Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi

Transkrypt

1 Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi Listopad 2011

2 Spis treści SPIS TREŚCI... 2 I. WPROWADZENIE DO PROGRAMU ROZWOJU TURYSTYKI WODNEJ NA OBSZARZE POJEZIERZA DRAWSKIEGO, MYŚLIBORSKIEGO I WAŁECKIEGO ORAZ W DORZECZU PARSĘTY I REGI INFORMACJE WPROWADZAJĄCE OBSZAR REALIZACJI PROGRAMU CELE REALIZACJI PROGRAMU ZAKRES RZECZOWY PROGRAMU CHARAKTER I ZAKRES KONSULTACJI Z PARTNERAMI II. POTENCJAŁ OBSZARU POJEZIERZA DRAWSKIEGO, MYŚLIBORSKIEGO I WAŁECKIEGO ORAZ DORZECZA PARSĘTY I REGI W ZAKRESIE TURYSTYKI WODNEJ WALORY NATURALNE W ZAKRESIE TURYSTYKI WODNEJ JEZIORA RZEKI OBSZARY OCHRONY PRZYRODY INFRASTRUKTURA TECHNICZNA DO ROZWOJU I UPRAWIANIA TURYSTYKI WODNEJ I ZAGOSPODAROWANIE JEZIOR I RZEK DROGI I DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA BAZA NOCLEGOWA BAZA GASTRONOMICZNA ZAGOSPODAROWANIE JEZIOR I RZEK WODNE SZLAKI TURYSTYCZNE INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA DLA TURYSTYKI WODNEJ PODMIOTY OBSŁUGI TURYSTYKI WODNEJ ZARZĄDZANIE I ORGANIZACJA ŁOWISK INFORMACJA TURYSTYCZNA ORGANIZATORZY TURYSTYCZNI, POŚREDNICY I AGENCI ORGANIZACJE PRO-TURYSTYCZNE OFERTA PRODUKTU TURYSTYCZNEGO PROMOCJA TURYSTYKI WODNEJ III. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ROZWOJU ŚRÓDLĄDOWEJ TURYSTYKI WODNEJ W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM NA OBSZARZE REALIZACJI PROGRAMU ROZWÓJ ŚRÓDLĄDOWEJ TURYSTYKI WODNEJ W POLSCE RYNEK TURYSTYCZNY W POLSCE, EUROPIE I NA ŚWIECIE RYNEK ŚRÓDLĄDOWEJ TURYSTYKI WODNEJ POLITYKA INSTYTUCJI ZARZĄDZAJĄCYCH AKWENAMI WODNYMI I OBSZARAMI PRZYRODNICZYMI CHRONIONYMI PRAWEM ROZWÓJ TURYSTYCZNY INNYCH OBSZARÓW POJEZIERNYCH I DORZECZY W POLSCE ROZWÓJ INNYCH OBSZARÓW POJEZIERNYCH SZTUCZNE ZBIORNIKI WODNE Z FUNKCJĄ TURYSTYCZNĄ RZEKI I SZLAKI KAJAKOWE IV. PROJEKTY I INWESTYCJE NA RZECZ ROZWOJU TURYSTYKI WODNEJ CHARAKTERYSTYKA PROJEKTÓW I INWESTYCJI W ZAKRESIE TURYSTYKI WODNEJ RODZAJE PROJEKTÓW I INWESTYCJI W ZAKRESIE TURYSTYKI WODNEJ KLUCZOWE PROJEKTY I INWESTYCJE W ZAKRESIE TURYSTYKI WODNEJ

3 2. PROJEKTY I INWESTYCJE W ZAKRESIE ZAGOSPODAROWANIA AKWENÓW I ICH NABRZEŻY PROJEKTY I INWESTYCJE W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY SŁUŻĄCEJ BEZPOŚREDNIO DO UPRAWIANIA TURYSTYKI WODNEJ PROJEKTY I INWESTYCJE W ZAKRESIE URZĄDZEŃ I INSTALACJI HYDROTECHNICZNYCH ORAZ PRAC HYDROTECHNICZNYCH ORAZ INNE INWESTYCJE, W TYM DROGOWE PROJEKTY W ZAKRESIE POPRAWY ATRAKCYJNOŚCI PRODUKTU TURYSTYCZNEGO PROJEKTY NA RZECZ PROMOCJI TURYSTYKI WODNEJ V. ANALIZA SWOT ŚRÓDLĄDOWEJ TURYSTYKI WODNEJ NA OBSZARZE REALIZACJI PROGRAMU WNIOSKI Z KONSULTACJI Z BRANŻĄ TURYSTYCZNĄ WNIOSKI Z ANALIZY WEWNĘTRZNYCH I ZEWNĘTRZNYCH UWARUNKOWAŃ ROZWOJU TURYSTYKI WODNEJ NA OBSZARZE REALIZACJI PROGRAMU ANALIZA SWOT REKOMENDACJE VI. IDENTYFIKACJA CELÓW I DZIAŁAŃ DLA ROZWOJU TURYSTYKI WODNEJ NA OBSZARZE REALIZACJI PROGRAMU CELE I DZIAŁANIA DLA PROGRAMU CEL PODSTAWOWY I CELE ROZWIJAJĄCE PROGRAMU DZIAŁANIA I ZADANIA PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU ODNIESIENIE DO REGIONALNYCH DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH PROPONOWANE DZIAŁANIA, ZADANIA I PROGRAMY OPERACYJNE NA RZECZ ROZWOJU TURYSTYKI WODNEJ - ROZWINIĘCIE.148 VII. KONCEPCJA BUDOWY PRODUKTU TURYSTYCZNEGO W ZAKRESIE TURYSTYKI WODNEJ NA OBSZARZE POJEZIERZA DRAWSKIEGO, MYŚLIBORSKIEGO I WAŁECKIEGO ORAZ DORZECZA PARSĘTY I REGI W OPARCIU O POTENCJAŁ TURYSTYKI WODNEJ ZAŁOŻENIA BUDOWY PRODUKTU TURYSTYCZNEGO OPARTEGO NA POTENCJALE TURYSTYKI WODNEJ ODBIORCY PRODUKTU SEGMENTY GŁÓWNE I UZUPEŁNIAJĄCE PROPONOWANE PRODUKTY OPARTE NA POTENCJALE TURYSTYKI WODNEJ SZLAK ŻEGLARSKI POJEZIERZA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ZACHODNIOPOMORSKA KRAINA KAJAKOWA WSZYSTKIE DROGI PROWADZĄ PRZEZ POJEZIERZE DRAWSKIE KRAINA WODNA DORZECZA PARSĘTY I REGI ZACHODNIOPOMORSKIE NA WĘDKĘ WYTYCZNE DO BUDOWANIA MARKI TURYSTYCZNEJ OPARTEJ NA POTENCJALE TURYSTYKI WODNEJ WYTYCZNE REALIZACYJNE DLA WDRAŻANIA KONCEPCJI PRODUKTU TURYSTYCZNEGO ZAKOŃCZENIE WYKAZ PARTNERÓW DO KONSULTACJI SPIS RYSUNKÓW I TABEL SŁOWNIK PODSTAWOWYCH TERMINÓW ZWIĄZANYCH Z TURYSTYKĄ WODĄ WYKAZ ŹRÓDEŁ

