja a ideologizacja, pedagogia a inicjacja, rodzina jako środowisko inicjacyjne, alienacja, autoanaliza, samooszustwo, los, samowyzysk, pedagogika głębi. oprawa miękka, ss. 257, seria Wymiary Duszy, ISBN XX Forum Inspiracji Jungowskich

13 Kultura w jaskini Technopolu dr Tomasz Olchanowski Jedną z cech naszej epoki jest wysyp tak zwanych ekspertów od wszystkiego ( cieni Starych Mędrców i Wielkich Matek), którzy atakują nas za pomocą poradników, książek, rubryk w gazetach, programów telewizyjnych czy reklam. Eksperci od żywienia, życia seksualnego, pielęgnowania niemowląt i wychowania dzieci, a nawet od spacerów, szczęścia, miłości, czy przeżyć religijnych spełniają jedne niezwykle ważne zadanie: są dowodem na to, że Technopol zamienia istotę ludzką w bezradnego i niedojrzałego konsumenta. Eksperci wbili się klinem między matkę i dziecko, między kochanka i kochankę. Każda niemal czynność regulowana przez przechodzącą z pokolenia na pokolenie mądrość natury (instynkt, intuicja) i kultury została gwałtownie przedefiniowana, zdekonstruowana, przesłonięta za techniczną, bełkotliwą nowomową, wytarta i rozpisana na nowo. Zamiast głosu dajmona, przeznaczenia, powołania rozbrzmiewa głos doradcy zawodowego; o mądrości wieszczy certyfikat; o wielkości dzieła nie jego treść, lecz tak zwane punkty z korporacyjnej listy; zamiast samotnego geniusza, któremu przypisuje się wszelkie możliwe odchylenia od normy mamy hipernormalny zespół badawczy. Siła Technopolu polega na tym, że zainfekował on także umysły terapeutów, psychologów, pedagogów, kulturoznawców. W rezultacie nieraz ulegają zafałszowaniu biografie jednostek, ponieważ wybierane są z nich tylko elementy pasujące do wyznawanej przez badacza teorii, co sprawia, że z tych biografii usuwany bywa główny bohater. Wybrane tematy refleksji i dyskusji Dyskusja Rola i przyszłość humanistów w cywilizacji technologicznej Technopol nieunikniony etap ewolucji człowieka? Technologia dla człowieka czy człowiek dla technologii? Czy biotechnologia zastąpi mit, literaturę, religię? Humanizm i posthumanizm Biopolityka i jej niebezpieczeństwa Cywilizacja obrazów i koniec narracji? Technopol i humanizm 13

14 Dyskusja Technologia i psychiatria dr hab. Andrzej Kapusta Pojawienie się nowych technologii miało znaczący wpływ na rozwój współczesnej psychiatrii. Na sposób wyjaśniania natury zaburzeń psychicznych wpływają możliwości skanowania mózgu, badania biochemiczne, poszukiwanie markerów genetycznych. Szczególne nadzieje lokuje się w rozwoju psychofarmakologii i postępach leczenia. W wyniku rozwoju technologicznych metod badawczych, terapeutycznych oraz ogromnych możliwości elektronicznego przetwarzania danych myślenie neurobiologiczne zdominowało dzisiejszą psychiatrię kliniczną. To z kolei stało się powodem zmarginalizowania niejasnych i podejrzanych metod terapeutycznych, często utożsamianych z terapią psychodynamiczną preferującą nietechnologiczną perspektywę. Psychiatria stara się więc wpisać w szerszy nurt współczesnej medycyny (Kapusta, 2010). Technologia biomedyczna poszukuje nowych leków farmaceutycznych, procedur chirurgicznych, terapii genowej, czemu ma sprzyjać zwiększenie diagnostycznej dokładności poprzez gromadzenie obiektywnych danych dotyczących choroby i funkcjonowania organizmu (Broome, Bortolotti, 2009). W tym kontekście również lekarz staje się rodzajem terapeutycznego narzędzia. Technologiczna postawa budzi wiele dyskusji i sporów szczególnie w obrębie psychiatrii, której specyfika nie pozwala na tak łatwe wprzęgniecie oddziaływań leczniczych w szerszy model technologii medycznych. Techne, filozofia i humanitas * Paweł Fijałkowski Techne (τέχνη) jest słowem kryjącym w sobie wielkie bogactwo treści. W klasycznej grece oznacza ono przede wszystkim szeroko pojmowaną sztukę i rzemiosło, odnosi się zarówno do sztuk pięknych i rzemiosła artystycznego, jak i do wszelkiego rodzaju twórczości i profesjonalnej (wykwalifikowanej) aktywności. Hefajstos został przedstawiony w Iliadzie jako klytotechnes (κλυτοτέχνης), * Fragment tekstu Techne, filozofia i humanitas, który ukaże się w numerze ALBO albo 1/ XX Forum Inspiracji Jungowskich

