Podstawy teoretyczne - POWERLACT i LACTWARE

Transkrypt

1 Podstawy teoretyczne - POWERLACT i LACTWARE Wstęp co to jest mleczan i dlaczego pomiar jego stężenia jest tak istotny? Istotę badania stężenia mleczanu w sposób lekkostrawny ilustruje fragment znakomitej książki Bieg maratoński autorstwa wybitnego autorytetu w dziedzinie treningu biegowego Jerzego Skarżyńskiego Pomiar tętna nie jest jedyną metodą zaglądania w oczy trenującemu organizmowi. Czułym instrumentem kontroli intensywności wykonanej (nie, jak w przypadku pulsometra, wykonywanej) jest pomiar stężenia mleczanu (soli kwasu mlekowego) pojawiającego się w mięśniach podczas biegu. Wraz ze wzrostem intensywności wysiłku wydziela się go coraz więcej, co odczuwamy jako narastające zmęczenie i ociężałość. Mięśnie są coraz mniej wydajne. Coraz trudniej przychodzi im utrzymywać ten sam poziom wysiłku słabną. Oczywiście odczucia te są bardzo indywidualne i zależą od poziomu sportowego. W mięśniach zawodników zaawansowanych biegowo, przy tej samej intensywności biegu, mleczanu jest dużo mniej niż u początkujących. Słabszy pęka, gdy na biegaczu wytrenowanym nie robi to jeszcze żadnego wrażenia. Z pracujących mięśni mleczan trafia do krwiobiegu. Im intensywniejszy lub dłuższy jest bodziec, tym jego stężenie we krwi jest większe. Wystarczy je zmierzyć (krew pobiera się z opuszki palca lub z ucha) i wiadomo jakie były (nie są, ale były!) biochemiczne skutki wykonanego treningu. Dzisiaj takich analiz nie trzeba dokonywać w specjalistycznych instytutach badawczych! W treningu wyczynowym coraz powszechniej wykorzystuje się laktometry, niewielkie urządzenia do pomiaru stężenia mleczanu we krwi. Środki treningowe mierzymy następująco: stężenie do 1,5 mmol/l wysiłki o charakterze zdecydowanie tlenowym: trucht; stężenie do 2 mmol/l wysiłki o charakterze tlenowym (OWB1, WB) stężenie 2-3 mmol/l wysiłki o charakterze mieszanym (tlenowo-beztlenowym), z przewagą procesów tlenowych (WB2) stężenie 3-4 mmol/l wysiłki o charakterze mieszanym (tlenowo-beztlenowym), x przewagą procesów beztlenowych (WB3) stężenie 4 mmol/l próg przemian tlenowo-beztlenowych stężenie 4-6 mmol/l wysiłki o charakterze beztlenowym(wt) stężenie powyżej 6 mmol/l praca o charakterze silnie beztlenowym. Oczywiście ujęcie to ma, jak się łatwo domyśleć, charakter statystyczny. Ideałem jest dokładnie znać swoją wartość progu przemian (...) Próg ten określa stężenie graniczne mleczanu, powyżej którego, w związku z narastającym niedoborem ilości tlenu, lawinowo rosnąć zaczyna zakwaszenie mięśni. Wtedy: albo zwolnisz, wracając do intensywności podprogowej, albo nie zwolnisz, godząc się z coraz silniejszym zakwaszeniem mięśni, które w niedalekiej perspektywie może ci wręcz uniemożliwić kontunuowanie. ( Bieg maratoński wyd. MEGA SPORT, Szczecin 2004) Mleczan powstaje jako produkt metabolizmu i jest wynikiem niekompletnego spalania węglowodanów. Oprogramowanie Lactware zastosowanie i funkcje (wszelkie ilustracje poglądowe w oparciu o wersję niemieckojęzyczną, program posiada wersję w języku polskim) Przy wzroście intensywności treningu stężenie mleczanu może początkowo utrzymywać się na niezmienionym poziomie lub wręcz spadać. Jest to naturalna reakcja organizmu przy obciążeniu i nazywana bywa długiem tlenowym. Ów mechanizm jest jak wyżej zauważono dużo lepiej rozwinięty u osób dobrze wytrenowanych. Punkt, w którym stężenie mleczanu znacznie wzrasta, wyznacza granicę zakresu regeneracji. Ten próg określamy właśnie mianem progu aerobowego.

