w relacjach społecznych Darmowy fragment

Transkrypt

1 d ź w i ę k w relacjach społecznych

2

3 ks. Andrzej Zwoliński d ź w i ę k w relacjach społecznych Wydawnictwo WAM Kraków 2004

4 Wydawnictwo WAM, 2004 Redakcja KRYSTYNA BRABLEC Projekt okładki JOANNA I PIOTR PANASIEWICZ ISBN WYDAWNICTWO WAM ul. Kopernika KRAKÓW tel. (012) fax (012) wam@wydawnictwowam.pl DZIAŁ HANDLOWY tel. (012) , , ; (012) fax (012) handel@wydawnictwowam.pl Zapraszamy do naszej KSIĘGARNI INTERNETOWEJ Drukarnia Wydawnictwa WAM ul. Kopernika Kraków

5 SPIS TREŚCI 1. SŁUCH CZŁOWIEKA WOBEC ŚWIATA DŹWIĘKÓW... 9 A. Świat dźwięków... 9 B. Świat zmysłów człowieka C. Anatomia słuchu człowieka D. Skala wrażeń słuchowych człowieka E. Techniczne poszerzenie odbioru i emisji dźwięków MEANDRY KULTURY MUZYCZNEJ A. Czym jest muzyka? B. Starożytność i średniowiecze C. Od Odrodzenia do Romantyzmu D. Muzyka XIX wieku E. Wiek XX MUZYKA RELIGIJNA A. Muzyka w religii B. Muzyka w Biblii C. Muzyka sakralna liturgiczna D. Kościelne dyscyplinowanie muzyki E. Teologia muzyki MUZYKOMEDYTACJE A. Mistyka muzyki B. Jazz duchowa muzyka C. Reggae modlitwa rastafarian D. Muzyczne medytacje Wschodu E. Duchowa muzyka Nowej Ery MUZYCZNE PSYCHOMANIPULACJE A. Co to jest psychomanipulacja? B. Fizjoreakcje słuchaczy C. Przekaz podprogowy D. Psychologiczne skutki dźwięków E. Odporność odbiorcy

6 6 SPIS TREŚCI 6. ROCK MUZYKA KONTESTUJĄCA A. Geneza i istota rocka B. Przeciw C. Seks D. Narkotyki E. Chrześcijański rock HEAVY METAL MUZYKA DESTRUKCJI A. Historia i idee B. Pornografia C. Przemoc i śmierć D. Samobójstwo E. Kultura destrukcji MUZYKA DLA SZATANA A. W kierunku kultu Zła B. Fascynacja magią C. Rock i kult Szatana D. Związki z sektami E. Próby oceny TECHNO SZAMANIZM ELEKTRONICZNY A. Krótka historia techno B. W sieci komputerowych dźwięków C. Cyberplemię i technopoganie D. Techno rytuał E. Złudzenia nowej duchowości W DYSKOTECE A. Krótka historia dyskoteki B. Muzyka dyskotekowa C. Kultura hip hopu D. Dyskotekowe drinki wzmacniające E. Ostrzeżenia MUZYKA LUDOWA A. Muzyka grupy społecznej B. Folklor muzyczny wczoraj i dziś C. Ludowa pieśń religijna D. Współczesne formy folkloru E. Folk i muzyka świata PROPAGANDA MUZYCZNA A. Hymny narodowe B. Pieśni i piosenki wojny

7 SPIS TREŚCI 7 C. Piosenki na służbie ideologii D. Muzyk na usługach polityków E. Muzyka zaangażowana społecznie EKONOMIA MUZYKI A. Muzyka jako praca B. Bogactwo a muzyka C. Komercyjne widowiska koncertowe D. Przemysł muzyczny E. Z dyskusji nad komercjalizacją muzyki ARTYSTA DŹWIĘKU A. Historyczne narodziny artystów B. Autorzy i amatorzy C. Profesjonaliści D. Gwiazdy muzyki E. Wiecznie żywi DŹWIĘK I SŁOWO A. Między dźwiękiem a słowem B. Piosenka C. Rap D. Analiza tekstów E. Opera i operetka DŹWIĘK I OBRAZ A. Muzyka w teatrze B. Teatr muzyczny C. Kabaret D. Muzyka a film E. Teledyski TANIEC A. Taniec religijny B. Taniec jako zabawa C. Taniec a polityka D. Balet E. Taniec współczesnego świata MUZYKOTERAPIA A. Psychologia muzyki B. Muzyka a zdrowie C. Religijna muzyka lecznicza D. Muzyka relaksacyjna

8 8 SPIS TREŚCI 19. MUZYKA A WYCHOWANIE A. Starożytni o wychowawczych możliwościach muzyki B. Muzyka w procesie wychowania C. Eurytmia D. Wychowanie do odbioru muzyki E. Publiczność MILCZENIE I KRZYK A. Cisza B. Milczenie C. Głuchoniemi D. Krzyk E. Asceza dźwięku ETYKA MUZYKI A. Starożytność o etyce muzyki B. Dobra muzyka C. Zła muzyka D. Pouczenia Kościoła E. Wspólna troska o muzykę