15 czyli swym kunsztem sławny. Mianem techne określano także zmysł artystyczny, biegłość (szczególnie w rękodziele), znajomość rzeczy, umiejętność i zręczność. Inne, równie ważne znaczenia tego słowa, to sztuczka, machinacja, podstęp, oszustwo, chytrość i przebiegłość. Starożytni Grecy nie mieli wątpliwości co do tego, że techne leżała u podstaw ludzkości. Dla Lukiana z Samosat dzieje rodzaju ludzkiego były uwalnianiem się z jarzma pierwotnych konieczności dzięki rozwojowi techne i episteme (τέχνη καί επιστήμη), czyli sztuki i umiejętności (wiedzy), które umożliwiły odkrywanie potrzeb wyższego rzędu. Wyjaśnijmy w tym miejscu, że w języku filozofów techne oznaczała umiejętność praktyczną, natomiast episteme była poznaniem połączonym z wiedzą. Zdaniem Lukiana wraz z rozwojem cywilizacji, gdy ciekawość i dążenie człowieka do wiedzy zrodziły filozofię (φιλοσοφία), przekazywanie życia w stosunkach mężczyzn z kobietami utraciło wiodącą rolę na rzecz przekazywania mądrości w miłosno wychowawczych związkach mężczyzn z młodzieńcami. Idąc w ślad za Platonem, głosił on, że homoerotyzm jest najbardziej twórczym ze wszystkich rodzajów miłości i wplótł tę myśl w swą ewolucyjną wizję dziejów ludzkości. Filozofia, czyli umiłowanie mądrości, była w niej najwyższą formą ludzkiej aktywności, czymś o wiele ważniejszym i doskonalszym niż techne i episteme. Można by powiedzieć, że techne legła u podstaw ludzkości, a techne i filozofia zrodziły człowieczeństwo. Cyceron, który uważał filozofię za wszelkie poznanie najważniejszych rzeczy (omnis rerum optimarum cognitio), chętnie i często posługiwał się słowem humanitas. Dla niego i wielu jemu współczesnych oznaczało ono ludzką naturę, człowieczeństwo, ludzkie uczucia, łagodność i poszanowanie godności, życzliwość i współczucie, umiłowanie bliźniego, dobroć i łaskawość wobec innych ludzi. Humanitas rozumiano także jako subtelne wyczucie przyzwoitości i stosowności, a w końcu szlachetność obyczajów, wytworne wysławianie się i zachowanie. Pojęcie to obejmowało również zgodne współistnienie, solidarność i świadomość wspólnoty interesów wszystkich ludzi. Technopol i humanizm 15

16 Informacje o prelegentach Jerzy T. Bąbel dr, archeolog, prahistoryk. W latach zatrudniony w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie. W latach pracował w Muzeum Historyczno Archeologicznym w Ostrowcu Św. Prowadził wieloletnie badania wykopaliskowe na terenach Wyżyny Sandomierskiej i prahistorycznych kopalń krzemienia w Krzemionkach k. Ostrowca Św. Uczestnik licznych ekspedycji krajowych i zagranicznych (m.in. w Bułgarii, Finlandii, USA, Tadżykistanie, Turkmenii). Autor stu kilkudziesięciu prac naukowych i popularnonaukowych, w tym książek dotyczących wierzeń przedchrześcijańskiej Europy. Prowadzi badania nad religiami prahistorycznej Europy. Wojciech Burszta prof. dr hab., wybitny antropolog i kulturoznawca, eseista i krytyk kultury, wykładowca i kierownik Katedry Antropologii Kultury w SWPS w Warszawie, profesor Instytutu Slawistyki PAN. Interesuje się teorią i praktyką współczesnej kultury, w tym popkultury i popnacjonalizmu. Zajmuje się badaniami z kręgu antropologii współczesności i kulturoznawstwa, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki mitu i symbolu, a także zjawiskami kontestacji i anarchii w społeczeństwach liberalnych. Zenon Waldemar Dudek psychiatra, zajmuje się psychoterapią indywidualną, psychologią osobowości i psychologią kultury; autor artykułów, opracowań i książek z zakresu psychologii głębi, zwłaszcza psychologii jungowskiej, oraz psychoterapii i psychologii kultury m.in. Psychologia integralna Junga (1995; 2006), Jungowska psychologia marzeń sennych (1997; 2007; 2010), Podstawy psychologii Junga (2002; 2006), Psychologia mitów greckich (2013). Współautor książki Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe (2005; 2008) oraz podręcznika psychoterapii Psychoterapia. Teoria (2005) i Psychoterapia. Szkoły i metody (2011). Współredaktor zbioru tekstów Spotkania z Jungiem (2007). Redaktor naczelny i wydawca ALBO albo. Problemy psychologii i kultury. 16 XX Forum Inspiracji Jungowskich

