Pornografia. degradacj¹ cz³owieczeñstwa STOP! Pornografii, agresji, przemocy. Pornografii, agresji, przemocy

Transkrypt

1 Zeszyty Problemowe (nr 1 2/2000) l styczeñ luty l koszt wydania 1 z³ l ISSN Pornografia degradacj¹ cz³owieczeñstwa Pornografia obni a wartoœæ rodziny w œwiadomoœci spo³ecznej. Korzystanie z niej kszta³tuje postawê przeciw yciu: u ytkownicy materia³ów pornograficznych w miarê kontaktu z nimi coraz bardziej akceptuj¹ antykoncepcjê, aborcjê. Kontakt z pornografi¹ powoduje uzale - nienia. Cz³owiek uzale niony od pornografii jest chory i wymaga terapii. dr Dorota Kornas-Biela aden odpowiedzialny naukowiec nie postawi tezy o obojêtnym charakterze pornografii. Przyjmuje siê aktualnie, e przekaz pornograficzny oddzia- ³owuje na procesy poznawcze, emocjonalne oraz zachowanie. prof. dr hab. Krystyna Ostrowska Walka z pornografi¹ jest walk¹ o piêkno i szczêœcie. dr Wanda Pó³tawska Pornografii, agresji, przemocy Pornografii, agresji, przemocy STOP! Wed³ug badañ Policji Stanowej Michigan (USA), 41 proc. sprawców napaœci seksualnych ogl¹da³o pornografiê bezpoœrednio przed lub w trakcie pope³niania przestêpstwa. Badania przeprowadzono w latach na 38 tys. przypadków napaœci seksualnych. Od roku 1984 w Oklahoma City (USA) zosta³o zamkniêtych ponad 150 oœrodków upowszechniaj¹cych pornografiê (peep show, ksiêgarnie dla doros³ych, kina pornograficzne). W tym czasie liczba gwa³tów w tym mieœcie zmala³a o 26 proc., podczas gdy w ca³ym stanie wzros³a o 20,8 proc.

2 P O D Z I Ê K O W A N I A Dziêkujemy za dary na dzie³o obrony ycia! Wielokrotnie na ³amach naszego miesiêcznika prosiliœmy o dary na dzie³o obrony ycia. Bardzo wielu Czytelników odpowiedzia³o hojnym gestem na nasze proœby. Wasz dar serca umo liwia wydawanie miesiêcznika S³u ba yciu i darmowe wysy³anie go do tysiêcy osób. Umo liwia tak- e aktywne wspieranie ró nych wysi³ków maj¹cych na celu eliminacjê pornografii. Prosimy o przyjêcie serdecznego podziêkowania za ka d¹ ofiarê przekazan¹ na konto naszego Stowarzyszenia. Przypominamy, e od 1 stycznia 2000 r. w Kaplicy Cudownego Obrazu Matki Bo ej na Jasnej Górze odprawiana jest codziennie Msza œwiêta w intencji wszystkich darczyñców, dobrodziejów dzie³a obrony ycia. Msza œwiêta celebrowana jest w Godzinie Mi³osierdzia Bo ego o godz Serdecznie dziêkuj¹c, ufnie liczymy na dalsz¹ Wasz¹ ofiarnoœæ. dr in. Antoni Ziêba prezes Polskiego Stowarzyszenia Obroñców ycia Cz³owieka konto: Polskie Stowarzyszenie Obroñców ycia Cz³owieka ul. Pytlasiñskiego Kraków BSK SA O/Kraków z dopiskiem Dar serca FOT. A. BUJAK Pornografiê mo na zdefiniowaæ W zwi¹zku z parlamentarnymi projektami delegalizacji pornografii liberalne media wszczê³y kampaniê dezinformacji, jakoby nie mo na by³o zdefiniowaæ pornografii. Jest to zupe³nie absurdalne stwierdzenie. Od wielu lat w Europie i w Stanach Zjednoczonych definiuje siê pornografiê. W Polsce w czasach komunistycznych w komentarzu do kodeksu karnego zamieszczono definicjê pornografii. Oczywiœcie trzeba krytycznie przeanalizowaæ tak¹ czy inn¹ definicjê pornografii, pamiêtaj¹c, e trudno jest precyzyjnie, matematycznie okreœliæ zakres niektórych pojêæ. Z drugiej strony, np. w prawie rodzinnym funkcjonuj¹ nieostro zdefiniowane pojêcia jak np. dobro dziecka czy trwa³y rozk³ad po ycia ma³ eñskiego. Nawet w konstytucji natrafiamy na takie s³owa jak: dobro Rodziny Ludzkiej czy dobro wspólne. I nikt rozs¹dny nie twierdzi, e tych pojêæ nie mo na zdefiniowaæ. Chcia³bym przyk³adowo zacytowaæ polskie definicje pornografii. Wed³ug Ma³ego S³ownika Wyrazów Obcych (Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1999, str. 884), brzmi ona: Pornografia pisma, widowiska, filmy, zdjêcia, rysunki itp. o treœci erotycznej, obliczone na wywo³anie podniecenia seksualnego. Natomiast wed³ug Nowej Encyklopedii PWN, (Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1998, str. 254), pornografia to: pisma, druki, filmy, wizerunki i inne przedmioty wykorzystywane i rozpowszechniane w celu wywo³ania u odbiorcy podniecenia seksualnego; nie jest przedmiotem pornografii reprodukcja dzie³ sztuki. Pozwolê sobie tak e przytoczyæ przyk³adowo definicjê pornografii zawart¹ w szwajcarskim kodeksie karnym: Jako pornograficzne uznaje siê przedmioty, widowiska, gdy, obiektywnie oceniaj¹c, s¹ ukierunkowane na wywo³anie podniecenia seksualnego u «konsumenta». Zak³ada to, e przedstawiaj¹ one wy³¹cznie lub co najmniej w istotnej czêœci organy p³ciowe lub dzia³ania seksualne. Dodaæ w tym miejscu nale y, e prawo szwajcarskie w osobnych paragrafach zabrania produkowania i rozpowszechniania (tak e przez radio!) przedmiotów, widowisk ukazuj¹cych dzia³ania seksualne z dzieæmi lub ze zwierzêtami, a tak e ludzkie wydzieliny lub akty przemocy. Podam jeszcze definicjê obscenicznoœci (obscenity) z prawa amerykañskiego. Obscenicznoœæ jest terminem prawnym zdefiniowanym przez S¹d Najwy - szy USA (przy okazji sprawy Miller vs. California w 1973 r.). Wed³ug tej definicji, aby coœ mog³o zostaæ zakwalifikowane jako obsceniczne w œwietle prawa, musi to byæ: 1. Zorientowane na wywo³anie po ¹dliwego (chorobliwego, bezwstydnego czy lubie nego) zainteresowania seksem. 2. W widoczny sposób wyzywaj¹ce (np. przekracza przyjmowane wspó³czeœnie spo³eczne normy w odniesieniu do wizerunków o treœci erotycznej). 3. Wziête jako ca³oœæ, pozbawione powa niejszych literackich, artystycznych, politycznych czy naukowych walorów. Dany materia³ musi spe³niaæ wszystkie trzy warunki, aby móg³ byæ prawnie zakazany. Mo na wiêc i trzeba zdefiniowaæ pornografiê, aby za pomoc¹ odpowiedniego prawa chroniæ dzieci i m³odzie, ca³e spo³eczeñstwo przed tym z³em. Potrzeba tylko dobrej woli. I na tê dobr¹ wolê ustawodawców, pracowników wymiaru sprawiedliwoœci ma prawo liczyæ spo³eczeñstwo zagro one demoralizacj¹, przemoc¹ i agresj¹ wywodz¹cymi siê z pornografii. W³adys³aw Œliwiñski PS Zastanawiaj¹ce jest, e do roku 1989 pracownicy prokuratur czy ministerstwa sprawiedliwoœci wiedzieli, czym jest pornografia, a obecnie czêsto nie wiedz¹. 2 S³u ba yciu I II/2000

3 Dawca ycia Zwyciêzca œmierci Drodzy Przyjaciele! Nowy numer S³u by yciu oddajemy do Waszych r¹k w szczególnym czasie, kiedy w polskim parlamencie tocz¹ siê zmagania o wprowadzenie zakazu pornografii. Redakcja postanowi³a w³¹czyæ siê w tê walkê, wydaj¹c numer poœwiêcony ró nym aspektom pornografii, wnieœæ swój skromny wk³ad w budowanie cywilizacji ycia i eliminowanie cywilizacji œmierci. Ojciec Œwiêty Jan Pawe³ II w czasie ostatniej pielgrzymki do Polski zaliczy³ dzia³ania niszcz¹ce cnotê czystoœci do cywilizacji œmierci (por. str. 28). A w opublikowanych w tym numerze pracach wykazano, e pornografia powoduje agresjê, przemoc, jest przyczyn¹ zabójstw. Ostatnie 10 lat przynios³y potop pornografii, która szerzy rozwi¹z³oœæ, agresjê i przemoc, niszczy podstawy moralnoœci, rodzinê i ³ad spo³eczny. Dostêpne nie tylko w sex-shopach, ale praktycznie w ka dym kiosku, na stacjach benzynowych i w supermarketach wydawnictwa pornograficzne siej¹ spustoszenie moralne. Dostêp do tych materia³ów maj¹ dzieci i m³odzie. Wed³ug raportu pracowników naukowych Uniwersytetu Gdañskiego z grudnia 1999 r., od 1977 r. odsetek m³odzie- y maj¹cej kontakty z pornografi¹ rós³ w sposób liniowy: w 1977 r. 3 proc., w 1988 r. 9 proc., 1992 r. 17 proc., w 1996 r. 56 proc., a w 1997 r. 61 proc.. Do 1998 r. obowi¹zywa³ zakaz pornografii, który jednak masowo ³amali producenci i handlarze pornografii przy prawie ca³kowicie biernej od 1988 r. postawie organów œcigania i prokuratury. Skutek to demoralizacja naszego spo³eczeñstwa. 6 VI 1997 r. (w czasie pielgrzymki Ojca Œwiêtego do Polski) zdominowany przez postkomunistów Sejm (przy poparciu wielu pos³ów UW) zalegalizowa³ pornografiê, tak e pornografiê z udzia³em ma³oletnich, tj. dzieci powy ej 15. roku ycia. Mo na wiêc zgodnie z prawem, przy niewielkich tylko ograniczeniach produkowaæ i rozprowadzaæ materia³y pornograficzne z udzia³em uczniów ostatnich klas gimnazjalnych. Nawet w niektórych krajach Europy Zachodniej (W³ochy, Szwajcaria) czy w USA pornografia z udzia³em nieletnich jest surowo zakazana. Sytuacja w Polsce i innych krajach Europy Wschodniej zosta³a negatywnie oceniona przez Komisjê Praw Cz³owieka ONZ, której Specjalny Sprawozdawca zaleci³ zmianê prawodawstwa w celu eliminacji pornografii i prostytucji dzieciêcej. Œrodowiska obroñców ycia z nadziej¹ przyjê³y inicjatywê ustawodawcz¹ parlamentarzystów AWS maj¹c¹ na celu eliminiacjê pornografii. Obecnie oczekujemy na debatê sejmow¹ nad poprawkami Senatu i decyzjê Prezydenta. Nadziejê budzi równie szeroki sprzeciw obywatelski wobec pornografii: pod adresem Marsza³ka Sejmu wp³ynê³o ju ok. æwieræ miliona pisemnych oœwiadczeñ domagaj¹cych siê wprowadzenia zakazu pornografii. W chwili, gdy po decyzjach Sejmu omawiana nowelizacja trafi do Kancelarii Prezydenta, trzeba, abyœmy przez listy czy oœwiadczenia powiedzieli: stop pornografii, stop demoralizacji. Producenci i handlarze pornografi¹ stanowi¹ potê ne lobby dysponuj¹ce wielkimi funduszami i szerokimi wp³ywami w mediach. Trzeba wiêc, abyœmy wsparli polityków, którzy chc¹ wyeliminowaæ pornografiê z naszego ycia spo³ecznego. Pragnê ju teraz podziêkowaæ tym wszystkim parlamentarzystom, którzy podjêli siê tego trudnego zadania: Klubowi Parlamentarnemu AWS, w którym zrodzi³a siê ta inicjatywa, a tak e tym pos³om PSL i UW, którzy j¹ poparli. Szczególne podziêkowanie niech mi bêdzie wolno wyraziæ pani Marsza³ek Senatu prof. Alicji Grzeœkowiak, Sejmowej Komisji Rodziny, kierowanej przez pose³ Mariê Smereczyñsk¹, a nastêpnie pos³a Antoniego Szymañskiego oraz Senackiej Komisji ds. Rodziny i Spraw Socjalnych, kierowanej przez senatora Dariusza K³eczka. Koñcz¹c, zachêcam do w³¹czenia siê w obchody Dnia Œwiêtoœci ycia. W tym roku 25 marca uczcimy rocznicê Poczêcia Jezusa Chrystusa. dr in. Antoni Ziêba, redaktor naczelny W b i e ¹ c y m n u m e r z e dr D. Kornas-Biela Pornografia krzywd¹ wyrz¹dzan¹ rodzinie 4 prof. K. Ostrowska Psychologiczne podstawy sprzeciwu wobec pornografii 15 Miêdzynarodowe akty potêpiaj¹ce pornografiê 19 dr W. Pó³tawska Na antypodach cz³owieczeñstwa pornokultura 20 Komisja Praw Cz³owieka ONZ zaniepokojona s³abym zwalczaniem pornografii dzieciêcej w Polsce 24 Prawo wybranych krajów UE dt. pornografii 24 Projekty - sejmowy i senacki eliminuj¹ce pornografiê 26 Koœció³ przeciw pornografii 28 Miesiêcznik S³u ba yciu. Zeszyty Problemowe wydawany jest przez Polskie Stowarzyszenie Obroñców ycia Cz³owieka Redaguje zespó³: Antoni Ziêba (redaktor naczelny), Czes³aw Chytra, Halina Chytra, Rafa³ Michalik, ks. Franciszek P³onka, Wanda Pó³tawska, o. Ignacy Rêkawek, Katarzyna Urban Adres redakcji: ul. Miko³ajska 17, Kraków, tel./fax (012) , sluzba@grafion.com.pl Sekretariat redakcji czynny od poniedzia³ku do pi¹tku w godzinach Przygotowanie do druku: Grafion, ul. Grzegórzecka 17, Kraków, tel./fax (012) Druk: Poligrafia SA Grupa Kapita³owa Exbud SA, Kielce Polskie Stowarzyszenie Obroñców ycia Cz³owieka w ramach dzia³alnoœci statutowej wydaje i nieodp³atnie rozprowadza miesiêcznik S³u ba yciu, licz¹c na ofiarnoœæ obroñców ycia. Wszyscy, którzy przeœl¹ na konto Stowarzyszenia dar minimum 10 z³ otrzymaj¹ 6 kolejnych numerów S³u by yciu. Polskie Stowarzyszenie Obroñców ycia Cz³owieka Kraków, ul. Pytlasiñskiego 15 BSK SA O/Kraków Fot. na ok³. Tomasz Liptak S³u ba yciu I II/2000 3