2 Następuje po nim faza obciążenia w której wzrost i spadek stężenia utrzymują się w równowadze tzw. Laktat Steady State (LSS). Na kolejnym etapie stężenie wzrasta coraz bardziej, a spadek jest juz mniej efektywny osiagnięty zostaje tzw. próg anaerobowy (próg przemian tlenowobeztlenowych). Stężenie mleczanu ciągle rośnie, co ilustruje stroma krzywa wzrostu na wykresie. Uniwersalny próg aerobowy to 2 mmol/l. Poniżej tego progu wszelka energia wytwarzana jest w sposób aerobowy (tzn. Przy udziale tlenu). Z wytworzonym mleczanem radzi sobie sam mięsień. Powyższa wartość jest oczywiście wartością uniwersalną. Za indywidualny próg przyjmuje się pierwszy znaczący wzrost stężenia mleczanu. Oprogramowanie Lactware analizuje krzywą stężenia mleczanu i na jej podstawie oblicza indywidualny próg aerobowy. Średni próg anaerobowy zmierzony empirycznie wg. Madera kształtuje się na poziomie 4 mmol/l. Za pomocą oprogramowania Lactware możliwe jest również ustalenie indywidualnego progu anaerobowego (przemian tlenowo-beztlenowych). W oprogramowaniu zaimplementowano 12 różnych modeli do obliczania tej wartości. Z progiem anaerobowym ściśle związana jest prędkość VIANS. VIANS to prędkość lub wydolność na indywidualnym progu anaerobowym konkretnego sportowca. Pędkość tą zawodnik

3 może utrzymać przez kilka minut (w sporcie wyczynowym nawet godzin). Lactware jest systemem szybkim, prostym i przejrzystym. Dane przekazane do komputera podlegają ewaluacji i archiwizacji. Zawodnik tuż po zakończeniu badania otrzymuje wyczerpującą analizę oraz wykres obrazujący jego wytrzymałość, a na podstawie wyniku generowane są propozycje w zakresie planowania treningu. Lactware oferuje ponadto wraz z nowym modułem treningowym narzedzie do prostego planowania obciążeń treningowych w oparciu o kalendarz. Ponadto oprogramowanie Lactware jako jedyne oferuje wiele możliwosci połączenia z bieżniami i ergometrami. Dzięki temu badanie odbywa się w pełni automatycznie. Kontrolę nad bieżnią / ergometrem przejmuje komputer. Uzytkownik zwolniony jest z konieczności regulacji urzadzeń i może skupić się całkowicie na badaniu. Oczywiście system zapewnia 100% wsparcie dla testu polowego, testu Coopera oraz testu wytrzymałości tlenowej. Oprogramowanie Lactware dostępne jest w następujących wersjach: Lactware Private pojemność bazy danych ograniczona do 3 użytkowników Lactware Public nieograniczona baza danych i nieograniczone możliwosci zestawień i analiz pod kątem profesjonalnego użytku Lactware moduł Training potężne narzędzie służące do planowania zakresów i obciążeń treningowych w oparciu o kalendarz oraz wyposażone w możliwość sterowania obciążeniami na

4 bieżni lub ergometrze. Moduł dostepny opcjonalnie do wersji Private oraz Public. Lactware moduł Plus (analiza video) narzędzie służące do analizy ruchu oraz badań na bieżni oferujące obszerne mozliwości prezentacji i dokumentacji wyników. Dostępny opcjonalnie do wersji Public. Lactware Professional - pełna wersja wyposażona we wszystkie funkcje oraz dodatkowo w moduły Training oraz Plus z analizą video. Co dokładnie potrafi oprogramowanie Lactware? Dynamiczna analiza kinetyczna mleczanu (DAKM) Analiza ta opiera się na optymalnym podziale zakresów treningowych. Za koniec zakresu regeneracji przyjmuje się pierwszy wzrost zawartości mleczanu (przekroczenie progu aerobowego). Zakres ten służyć ma obniżeniu zgromadzonego mleczanu poprzez ruch oraz restytucję mieśni po dużym wysiłku. Może się odbywać w drodze lekkich ćwiczeń fizycznych (pływanie, nordic walking, joga itd.). Zakres między pierwszym skokiem stężenia mleczanu a indywidualnym progiem przemian beztlenowych musi zostać rozsądnie podzielony. Próg przemian beztlenowych zaznaczony jest na ilustracji zieloną i czerwoną krzywą. Zakres pomiędzy końcem fazy regeneracji a osiągnięciem progu przemian tlenowo-beztlenowych podzielony jest w programie w następujacy sposób: 1. 40% zakresu to ogólna wytrzymałość (OWB1) 2. Kolejne 50% (czyli 40-90%) to zakres, w którym trenuje się ogólną kondycję, wytrzymałość (WB2) 3. Pozostałe 10% poniżej progu określa się jako ¼ zakresu WB3, pozostałe jego ¾ plasuje się powyżej progu przemian tlenowo-beztlenowych. W związku z powyższym przyjmuje się, że próg przemian leży zawsze w pierwszej tercji zakresu WB3. Własnie ten zakres jest niezmiernie istotny w fazie przygotowań przedstartowych. Wyższe stężenia osiągać powinno się tylko w określonych sytuacjach np. trening interwałowy w przygotowaniu przedstartowym lub podczas samych startów. Zakres ten absolutnie nie powinien stanowić podstawy treningu w dyscyplinach wytrzymałościowych.