9 1. SŁUCH CZŁOWIEKA WOBEC ŚWIATA DŹWIĘKÓW Kalendarz Polski i Ruski z 1723 roku odnotowuje: Uszy małe znaczą człowieka dowcipnego, wielkie melancholicznego albo bojaźliwego, rumiane z urodzenia wstydliwego. Wielkie i porosłe uszy znaczą człowieka dobry węch mającego. Uszy nie tylko do słuchania są uformowane, ale też i dla ozdoby ciała, albowiem uszu nie mający ludzie za jaki eksces i kryminał bez nich bywają. Drugie: dla obrony mózgu, albo wiolencji (krzywdy) jakiej od impetu aeracji (powietrza) nie cierpiał. Trzecie: uszy dopomagają słuchowi do lepszego słyszenia, ponieważ wewnątrz znajdują się zmysły ludzkie. Albowiem przez uszy lepiej dźwięk w powietrzu rozpostarty, jakoby złączony bywa i bez wszelkiego impetu na błonki (które anatomistowie bębenkami zowią) dochodzi, wprzód w antraktach (przedsionkach) albo zakrętach moderując się. I dlatego, żeby dźwięki i głosy około uszu nie osuwały się, bydlęta uszy podnoszą, mając w uszach większe muszkuły aniżeli człowiek. Który uszami nie strzyże, lecz dla powzięcia lepszego słuchu, rękę w trąbkę zwinąwszy, do uszu przytknie. A. Świat dźwięków Człowiek nieustannie przebywa w świecie dźwięków, o różnym natężeniu i barwie. Szum wiatru, szmer strumienia, szelest liści, wycie huraganów, trzaskanie piorunów, poszczekiwanie psów, ryk dzikich zwierząt, odgłosy bliższych i dalszych rozmów, wiele innych cichych i głośniejszych skrzypień, dudnień czy szmerów tworzy środowisko dźwiękowe naszego

10 10 1. SŁUCH CZŁOWIEKA WOBEC ŚWIATA DŹWIĘKÓW życia. Owe dźwięki niekiedy są przyjemne i bliskie, czasem jednak budzą niepokój, lęk, a nawet trwogę. Przez długie wieki wydawało się, że światem wolnym od dźwięków jest odległy Kosmos dalekie, usiane tajemniczym światłem gwiazd niebo. Człowiek mógł go rejestrować jedynie wzrokiem. Dzisiaj już wiadomo, że nawet tam nie ma absolutnej ciszy świat ten przemawia milionami fal elektromagnetycznych, które człowiek może rejestrować jedynie za pomocą specjalnych urządzeń, gdyż brakuje mu odpowiednich receptorów do rejestracji szumu Wszechświata 1. Bodźcem odpowiadającym narządom słuchu człowieka jest fala dźwiękowa, wychodząca ze źródła dźwięku (np. gong, dzwon, głos ptaków) i rozchodząca się w gazach, cieczach i ciałach stałych. Głównym nośnikiem fal dźwiękowych jest powietrze, które przy źródle dźwięku jest naprzemiennie zagęszczane (wzrost ciśnienia) i rozrzedzane (obniżenie ciśnienia). Te wahania ciśnienia, stanowiące falę dźwiękową, rozprzestrzeniają się z prędkością dźwięku, która w powietrzu w temperaturze 0 stopni Celsjusza wynosi 332 m/sekundę. Zapis graficzny wahań ciśnienia przedstawia się w postaci falistych krzywych. Odległość pomiędzy sąsiednimi miejscami o tym samym ciśnieniu stanowi długość fali, a maksymalne odchylenie od stanu spoczynkowego stanowi amplitudę. Gdy wzrasta albo zmniejsza się, wówczas słyszany jest dźwięk niższy lub wyższy. Zmniejszenie natomiast lub wzrost amplitudy odbierane jest jako ton cichszy lub głośniejszy. Jego wysokość jest zwykle charakteryzowana przez podanie częstotliwości (jej jednostką jest herc Hz), która określa, jak często w danym polu pojawia się takie samo ciśnienie akustyczne. Częstotliwość, długość fali i prędkość dźwięku są ze sobą wzajemnie powiązane. Tylko dźwięk o czysto sinusoidalnym przebiegu określany jest jako ton. Jednak ton większości źródeł dźwięku (np. instrumentów, śpiewu) składa się z kilku tonów o różnych częstotliwościach i amplitudach. Powstaje wówczas złożone, ale cechujące się pewną okresowością drganie, zwane dźwiękiem. Zawarty w nim najniższy ton określa wysokość tonu danego dźwięku, a tony wyższe nadają mu barwę. Dlatego też jednokreślne A (ton kamertonu A = 440 Hz) brzmi inaczej śpiewane przez tenora, grane na harfie, organach czy pianinie. Szczególny przypadek stanowią kombinacje dwóch podobnych tonów, tzw. dudnienie 2. 1 Por. M. Jurkowski, Język kosmosu, Książka i Wiedza, Warszawa 1986, s. 12 nn. 2 S. Silbernagl, A. Despopoulos, Kieszonkowy atlas fizjologii, tłum. D. Gołka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1994, s Por. J. Jesse, Fizyka dźwięku, przeł. A. Rakowski, R. Stemplowski, PWN, Warszawa 1970.