4 P O R N O G R A F I I N I E! Pornografia w k³amliwy sposób prezentuje cz³owieka, gdy traktuje czêœæ jako ca³oœæ, tzn. ukazuje go jedynie jako istotê seksualn¹, a nie p³ciow¹. Tymczasem p³ciowoœæ przejawia siê w kobiecoœci i mêskoœci, w podejmowaniu w³aœciwych dla ka dej p³ci ról i zadañ (córki, syna, ony, mê a, matki, ojca). W pornografii cz³owiek wystêpuje jedynie w jednej roli: jako partner seksualny, odbiorca lub nadawca sygna- ³ów maj¹cych rozbudziæ a potem roz³adowaæ napiêcie seksualne. To rodzi niebezpieczeñstwo ograniczenia wzajemnych odniesieñ miêdzy ma³ onkami do seksualnych doœwiadczeñ i traktowania partnera jako sprawnego i u ytecznego realizatora zaczerpniêtych z pornografii pomys³ów. Seksualnoœæ cz³owieka jest sterowana przez korê mózgow¹, natomiast pornografia ukazuje j¹ jako podporz¹dkowan¹ instynktowi, sprowadza do fizjologicznych procesów (napiêcie roz³adowanie), których nie mo na opanowaæ, a rezygnacjê z realizacji po ¹dliwoœci zmys³owej ukazuje jako niezdrow¹. Jeœli ma³ onkowie (lub jedno z nich) przyjmuj¹ takie pogl¹dy, nie s¹ w stanie oprzeæ wspó³ ycia ma³ eñskiego o zasady biologicznego rytmu p³odnoœci, gdy nie dostrzegaj¹ wartoœci okresowego powstrzymywania siê od wspó³ ycia. Przeciwnie, przypisuj¹ powœci¹gliwoœci seksualnej negatywne konsekwencje i nie potrafi¹ odraczaæ dzia³ania w tym zakresie. Trudno im wtedy przetwarzaæ doznania zmys³owe i podporz¹dkowaæ je uczuciom i wartoœciom, tak, by byæ dadr Dorota Kornas-Biela Miêdzywydzia³owe Studium Rodziny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Pornografia krzywd¹ wyrz¹dzan¹ rodzinie O mawiaj¹c temat pornografii z punktu widzenia jej destrukcyjnego wp³ywu na ycie rodzinne, wystarczy odwo³aæ siê do definicji pornografii i postawiæ pytanie: czy mo e nie szkodziæ rodzinie to, e któryœ z jej cz³onków nara ony jest na kontakt lub korzysta z przedstawieñ scen erotycznych (w formie drukowanej, wizualnej, s³uchowej lub wielozmys³owej wirtualnej), zawieraj¹cych treœci nieprzyzwoite i obsceniczne, naruszaj¹ce intymnoœæ sfery seksualnej cz³owieka oraz jego godnoœæ osobow¹, maj¹cych wywo³aæ u niego podniecenie seksualne, a producentowi zapewniæ zysk ekonomiczny i realizacjê innych, skrywanych celów? OdpowiedŸ nasuwa siê sama: to musi szkodziæ. Eskalacja pornografii ma obecnie miejsce nie tylko w prasie m³odzie owej, w telewizji, w filmach emitowanych w kinach oraz dostêpnych na wideo i w Internecie. Pornografia niestety jest równie dostêpna dla dzieci w domu rodzinnym. Szeroki i ³atwy dostêp do pornografii (a nawet narzucanie jej nam bez naszego przyzwolenia) oraz zaanga owanie na jej rzecz idoli m³odzie owych i osób publicznych sprzyja rozpowszechnianiu przekonania o braku jej destrukcyjnego wp³ywu. Stykaj¹c siê na co dzieñ z pornografi¹, cz³owiek nabiera poczucia, e przecie nic mi siê nie sta³o i coraz ³atwiej akceptuje nagoœæ i wyuzdanie, staje siê tolerancyjny, tzn. niewra liwy na obscenicznoœæ. Ma³ onkowie i rodzice nie zdaj¹ sobie sprawy, e pornografia dzia³a na ka dego, kto ma z ni¹ kontakt, na jego œwiadome i podœwiadome procesy fizjologiczne (wzmaga napiêcie, pobudza do dzia³añ popêdowych), umys³owe (dostarcza wypaczonej wiedzy seksualnej), emocjonalne (rozbudza najni sze emocje), motywacyjne i d¹ eniowe (kszta³tuje tendencjê do reagowania i zachowania zgodnego z wzorcami pornograficznymi). Negatywny wp³yw pornografii potwierdzaj¹ liczne badania naukowe, praktyka kliniczna i koniecznoœæ terapii osób uzale nionych od pornografii, procesy s¹dowe osób dokonuj¹cych czynów przestêpczych pod wp³ywem korzystania z materia³ów pornograficznych oraz... zdrowy rozs¹dek. Pornografia nie mo e bowiem nie wp³ywaæ na potrzeby i pragnienia, pogl¹dy i uczucia, postawy i zachowania jej konsumentów. Dzia³a ona tak samo jak reklama, na któr¹ przedsiêbiorcy nie wydawaliby miliardów dolarów rocznie, gdyby druk, obraz i dÿwiêk nie mia³y wp³ywu na ludzk¹ psychikê i zachowanie, w tym równie na ycie ma³ eñskie i rodzinne. Teoria spo³ecznego uczenia siê, odwo³uj¹c siê do psychologicznych mechanizmów identyfikacji, imitacji (naœladownictwa) oraz modelowania, wyjaœnia nam potê - n¹ rolê tych œrodków. Oczywiœcie, negatywny wp³yw pornografii na rodzinê zale y od wielu ró nych czynników, np. wieku jej odbiorców, czêstotliwoœci kontaktu i rodzaju u ywanych materia³ów, doœwiadczeñ seksualnych, potrzeby sta- ³ego pobudzania, sk³onnoœci do na³ogów, umiejêtnoœci kontroli emocji, cech osobowoœci, przyjêtego systemu wartoœci czy religijnoœci. Prymitywna wizja p³ciowoœci 4 S³u ba yciu I II/2000

5 rem dla drugiej osoby i przyj¹æ jej dar z siebie. S¹ zmuszeni do korzystania z antykoncepcji, by zawsze byæ gotowymi do zaspakajania swoich lub partnera potrzeb seksualnych. Takie postawy i przyzwyczajenia nie sprzyjaj¹ dochowaniu wiernoœci ma³ eñskiej w przypadku rozstania, choroby czy innych zdarzeñ losowych uniemo liwiaj¹cych wspó³ ycie seksualne. Nietrudno wtedy o rozpad ma³ eñstwa. Oprócz zawê enia wizji p³ciowoœci do seksualnoœci i przedstawiania jej jako sfery nie do ujarzmienia, pornografia ukazuje k³amliwy obraz cz³owieka, bo przedstawia jedynie bie ¹c¹ aktywnoœæ seksualn¹, nie pokazuje zaœ jej, nieraz odleg³ych, negatywnych konsekwencji. Modele pornograficzne koncentruj¹ siê na aktualnych doznaniach zmys³owych z przypadkowymi partnerami i stwarzaj¹ z³udzenie, e nie skutkuj¹ one zranieniami uczuciowymi, uzale nieniami, przemoc¹, dewiacjami seksualnymi, chorobami przenoszonymi drog¹ p³ciow¹, poczynaniem niechcianych dzieci i komplikacjami w yciu rodzinnym. Zabawowe potraktowanie odniesieñ seksualnych ma na celu ugruntowanie u odbiorcy przekonania o braku konsekwencji zachowañ seksualnych i prowadzi do utraty poczucia odpowiedzialnoœci za skutki w³asnych dzia³añ seksualnych, a w przypadku ich wyst¹pienia do obwiniania partnera. K³amstwo o ludzkiej seksualnoœci pozbawionej odniesienia do p³odnoœci narzuca odbiorcom pornografii koniecznoœæ uzale nienia siê we wspó³ yciu seksualnym od œrodków ubezp³adniaj¹cych lub uciekania siê do aborcji, jeœli one zawiod¹. Antykoncepcja, a szczególnie aborcja, jest doœwiadczeniem niszcz¹cym relacje ma³ eñskie i postawy rodzicielskie. Mentalnoœæ antykoncepcyjna jest zawsze zwi¹zana z warunkow¹ akceptacj¹ partnera, który nie mo e byæ przyjmowany jako dar bez zastrze enia, przeciwnie przyjmujê ciê, jeœli jesteœ ubezp³odniony. Warunkowa mi³oœæ i traktowanie wspó³ma³ onka jako wroga, przed którego p³odnoœci¹ trzeba siê zabezpieczyæ, nie sprzyja mi³oœci ma³- eñskiej i kszta³towaniu dzieci w procesie wychowania. K³amstwo o naturze wzajemnych relacji propaguj¹ pornograficzne wzorce seksu wyrafinowanego, pragmatycznego, bezpiecznego i zimnego, sprowadzonego jedynie do zaspakajania potrzeb fizjologicznych, bez mi³oœci, odpowiedzialnoœci i konsekwencji. Przedstawienie aktywnoœci seksualnej jako atrakcyjnej formy spêdzania czasu i zaspokojenia w³asnych psychofizycznych potrzeb (np. ciekawoœci, dominowania, uznania, imponowania, doznania bliskoœci) prowadzi do wykorzystywania seksualnego kobiet i dzieci w rodzinie i niszczy mi³oœæ ma³- eñsk¹. Niszczenie relacji ma³ eñskich i wartoœci rodziny Pornografia, ukazuj¹c aktywnoœæ seksualn¹ miêdzy przypadkowymi osobami jako grê chwilowych emocji i doznañ i propaguj¹c kontakt cia³ bez zaanga owania uczuæ, hamuje sk³onnoœæ do wi¹zania zachowañ seksualnych z uczuciami, kszta³tuje postawy nie sprzyjaj¹ce zak³adaniu ma³ eñstwa i jego trwa³oœci. Osoby maj¹ce kontakt z pornografi¹ s¹ liberalne w ocenie wczesnej inicjacji seksualnej, zwi¹zków przedma³ eñskich i pozama³ eñskich, rozwodu, ma³ eñstw homoseksualnych i ró nych form patologii ycia ma³ eñskiego. Pornografia obni a wartoœæ rodziny w œwiadomoœci spo³ecznej. Korzystanie z niej kszta³tuje postawê przeciw yciu: u ytkownicy materia³ów pornograficznych w miarê kontaktu z nimi coraz bardziej akceptuj¹ antykoncepcjê, aborcjê, dobrowoln¹ bezdzietnoœæ. Pornografia obni a chêæ posiadania dzieci, redukuje pragnienia prokreacyjne, zw³aszcza chêæ posiadania córek (zarówno u kobiet jak i u mê czyzn). Tym samym rodzi przekonanie o zbytecznoœci zak³adania rodziny, gdy wi¹za³oby siê to z koniecznoœci¹ ograniczenia d¹ enia do maksymalizowania przyjemnoœci. Sprzyja tak- e stosowaniu przemocy wobec w³asnych dzieci (np. kazirodztwu, karom fizycznym, psychicznemu znêcaniu siê). Pornografia wyrabia przekonanie, e drugi cz³owiek, a w³aœciwie jego cia- ³o, mo e byæ wykorzystane jak przedmiot dla w³asnych celów, e mo na kupiæ je jak inny towar, e jest obiektem u ytecznym do zapewnienia satysfakcji seksualnej. W ten sposób kszta³tuje siê brak szacunku dla cia³a, tendencja do instrumentalnego traktowania innych (Jêdras 1995). U ytkownikowi materia³ów pornograficznych wspó³ma³ onek s³u y jako partner zobowi¹zany do œwiadczenia us³ug seksualnych, nak³aniany lub przymuszany do eksperymentowania i odtwarzania zapamiêtanych scen. Kontakt z materia³ami pornograficznymi sprzyja stawianiu partnerowi wymagañ, których on nie akceptuje (czêsto bardzo wyrafinowanych, budz¹cych odrazê lub ból). Pornografia zmniejsza wra liwoœæ na bodÿce erotyczne i tym samym prowadzi do ci¹g³ego zwiêkszania czêstotliwoœci, si³y i ró norodnoœci bodÿców seksualnych. Liczne badania potwierdzaj¹, e pod wp³ywem korzystania z pornografii obni a siê istotnie zadowolenie z w³asnego ma³ eñstwa. Kontakt z pornografi¹ nieuchronnie prowadzi do przyjêcia ró nych dewiacyjnych form zaspokajania potrzeb seksualnych lub uczuciowych w ma³ eñstwie, a co gorsza prowadzi do utraty zdolnoœci krytycznej oceny swoich zachowañ. Taka osoba, podobnie jak alkoholik, nie dostrzega z³a, a patologiczne zachowania uwa a za normalne. Jeœli wspó³ma³ onek siê znudzi lub nie sprosta narastaj¹cym oczekiwaniom, jego zachowanie podlega krytycznej ocenie i zostaje przymuszany do nieakceptowanych zachowañ (poprzez przemoc fizyczn¹, seksualn¹ i emocjonaln¹) lub opuszczony (poprzez zdrady i rozwody) bez poczucia winy i zobowi¹zania. Zafa³szowanie istoty kobiecoœci i mêskoœci Prezentuj¹c fa³szywy obraz kobiecoœci i mêskoœci, pornografia wp³ywa niszcz¹co na ycie rodzinne. Kobietê ukazuje jako podleg³¹ mê czyÿnie, gorsz¹ od niego, bezbronn¹ wobec jego potrzeb seksualnych, ukrywaj¹c¹ w³asne po ¹dania, które mê czyzna musi (np. przy pomocy alkoholu, mi³ych s³ów, stworzenia romantycznej atmosfery) wyzwoliæ (gdy ona mówi nie, a tak naprawdê chce ), z wrodzon¹ potrzeb¹ doznawania przemocy i dziêki niej osi¹gaj¹c¹ satysfakcjê seksualn¹. Pornografia prowadzi do zagubienia poczucia to samoœci przez same kobiety, które coraz czêœciej nie wiedz¹, na czym polega prawdziwa kobiecoœæ, co jest powo³aniem kobiety, jakie s¹ zadania i wyzwania stawiane przed ni¹ przez jej p³eæ. Natomiast idea³ mê czyzny jawi siê w pornografii jako macho, seksualny re- S³u ba yciu I II/2000 5

6 P O R N O G R A F I I N I E! kordzista, zdobywaj¹cy presti i podziw dziêki fizycznej sile i seksualnej sprawnoœci. Taki obraz w³asnej i odmiennej p³ci nie sprzyja prawid³owym relacjom ma³ eñskim, niszczy zw³aszcza szacunek dla godnoœci kobiety, sprowadzaj¹c j¹ do roli przedmiotu oraz dla godnoœci mê czyzny, którego ukazuje jako nieujarzmione zwierzê. Pornografia, lansuj¹c wzorzec idealnego wygl¹du i modelowych wymiarów cia³a, ma negatywny wp³yw na postrzeganie siebie przez kobiety i mê czyzn, zw³aszcza ludzi m³odych. Narzuca im bowiem bardzo silnie wzorce, zmusza do d¹ enia do osi¹gania standardu wygl¹du i zachowania zgodnego z idealnym modelem. Niemo noœæ sprostania wzorcom sztucznie wykreowanej piêknoœci i wyrafinowanych umiejêtnoœci gry seksualnej powoduje zachwianie poczucia bezpieczeñstwa, lêk przed brakiem akceptacji ze strony innych, poczucie braku w³asnej wartoœci i nieakceptowania siebie. Wiele kobiet za³amuje siê psychicznie (np. reaguj¹ anoreksj¹, bulimi¹, depresj¹), zaœ mê czyÿni staj¹ siê agresywni. U ytkownicy pornografii czêœciej podejmuj¹ kontakty homoseksualne lub uprawiaj¹ masturbacjê. Niespe³nienie przez wspó³ma³ onka wykreowanych pornografi¹ oczekiwañ dotycz¹cych idealnego wygl¹du lub zachowañ seksualnych wywo³uje rozczarowanie, prowadzi do porzucenia go i szukania wci¹ nowych znajomoœci. Jeœli i one zawiod¹, u ytkownik pornografii mo e zwróciæ siê do osób tej samej p³ci i staæ siê biseksualist¹ albo przyjmuje wzorzec zachowañ autoseksualnych, pomagaj¹c sobie w osi¹ganiu satysfakcji seksualnej materia³ami pornograficznymi i odpowiednimi akcesoriami. Korzystanie z pornografii przyzwyczaja bowiem do tego, e bez wysi³ku i zaanga- owania, bez zobowi¹zañ i konsekwencji mo na dostarczaæ sobie silnych bodÿców o nieograniczonej ró - norodnoœci, sprawiaj¹cych przyjemnoœæ zmys³ow¹. 6 Stopniowo wspó³ma³ onek staje siê niepotrzebny, wystarczaj¹ materia³y pornograficzne. Coraz czêœciej przyjemnoœæ seksualna jest uzyskiwana dziêki kontaktowi z pornografi¹, a nie przez zjednoczenie ma³ eñskie. To prowadzi do izolacji ma³ onków i rezygnacji ze wspó³ ycia ma³ eñskiego jako formy wyra ania mi³oœci. Pornografia odrywaj¹c od ca³oœci modela czy aktora jego atrybuty seksualne narzuca konsumentowi odczuwanie indywidualnej przyjemnoœci z cia³em lub czêœci¹ cia³a innej osoby, a nie z osob¹. Model zostaje pozbawiony tego, co ludzkie, jego cia³o lub wykonywane czynnoœci staj¹ siê fetyszem wzbudzaj¹cym po- ¹danie seksualne lub instrukta em do dzia³añ na w³asnym ciele. Kontakt z ekranem, zdjêciem lub tekstem zastêpuje kontakt interpersonalny. W ten sposób u ytkownik pornografii uczy siê wystarczaæ sam sobie, koncentrowaæ siê na w³asnych doznaniach, uciekaæ w fantazje od intymnych wiêzi z kimœ drugim. Dotyczy to zw³aszcza osób nieœmia³ych, maj¹cych trudnoœci w nawi¹zywaniu kontaktów, a jednoczeœnie ¹dnych silnych doznañ. Materia³ pornograficzny w miarê u ywania staje siê wystarczaj¹cym bodÿcem seksualnym i zastêpuje potrzebê kontaktu interpersonalnego i wiêzi uczuciowej. Cz³owiek jest do nich coraz mniej zdolny i izoluje siê spo³ecznie. Fotografia lub tekst staj¹ siê g³ównym stymulatorem seksualnym wykorzystywanym do masturbacji. ycie ma³ eñskie ulega ruinie. Przemoc w rodzinie Wielu autorów podkreœla, e dystrybucja pornografii wp³ywa na kszta³towanie tendencji do zachowañ przestêpczych. Pornografia, nawet nie agresywna w treœci, wzmaga tendencjê do podejmowania ró nych form przemocy, gdy obni a wra liwoœæ moraln¹, zmniejsza wyczulenie na potrzeby innych, sk³ania do ich przedmiotowego traktowania, ukierunkowuje uwagê jedynie na dziedzinê seksualn¹ i pobudza do realizacji potrzeb w tym zakresie bez uwzglêdnienia woli partnera (st¹d tendencja do gwa³tów, sadyzmu, kazirodztwa). Pornografia jest wykorzystywana w molestowaniu seksualnym dzieci w rodzinie prawie po³owa amerykañskich rodziców odpowiadaj¹cych przed s¹dem za czyny kazirodcze by³a u ytkownikami pornografii. Szereg badañ dokumentuje wp³yw pornografii na przemoc wobec kobiet w rodzinie. Po³owa mê czyzn stosuj¹cych przemoc wobec swoich on przyznaje, e ich zachowanie jest odzwierciedleniem tego, co widzieli w seksualnie pobudzaj¹cych materia³ach. Nawet po krótkiej, kilkuminutowej ekspozycji materia³ów pokazuj¹cych gwa³t i inne formy przemocy wobec kobiet mê czyÿni przejawiaj¹ wiêcej agresji, maj¹ mniej wspó³czucia dla ofiar przemocy (kobiet zgwa³conych), ³atwiej przyznaj¹, e mogliby sami dokonaæ gwa³tu i szybciej akceptuj¹ mit o przyjemnoœci, jak¹ sprawia kobiecie gwa³t. D³ugofalowe badania wykaza³y, e pornograficzne obrazy upowszechniaj¹ce mit gwa³tu obni aj¹ satysfakcjê w ma³ eñskim po- yciu seksualnym oraz zmniejszaj¹ zahamowania przed stosowaniem przemocy w rodzinie. Wielokrotne ekspozycje materia³ów o treœci zawieraj¹cej przemoc seksualn¹ maj¹ szczególnie destrukcyjny wp³yw na mê czyzn, których cechuje silna, t³umiona agresja i którzy akceptuj¹ przemoc wobec kobiet. Dla tego typu u ytkowników medialny przekaz jest instrukta em czy sesj¹ treningow¹. Pobudzenie powsta³e wskutek dzia³ania tych materia- ³ów zwiêksza agresywne impulsy i jest bezpoœredni¹ prowokacj¹ do podjêcia dzia³añ. Niszcz¹cy wp³yw pornografii na osobowoœæ dzieci Szeroko dostêpna pornografia dociera czêsto do przypadkowych odbiorców, którym narzuca obrazy, zanim zdo³aj¹ temu zapobiec lub przeciwstawiæ siê im. Taki narzucony kontakt z obrazami pornograficznymi lub z wyuzdanymi tekstami jest szczególnie deprawuj¹c¹ form¹ krzywdzenia dzieci i m³odzie y. Mo na j¹ traktowaæ jako formê przemocy seksualnej. Pornografia wywiera wp³yw na dzieci i m³odzie wykorzystuj¹c ich niewiedzê i niedojrza³oœæ psychiczn¹. Kontakt z ni¹ ma niszcz¹cy wp³yw na ich psychikê, bo stawia je wobec doœwiadczeñ przerastaj¹cych ich zdolnoœci adaptacyjne i dostarcza wzorców patologicznych zachowañ. Wobec narzucaj¹cych siê obrazów lub sytuacji obscenicznych dzieci pozostaj¹ szczególnie bezbronne. Nie umiej¹ sobie poradziæ z emocjami, czêsto nie S³u ba yciu I II/2000