17 Andrzej Kapusta dr hab., Wydział Filozofii i Socjologii UMCS; absolwent Akademii Medycznej w Lublinie (1993), doktorat z filozofii na UMCS (1999). Autor książek: Filozofia ekstremalna. Wokół myśli krytycznej Michela Foucaulta (2002) oraz Szaleństwo i metoda: granice rozumienia w filozofii i psychiatrii (2010). Habilitacja w dziedzinie: nauki o poznaniu i komunikacji społecznej. Zainteresowania naukowe: teoria poznania i metodologia nauk humanistycznych, filozofia współczesna, filozofia medycyny, psychiatrii i psychologii, bioetyka. Uczestniczył w projektach społeczno kulturowych ( Student w mieście 2013 ) oraz zdrowotno profilaktycznych ( Przyjazny Uniwersytet 2013/14). Współtwórca specjalności w Instytucie Filozofii UMCS: Doradztwo i komunikacja w biznesie. Paweł Możdżyński dr hab., socjolog kultury. Początkowo jego badania koncentrowały się wokół zagadnień nowej duchowości i religijności. Następnie eksplorował rolę sacrum niereligijnego w twórczości artystów wizualnych. Obecnie bada społeczno kulturowe znaczenia dizajnu i architektury XX i XXI wieku. Pracuje w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW. Strona internetowa: www. mozdzynski.bio.uw.edu.pl Czesław S. Nosal prof. dr hab., psycholog SWPS we Wrocławiu. Kierownik Katedry Psychologii Poznawczej i Różnic Indywidualnych na tej uczelni. Naukowo zajmuje się inteligencją, zdolnościami umysłowymi, stylami poznawczymi, wpływem mediów na umysł, stylami kierowania, myśleniem twórczym i rozwiązywaniem problemów. Tomasz Olchanowski dr nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Teorii Wychowania i Antropologii Pedagogicznej Uniwersytetu w Białymstoku. Jego zainteresowania koncentrują się na zagadnieniach historii kultury i rozwoju cywilizacji, ze szczególnym uwzględnieniem ewolucji psychicznej człowieka, źródłach filozofii, problematyce przemiany duchowej. Autor książek: Jungowska interpretacja mitu ojca w prozie Brunona Schulza (2001), Psychologia pychy (2003), Duchowość i narcyzm (2006), Wola i opętanie (2008, wyd. II poszerzone 2010), Pedagogika a paradygmat nieświadomości (2013) i kilkudziesięciu artykułów z tego zakresu. Technopol i humanizm 17

18 Kazimierz Pajor ks. dr, po studiach filozoficzno teologicznych w Tarnowie przyjął święcenia kapłańskie (1985); studia doktoranckie na Papieskim Wydziale Teologicznym w Poznaniu zakończył rozprawą doktorską Rola archetypu w analitycznej psychologii C.G. Junga (1990). Autor wielu artykułów nt. teologii i psychologii głębi oraz książek Psychologia archetypów Junga (2004), Śladami Junga (2006, wyd. II 2008), Psychoanaliza Freuda po stu latach (2009), Die Freude am Glauben (2013). Jako teolog zainteresowany jest szczególnie możliwością włączenia krytycznie ocenionych teorii psychologii głębi do różnych dziedzin teologii. Współpracuje z Redakcją ALBO albo i wydawnictwem ENETEIA. Mieszka i pracuje w Niemczech. Mirosław Piróg dr hab., adiunkt w Zakładzie Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, absolwent tej uczelni (fizyka teoretyczna oraz filozofia). Pracę doktorską Teoria symbolu C.G. Junga na tle ujęć porównawczych rzeczywistości symbolicznej napisał pod kierunkiem prof. zw. dra hab. Andrzeja Wiercińskiego (UW). Jest stałym współpracownikiem pisma ALBO albo oraz członkiem rady naukowej pisma Hermaion. Prezes Stowarzyszenia Rozwoju Myśli Filozoficznej Eudaimonia. Autor książek: Psyche i symbol. Teoria symbolu C.G. Junga na tle ujęć porównawczych rzeczywistości symbolicznej (1999), Williama Jamesa filozofia doświadczenia religijnego (2011) oraz wielu artykułów. Jadwiga Wais dr, socjolożka, antropolożka baśni i przemiany duchowej. Zajmuje się zagadnieniami z pogranicza filozofii, psychologii, socjologii, psychoanalizy, mitologii, baśni i literatury pięknej. Autorka wielu artykułów oraz książek Gilgamesz i Psyche (2001), Ścieżki baśni (2007), Bracia Grimm i Siostra Śmierć (2014). W przygotowaniu książka o sztuce miłości w baśniach. 18 XX Forum Inspiracji Jungowskich