5 Oczywiście w razie potrzeby zakresy te mozna indywidualnie dopasować do własnych potrzeb z poziomu opcji/ustawień programu. Ocena i porównania poziomu mleczanu, tętna, wydolności tlenowej, tętna spoczynkowego, ciśnienia krwi w obrębie grupy zawodników Baza danych wspierająca obsługę wielu użytkowników, możliwość pracy w sieci (ryc. ) Przejrzysta struktura bazy danych pomaga szybko i sprawnie zarządzać danymi. Funkcja wyszukiwania pozwala bez trudu odnaleźć własciwego uzytkownika w gąszczu zawodników. Ponadto istnieje mozliwość przyporządkowania sportowców do różnych klubów albo umownych grup (np. wiekowych). Umożliwia to błyskawiczną ewaluację zawodnikw w ramach jednej grupy.

6 Współpraca z bieżniami i ergometrami umożliwia ich sterowanie za pomocą oprogramowania oraz automatyczny przekaz pomiaru tętna do programu. Lactware obsługuje sprzęt nastepujących marek: WOODWAY, Lode, h/p/cosmos, ERGO-FIT, SPRINTEX, Proxomed, Schiller, Ergoline. Propozycje obciążeń treningowych z podaniem zakresów obciążeń. Obciążenia treningowe wyliczane są przez program w oparciu o wartości tętna, mleczanu, VO2 max oraz prędkości, jednak w każdym momencie trener może dokonać stosownych korekt. Podział obciążenia odbywa się na podstawie tygodniowego zakresu treningowego wyrażonego w godzinach lub ew. w minutach. Również tutaj trener moze dokonywać stosownych zmian. Mnogość możliwości w zasadzie wyczerpuje potrzeby najbardziej wybrednych profesjonalistów. Rozszerzenie powyższych funkcji umozliwia opcjonalny moduł Training, który zakupić można dodatkowo. Obliczanie przewidywanego czasu biegu dla różnych dystansów W oparciu o wartości mleczanu zmierzone pod obciążeniem z dużą dokładnością określić mozna przewidywane czasy ukończenia różnych dystansów w różnych dyscyplinach wytrzymałosciowych. Doświadczony sportowiec przebiega maraton z wartością mleczanu 1,5 mmol/l ponizej indywidualnego progu anaerobowego. Lactware automatycznie oblicza prędkość i wynikające z niej czasy potrzebne do pokonania poszczególnych dystansów biegowych.

7 Dyscyplina Dystans Czas wyliczony Czas osiągnięty Dokładność Triatlon średni 2/80/20 km 05:17:00 05:16:24 99,80% Maraton Berlin m 03:41:56 03:42:47 99,60% Maraton Berlin m 03:58:00 03:55:29 98,90% Maraton Berlin m 03:50:00 03:53:00 98,70% Bieg 10K m 00:37:14 00:37:04 99,60% Maraton Paryż m 03:38:00 03:36:45 99,40% Maraton Hamburg m 03:34:55 03:37:00 101,00% Maraton Hamburg m 03:28:44 03:33:07 102,10% Maraton Hamburg m 02:57:47 03:01:45 101,00% Wydruki analiz i możliwość dokumentacji wyników Istnieje możliwość wydruku różnych protokołów/sprawozdań: Protokół pomiaru: Dwustronny protokół zawierający wszystkie istotne dane przedstawione w sposób obrazowy. Zawiera równiez wskazówki dotyczące zakresów treningowych Protokół wersja 2: Jednostronny protokół zawierający najważniejsze wyniki i powiększony diagram Protokół porównawczy: Istnieje równiez mozliwość wydruku krzywych widocznych w zakładce Porównanie wraz z zaznaczonym indywidualnym progiem anaerobowym. Zindywidualizowany wydruk ze schowka: Podwójne klikniecie na dowolną grafikę kopiuje ją do schowka. Ilustracje takie mozna wklejać do programów typu WORD. W ten sposób mozna tworzyć własne sprawozdania.

8 Sterowanie prędkością podczas testów polowych Podczas testów polowych trudno jest utrzymać narzucone ramy czasowe. Zintegrowany z oprogramowaniem Lactware tzw. Pacer nadaje tempo za pomocą sygnałów dźwiękowych i ułatwia sterowanie prędkością. Obliczanie wydatku energetycznego u sportowców oraz przy redukcji masy ciała Regularny trening jest istotny z punktu widzenia naturalnej i trwałej redukcji masy ciała. Funkcja obliczania ubytku masy ciała na podstawie wydatku energetycznego jest niezmiernie przydatna, gdyż obrazuje jak regularny trening w zakresie konkretnej dyscypliny przełozy się na utratę masy ciała. Powyższe obliczenia nie wymagają nawet zmiany nawyków zywieniowych. Oczywiście do celów dokumentacji możliwe są też wydruki danych w formie zestawień.ponadto program wyposażony jest w funkcję obliczania BMI (Body Mass Index) oraz zawartści tłuszczu w organizmie.

9