7 potrafi¹ okazaæ sprzeciwu, natomiast ten materia³ przyci¹ga ich uwagê jak ka da nowoœæ. Uruchamia siê wtedy odruch ciekawoœci, który powoduje skupienie uwagi, co przy braku oporów wewnêtrznych i s³abych mechanizmach kontroli lub nacisku innej osoby czy grupy prowadzi do zainteresowania tego rodzaju materia³ami. Doros³y mo e zinterpretowaæ tê dzieciêc¹ ciekawoœæ jako potrzeby lub zainteresowania seksualne, a tymczasem jest to zwyk³y odruch poznawczy. Negatywny wp³yw pornografii na dzieci i m³odzie mo e byæ wzmocniony przez fakt, e czêœciej staj¹ siê jej u ytkownikami te osoby, które s¹ ofiarami innego rodzaju przemocy, np. zaniedbania ze strony rodziców. Odrzucenie uczuciowe, brak opieki i nadzoru ze strony doros³ych, niezaspakajanie potrzeb dziecka u³atwia kontakt z pornografi¹, a nuda i brak mo liwoœci zaspakajania potrzeb poznawczych (ciekawoœci, zainteresowañ, twórczego spêdzania czasu wolnego) prowadzi do siêgania po materia³y pornograficzne. Kontakt z nimi zape³nia czas dziecka, daje mo liwoœæ ucieczki od rzeczywistoœci, u³atwia fantazje o bliskoœci z drugim cz³owiekiem. W ten sposób jeden rodzaj doznawanej krzywdy wywo³uje podatnoœæ na inny sposób krzywdzenia, zaœ konsekwencje tych krzywd kumuluj¹ siê. Ka dy kontakt z pornografi¹ wywiera wp³yw na psychikê dziecka. S³uchanie obscenicznych piosenek, ogl¹danie zdjêæ lub nieprzyzwoitych filmów, czytanie wyuzdanych treœci, powoduj¹ napiêcie emocjonalne, wzmo on¹ czujnoœæ, zespó³ nadpobudliwoœci psychoruchowej lub zahamowania psychoruchowego (apatii), zaburzenia zachowania (np. ucieczki, problemy szkolne, siêganie po u ywki), objawy nerwicowe (np. regresywne), zaburzenia psychosomatyczne. Przez kontakt z pornografi¹ nastêpuje erotyzacja psychiki dziecka, jego przedwczesne rozbudzenie seksualne, a to prowadzi do wystêpowania treœci seksualnych w marzeniach sennych, podejmowania zabaw erotycznych, twórczoœci o charakterze seksualnym (np. w postaci sporz¹dzania wulgarnych napisów lub rysunków), wypowiedzi o treœciach seksualnych (np. tzw. brzydkich dowcipów œmiech ma na celu roz³adowanie napiêcia). Czasem podejmowane s¹ prowokacyjne zachowania seksualne, w tym wobec rówieœników lub m³odszych dzieci (dzieci naœladuj¹ zachowania seksualne doros³ych dostrze one w materia³ach pornograficznych). Niektórzy, zw³aszcza dziewczêta, staj¹ siê podatni na uwiedzenie, oddaj¹ siê mniej lub bardziej jawnej prostytucji, a potem w yciu doros³ym wykazuj¹ promiskuityzm i tendencje orgiastyczne, homoseksualne lub biseksualne. Ich psychoseksualny rozwój mo e zostaæ zaburzony w kierunku dewiacji seksualnych, np. pedofilii, transwestycyzmu, fetyszyzmu. Pornografia przyczynia siê do powiêkszenia problemu patologii seksualnych i zwi¹zanych z tym czynów kryminalnych, dlatego e kontakt z ni¹ pozbawia m³odego cz³owieka odruchu wstydu, za enowania i niesmaku w sytuacji ods³aniania w³asnej lub czyjejœ intymnoœci, co sprzyja tendencji do ekshibicjonizmu, utraty zahamowañ przed czynami naruszaj¹cymi prywatnoœæ w³asn¹ lub innych ludzi (np. ocieractwo, podgl¹danie). Pornografia prezentuje czêsto ró ne formy zachowañ dewiacyjnych dostarczaj¹c instrukta u i sprzyjaj¹c ich rozpowszechnianiu. Jest wykorzystywana jako Ÿród³o pomys³ów i doping przed podjêciem czynów przestêpczych. Jest to szczególnie niebezpieczne w wypadku m³odzie y, która nie ma jeszcze ukszta³towanych form zaspokajania potrzeb seksualnych, a dewiacyjne obrazy narzucaj¹ patologiczne wzorce o du ej sile oddzia³ywania. Tym bardziej, e dzia³a tu prawo pierwszych po³¹czeñ, na zasadzie którego znaczenie wczesnych doœwiadczeñ jest wiêksze ni nastêpnych. Spe³niaj¹ one rolê toruj¹c¹ i prowadz¹ do ukszta³towania tendencji do zaspokajania potrzeby wiêzi z drugim cz³owiekiem np. przez redukcjê napiêcia seksualnego, czasem dodatkowo przez zadawanie mu cierpienia. Badania japoñskie i amerykañskie dokumentuj¹, e im wczeœniejszy i czêstszy kontakt z pornografi¹, tym wiêksza tendencja do zachowañ kryminalnych, alkoholizmu, rozwi¹z³oœci, trywializowania okrucieñstwa; tym bardziej w yciu doros³ym kobiety s¹ sk³onne akceptowaæ przemoc mê - czyzn wobec siebie i w³¹czaæ elementy przemocy w fantazje i zachowania seksualne. Nale y przy tym odró niæ bezpoœrednie skutki pornografii od bardziej odleg³ych kontakt z pornografi¹ wyzwala bowiem negatywne odczucia wobec kobiet, które zostaj¹ jednak w rozwoju psychoseksualnym st³umione. Mê czyÿni, którzy tej ukrytej agresji nie potrafi¹ roz³adowaæ w spo³ecznie akceptowany sposób, u ywaj¹ pornografii jako formy dominacji i kontroli nad kobietami. Badania wskazuj¹ równie, e najczêstszymi u ytkownikami pornografii s¹ jednostki o niedojrza³ej osobowoœci: ze wzglêdu na wiek (m³odzie ) albo takie, których rozwój zosta³ zatrzymany lub spaczony. Korzystanie z pornografii jeszcze bardziej tê niedojrza³oœæ psychiczn¹ utrwala. Pornografia jest wiêc traktowana jako po ywka dla chorej ciekawoœci i g³odu emocjonalnego, jako nieefektywny, bo jeszcze bardziej rani¹cy, sposób leczenia zranieñ seksualnych. Wp³yw twardej pornografii na psychikê dzieci i m³odzie y Twarda pornografia (hard-core pornography) przedstawia penetracjê genitaln¹, przemoc seksualn¹, dewiacje seksualne (np. wspó³ ycie ze zwierzêtami, orgie, seksualne wykorzystywanie dzieci) oraz obsceniczne sceny upokarzaj¹ce i poni aj¹ce ludzk¹ (najczêœciej kobiec¹) godnoœæ. Taka pornografia ma negatywny wp³yw na psychiczne funkcjonowanie odbiorców, szczególnie jeœli s¹ nimi dzieci i m³odzie. Trzeba przy tym pamiêtaæ, e jeœli rodzice maj¹ pornografiê w domu, to dzieci j¹ znajd¹; jeœli rodzice j¹ ogl¹daj¹, to dzieci te bêd¹ pomimo zakazów, robi³y to samo. Dlatego szczególnie wa ne jest, by sami doroœli wystrzegali siê kontaktu z pornografi¹, jeœli nie chc¹ krzywdziæ swoich dzieci. Mechanizmy wp³ywu pornografii twardej na psychikê Si³a oddzia³ywania ka dej, a szczególnie twardej pornografii wynika z tego, e jest to: 1. przekaz osobowy, tzn. sceny s¹ odgrywane przez ywych ludzi, którzy: s¹ przedstawiani jako interesuj¹cy, yj¹cy w atrakcyjnych warunkach, tak e ³atwo m³odemu odbiorcy identyfikowaæ siê z nimi i pragn¹æ ich ogl¹daæ; S³u ba yciu I II/2000 7

8 P O R N O G R A F I I N I E! s¹ osobami m³odymi, obdarzonymi wyraÿnymi cechami psychicznymi i zarysowanym charakterem, co u³atwia przyswajanie ich sposobów zachowania siê i wypowiadania oraz cech osobowoœci; s¹ prezentowani realistycznie i tak sugestywnie, e ich zachowanie wydaje siê mo liwym i atrakcyjnym wzorcem realizowania siebie w œwiecie; s¹ kreowani na pozytywnych bohaterów, bo nawet w z³ym moralnie postêpowaniu kieruj¹ siê jakoby uczuciem, a jeœli nawet czyni¹ coœ z niskich pobudek, to treœæ filmu lub opowiadania jest tak skonstruowana, e nie sk³ania do potêpienia ich czynów; nie ponosz¹ negatywnych konsekwencji swoich dzia³añ (np. zara enie siê chorob¹, zawód emocjonalny), przeciwnie kontakt seksualny jest ukazywany jedynie jako Ÿród³o zmys³owej przyjemnoœci; 2. oddzia³ywanie wielokana³owe, zw³aszcza jeœli sceny pornograficzne z przemoc¹ s¹ prezentowane w filmach, grach komputerowych oraz wideoklipach. Jednoczesny wp³yw tych materia³ów na procesy mózgowe poprzez dwa najwa niejsze dla cz³owieka receptory: wzrok i s³uch, jest bardzo silny i trwa³y. 3. oddzia³ywanie na œwiadome i podœwiadome procesy: poznawcze: dostarczaj¹ wypaczonej wiedzy o œwiecie i drugim cz³owieku, gdy pokazuj¹ go jedynie jako partnera seksualnego a sytuacje spektakularne i ró ne przejawy patologii seksualnej traktuj¹ jako normê; emocjonalne: ich dzia³anie jest dwojakie. Z jednej strony pobudzaj¹ reakcje fizjologiczne i emocjonalne, gdy sceny lub teksty pornograficzne z elementami przemocy wzbudzaj¹ o wiele silniejsze reakcje ni takie same formy przekazu zachowañ prospo³ecznych. Z drugiej strony powtarzanie bodÿców wywo³uj¹cych okreœlone emocje powoduje uniewra liwienie siê na nie, co prowadzi do braku reakcji na znane bodÿce, a tym samym koniecznoœci ci¹g³ego zwiêkszania ich czêstotliwoœci, si³y i ró norodnoœci; motywacyjno-d¹ eniowe: mass media, pos³uguj¹c siê systemem informacyjnych i emocjonalnych wzmocnieñ, kszta³tuj¹ w psychice m³odego widza wzglêdnie trwa³e sposoby poznawczego i emocjonalnego reagowania oraz tendencjê do podejmowania okreœlonych zachowañ. Teoria spo³ecznego uczenia siê wyjaœnia potê n¹ rolê tych œrodków, odwo³uj¹c siê do psychologicznych mechanizmów identyfikacji, imitacji (naœladownictwa) oraz modelowania. 4. oddzia³ywanie silnie przyci¹gaj¹ce uwagê, dostarczaj¹ce ³atwej rozrywki. Dzieci i m³odzie chêtnie poœwiêcaj¹ wiele godzin na kontakt z mass mediami, gdy dostarczaj¹ one wielozmys³owej stymulacji bez koniecznoœci podejmowania aktywnoœci. Tym samym ucz¹ siê biernoœci i lenistwa umys³owego, ograniczaj¹ czas poœwiêcany nauce i ró nym po ytecznym formom aktywnoœci. Badania nad wp³ywem mass mediów wskazuj¹ na rolê bodÿców podprogowych jako bodÿców wyzwalaj¹cych zachowania. Dzia³anie podprogowe bodÿców polega na tym, e s¹ one trudno lub wcale nieuchwytne (zmys³owo, emocjonalnie), gdy s¹ emitowane krótko, w tle, przy okazji prezentowania innych, bardziej wyrazistych bodÿców, ale ich wp³yw na zachowanie jest empirycznie potwierdzony. Ich skutecznoœæ polega w³aœnie na tym, e wywo³uj¹ pewne reakcje emocjonalne i nadaj¹ znaczenia emocjonalne obiektom rzeczywistoœci, chocia widz nie uœwiadamia sobie ich obecnoœci. Ich dzia³anie jest wiêc podstêpne i wyrafinowane, bo konsument, zw³aszcza m³ody, nie zdaje sobie sprawy z mechanizmu manipulacji, jakiej jest poddawany i nie mo e siê przed ni¹ broniæ. Badania nad wp³ywem bodÿców podprogowych na zachowania ludzkie uwidaczniaj¹ niebezpieczeñstwo, znacznie czêstszego ni zwykle jest to uœwiadamiane, modelowania przez œrodki masowego przekazu dewiacyjnych form zaspakajania potrzeb uczuciowych i seksualnych. Wystarczy pewne osoby lub sytuacje ukazywaæ w kontekœcie seksualnym, by w przysz³oœci cz³owiek by³ w stanie reagowaæ na takie osoby lub w takich okolicznoœciach podwy szeniem napiêcia seksualnego i by³ sk³onny do jego roz³adowania, niezale nie od oporów natury moralnej, zdrowotnej, psychicznej lub estetycznej. Zaburzenia w rozwoju dzieci i m³odzie y jako konsekwencja kontaktu z pornografi¹ tward¹ Na œwiecie przeprowadzono wiele badañ nad wp³ywem pornografii na rozwój dzieci i m³odzie y. Wszystkie dokumentuj¹ jej destrukcyjny wp³yw na rozwój m³odego odbiorcy. Trudno w tym krótkim opracowaniu wszystkie te wyniki uj¹æ, wspomnimy o niektórych powtarzaj¹cych siê wnioskach. Przede wszystkim podkreœla siê, e œrodki spo³ecznej komunikacji, nie tylko komunikuj¹, jaka jest rzeczywistoœæ, ale tak e jaka powinna ona byæ i dostarczaj¹ wzorców postêpowania. Dla m³odego widza twarda pornografia stanowi czytelny przekaz: œwiat jest pe³en seksu i agresji, ycie doros³ych wype³niaj¹ seks i agresja, celem ycia jest czerpanie satysfakcji z seksu i agresji, ludzie s¹ po to, aby ich u ywaæ lub znêcaæ siê nad nimi, trzeba siê przed nimi broniæ przez atak. W ten sposób u dzieci kszta³tuje siê wypaczony i negatywny obraz œwiata i relacji miêdzyludzkich. Œwiat jawi siê jako niebezpieczeñstwo a ludzie jako zagro- enie. Jeœli œwiat jest d ungl¹, w której obowi¹zuje w³adza najsilniejszego i prawo roz³adowania napiêæ poprzez seks, to jedynym sposobem przetrwania wydaje siê dziecku atak i niedostêpny, niezrozumia³y œwiat penetracji seksualnych. Rozwija siê wiêc ono z wizj¹ rzeczywistoœci, która nie jest w stanie zaspokoiæ jego podstawowych biopsychicznych potrzeb, potrzeb bezpieczeñstwa i mi³oœci. Obraz œwiata, w którym istotê relacji miêdzyludzkich stanowi¹ przemoc i krzywdzenie innych podczas intymnych zbli eñ, jest przera aj¹cy, nie zachêca do wejœcia w doros³oœæ, nie daje odpowiedzi na pytanie po co yæ?, nie motywuje do pracy nad charakterem i rozwojem dojrza³ej osobowoœci. St¹d tak czêsto obserwowany wzrost poziomu niepokoju, napiêcia i nadpobudliwoœci psychoruchowej, depresje, lêki, utrata poczucia sensu ycia, uciekanie do na³ogów, u ywek i próby samobójcze. 8 S³u ba yciu I II/2000