19 Historia Forum Inspiracji Jungowskich ǿ ǿ I Forum 1995 Psychologiczne problemy współczesności ǿ ǿ II Forum 1996 Sny współczesnej kultury ǿ ǿ III Forum 1997 Osobowość i rozwój ǿ ǿ IV Forum 1998 Mity a świat współczesny ǿ ǿ V Forum 2000 Kultura na progu XXI wieku ǿ ǿ VI Forum 2001 Fenomen Junga ǿ ǿ VII Forum 2002 Oblicza tożsamości ǿ ǿ VIII Forum 2003 Symbole Europy ǿ ǿ IX Forum 2004 Psychologia kultury w czasie próby ǿ ǿ X Forum 2005 Inteligencja archetypów ǿ ǿ XI Forum 2006 Jung a Freud ǿ ǿ XII Forum 2007 Nieświadomość i dusza ǿ ǿ XIII Forum 2008 Europa wielokulturowa ǿ ǿ XIV Forum 2009 Idee i ideologie ǿ ǿ XV Forum 2010 Punkty zwrotne ǿ ǿ XVI Forum 2011 Doświadczenia graniczne i transkulturowe ǿ ǿ XVII Forum 2012 Małe i wielkie inicjacje ǿ ǿ XVIII Forum 2013 Wizje świata bez granic ǿ ǿ XIX Forum 2014 Terapia i kultura ǿ ǿ XX Forum 2015 Technopol i humanizm Archiwalne materiały forum.eneteia.pl 19

20 Pismo interdyscyplinarnych poszukiwań Istnieje od 1991 roku (do 1998 roku ALBO albo. Inspiracje jungowskie ) ul. Zwierzyniecka 8A/21, Warszawa tel , e mail: albo@eneteia.pl; księgarnia internetowa: sklep.eneteia.pl ALBO albo ukazuje się od 1991 roku. Prowadzi kilka działów przybliżających współczesną wiedzę o psychologii, sztuce i kulturze. Zależy nam na przekraczaniu granic dyscyplin i zbliżeniu wiedzy humanistycznej i przyrodniczej, aby w swobodnym biegu refleksji człowiek był lepiej zrozumiany w całej swojej złożoności ponad podziałami. Obok wiedzy historycznej i współczesnych badań jest miejsce na poezję, opowiadania, sztuki plastyczne. Poza artykułami naukowymi, prezentujemy eseje na ważne tematy, myśli, aforyzmy, a także sprawozdania z ciekawych wydarzeń, konferencji, recenzje, dyskusje. Informacja dla osób zainteresowanych publikowaniem tekstów w ALBO albo Przyjmujemy materiały wyłącznie w wersji elektronicznej (format.doc lub.pdf) na adres: albo@eneteia.pl. Objętość tekstów do 15 stron (ok znaków na stronie, licząc znaki odstępu, przypisy amerykańskie ). Artykuły są recenzowane; po zakwalifikowaniu do druku, przed publikacją, teksty przesyłamy do autoryzacji. Autorzy otrzymują 2 egzemplarze pisma. Uwaga! Prosimy autorów o nadsyłanie streszczeń tekstów w języku polskim i angielskim ( znaków; maks. 1/3 strony) oraz słów kluczy. Terminy zamykania numerów dla osób zainteresowanych publikowaniem tekstów: 2/ ; 1/ Tematy ALBO albo 2015 (półrocznik) 20 TERAPIA A KULTURA (1/2015) rodzina, społeczeństwo, kultura Kultura uzależnień (2/2015) inflacja, fetyszyzm, labirynt Planowane wydanie zeszytów rocznika 2015: 1/ /