9 Dzieci i m³odzie uto samiaj¹ siê z bohaterami filmów i obrazów do nich adresowanych. Niezale nie od tego, czy dziecko identyfikuje siê z udrêczon¹ ofiar¹ czy z brutalnym agresorem, skutki tej identyfikacji s¹ destrukcyjne dla jego psychiki, przy czym nie ma znaczenia stopieñ realnoœci ogl¹danych osób i obrazów. Du a si³a oddzia³ywania obrazów na umys³, emocje i gotowoœæ do podejmowania patologicznych, dewiacyjnych zachowañ jest wci¹ niedoceniana, chocia potwierdzona naukowo. Przemoc zawsze rodzi przemoc. Przemoc przenosz¹c¹ siê z obrazu na papierze, ekranie telewizora lub komputera w realne sytuacje. Nie trzeba doznaæ osobiœcie przemocy, zostaæ skrzywdzonym wystarczy w fantazji identyfikowaæ siê z agresorem lub doœwiadczyæ krzywdy identyfikuj¹c siê z ofiar¹. Widz stopniowo obojêtnieje na obrazy przemocy, coraz mniej wspó³czuje ofierze i rzadziej wspó³prze ywa jej cierpienie, natomiast identyfikuje siê coraz czêœciej i mocniej z bohaterem, który jest silny, ma w³adzê i wp³yw na przebieg wypadków, dominuje nad innymi. Widz staje siê coraz bardziej sk³onny przyjmowaæ podobne zachowania w swoim yciu. Bogata literatura psychologiczna dokumentuje wyraÿny zwi¹zek miêdzy przemoc¹ i dewiacyjnymi zachowaniami prezentowanymi w mediach i przez tward¹ pornografiê a podobnymi zachowaniami dzieci i m³odzie y, potem powielanymi przez nie w doros³ym yciu. Media mog¹ dostarczaæ instrukta u patologii seksualnych i technik stosowania przemocy. Dostarczaj¹ równie dzieciom i m³odzie y wzorców osobowych ró nych agresorów: ucz¹ roli krzywdziciela i roli obojêtnego obserwatora, który powstrzymuje siê od wspó³czucia ofierze i niesienia jej pomocy. M³odzi widzowie trac¹ zdolnoœæ hamowania agresji, przeciwnie, przeceniaj¹ jej znaczenie w relacjach interpersonalnych. Manifestowanie agresji zaczyna wiêc spe³niaæ u yteczn¹ funkcjê, st¹d potem m³odzi w relacjach miêdzy sob¹ i z doros³ymi stosuj¹ przemoc, np. jako sposób na zakoñczenie konfliktu, zdobycie jakiejœ rzeczy, zaspokojenie potrzeb psychicznych (np. dominacji, uznania, zwrócenia uwagi otoczenia). St¹d m.in. tak wiele agresji ze strony ludzi m³odych, obserwowanej w naszych domach, szko³ach i w miejscach publicznych. Negatywne oddzia³ywanie tych œrodków zale y od prezentowanych rodzajów przemocy i patologii seksualnych, nasilenia agresji i wyuzdania, czasu emisji i ró norodnoœci form medialnych. Im czêœciej i d³u ej m³ody widz patrzy na takie sceny, im s¹ one mocniejsze (tzn. im dziwaczniejsze zachowania, brutalniejsz¹ agresjê fizyczn¹, seksualn¹ i psychiczn¹ prezentuj¹), im wiêcej rodzajów przemocy i patologii wystêpuje w nich i z im bardziej ró norodnych œrodków przekazu widz korzysta, tym bardziej zaburzony zostaje jego rozwój psychiczny. Korelacja miêdzy czêstotliwoœci¹ kontaktu z przemoc¹ i tward¹ pornografi¹ a si³¹ ich oddzia³ywania jest dobrze zbadana. Im czêœciej w wieku przedszkolnym i szkolnym dziecko ma kontakt z przemoc¹ w filmach lub grach, tym czêœciej w wieku m³odzieñczym i doros³ym narusza prawo, tym czêœciej konflikt z prawem wynika ze stosowania przemocy, tym bardziej jest ona brutalna, zw³aszcza pod wp³ywem alkoholu, tym czêœciej stosuje j¹ równie w rodzinie, wobec ony i dzieci. Tendencja do agresji i patologicznych zachowañ seksualnych wzrasta w miarê kontaktu z przemoc¹ i tward¹ pornografi¹ i utrwala siê na ca³e ycie. Obserwuje siê nawet sk³onnoœæ do przejmowania tej tendencji przez dzieci osób, które jako dzieci mia³y kontakt z przemoc¹ (filmy, gry, teksty). Mamy tu wiêc do czynienia ze zjawiskiem spo³ecznego dziedziczenia tendencji do okreœlonych zachowañ. Czêsty kontakt z przemoc¹ w mediach w okresie dzieciñstwa koreluje z wiêksz¹ preferencj¹ do ogl¹dania i stosowania przemocy u dzieci osób kontaktuj¹cych siê z pornografi¹, a wiêc jego konsekwencje mo na obserwowaæ 30 lat póÿniej. Negatywny wp³yw scen przemocy w mediach na psychikê widza zale y te od jego cech indywidualnych, jak wiek, p³eæ, typ temperamentu, dotychczasowe doœwiadczenia, osobowoœæ. Im m³odsze dziecko, tym wzorce przemocy maj¹ bardziej destrukcyjny wp³yw na jego psychikê, gdy tym mniej zdolne jest ono do emocjonalnego dystansu i krytycznej oceny, tym mniejszy jest jego dostêp do innych Ÿróde³ wiedzy o œwiecie (w tym dotycz¹cej prawid³owoœci zachowañ seksualnych cz³owieka i norm moralnych), tym wiêksze zacieranie siê granic rzeczywistoœci i fikcji. U dziewczynek zwi¹zek miêdzy ogl¹daniem przemocy a pojawiaj¹cymi siê problemami psychicznymi jest nawet silniejszy ni u ch³opców. Kontakt z tward¹ pornografi¹ wywo³uje u dziewcz¹t lêk przed mê czyznami, co zaburza kszta³towanie potrzebnych do rozwoju dojrza³ej osobowoœci kontaktów z p³ci¹ przeciwn¹; rodzi lêk przed wspó³ yciem seksualnym i ma³ eñstwem; mo e spowodowaæ zwrócenie siê w kierunku zachowañ homoseksualnych; wp³yn¹æ na tolerowanie przemocy seksualnej uznawanej za normaln¹ formê ekspresji emocji, a nawet za jedyne Ÿród³o uzyskiwania zadowolenia seksualnego (tendencje masochistyczne). Ch³opców kontakt z tward¹ pornografi¹ stymuluje do dokonywania gwa³tów, molestowania seksualnego s³abszych od siebie, prowadzi do ukierunkowania ich seksualnoœci w stronê patologicznych zachowañ, a nawet przestêpstw seksualnych. Wp³yw twardej pornografii jest wyj¹tkowo g³êboki i silny u dzieci z predyspozycjami do stosowania przemocy. Mo na bowiem zaobserwowaæ, e im wiêkszy stopieñ agresywnoœci dziecka, tym czêœciej korzysta ono z telewizji i gier komputerowych, preferuje ogl¹danie programów o treœciach agresywnych oraz erotycznych, tym bardziej jest sk³onne do intensywnego reagowania na nie, tym silniej identyfikuje siê i wi¹ e uczuciowo z bohaterem i prze ywa agresywn¹ fikcjê jako realn¹. Tym bardziej wzmagaj¹ siê jego agresja i napiêcie seksualne jako reakcja fizjologiczna i uczuciowa oraz tendencja do zachowañ obserwowanych w materia- ³ach wizualnych. Dzieci sk³onne do reakcji agresywnych zostaj¹ uwiêzione w b³êdnym kole: korzystanie z twardej pornografii, do której uciekaj¹ przed nauk¹ i niesatysfakcjonuj¹cymi kontaktami z innymi, jeszcze bardziej nasila ich agresywne tendencje i usposabia do podejmowania przemocy w realnym yciu. Nie oznacza to oczywiœcie, e dzieci o niskiej sk³onnoœci do agresji nie s¹ wci¹gane w takie samo b³êdne ko³o. Z badañ wynika, e twarda pornografia dzia³a negatywnie na ka dego. Dzieci, które w m³odszym wieku szkolnym przejawia³y niski poziom agresji, w miarê kontaktu z du ¹ liczb¹ filmów, gier S³u ba yciu I II/2000 9

10 P O R N O G R A F I I N I E! i piosenek nasyconych scenami erotycznymi, brutalnoœci¹ i okrucieñstwem, stawa³y siê bardziej agresywne od dzieci, które jako m³odsze by³y sk³onne do agresji, lecz nie mia³y kontaktu z tymi treœciami. Cechy indywidualne dziecka decyduj¹ równie o tym, na ile kontakt z tward¹ pornografi¹ wywo³uje u niego postawê lêkow¹. Im bardziej realistyczne s¹ sceny seksualne nasycone agresj¹, tym bardziej wzmaga siê lêk u dzieci, zw³aszcza m³odszych. U niektórych pod wp³ywem takich obrazów kszta³tuj¹ siê cechy lêkowe (dzieci bojaÿliwe), u innych cechy lêkowo-agresywne (dzieci z lêku reaguj¹ce agresj¹), u innych zaœ nastêpuje znieczulenie (dzieci agresywne), co przy jednoczesnym obni eniu siê poczucia winy sprzyja powstaniu cech psychopatycznych i ró nego typu dewiacji seksualnych. Obserwowanie przemocy seksualnej i patologii powoduje równie nasilanie ich w realnym yciu, zw³aszcza jeœli, co ma prawie zawsze miejsce w scenach pornograficznych w czasopismach czy filmach, patologie seksualne i przemoc seksualna nie by³y karane, przeciwnie: przynios³y korzyœæ, spowodowa³y ci¹g nagradzaj¹cych wydarzeñ. Jest to szczególnie niebezpieczne, gdy przemoc seksualn¹ stosuj¹ tzw. pozytywni bohaterowie i jest ona spo³ecznie akceptowana. Pornografia ma wiêc nie tylko negatywny wp³yw przez to, e dostarcza wzorców takich zachowañ, ale równie przez to, e wyzwala uczucia stymuluj¹ce do ich podejmowania (np. wrogoœci, nienawiœci, z³oœci, gniewu, zazdroœci, chêci dominacji i poni ania), a tym samym tendencjê do wyolbrzymiania z³ych cech drugiej osoby, aby usprawiedliwiæ swój atak, zwiêkszyæ prawdopodobieñstwo uzasadnionej we w³asnych oczach konfrontacji lub zadania cierpienia. Wczesny kontakt z pornografi¹, sprzyjaj¹c ukszta³towaniu siê dewiacyjnego stylu zaspakajania potrzeb seksualnych, uzale nia m³odego cz³owieka od pos³ugiwania siê tward¹ pornografi¹ jako nieodzownym elementem zachowañ seksualnych. Produkcja i dystrybucja (nara aj¹ca na kontakt z ni¹ nasze dzieci) twardej pornografii jest swoist¹ form¹ przemocy stosowanej przez doros³ych. Jest to przemoc seksualna i emocjonalna, która prowadzi do patologizowania rozwoju dzieci, czyni je podatnymi na wykorzystanie i molestowanie seksualne, jest krzywd¹, której skutków nie da siê usun¹æ z ich psychiki. 10 Uzale niaj¹cy wp³yw pornografii na osobowoœæ Pornografia, dostarczaj¹c widoku lub opisu zaspakajania potrzeb seksualnych lub innych (np. dominacji, znaczenia, upokarzania, agresji) przy pomocy zachowañ seksualnych, powoduje, e zaspakajanie to staje siê coraz mniej skuteczne (efekt znieczulenia). Aby osi¹gn¹æ ten sam poziom satysfakcji seksualnej konsument musi korzystaæ z coraz bardziej urozmaiconych i silnych bodÿców, coraz bardziej odbiegaj¹cych od tego, co normalne. St¹d korzystanie z pornografii prowadzi do siêgania po coraz bardziej nietypowe, wynaturzone i dewiacyjne wzorce zachowañ (efekt eskalacji). W ten sposób sprzyja ona rozpowszechnianiu siê ró nych form przemocy i patologii seksualnej, gdy kontakt z ni¹ jest nie tylko bierny, lecz prowadzi do realizacji prezentowanych aktów (efekt naœladownictwa), nierzadko przestêpczych, chocia nie zawsze œciganych, gdy ich ofiary z ró nych przyczyn nie ujawniaj¹ faktów. Dane statystyczne z USA potwierdzaj¹ siln¹ korelacjê miêdzy liczb¹ przestêpstw seksualnych a liczb¹ osób, które prenumeruj¹ materia³y pornograficzne oraz liczb¹ sprzedawanych na danym terenie czasopism pornograficznych. Kontakt z pornografi¹ powoduje powstanie uzale nienia. W tym wypadku jest to uzale nienie nie od œrodków farmakologicznych, ale od procesów fizjologicznych i emocjonalnych, które zostaj¹ uruchomione w kontakcie z materia³ami pornograficznymi. Pornografia ma du ¹ si³ê uzale niaj¹c¹, gdy dostarcza wzmocnieñ na poziomie reakcji psychofizjologicznych (roz³adowanie napiêæ, prze ycie przyjemnoœci), przez co cz³owiek stopniowo traci zdolnoœæ do podejmowania decyzji i w efekcie, celem uzyskania satysfakcji seksualnej, czuje przymus systematycznego zwiêkszania dawki coraz bardziej wyrafinowanych bodÿców. Powi¹zanie w pornografii roz³adowania depresji, lêków, niepokoju, napiêcia i agresji z zachowaniem seksualnym powoduje, e, aby go doœwiadczyæ, bezwzglêdnie trzeba kontaktu z materia³em pornograficznym lub dokonania okreœlonego czynu. Cz³owiek uzale niony od pornografii jest chory i wymaga terapii. Pomoc, jak w przypadku ka dego uzale nienia, potrzebna jest równie innym cz³onkom jego rodziny. Taki cz³owiek dzia³a bowiem destrukcyjnie na ca- ³¹ rodzinê, a czasem mo e byæ wrêcz niebezpieczny (np. pope³niaæ kazirodztwo czy molestowaæ seksualnie). Ca³a rodzina jest poœrednio zatruta negatywnymi skutkami pornografii i wymaga profesjonalnej pomocy. Wnioski Pornografia niszczy ycie osobiste, ma³ eñskie i rodzinne, dlatego dzia³a niezgodnie z interesem ka dego pañstwa, które opiera siê na zdrowych i silnych rodzinach. Wszystko to, co os³abia rodziny jak pornografia zagra a równie yciu narodu. Dlatego produkcja i rozpowszechnianie pornografii musi byæ prawnie zakazane. Literatura uzupe³niaj¹ca J. Augustyn, Wychowanie do integracji seksualnej, Wydawnictwo M, Kraków 1994 V. B. Cline, Skutki pornografii. Dowody eksperymentalne i kliniczne, TOR i HLI-Europa, Gdañsk 1996 M. Czachorowski, Nowy imperializm, czyli o tzw. edukacji seksualnej, Wyd. Ad Astra, Warszawa 1995 J. R. Kirk, H. R. Showers, Szkodliwoœæ pornografii, HLI-Europa, Gdañsk 1998 D. Kornas-Biela, Przemoc i pornografia zagro- eniem rozwoju osobowoœci. Opinia dla Sejmowej Komisji Rodziny, Biuro Studiów i Ekspertyz Sejmu, Warszawa 1998 D. Kornas-Biela, Wp³yw pornografii na rozwój osobowoœci cz³owieka, [w: ] Pornografia zagro enie dla rodziny i spo³eczeñstwa, Dzia³ Ekspertyz, Biuro Informacji i Dokumentacji Senackiej Kancelarii Senatu, Warszawa, 1998, s H. uczak, Dorastanie do mi³oœci, Wydawnictwo Salezjañskie, Warszawa 1989 Pornografia a wychowanie do odpowiedzialnego rodzicielstwa. Zeszyty Dokumentacyjne Fundacji Stowarzyszenia PAX, Z Pomoc¹ Rodzinie, 1993 A. Potocki, Pornografia wyzwanie dla wychowawców, Pedagogia Christiana, nr 1/1997, s D. A. Scott, Pornografia. Jej wp³yw na rodzinê, spo³eczeñstwo, kulturê, HLI-Europa, Gdañsk 1998 A. Szostek, Wokó³ godnoœci, prawdy i mi³oœci, Red. Wyd. KUL, Lublin 1995 Tak yciu, tak prawdzie. Atak na wartoœci, cz. I, II, Biuletyn 6, 7, omianki, ISNaR, 1993 S³u ba yciu I II/2000

11 Fakty mówi¹: STOP pornografii! Pornografia bezpoœrednio wp³ywa na wzrost przestêpczoœci n 87 proc. molestuj¹cych dziewczynki i 77 proc. molestuj¹cych ch³opców, którzy zostali w 1983 r. poddani badaniom przez dr. Williama Marshalla w Zak³adzie Karnym w Kingston, w prowincji Ontario, w Kanadzie, przyzna³o siê do regularnego korzystania z pornografii twardej. Korzystaj¹ oni z pornografii z trzech powodów: aby stymulowaæ samych siebie, aby zmniejszyæ zahamowania ofiary, aby nauczyæ dziecko kszta³towania swoich stosunków seksualnych z doros³ymi. Poza tym osoby molestuj¹ce dzieci s¹ generalnie przekonane, e dziecko samo je prowokowa³o, e akty seksualne maj¹ dla dziecka wartoœæ edukacyjn¹, e sprawiaj¹ dziecku przyjemnoœæ. 2 n Dr Marshall bada³ tak e na³ogowych przestêpców seksualnych i stwierdzi³, e 38 proc. gwa³cicieli przed dokonaniem przestêpstwa korzysta³o z pornografii typu soft-core, 19 proc. z pornografii zawieraj¹cej sceny przemocy. 55 proc. badanych pedofilów korzysta³o z pornografii dzieciêcej. 3 n Podczas badania w 1987 r. przez Oddzia³ ds. Wykorzystywanych i Zaginionych Dzieci z Louisville (USA) spraw dzieci, które, jak podejrzewano, by³y molestowane seksualnie, w 40 przypadkach winê dowiedziono. U wszystkich 40 sprawców znaleziono pornografiê, w tym tak e dzieciêc¹. 2 n 86 proc. badanych w USA w 1985 r. gwa³cicieli przyzna³o siê do korzystania z pornografii, a 57 proc. przyzna³o, e w trakcie pope³niania przestêpstw seksualnych naœladuje sceny ogl¹dane w materia³ach pornograficznych. 2 Wed³ug badañ Policji Stanowej Michigan (USA), 41 proc. sprawców napaœci seksualnych ogl¹da³o pornografiê bezpoœrednio przed lub w trakcie pope³niania przestêpstwa. Badania przeprowadzono w latach na 38 tys. przypadków napaœci seksualnych. 1 n 81 proc. seryjnych morderców zapytanych przez FBI przyznaje, e pornografia twarda budzi ich najwiêksze seksualne zainteresowanie. 2 n W styczniu 1983 r. magazyn Hustler opublikowa³ oœmiostronicowy reporta fotograficzny zatytu³owany Brudny bilard. Przedstawiono w nim zbiorowy gwa³t dokonany na m³odej kobiecie w barze na stole bilardowym. Reporta obejrza³o prawie dwa miliony czytelników pisma. W marcu 1983 r. w New Bedford w barze Big Dan s kilku m³odych mê czyzn dokona³o gwa³tu wed³ug tego scenariusza. W kwietniu tego roku kilku cz³onków mêskiej organizacji z Uniwersytetu w Ohio napad³o i zgwa³ci³o jedn¹ ze studentek w pokazany w Hustlerze sposób. 3 n Dr Jerry R. Kirk, prezes amerykañskiej organizacji Narodowa Koalicja Ochrony Dzieci i Rodzin w swoim wyst¹pieniu w Senacie RP w 1998 r. przytoczy³ nastêpuj¹ce fakty, ukazuj¹ce wp³yw pornografii na wzrost przemocy: W Shreveport w stanie Louisiana James Vachuska Jr. po porwaniu i zgwa³ceniu 11-letniej dziewczynki zabi³ j¹ za pomoc¹ tlenu wstrzykniêtego do krwioobiegu. Potem zrzuci³ cia³o dziewczynki z mostu. Przyzna³, e pomys³ zaczerpn¹³ z pornografii. W Melbourne w stanie Floryda mê - czyzna zgwa³ci³ ze szczególnym okrucieñstwem 19-letni¹ dziewczynê. W czasie zbrodni dopuœci³ siê dziwacznych, nieludzkich zachowañ. Wampir-gwa³ciciel uzna³ pornografiê za przyczynê swego zachowania. 2 n Od roku 1984 w Oklahoma City (USA) zosta³o zamkniêtych ponad 150 oœrodków upowszechniaj¹cych pornografiê (peep show, ksiêgarnie dla doros³ych, kina pornograficzne). W tym czasie liczba gwa³tów w Oklahoma City zmala³a o 26 proc., podczas gdy w ca³ym stanie wzros³a o 20,8 proc. n Doniesienie Komisji Prokuratora Generalnego USA ds. Pornografii Raport Koñcowy 1986, str. 797): Mój syn zgin¹³ 6 sierpnia 1981 roku przez chciwoœæ i ¹dzê zysku wydawców magazynu Hustler. Przeczyta³ w tym piœmie artyku³ zatytu³owany Orgazm œmierci, a nastêpnie przeprowadzi³ seksualny eksperyment tam opisany. Wykona³ podane szczegó³owo instrukcje, co spowodowa³o jego œmieræ. y³by dzisiaj nadal, gdyby nie zwiód³ go artyku³ z Hustler a. 1 n Victor Cline z Wydzia³u Psychologii Uniwersytetu Stanowego Utah (USA) w ksi¹ ce Skutki pornografii. Dowody eksperymentalne i kliniczne, przywo³uje nastêpuj¹ce przyk³ady negatywnego wp³ywu pornografii: Matka przyprowadzi- ³a do mojego gabinetu swoj¹ 13-letni¹ S³u ba yciu I II/

12 P O R N O G R A F I I N I E! córkê, która zasz³a w ci¹ ê. Dziewczyna i jej 14-letni kolega odkryli w domu skrytkê, w której ojciec trzyma³ pornografiê i zaczêli sami naœladowaæ akty seksualne uwidocznione w znalezionych materia³ach. Konsekwencjami tych zdarzeñ by³y aborcja i rozwód rodziców. 12-letni ch³opiec z Hayward w stanie California (USA) s³ucha³ pornograficznego przekazu telefonicznego przez dwie godziny. Jakiœ czas potem dopuœci³ siê napaœci seksualnej na 4-letniej dziewczynce. (...) Nigdy przedtem nie ogl¹da³ pornografii, nie podejmowa³ adnych seksualnych zachowañ ani nie sprawia³ problemów wychowawczych. (...) W czasie napaœci zaœ zmusi³ dziewczynkê do oralnego kontaktu seksualnego w sposób, jaki opisano przez telefon. Dwóch braci (9- i 10-letni) natknê³o siê na pornograficzne wideokasety swoich rodziców i po kryjomu ogl¹da³o je przez wiele miesiêcy. Ch³opcy przymusili potem dwoje m³odszego rodzeñstwa i ch³opca z s¹siedztwa, by ogl¹dali z nimi te kasety. Potem ich rozebrali, zmusili do seksu oralnego i analnego oraz dopuœcili siê innych odra aj¹cych rzeczy. Praktyki te powtarzali wielokrotnie. 1 n Gary Arthur Bishop, 32-letni ksiêgowy, skazany w roku 1988 za seksualne wykorzystywanie i zabicie 5 m³odych ch³opców (w wieku 3-14 lat) przyzna³, e pornografia by³a czynnikiem, który decyduj¹co wp³yn¹³ na jego zbrodnie. 2 Badania naukowe n Eksperyment laboratoryjny przeprowadzony w New Jersey udzia³em ponad 330 mê czyzn wykaza³, e mê czyÿni, którzy ogl¹dali podczas doœwiadczeñ brutaln¹ pornografiê (trzy 30-minutowe filmy) s¹ bardziej sk³onni do dokonania gwa³tu ni ci, którym tych filmów nie prezentowano. Ich sk³onnoœæ do gwa³tu wynosi³a 20,4 proc. w stosunku do 9,6 proc. w grupie kontrolnej. 2 n Neal Malamuth z Uniwersytetu w Los Angeles (USA) przeprowadzi³ w 1987 r. dwuczêœciowy eksperyment, w którym testowano mêsk¹ postawê wobec gwa³tu oraz fizyczn¹ reakcjê na gwa³t. Okaza³o siê, e mê czyÿni, pobudzeni w pierwszej fazie eksperymentu ogl¹daniem scen ukazuj¹cych gwa³ty, zachowywali siê bardzo agresywnie wobec kobiet, z którymi polecono im wspó³pracowaæ w drugiej fazie doœwiadczenia. 2 n Ed Donnerstein z Uniwersytetu Winconsin (USA) przeprowadzi³ badania, polegaj¹ce na ogl¹daniu przez grupê osób filmów pornograficznych. Po obejrzeniu tylko dwóch filmów badani przyznawali siê m.in. do wiêkszej sk³onnoœci do fantazji erotycznych zawieraj¹cych przemoc, mniejszego zainteresowania uczuciami jako motywacj¹ w podejmowaniu stosunków seksualnych oraz do wiêkszej sk³onnoœci do uczestniczenia w aktach seksualnych o pod³o u patologicznym. 3 n 51 proc. studentów badanych na Uniwersytecie w Los Angeles (USA) przez Seymour a Feshbacka wyzna³o prawdopodobieñstwo powielenia w rzeczywistoœci sadomasochistycznego gwa³tu obejrzanego w materiale pornograficznym. 3 n W roku 1977 w Cleveland, w stanie Ohio (USA) przeprowadzono badania, które dowodz¹, e liczba gwa³tów i kradzie- y jest wy sza w pobli u oœrodków upowszechniaj¹cych pornografiê. Podobnie, badania przeprowadzone w 1979 roku w Phoenix (USA) wykaza³y, e w miejscach masowego rozpowszechniania pornografii wskaÿnik przestêpstw na tle seksualnym jest wy szy o 500 proc. Badania z innych miast, takich jak Boston, Seattle, Houston, Los Angeles i Nowy Jork potwierdzaj¹ zwi¹zek pomiêdzy liczb¹ miejsc upowszechniania pornografii a zjawiskiem zwiêkszonej przestêpczoœci. 2 Opinie Polaków n Ponad po³owa polskiego spo³eczeñstwa deklaruje kontakt z treœciami pornograficznymi. 63 proc. badanych uwa a dostêpnoœæ filmów i wydawnictw pornograficznych za ³atw¹, a tylko 3 proc. s¹dzi, e jest trudna. Za ograniczeniem dostêpu do wydawnictw i filmów pornograficznych opowiedzia³o siê 49 proc. badanych, a 36 proc. by³o przeciwko takiemu zakazowi. Tylko 13 proc. respondentów nie wiedzia³o, co uznaæ za pornografiê wynika z badañ Centrum Badania Opinii Spo³ecznej (Warszawa, styczeñ 1994). n 90 proc. Polaków s¹dzi, e pornografi¹ jest ukazanie seksu zbiorowego z widocznymi genitaliami, 80 proc. uwa a za pornografiê przedstawienia seksu analnego, oralnego lub masturbacji, a 70 proc. pokazanie nagich postaci z widocznymi genitaliami wynika z badañ Instytutu Socjologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ponadto n Podczas badañ przeprowadzanych w 1984 roku dla Komisji Prokuratora Generalnego USA ds. Pornografii 91 proc. amerykañskich mê czyzn i 82 proc. kobiet przyzna³o, e ogl¹da³o pornografiê hard-core. 25 proc. mê czyzn i 15 proc. kobiet przyzna³o siê do prób naœladowania niektórych z obejrzanych zachowañ. 1 n W 1995 r. Rada Miejska Nowego Jorku uchwali³a zakaz prowadzenia porno-shopów w odleg³oœci mniejszej ni 150 m od budynków mieszkalnych, szkó³ i koœcio³ów. W praktyce oznacza to, e tego typu placówki mog¹ funkcjonowaæ jedynie na przedmieœciach. Inicjatywa ta wysz³a od burmistrza miasta Rudolfa Giuilianiego, republikanina i spotka- ³a siê z akceptacj¹ Rady Miejskiej (zdominowanej przez demokratów) oraz tamtejszej spo³ecznoœci. Podobna inicjatywa ma miejsce w Warszawie radni gminy Warszawa-Centrum chc¹ wyrzuciæ porno-shopy ze œródmieœcia. n W Polsce istnieje 30 spó³ek wydaj¹cych ponad 30 czasopism ponograficznych w nak³adzie 2,5 3 mln egzemplarzy miesiêcznie. W naszym kraju legalnie krêci siê oko³o 50 filmów pornograficznych rocznie (tj. wiêcej ni normalnych filmów). n W Stanach Zjednoczonych pornografia jest trzecim najlepiej zarabiaj¹cym przemys³em w grupach przestêpców zorganizowanych po przemyœle narkotykowym i hazardzie. FBI szacuje, e roczne dochody przemys³u pornograficznego wynosz¹ od 8 do 10 mld do- Najczêstszymi odbiorcami pornografii s¹ dzieci miêdzy 12. a 17. rokiem ycia podaj¹ raporty amerykañskiej Komisji Prokuratora Generalnego USA ds. Pornografii z 1970 i z 1986 r S³u ba yciu I II/2000

13 Mniej ni 10 proc. materia³ów pornograficznych przedstawia stosunek dopochwowy miêdzy jedn¹ kobiet¹ a jednym mê czyzn¹ podaj¹ amerykañskie badania z 1987 r. 2 larów. Samo wypo yczanie kaset pornograficznych przynios³o w 1984 r. 360 mln dolarów dochodu, zaœ ich sprzeda 40 mln. Dystrybucja filmów pornograficznych w porno kinach przynios³a 400 mln dolarów zysku. 2,3 Podano za: 1 Victor Cline, Skutki pornografii. Dowody eksperymentalne i kliniczne, TOR Gdañsk, HLI-Europa, Gdañsk Jerry R. Kirk, H. Robert Showers, Szkodliwoœæ pornografii, HLI-Europa, Gdañsk D. A. Scott, Pornografia. Jej wp³yw na rodzinê, spo³eczeñstwo, kulturê, HLI-Europa, Gdañsk 1998 Przypadek Teda Bundy ego pornografia przyczyn¹ stu morderstw 24 stycznia 1989 r., w przeddzieñ swej egzekucji, Ted Bundy, 42-letni Amerykanin skazany na œmieræ za zgwa³cenie i zamordowanie oko³o stu kobiet, udzieli³ wywiadu psychologowi Jakubowi Dobsonowi, przewodnicz¹cemu stowarzyszenia Focus on the family. Oto fragmenty jego wypowiedzi: Moi rodzice byli czujni i pe³ni mi³oœci. Mam piêcioro braci i sióstr. Chodziliœmy razem do koœcio³a, moi bliscy nie pili, nie palili, byli przeciwni grze hazardowej, nie cierpieli przemocy czy k³ótni w domu. Zdarza³y siê nieraz problemy, ale w ka dym razie moj¹ sytuacj¹ rodzinn¹ nie mo na wyjaœniæ tego, co siê sta³o. Chcia³bym przypomnieæ, jak, maj¹c 12 lat, odkry³em pornografiê w sklepie blisko naszego domu. Wraz ze swoimi kolegami przebywa³em czêsto na ulicy, szperaliœmy wœród œmieci, czasem znajdowaliœmy czasopisma pornograficzne bardziej hard (...). Chcê, eby ludzie zrozumieli: by- ³em cz³owiekiem normalnym, nie spêdza³em dni w barze na piciu, nie by³em w³óczêg¹ czy zboczeñcem. Mia³em dobrych przyjació³, prowadzi³em ycie normalne z wyj¹tkiem tych niszczycielskich wyobra eñ, które ukrywa³em. Kiedy aresztowano mnie po raz pierwszy, szok i przera enie moich bliskich by³y spowodowane równie tym, e uwa ali mnie za porz¹dnego amerykañskiego m³odzieñca. Tego siê nigdy nie spodziewali. Wra - liwoœæ i sumienie, jakie mi da³ Bóg, by³y nienaruszone, ale w owych chwilach bywa³y zniesione. Ludzie mog¹ zrozumieæ, e kto jest pod wp³ywem gwa³tu, zw³aszcza gwa³tu z pornografii, nie jest urodzonym potworem. Moja rodzina by³a wierz¹ca i wspania³a, ale nie ma adnej ochrony przed wp³ywem pornografii, na któr¹ godzi siê zbyt tolerancyjne spo³eczeñstwo (...). W wiêzieniu spotka³em wielu ludzi, których do gwa³tu doprowadzi³, tak jak mnie, wp³yw brutalnej pornografii. Bez niego moje ycie i ycie tylu innych osób by³oby lepsze (...). Spo³eczeñstwo musi siê broniæ przed takimi ludÿmi jak ja. Ufam jednak, e ten wywiad poka e, i spo³eczeñstwo winno siê chroniæ przed sob¹. Nie ma sensu, eby porz¹dni ludzie potêpiali Teda Bundy i przechodzili obojêtnie obok kiosków pe³nych czasopism pornograficznych, które rodz¹ Tedów Bundy. Moja œmieræ nie przywróci ycia piêknym dziewczynom, które zabi³em ani nie z³agodzi bólu ich rodziców. Trzeba coœ zrobiæ zawczasu... (za: Madre di Dio, nr 4/1989) Pornografia w Internecie W sieci znajduj¹ siê miliony zdjêæ pornograficznych. W czêœci s¹ one dostêpne bez adnych ograniczeñ (mimo i zasady korzystania z Internetu mówi¹, e nie wolno zamieszczaæ w nim treœci wulgarnych, a za ogl¹danie czêœci trzeba p³aciæ. Warto podkreœliæ, e drastycznoœæ tych zdjêæ znacznie przewy sza ich drukowane odpowiedniki. Zawieraj¹ sceny pe³ne przemocy (istnieje np. specjalny rodzaj pornografii tzw. snuff, ukazuj¹cy morderstwa na tle seksualnym), wszelkie mo liwe dewiacje. Rozwija siê pornografia dzieciêca w 1996 r. tego typu strony odwiedza³o 170 tys. osób miesiêcznie ( Polityka, nr 5/2000). O ich iloœci œwiadczy fakt, e wpisuj¹c w jednej z popularnych wyszukiwarek has³o sex otrzymujemy listê ponad 7 mln dokumentów i kilku tysiêcy stron www, które dotycz¹ seksu. Liczba odwiedzin (iloœæ osób, które otwar³y dan¹ stronê) mo e siêgaæ nawet kilku milionów w trakcie miesi¹ca. Istniej¹ równie tzw. listy dyskusyjne, na których znajduj¹ siê materia³y pornograficzne. Na nie zapisaæ mo e siê ka dy wystarczy podaæ swój adres poczty elektronicznej i wys³aæ wiadomoœæ. Nie trzeba has³a dostêpu czy weryfikacji wieku. W Internecie mo - na znaleÿæ specyficzne kluby pornograficzne (jak np. by³y g³oœny duñski Klub Lolita, specjalizuj¹cy siê w pornografii dzieciêcej), które zajmuj¹ siê ju bezpoœrednio dystrybucj¹ zdjêæ. Warunkiem cz³onkostwa jest wysy³anie przez sieæ okreœlonej liczby materia³ów pornograficznych. Mimo e rozpowszechnianie treœci pornograficznych (np. pornografii dzieciêcej) jest w wielu krajach zabronione, materia³y te szybko rozpowszechniaj¹ siê w Internecie wskutek trudnoœci w œciganiu tego typu przestêpstw. Zdjêcia mog¹ byæ wysy³ane przez anonimowych nadawców z ka dego kraju œwiata, istniej¹ specjalne programy umo liwiaj¹ce anonimowoœæ zarówno nadawcom jak i odbiorcom zdjêæ. Poza tym operatorzy telekomunikacyjni nie maj¹ prawa ingerowaæ w przesy³ane przez swoich klientów treœci (ale jednak zarz¹dzaj¹cy serwerem mo e dokonaæ specyfikacji np. grup dyskusyjnych, które ma umieœciæ na swoim serwerze i nieodpowiadaj¹cych mu po prostu na niego nie wpuœciæ). Taka sytuacja jest dla niektórych wygodnym pretekstem do niepodejmowania dzia³añ zwalczaj¹cych pornografiê w sieci. Prasa przytacza przypadki, kiedy któryœ z czytelników donosi³ policji o istnieniu np. pornografii dzieciêcej w Internecie, ale nie otrzyma³ adnej odpowiedzi od organów œcigania. Do Prokuratury Okrêgowej w Warszawie (i podleg³ych jej prokuratur rejonowych) w ostatnich trzech latach trafi³a tylko jedna sprawa o rozpowszechnianie pornografii w Internecie. Zakoñczy³a siê ona odmow¹ œcigania. Dla specjalistów jest jednak oczywiste, e istniej¹ mo liwoœci oczyszczania Internetu z pornografii. Oto kilka pozytywnych przyk³adów podejmowanych dzia³añ: n Precedensowy wyrok zapad³ w 1998 r. w Bawarii. Tamtejszy s¹d uzna³ za winnego Feliksa Sommê, szefa niemieckiego oddzia³u Campu Serve S³u ba yciu I II/

14 P O R N O G R A F I I N I E! firmy dostarczaj¹cej us³ugi sieciowe oskar onej o pomoc w rozpowszechnianiu pornografii dzieciêcej. Nale ¹ca do America Online firma jest jednym z najwiêkszych na œwiecie dostawców us³ug sieciowych. Podobne oskar enia wobec niej wielokrotnie wysuwano w Stanach Zjednoczonych, gdzie obowi¹zuj¹ bardziej liberalne przepisy. Wyrok bawarskiego s¹du jest jednak ostrze eniem dla miêdzynarodowych firm internetowych inne prawo obowi¹zuje w USA, a inne np. w Europie. W Polsce pierwszy wyrok skazuj¹cy za rozpowszechnianie pornografii w sieci zapad³ w 1997 r. w Tarnowskich Górach Tomasz A. otrzyma³ wyrok 9 miesiêcy wiêzienia w zawieszeniu na 3 lata. W Kanadzie w 1993 r. aresztowano i skazano 19-letniego Josepha Pecchiarich, który przesy³a³ przez sieæ opisy przestêpstw seksualnych, których dokona³ na ma³ych dziewczynkach. n Od kilku lat pedofilów w sieci tropi bawarska policja (specjalna grupa operacyjna Cyber-Cops), która tylko w roku 1997 wykry³a i zatrzyma³a 130 sprawców przestêpstw. Specjalna komórka do zwalczania przestêpstw komputerowych przy Federalnym Urzêdzie Kryminalnym w Wiesbaden w pierwszym pó³roczu 1999 roku wykry³a 368 przypadków rozpowszechniania w sieci pornografii dzieciêcej. n Równie w Wielkiej Brytanii istniej¹ specjalne oddzia³y policyjne i detektywistyczne zajmuj¹ce siê przeszukiwaniem witryn internetowych i wykrywaniem producentów pornografii. Niemiecki rz¹d obj¹³ pañstwowym nadzorem Internet. Ministerstwo gospodarki planowa³o rozszerzyæ przepis dotycz¹cy legalnego pods³uchu w razie podejrzenia o przestêpstwo ze zwyk³ej sieci telefonicznej na us³ugi internetowe. Natomiast ministerstwo spraw wewnêtrznych przygotowa³o specjalne oprogramowanie, które ma umo liwiæ automatyczne wyszukiwanie treœci niemoralnych. Federalny minister nauki Jurgen Ruttgers poinformowa³, e Niemcy wyst¹pi³y z inicjatyw¹ uchwalenia miêdzynarodowej konwencji zakazuj¹cej pornografii dzieciêcej w Internecie. Kanclerz Helmut Kohl podczas sprawowania swego urzêdu zaapelowa³ o miêdzynarodow¹ wspó³pracê w zwalczaniu pornografii dzieciêcej. n Internet Watch Foundation (IWF) jest fundacj¹ brytyjskiej bran y internetowej zwalczaj¹c¹ pornografiê w Internecie. Zasad¹ jej dzia³ania jest odbieranie przez specjalny telefon zg³oszeñ o miejscach w sieci z pornografi¹ i wp³ywanie na administratorów serwerów, by je zlikwidowali. Fundacja d¹ y do stworzenia ogólnoeuropejskiego systemu oceniaj¹cego zasoby sieci. IWF posiada infolinie w Holandii, Belgii, Norwegii, Niemczech i USA. n Niektóre amerykañskie instytucje (pracodawcy, szko³y czy biblioteki) instaluj¹ specjalne filtry antypornograficzne, które blokuj¹ dostêp do stron, wyszukiwanych za pomoc¹ danego s³owa ( seks, porno itd.). Jest to tylko po- ³owicznie skuteczne, bo w³aœciciele stron pornograficznych wykorzystuj¹ ró ne has³a. n W 1999 r. prezydent USA Bill Clinton stworzy³ specjaln¹ grupê rz¹dow¹ (z udzia³em federalnej prokuratury i policji), która ma zbadaæ, czy na podstawie obecnie obowi¹zuj¹cego prawa mo na œcigaæ pornografiê w Internecie. n Wiele amerykañskich organizacji (jak np. Children s Protection & Advocacy Coalition) prowadzi dzia³alnoœæ maj¹c¹ na celu eliminowanie grup dyskusyjnych zamieszczaj¹cych pornografiê przez informowanie administratorów serwera i wywieranie na nich odpowiedniego wp³ywu. n W Holandii kilka wzajemnie wspieraj¹cych siê organizacji, m.in. fundacja internautów (Foundation for Internet Providers, Internet Users), s³u by wywiadowcze i organizacje zwalczaj¹ce rasizm i dyskryminacjê stworzy³o gor¹c¹ liniê, na któr¹ mo na zg³aszaæ przypadki pornografii dzieciêcej w Internecie. n W Indiach rz¹d przyst¹pi³ do zapobiegania wykorzystywaniu mo liwoœci Internetu w rozprzestrzenianiu pornografii przez ograniczenie dostêpu do sieci tylko dla spo³ecznoœci akademickiej. W rezultacie Internet w tym kraju ma charakter elitarny. n Singapur sporz¹dzi³ projekt (Class Licence Scheme) wymagaj¹cy od twórców stron rejestrowania siê w odpowiednim urzêdzie. Szko³y, biblioteki i inne instytucje, do których maj¹ dostêp dzieci s¹ pod œcis³¹ kontrol¹. n W Chinach u ytkownicy Internetu musz¹ zg³aszaæ swój kontakt z sieci¹ policji. Zaawansowana technologia pozwala chiñskim w³adzom cenzurowaæ zawartoœæ stron www. n W Nowej Zelandii organizacje internetowe i tamtejsze ministerstwo spraw wewnêtrznych ju w grudniu 1996 r. po³¹czy³y swe wysi³ki, aby zwalczaæ pornografiê dzieciêc¹ w Internecie. n Norweski Rzecznik Praw Dziecka we wspó³pracy z uczestnikami zorganizowanego w 1996 r. w Sztokholmie Œwiatowego Kongresu przeciwko Seksualnemu Wykorzystywaniu Dzieci w Celach Komercyjnych zapocz¹tkowali akcjê identyfikacji pedofilskich sieci, systemów, kodów oraz metod komunikacji u ywanych przez kryminalistów. Uœwiadamiaj¹c sobie ogrom szkód wyrz¹dzanych przez pornografiê w Internecie (austriacki 12-letni ch³opiec pope³ni³ samobójstwo po opublikowaniu w sieci jego zdjêæ przedstawiaj¹cych molestowanie seksualne, jakiemu by³ poddany), mo na dojœæ do wniosku, e najlepszym rozwi¹zaniem jest dzia³alnoœæ w³oskiego ksiêdza-hackera, który regularnie wchodzi na pornograficzne strony i... niszczy je. (opracowano na podstawie informacji prasowych Rzeczypospolitej z lat 1998 i 1999) 14 S³u ba yciu I II/2000

15 prof. dr hab. Krystyna Ostrowska Warszawa Psychologiczne podstawy sprzeciwu wobec pornografii Œ wiadomoœæ odpowiedzialnoœci za wychowanie m³odego pokolenia towarzyszy cz³owiekowi od zawsze. Jest ona jednak w poszczególnych okresach historycznych inaczej wyra ana w przekazie spo³ecznym. Dziœ ró ne organizacje miêdzynarodowe, pragn¹ce tworzyæ wzorce spo³ecznych zachowañ, g³osz¹, e najcenniejszym dobrem jest cz³owiek, a inwestowanie w tzw. kapita³ ludzki jest priorytetowym zadaniem pañstw. Czy jednak rzeczywistoœæ jest zgodna z g³oszonymi pogl¹dami? Dyskusje i kontrowersje wokó³ pornografii mog¹ byæ dobrym przyk³adem rozbie noœci deklaracji i praktyki. H. Robert Showers stwierdza, e publiczne dyskusje o narkotykach i pornografii s¹ podobne i s¹ w gruncie rzeczy sterowane przez œrodowiska, które zarabiaj¹ miliardy dolarów rocznie kosztem osobowego rozwoju m³odego pokolenia. Jego zdaniem, pornografia wykorzystuje dla celów komercyjnych stymulacjê seksualn¹, pomijaj¹c jej subtelny i intymny charakter oraz wagê dla relacji miêdzyludzkich rozwijanych w rodzinie, a tak e znaczenie dla rozwoju osobowoœci. Jednym z wa nych zadañ spo³ecznoœci jest podkreœlanie wartoœci i norm, które zapewnia³yby rozwój cz³owieka zgodny z jego ludzk¹ natur¹. Polski psycholog Andrzej Go³¹b sformu³owa³ w roku 1978 niezwykle trafne stwierdzenie dotycz¹ce mechanizmów reguluj¹cych ludzkie zachowanie, które po latach zosta³o zweryfikowane w badaniach eksperymentalnych. Cz³owiek jako organizm biologiczny dzieli ze zwierzêtami biochemiczne standardy regulacji i podobnie jak zwierzêta korzysta z obrazowych standardów regulacji. O istocie cz³owieczeñstwa decyduj¹ jednak w³aœciwoœci, które s¹ rezultatem obcowania spo³ecznego: poznania i indywidualnego przetwarzania dorobku kultury... Szczególn¹ rolê wœród specyficznie ludzkich standardów regulacji graj¹ standardy wyra one w jêzyku pojêæ ogólnych, które mo na nazwaæ standardami pojêciowymi. Sprawa definicji W kontekœcie przytoczonego stanowiska dziwi pogl¹d, g³oszony równie przez niektórych badaczy, e niektóre pojêcia siê zdezaktualizowa³y lub e s¹ niepotrzebne. Tak w³aœnie ma siê sprawa z pojêciem pornografii: raz po raz s³yszymy, e nie wiadomo, czym jest pornografia. Jednoczeœnie zarówno S³ownik wyrazów obcych i zwrotów obcojêzycznych W³. Kopaliñskiego (1988) jak i potoczne rozumienie terminu nie budz¹ w¹tpliwoœci. Pornografia, wed³ug cytowanego s³ownika, to: teksty albo wizerunki o treœci nieprzyzwoitej, obscenicznej, przedstawiaj¹ce sceny erotyczne, aby podnieciæ seksualnie czytelnika lub widza. Równie zwykli ludzie potrafi¹ okreœliæ, czym jest pornografia. Opisuj¹ j¹ jako obrazowy lub werbalny (fotograficzny, filmowy, malarski, w postaci komiksów lub opowiadañ) przekaz treœci dotycz¹cych sfery seksualnej, budz¹cy odrazê, zak³opotanie, oburzenie, ale nios¹cy silny ³adunek emocjonalny zdolny wywo³aæ reakcje o charakterze seksualnym u widza lub czytelnika. Pojêcie pornografii u samych swoich pocz¹tków mia³o konotacje moralne i jako takie wprowadzone zosta³o do prawa karnego. Pornografia jest czymœ z³ym, gdy pokazuje w nieprawdziwy sposób ludzkie zachowania seksualne, pobudza do naœladowania prezentowanych reakcji i zachowañ, znosz¹c refleksyjnoœæ i ograniczaj¹c wolnoœæ decyzji. Psychologia i kryminologia dostarczaj¹ wiele dowodów przemawiaj¹cych za uznawaniem pornografii za z³o i w konsekwencji uzasadniaj¹cych potrzebê penalizacji jej produkcji i rozpowszechniania. Pornografia jest takim przekazem o ludzkiej seksualnoœci, który godzi w osobow¹ godnoœæ i wolnoœæ cz³owieka oraz akcentuje afektywne doœwiadczanie tej rzeczywistoœci i uruchamia przede wszystkim biologiczn¹, a nie pojêciow¹ regulacjê zachowania. To z kolei blokuje poznanie i wartoœciowanie intelektualne charakterystyczne dla cz³owieka. Przekazy pornograficzne sprowadzaj¹ zachowania cz³owieka do biologicznego reagowania typowego dla œwiata zwierzêcego. Jest to reagowanie wed³ug zasady przyjemnoœæ przykroœæ, a nie wed³ug kryteriów wa noœci, sensu i celu. Czy ten typ funkcjonowania w sferze seksualnej wyst¹pi u konkretnej osoby korzystaj¹cej z przekazu pornograficznego, decyduje wiele wzajemnie sprzê onych czynników. Wymieniæ mo na rozwój procesów poznawczych, w tym myœlenia abstrakcyjnego, rozwój moralny, wielkoœæ i si³ê zakodowanego w przekazie bodÿca afektywnego, ale przede wszystkim poziom rozwoju tych struktur osobowoœci, które s¹ odpowiedzialne za œwiadome, wolne i w pe³ni ludzkie zachowanie. Psychologowie uwa- aj¹, e do takich struktur nale ¹ systemy wartoœci moralnych, religijnych, prospo- ³ecznych, samoakceptacja, poczucie to samoœci i kontrola emocjonalna. Coraz wiêcej badaczy podziela pogl¹d Alberta Bandury, twórcy teorii spo- ³ecznego uczenia siê i autora poprawki mniejszoœci do Raportu Prezydenckiej Komisji ds. Pornografii w roku 1970, e ogl¹danie pornografii nie jest obojêtne, bo stanowi ona pewn¹ formê modelowania spo³ecznego. Przekazywane obrazy i treœci s³owne o charakterze pornograficznym zostaj¹ zakodowane w postaci symbolicznej S³u ba yciu I II/

16 P O R N O G R A F I I N I E! i s¹ uaktywniane w sytuacji stymuluj¹cej sferê erotyczn¹. Je eli przekaz pornograficzny skojarzony jest z innymi elementami sytuacyjnymi, np. œrodowiskiem naturalnym, sal¹ bilardow¹, kinow¹ czy teatraln¹, równie te miejsca mog¹ w przysz³oœci staæ siê wyzwalaczami zachowañ zakodowanych w postaci symbolicznej. Dotyczy to tak e ludzi, u których mo na odkryæ podobieñstwo do modeli z przekazu pornograficznego. Donnerstein i Linz (za Scottem 1985) twierdz¹, e ekspozycja pornografii powoduje d³ugotrwa³e, szkodliwe skutki. Ogl¹daj¹cy pornografiê z elementami przemocy (hard-core) wnioskuj¹ na jej podstawie, e kobiety pragn¹ byæ zniewolone, torturowane, maltretowane, aby osi¹gn¹æ satysfakcjê seksualn¹. Tworz¹ wiêc okreœlon¹ wizjê kobiety i heteroseksualnych relacji. Ukszta³towane w ten sposób przekonanie mo e oddzia- ³ywaæ bardzo d³ugo i motywowaæ wybór zachowañ. Zillmann (za Scottem 1985) zwraca uwagê, e ogl¹daj¹cy pornografiê onaci mê czyÿni porównuj¹ zachowania seksualne swojej partnerki z ogl¹danymi obrazami, które staj¹ siê kryterium wartoœciowania wed³ug skali: atrakcyjna seksualnie nieatrakcyjna seksualnie. Jednoczeœnie autor ten podkreœla, e zauwa- ono efekt dysonansu poznawczego: ogl¹daj¹cy pornografiê wcale nie chc¹, aby ich partnerki zachowywa³y siê tak, jak kobiety ogl¹dane w materia³ach pornograficznych, ale jednoczeœnie pragnêliby prze yæ czy odtworzyæ ogl¹dany obraz. Pornografia nie tylko kreuje obraz kobiety w aspekcie jej potrzeb seksualnych, ale w ogóle pokazuje cz³owieka jako zdominowanego i podporz¹dkowanego popêdowi seksualnemu. A tymczasem, jak s³usznie pisz¹ Zimbardo i Ruch: Popêd seksualny, w odró nieniu od innych popêdów biologicznych, nie jest niezbêdny dla przetrwania jednostki aczkolwiek jest oczywiœcie niezbêdny dla przetrwania gatunku. Mo e on byæ wzbudzony przez prawie ka dy bodziec, jaki tylko mo na sobie wyobraziæ, a jego wzbudzenie jest równie aktywnie poszukiwane, jak i jego redukcja (s. 344). Pierwsza czêœæ tego stwierdzenia jest wykorzystywana przez producentów pornografii, którzy twierdz¹, e tylko staraj¹ siê zaspokoiæ ludzkie zapotrzebowanie na stymulacjê seksualn¹. Jednak wywo³anie pobudzenia seksualnego, z psychologicznego punktu widzenia, 16 jest pewnym stanem gotowoœci do dzia³ania w danym kierunku. Pojawienie siê jakiejkolwiek przeszkody na drodze do zakoñczenia wzbudzonego stanu organizmu poci¹ga za sob¹ okreœlone konsekwencje. Psychologia, a szczególnie psychologia g³êbi i poznawcza, dostarcza opisów radzenia sobie z trudnoœciami wystêpuj¹cymi na drodze do realizacji celu. Mo- e nast¹piæ przeniesienie wzbudzonej energii na inny rodzaj aktywnoœci lub te po³¹czenie wzbudzonej energii z innymi stanami i reakcjami psychicznymi: emocjami, fantazj¹, wyobra eniami itp. Jak wykazuj¹ badania, bodÿce seksualne w postaci pornografii dzia³aj¹ pobudzaj¹co seksualnie zarówno na mê - czyzn, jak na kobiety. Na Uniwersytecie w Hamburgu przeprowadzono badania zmierzaj¹ce do uchwycenia, w jaki sposób kontrolowane eksponowanie bodÿców erotycznych w laboratorium wp³ywa na zachowanie poza laboratorium. Studentom i studentkom z uczelni niemieckich eksponowano przezrocza i filmy erotyczne. U wszystkich badanych wyst¹pi³y wyraÿne zmiany w zachowaniu pod wp³ywem prezentowanych bodÿców. U studentów nast¹pi³o zwiêkszenie aktywnoœci seksualnej (petting, masturbacja czy stosunki seksualne). Malamuth (za Scottem 1985) podaje, e dwie trzecie badanych przez niego studentów collegu ju po krótkim pokazie materia³ów pornograficznych z elementami przemocy by³o sk³onnych zmusiæ kobietê do stosunku seksualnego, gdyby wiedzieli, e nie grozi im schwytanie i ukaranie. Cytowany Zillmann podaje, e osoby, które w pierwszych ekspozycjach ujawnia³y wstrêt i odrazê do eksponowanego materia³u, w kolejnych wyra a³y zainteresowanie. Jednoczeœnie utraci³y zainteresowanie negatywnymi skutkami pornografii. Beata ozowska i Katarzyna Pietras (1994) bada³y postawy studentów warszawskich uczelni wobec pornografii. Ogó³em przebadano oko³o 200 studentów. Studenci UW i PW byli zdania, e pornografia ukazuje dziwaczne i niezwyk³e formy zachowañ seksualnych. Uwa- ali, e w Polsce liczba dzieci i m³odzie- y maj¹cych dostêp do pornografii jest du a a materia³y pornograficzne, z których czêœciej korzystaj¹ mê czyÿni, s¹ ³atwo dostêpne w kioskach, sex-shopach, bazarach, w Internecie. Wiêkszoœæ badanych by³a zdania, e dystrybutorzy pornografii kieruj¹ siê chêci¹ zysku. Studenci nie dostrzegali zwi¹zku pomiêdzy ogl¹daniem materia³ów pornograficznych a pope³nianiem przestêpstw seksualnych. Nie poleciliby ogl¹dania tych filmów i innych przekazów dorastaj¹cej dziewczynie czy ch³opcu. Tomasz Jêdras (1995) bada³ pod moim kierunkiem postawy wobec pornografii a nasileniem podmiotowego versus przedmiotowego traktowania drugiego cz³owieka. Do badañ zastosowano skalê postaw wobec pornografii w³asnego uk³adu, dla której obliczono rzetelnoœæ oraz moc dyskryminacyjn¹ pytañ i kwestionariusz Skala makiawelizmu. Wyniki badañ, którymi objêto 159 uczniów szkó³ ponadpodstawowych ujawni³y, e mê czyÿni bardziej ni kobiety akceptuj¹ pornografiê. Ró nica ta okaza³a siê istotna statystycznie. Jednoczeœnie uzyskano znacz¹ce statystycznie korelacje pomiêdzy pozytywnym nastawieniem do pornografii a przedmiotowym traktowaniem innych. Korelacja ta wyraÿnie wyst¹pi³a u kobiet. Oznacza to, e ze wzrostem pozytywnej postawy wobec pornografii wzrasta postawa makiawelistyczna, czyli sk³onnoœæ do instrumentalnego traktowania innych. Ten zwi¹zek zauwa- ono w ca³ej badanej grupie, niezale nie od wieku i p³ci. Marshall (za Scottem 1985) bada³ powa nych przestêpców seksualnych, którzy przyznali, e obrazy pornograficzne stanowi³y dla nich impuls do wywo³ania fantazji seksualnych z elementami przemocy. Autor uwa a, e w³aœnie ten efekt pornografii jest niedoceniany. Niektóre osoby korzystaj¹ z pornografii w celu wywo³ania okreœlonych, ulubionych fantazji, a to z kolei mo e prowadziæ do przemocy i czynów bezprawnych. Sami przestêpcy twierdz¹, e spo³eczeñstwo z jednej strony zachêca ich do wzbudzania okreœlonych fantazji i realizowania prezentowanych wzorców zachowañ przez bombardowanie bodÿcami erotycznymi i przemoc¹, a z drugiej strony, S³u ba yciu I II/2000

17 gdy oni tak w³aœnie postêpuj¹, spotyka ich surowa kara, odrzucenie, potêpienie, izolacja. D. Kirby (za Scottem 1985) uwa a, e ogl¹danie obrazów seksualnych ma zgubny wp³yw na m³odzie nawet wtedy, gdy s¹ to tylko materia³y edukacyjne. Na podstawie w³asnych badañ dowodzi, e uczniowie, którzy przechodzili edukacjê seksualn¹ w szkole, aprobowali masturbacjê, seks z udzia³em dzieci, seks przedma³ eñski, seks oralny i analny, akceptowali pornografiê, aborcjê i antykoncepcjê. Zakres i si³a zmian uzale nione by³y od prezentowanych im treœci i liberalizmu nauczycieli. Pewna forma obrazów pornograficznych dostarcza gotowych wzorców zachowañ z u yciem przemocy. Najdobitniejszym tego dowodem jest przestêpstwo dokonane w New Bedford (p. s. 4). Linz uwa a, e ³atwoœæ naœladowania tego typu wzorców zwiêksza siê, gdy: sprawcê popiera siê lub wynagradza za jego zachowanie; sprawca postrzegany jest jako posiadaj¹cy cechy po ¹dane lub uznawane za cenne; widz jest w stanie uto samiæ siê ze sprawc¹; dzia³anie jest charakterystyczne, ³atwo daje siê przywo³aæ. Innym efektem pornografii, szczególnie tej o charakterze hard-core, s¹ tzw. odpowiedzi pornograficzne. Zillmann uwa a, e wytrwali odbiorcy pornografii ujawniaj¹ percepcjê seksu i zachowañ seksualnych w taki w³aœnie sposób, jaki prezentowany jest w materia- ³ach pornograficznych. Liczni badacze zwracaj¹ uwagê, e pornografia przyczynia siê do zwiêkszenia przemocy wobec dzieci, szczególnie, gdy jest to pornografia z ich udzia³em. Dzieci zaniedbywane w swoich domach rodzinnych, uciekaj¹ce z nich, staj¹ siê ofiarami doros³ych i bardzo czêsto s¹ zniewalane do zachowañ seksualnych, które jednoczeœnie s¹ fotografowane i stanowi¹ Ÿród³o szanta u i podporz¹dkowania dziecka, a nawet rodziny. Obszerny raport D. Scotta prezentuje wachlarz zjawisk i skutków pornografii. Najwa niejszymi skutkami pornografii prowadz¹cymi do ukszta³towania stylu funkcjonowania zawieraj¹cego elementy przemocy s¹: dehumanizacja i wulgaryzacja najbardziej intymnej sfery ludzkiego ycia, ze szczególnym zdeformowaniem wizerunku kobiety i doœwiadczania przez ni¹ popêdu seksualnego; wytworzenie nawyku korzystania z pornograficznych prezentacji w celu wywo³ania gotowoœci seksualnej, fantazji seksualnych itp.; dostarczanie negatywnych wzorców realizacji popêdu seksualnego z ca³kowitym oderwaniem go od ukierunkowania na kreowanie ycia; rozwijanie postaw egoistycznych i egocentrycznych, koncentruj¹cych siê wokó³ maksymalizowania przyjemnoœci p³yn¹cych z dzia³añ seksualnych; sprzyjanie formowaniu siê wadliwego, niepe³nego obrazu cz³owieka jedynie w wymiarze seksualnym, lansowanie pogl¹du, e cz³owiek to tyle, co homo eroticus; wzrost zachowañ przestêpczych i antyspo³ecznych. Poza tym pornografia to: wewnêtrzne napiêcia i konflikty, wprowadzenie cz³owieka w stan dysonansu poznawczego; utrudnienie prawid³owego rozwoju moralnego; niszczenie pogl¹dów na piêkno, dobro, mi³oœæ, prawdê; lansowanie opartego na popêdzie seksualnym stylu ycia. Mo na zaryzykowaæ tezê, e w œwietle badañ prowadzonych w zwi¹zku z teori¹ modelowania spo³ecznego, aden odpowiedzialny naukowiec nie postawi tezy o obojêtnym charakterze pornografii. Przyjmuje siê aktualnie, e przekaz pornograficzny, zarówno werbalny jak i niewerbalny oddzia³ywuje na procesy poznawcze (myœlenie, spostrze enia, uwagê, pamiêæ, formu- ³owanie opinii, s¹dów, wartoœciowanie), emocjonalne (napiêcie, niepokój, rozdra nienie, smutek, wstrêt itp.) oraz zachowanie (obna anie siê, masturbacjê, fantazjowanie i inne). Zagro enia w sferze psychiki cz³owieka w wyniku obcowania z przekazami pornograficznymi to m.in.: kreowanie nieprawdziwego obrazu cz³owieka, niew³aœciwych relacji interpersonalnych, wywo³ywanie stanu pobudzenia seksualnego, który domaga siê roz³adowania. Ogl¹daj¹c przekazy filmowe, fotograficzne, czytaj¹c komiksy, czasopisma i opowiadania, w których prezentowane s¹ zachowania seksualne w ró nych sytuacjach, nabiera siê przekonania, e takie w³aœnie zachowania s¹ po ¹dane, e takich zachowañ oczekuj¹ od nas inni i e s¹ one mo liwe i wzorcowe, gdy ju ktoœ, najczêœciej prezentowany w przekazie jako osoba atrakcyjna, to zrobi³. Badacze zajmuj¹cy siê reklam¹ podaj¹, e osoby o cechach ekstrawertywnych szybciej ni introwertycy rozkodowuj¹ przekaz obrazowy tzn. szybciej ujawniaj¹ emocje i szybciej podejmuj¹ dzia³ania wed³ug podpowiadanego wzorca. E. Aronson, T. D. Wilson i R. M. Akert w ksi¹ ce Psychologia spo³eczna. Serce i Umys³, choæ nie zajmuj¹ zdecydowanego stanowiska wobec pornografii, referuj¹ liczne badania, które w sposób oczywisty odnosz¹ siê równie do przekazu pornograficznego. Kampanie reklamowe odnosz¹ sukces dziêki obecnoœci istotnego elementu zwi¹zanego z ludzk¹ natur¹: jesteœmy nieskoñczenie ciekawi innych ludzi. Ka dy z nas poœwiêca sporo czasu i energii próbuj¹c wyjaœniæ ich zachowanie. Dlaczego? Poniewa to pomaga zrozumieæ i przewidzieæ nasze spo³eczne œwiaty (s. 172). Tezê tê mo na tak e odnieœæ do prezentowanych przekazów seksualnych. Chcemy wiedzieæ, jak inni to robi¹, chcemy siê od nich uczyæ, chcemy sprawdziæ swoj¹ indywidualnoœæ i podobieñstwa. Wa ne jest wiêc, co prezentuje siê w tego typu przekazach, adresowanych do szerokiego krêgu odbiorców w ró nym wieku i na ró nym poziomie rozwoju intelektualnego i emocjonalnego. Jednoczeœnie warto przypomnieæ, e psychologowie dowiedli istnienia zale noœci pomiêdzy obrazami rzeczywistoœci spo³ecznej i indywidualnej, któr¹ obserwujemy w ró nego rodzaju przekazach medialnych a sposobem myœlenia, budowaniem przekonañ i opinii, rozumieniem siebie i œwiata, postawami wobec innych, siebie i otoczenia. Te zmienne osobowoœciowe staj¹ siê z kolei regulatorami zachowania. Powstaje wiêc pytanie, czy znajomoœæ kszta³towania, modyfikowania i wzbudzania stanów i procesów psychicznych jest zawsze wykorzystywana w celach s³u ¹cych cz³owiekowi? Musimy zdecydowanie opowiedzieæ siê za takim rozumieniem dobra cz³owieka, które wpisane jest w jego ludzk¹ naturê. Dobrem jest wiêc to, co pozwala byæ coraz bardziej cz³owie- S³u ba yciu I II/

18 P O R N O G R A F I I N I E! kiem, a z³em to, co umniejsza cz³owieczeñstwo. Trzeba zwróciæ uwagê, e w œrodowiskach psychologicznych i psychoterapeutycznych, a tak e resocjalizacyjnych dyskutuje siê coraz czêœciej problemy moralnego rozwoju cz³owieka. Wychodzi siê z za³o enia, e jedynie prawid³owy rozwój moralny mo e zabezpieczaæ przed przestêpczoœci¹, narkomani¹, agresj¹ i przemoc¹ coraz czêœciej obserwowanymi w œrodowisku dzieci i m³odzie y. Przyjmuje siê tak e, e cz³owiek ma pe³ne mo liwoœci wspó³pracy i dzia³ania empatycznego, nakierowanego na dobro innych, a w procesie socjalizacji i wychowania ten potencja³ nie mo e byæ zniszczony, ale uaktywniony i odpowiednio ukierunkowany. Dlatego coraz czêœciej podejmowane s¹ w naukach spo³ecznych badania nad rol¹ sumienia moralnego. Uwa a siê tak e, e adna z dotychczasowych psychologicznych teorii rozwoju moralnego nie wyjaœnia nale ycie ani procesu, ani zachowañ dzieci i m³odzie- y. Kluczowym pozostaje pytanie, dlaczego dziecko czy doros³y nie postêpuje zgodnie z deklarowanymi idea³ami i wartoœciami. Jest to kolejny wa ny powód, dla którego powinno siê mówiæ nie pornografii: zaciemnia ona i wrêcz uniemo liwia prawid³owy rozwój osobowej to samoœci dzieci i m³odzie y. Kszta³towanie charakteru (który mo na nazwaæ miêœniem psychicznym, wymagaj¹cym moralnego prowadzenia siê) jest podstaw¹ spo³eczeñstw demokratycznych (...). Pod³o em jest narzucona samemu sobie dyscyplina, ycie cnotliwe, jak twierdz¹ filozofowie od czasów Arystotelesa, oparte na samokontroli. Równie wa nym zwornikiem charakteru jest zdolnoœæ do samomotywacji i kierowania sob¹. To nie cytat z podrêcznika teologii moralnej, ale z bestsellera minionego roku w Stanach Zjednoczonych i w Polsce Inteligencja emocjonalna D. Golemana (Poznañ 1997). Szczególnie m³odzi ludzie w domu, w szkole, w œrodowisku rówieœniczym musz¹ mieæ okazjê do æwiczenia siê w tych cnotach, a okazjê tê daj¹ zajêcia ucz¹ce podstawowych umiejêtnoœci emocjonalnych. Z badañ nad inteligencj¹ emocjonaln¹ wynika, e nasz mózg ma prawdopodobnie dwa uk³ady pamiêci jeden przeznaczony do rejestrowania zwyk³ych wydarzeñ, a drugi do przechowywania faktów silnie nasyconych emocjonalnie (tego co przera a, tego co sprawia przyjemnoœæ). Przemoc, agresja, akty seksualne, przekaz pornograficzny s¹ najprawdopodobniej kodowane przez ten drugi uk³ad pamiêci emocjonalnej. W mechanice emocji ka demu uczuciu towarzyszy odmienny repertuar myœli, reakcji a nawet wspomnieñ. Dzia³a tu wyraÿnie pamiêæ selektywna. Próby dokonywane z dzia³aniem bodÿców podprogowych wskazuj¹ równie na wyraÿne istnienie zale noœci pomiêdzy dzia³aniem bodÿca o silnym zabarwieniu popêdowo-emocjonalnym a zachowaniami spo³ecznymi i wyborami. K. Piesiewicz (1997) zauwa a, e najwiêksz¹ pruderi¹ wspó³czesnoœci jest wstydzenie siê wstydu. Wstyd zaœ jest elementem cz³owieczeñstwa, godnoœci, znakiem transcendencji, czyli tego wszystkiego, co konstytuuje nasz byt. Autor ten ocenia, e wspó³czesna ikonosfera eruje na instynkcie podgl¹dactwa (s ). Wspó³czesna cywilizacja, wed³ug K. Piesiewicza, proponuje zastêpczy system wartoœci, bezpieczny, bez ryzyka, które wi¹ e siê z prawdziwym uczuciem. W tym kontekœcie na treœci przekazywane w pornografii mo na spojrzeæ, jako na te, które kreuj¹ nagoœæ bez ducha i po ¹dliwoœæ bez odpowiedzialnoœci; cz³owieka jako przedmiot, który mo e byæ u ywany przez technikê i innego cz³owieka. J. Melibruda przyjmuje, e mê czyzna wychowany w naszej kulturze jest przekonany, i sw¹ mêskoœæ musi udowodniæ i to w trzech obszarach: si³y fizycznej, zwyciêstwa, nieustannej walki i stosowania przemocy, w pracy zawodowej, w której bezwzglêdnie odnosi tylko sukcesy i w seksie, w którym ujawnia swoj¹ mêskoœæ tzn. dominacjê i si³ê. Producenci i dystrybutorzy pornografii nie chc¹ zauwa yæ, e s¹ inne mo liwe obszary mêskiego sukcesu, a mianowicie zdolnoœæ do kreacji, mi³oœci odpowiedzialnej, troskliwoœci, dawania a nie zmuszania i opiekowania siê a nie tylko domagania siê opieki ze strony innych. Podejmowany w procesie wychowania i samowychowania rozwój osobowoœci ma na celu ukszta³towanie okreœlonych struktur, mechanizmów i funkcji, które gwarantuj¹ bycie Cz³owiekiem. Do tych w³aœciwoœci nale y zaliczyæ: hierarchiczny system wartoœci: osobistych, spo³ecznych, religijnych; jednocz¹c¹ filozofiê ycia; samokontrolê; empatiê; umiejêtnoœæ nawi¹zywania braterskich i przyjaznych kontaktów z innymi; poczucie celu i sensu ycia; to samoœæ i poczucie w³asnej wartoœci; odpowiedzialnoœæ, odczucie bycia sprawc¹; poczucie wiêzi z innymi ludÿmi; poczucie wiêzi ze œwiatem transcendencji; umiejêtnoœæ pokonywania stresu, przeszkód i trudnoœci; umiejêtnoœæ rozwi¹zywania konfliktów i podejmowania decyzji. O systemie wartoœci, jego hierarchii i sile integrowania oraz ukierunkowania i motywowania ludzkich decyzji wnosimy na podstawie analizy obserwowanych wskaÿników zewnêtrznych, jak: czasu przeznaczanego na osi¹gniêcie celów wynikaj¹cych z preferencji danej wartoœci, np. mi³oœæ bliÿniego mo e motywowaæ do poœwiêcania czasu na pracê charytatywn¹; jêzyka, który s³u y wyra aniu wewnêtrznych prze yæ i nawi¹zaniu relacji z innymi ludÿmi czy œwiatem transcendentnym; rzeczy i symboli, którymi cz³owiek siê pos³uguje, informuj¹cych o tym, co cz³owiek ceni, co jest mu bliskie, co tworzy osobowy byt. Z licznych badañ socjologicznych i psychologicznych wynika, e Polacy ceni¹: szczêœliwe ycie rodzinne, mi³oœæ, przyjaÿñ, uczciwoœæ, sprawiedliwoœæ, pokój. Urzeczywistnianie tych wartoœci staje siê dziœ podstawowym zadaniem socjalizacji, wychowania oraz samowychowania. Urzeczywistniaæ wartoœci to kierowaæ siê nimi przy podejmowaniu decyzji, rozwi¹zywaniu konfliktów, planowaniu drogi yciowej, wykonywaniu obowi¹zków rodzinnych i zawodowych oraz wynikaj¹cych z innych ról spo³ecznych; myœleæ i dzia³aæ wed³ug wartoœci. Jest to mo liwe jedynie wtedy, gdy rozpozna siê istotn¹ treœæ wartoœci 18 S³u ba yciu I II/2000

19 w procesie intelektualno-emocjonalnego poznania i d¹ y siê do uwyraÿnienia sensu i treœci wartoœci, tak by nabra³y one mocy czynnika pobudzaj¹cego do myœlenia i dzia³ania. Gwarantem troski pañstwa o osobowy rozwój obywateli i czytelnym znakiem, e wymiar seksualnoœci w yciu spo³ecznym winien mieæ ludzkie a nie tylko biologiczne oblicze, jest oprócz prawnej regulacji pornografii ca³a praca wychowawcza z dzieæmi i m³odzie ¹ w domu, szkole, ró nych wspólnotach z udzia³em œrodków masowego przekazu. Literatura: E. Aronson, T. D. Wilson, R. M Akert: Psychologia spo³eczna. Serce i umys³, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznañ 1997 A. Bandura, Agresja wieku dorastania, PWN, Warszawa 1968 W. Damon, Moralnoœci uczymy siê od ma³ego w: Œwiat Nauki, nr 10 (98) 1999, s , t³um. El bieta Józefowicz D. Goleman: Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina of Poznañ, Poznañ 1997 A. Go³¹b: Geneza procesów wartoœciowania w: J. Reykowski (red.) Teoria osobowoœci a zachowanie prospo³eczne, PAN, Warszawa 1978 T. Jêdras: Pornografia a przedmiotowe i podmiotowe traktowanie cz³owieka, ATK, Warszawa 1995 (praca magisterska) W³. Kopaliñski: S³ownik wyrazów obcych i zwrotów obcojêzycznych, PWN, Warszawa 1988 B. ozowska: Pornografia w opiniach studentów Wydzia³u Polonistyki UW, UW, Warszawa 1994 (praca magisterska) K. Piesiewicz: O wstydzie i nagoœci, w: Rozmowy na koniec wieku, Znak, Kraków 1997, str D. A. Scott: Pornografia. Jej wp³yw na rodzinê, spo³eczeñstwo, kulturê, Human Life International Europa, Gdañsk 1995 H. R. Showers: Mity i nieprawid³owe rozumienie pornografii to, o czym nie wiesz, mo e Ciê skrzywdziæ. Maszynopis powielony. Referat wyg³oszony na konferencji zorganizowanej przez Senat RP 5 maja 1998 J. Wojciechowski: Kodeks Karny. Komentarze. Orzecznictwo, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1997 (œródtytu³y pochodz¹ od redakcji) Miêdzynarodowe akty prawne przeciw pornografii J u na prze³omie XIX i XX wieku podjêto efektywne dzia³ania zmierzaj¹ce do ograniczenia pornografii. Ich wynikiem by³o stworzenie konwencji o zwalczaniu obiegu i handlu materia³ami pornograficznymi, któr¹ w 1929 roku podpisa³y w Genewie wszystkie licz¹ce siê pañstwa (z wyj¹tkiem Szwecji i Stanów Zjednoczonych) i przyjê³a 12 listopada 1947 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych. Dokument zwraca³ szczególn¹ uwagê na potrzebê ochrony dzieci i m³odzie y a dla pañstw-stron sta³ siê podstaw¹ do stworzenia restrykcyjnego prawa wewnêtrznego. Polska ratyfikowa³a Konwencjê Genewsk¹ 31 lipca 1929 roku, a poprawki, dokonane w niej po II wojnie œwiatowej, przyjê³a 12 listopada 1947 roku. Ten akt prawa miêdzynarodowego kszta³towa³ stosunek polskiego prawa karnego do pornografii. Oprócz tej konwencji istnieje jeszcze wiele innych miêdzynarodowych instrumentów i rekomendacji odnosz¹cych siê do dzieci i ich rodzin, maj¹cych chroniæ nieletnich przed wykorzystywaniem ich przez producentów materia³ów pornograficznych. Oto niektóre z nich: Konwencja Miêdzynarodowej Organizacji Pracy Nr 29 z 1930 roku w sprawie Wymuszonej lub Przymusowej Pracy; Powszechna Deklaracja Praw Cz³owieka z 1948 roku; Konwencja w sprawie Zwalczania Handlu Osobami i Wykorzystywania Prostytucji Innych z 1949 roku; Konwencja Miêdzynarodowej Organizacji Pracy Nr 105 z 1957 roku w sprawie Zniesienia Przymusowej Pracy; Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 roku; Miêdzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 roku; Konwencja Miêdzynarodowej Organizacji Pracy Nr 138 z 1973 roku w sprawie Minimalnego Wieku dla Przyjêcia do Pracy; Konwencja z 1979 roku w sprawie Zniesienia Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet; Konwencja Praw Dziecka z 1989 roku; Œwiatowa Deklaracja w sprawie Warunków do Przetrwania, Ochrony i Rozwoju Dzieci z 1989 roku wraz z Planem Dzia³ania; Program Dzia³ania Komisji Praw Cz³owieka Narodów Zjednoczonych w sprawie Zapobiegania Sprzeda y Dzieci, Dzieciêcej Prostytucji i Dzieciêcej Pornografii z 1992 roku; Deklaracja Wiedeñska i Program Dzia³ania Œwiatowej Konferencji Praw Cz³owieka z 1993 roku; Deklaracja Narodów Zjednoczonych z 1993 roku w Sprawie Eliminacji Przemocy w Stosunku do Kobiet; Deklaracja z Kairu i Program Dzia³ania Œwiatowej Konferencji w sprawie Ludnoœci i Rozwoju z 1995 roku; Deklaracja Pekiñska i Platforma Dzia³ania Czwartej Œwiatowej Konferencji Kobiet z 1995 roku; Program Dzia³ania Komisji Praw Cz³owieka Narodów Zjednoczonych z 1996 roku w sprawie Zapobiegania Handlu Osobami i Wyzysku, Prostytucji Innych. Podobne inicjatywy podejmowa³o wiele instytucji o ró norodnym charakterze, np. Interpol, Œwiatowa Organizacja Turystyki (m.in. Oœwiadczenie Œwiatowej Organizacji Turystyki w sprawie zapobiegania Turystyce Seksualnej) czy Rada Europy (m.in. Rekomendacja nr R dotycz¹ca wyzysku seksualnego, pornografii i prostytucji oraz handlu dzieæmi i m³odzie ¹ pe³noletni¹). (oprac. na podst. referatu Teresy Janiny Ksok, naczelnik Wydzia³u Postêpowania S¹dowego Prokuratury Wojewódzkiej w Bia³ymstoku) S³u ba yciu I II/

20 P O R N O G R A F I I N I E! dr Wanda Pó³tawska Psychiatra, cz³onek Papieskiej Rady ds. Rodziny, Papieskiej Akademii Pro Vita oraz wspó³pracownik Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie Na antypodach cz³owieczeñstwa pornokultura Znani mi rodzice, przeczytawszy artyku³ w pisemku m³odzie owym, wystosowali skargê do prokuratora, ¹daj¹c ukarania redaktorów za szerzenie pornografii. Bieg³y s¹dowy, dr Zbigniew Starowicz wyda³ opiniê, e przedmiot zaskar enia nie jest pornografi¹ (która w polskim kodeksie karnym jest karalna), ale tylko scenami obscenicznymi... Dochodzenie umorzono, a rodzice pozostali bezradni wobec demoralizacji swych dzieci. Od czego wiêc zale y ocena, czy coœ jest czy nie jest pornografi¹? Jakie s¹ kryteria? Pornografia, wed³ug Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN (tom 9, Warszawa 1967), to pisma, druki, wizerunki i inne przedmioty wywo³uj¹ce u odbiorców podniecenie p³ciowe lub wp³ywaj¹ce na jego pobudzenie. W swej istocie pornografia polega na poni eniu wartoœci cz³owieka lub na jej zignorowaniu. W³aœciwie jest to rodzaj œwiêtokradztwa: coœ co jest traktowane jak skarb, jak dobro, jak œwiêtoœæ, zostaje zbezczeszczone. Pornografia jest obraz¹ dla ka dego, kto okreœlon¹ wartoœæ ceni, dlatego na stra y wartoœci powszechnie szanowanych stoi kodeks karny. Oczywiœcie, nie zawsze prawo takie jest przestrzegane, a w Polsce w tej dziedzinie panuje obecnie bezprawie. Wra liwoœæ lub niewra liwoœæ wobec wartoœci Wyczucie, czy jakiœ tekst, film lub zdjêcie nale y okreœliæ jako pornograficzne, zale y od indywidualnej wra - liwoœci i od kultury osobistej: im wy - sza kultura, tym wiêksza wra liwoœæ osoby prymitywne w ogóle nie percypuj¹ wartoœci. Skala prze ywania u ludzi jest zró nicowana i do rozumienia wartoœci trzeba po prostu wychowywaæ. Wy sze uczucia etyczne w dziecku trzeba wytworzyæ, wydobyæ. S³u y temu nie tylko jego najbli sze œrodowisko, ale ca³y klimat kulturowy, w którym yje. Szerzenie siê pornografii jest czu³ym wskaÿnikiem kultury danego narodu. Wra liwoœæ na piêkno i dobro mo na nie tylko wykszta³ciæ u cz³owieka, ale te odwrotnie, mo na j¹ zniszczyæ i stêpiæ, co oczywiœcie jest o wiele ³atwiejsze. Okresem szczególnej wra liwoœci jest m³odoœæ i wtedy te naj³atwiej zniszczyæ poczucie wartoœci. Istniej¹ wartoœci ogólnoludzkie i w³asne, osobiste, o których inni mog¹ nie wiedzieæ, ale sprawiedliwoœæ i kultura wymagaj¹, by ka dy szanowa³ zarówno wartoœci w³asne, jak i cudze, nawet jeœli ich nie rozumie to w³aœnie jest miar¹ kultury i tolerancji. ród³o szacunku dla wartoœci znajduje siê w szacunku dla samego cz³owieka i zale y od przyjêtego systemu oceny: im g³êbsze rozumienie cz³owieczeñstwa, tym g³êbszy szacunek. Je eli, jak dyktuje antropologia chrzeœcijañska, cz³owiek zosta³ stworzony przez Boga na Jego w³asny obraz, to ju sam fakt cz³owieczeñstwa jest podstaw¹ dla w³aœciwego traktowania cz³owieka i wszystkiego tego, co jest mu drogie. Szacunek dla cz³owieka jako osoby musi siê przenieœæ na jego cia³o, które przecie tê osobê objawia w œwiecie. Stosunek do cia³a jest wiêc warunkiem i sprawdzianem w³aœciwego stosunku do cz³owieka jako takiego. P³ciowa struktura cia³a w sposób szczególny domaga siê szacunku, gdy dziêki p³ciowoœci cz³owiek mo e prze- yæ wielkie wartoœci: cia³o bowiem jest zarówno narzêdziem mi³oœci jak i p³odnoœci ludzkiej. Je eli rozumie siê podstawowe wartoœci, jakimi s¹ mi³oœæ i rodzicielstwo, to wszystko, co s³u y realizacji tych wielkich spraw, powinno siê otaczaæ szacunkiem i g³êbi¹ tajemnicy. Popyt na pornografiê Ludzkie dzia³anie seksualne zwi¹zane jest z powo³aniem i wyborem drogi yciowej. Zjednoczenie dwojga powinno byæ ich wielkim prze yciem, ukrytym przed oczami, które mog³yby poni yæ to, co siê miêdzy nimi rozgrywa. Intuicja mi³oœci dyktuje ludziom w³aœciwy sposób zachowania w tej wielkiej i dziwnej chwili: zawsze te prze ycia s¹ ludzk¹ tajemnic¹ i ca³ej prawdy o tym, co siê wówczas dzieje, nikt nie zna. Cz³owiek, obna aj¹c tê rzeczywistoœæ, od razu j¹ niszczy i sprowadza do rzêdu spraw mniej wielkich i wa nych i ju to ujawnienie staje siê pornografi¹. Pe³nego wymiaru aktu seksualnego nie mo e pokazaæ ani film, ani choæby najbardziej szczegó³owy opis, gdy jest to rzeczywistoœæ wielowymiarowa, bo zaanga- owane jest nie tylko cia³o, ale ca³y cz³owiek, który ma cia³o, ale nim nie jest. Wszystkim wspólna jest œwiadomoœæ mam cia³o, ale nie jestem tylko cia³em. G³êbiê tego, co siê rozgrywa, trudno przekazaæ. Ujawnienie jedynie zewnêtrznej strony spotkania cia³ odbiera temu dzia³aniu cz³owieczeñstwo. Ukazanie tych treœci nie mo e nigdy byæ ukazaniem mi³oœci ani wiernoœci, ani adnych obiektywnych wartoœci. Na fotografii nie da siê odró niæ, czy jest to zbli enie dwojga g³êboko kochaj¹cych siê osób, czy akt kupiony za pieni¹dze w domu publicznym zewnêtrzne kryteria s¹ podobne. 20 S³u ba yciu I II/2000