4 I. Wprowadzenie do Programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi 1. Informacje wprowadzające Województwo Zachodniopomorskie z racji swojego położenia, posiada bardzo duży potencjał w zakresie turystyki wodnej. W dokumencie Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego zidentyfikowano cztery względnie jednorodne obszary, które wyodrębniono ze względu na walory przyrodnicze, sposób zagospodarowania turystycznego, a także uwarunkowania geograficzno przestrzenne. 1 Trzy z tych obszarów są atrakcyjne z racji posiadanych walorów dla turystyki wodnej. Jeden z tych obszarów to Strefa Pojezierna, obejmująca obszar Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego, jak również Wełtyńskiego. Zgodnie z cytowanym źródłem, Pas Pojezierny zajmuje ok. 35% powierzchni Województwa Zachodniopomorskiego i jest drugim najistotniejszym turystycznym obszarem Regionu (po Strefie Nadmorskiej). Głównym powodem atrakcyjności tego obszaru jest liczne występowanie dużych jezior, o powierzchni ponad 20 ha. Realizując zapisy regionalnych dokumentów strategicznych i dążąc do zbudowania zintegrowanego produktu turystycznego 2, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego zainicjował projekt Zachodniopomorska Kraina Wodna. Ma ona stanowić sieć powiązanych ze sobą działań i projektów, które mają na celu zbudowanie spójnej marki turystycznej o tej nazwie. Zachodniopomorska Kraina Wodna obejmuje swoim zasięgiem następujące obszary Województwa Zachodniopomorskiego: Pas Nadmorski, Odrę, Jezioro Dąbie, Zalew Szczeciński, Jezioro Miedwie, Pas Pojezierny (Pojezierze Drawskie, Myśliborskie, Wałeckie) oraz dorzecza Parsęty i Regi. Sukcesywnie realizowane są projekty, mające na celu powstanie i rozwój marki Zachodniopomorska Kraina Wodna. Obecnie trwa realizacja projektu Zachodniopomorski Szlak Żeglarski. W 2008 r. opracowany został Program rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich Województwa Zachodniopomorskiego w regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego i wybrzeża Morza Bałtyckiego. Zgodnie z nazwą, dokument ten koncentrował się przede wszystkim na zaprogramowaniu rozwoju infrastruktury żeglarskiej. W Programie tym, obok projektów dotyczących rozwoju infrastruktury żeglarskiej, zawarte zostały wytyczne do budowy marki Zachodniopomorski Szlak Żeglarski. 3 Niniejszy dokument pn. Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi, zwany dalej Programem, wpisuje się w założenia budowy markowego produktu turystycznego Zachodniopomorska Kraina Wodna. Stanowi jeden z jej integralnych, istotnych elementów. Ma na celu wsparcie budowy tej marki, jej uzupełnienie (rysunek 1). 1 Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s Budowa i rozwój produktów markowych turystyki wodnej stanowi Działanie I.2.2 Obszaru priorytetowego I w dokumencie Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku 2015, opracowanym przez Polską Agencję Rozwoju Turystyki i Zachodniopomorską Regionalną Organizację Turystyczną (aktualizacja, grudzień 2008 / sierpień 2010). 3 Program rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich Województwa Zachodniopomorskiego w regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego i wybrzeża Morza Bałtyckiego, Stowarzyszenie POMOST Instytut Gospodarki Morskiej w Szczecinie, Opracowanie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2008, s

5 Rysunek 1: Obszary składające się na markę turystyczną Zachodniopomorska Kraina Wodna Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi koncentruje się na wymienionej w jego tytule części Województwa Zachodniopomorskiego. Odnosi się przede wszystkim do turystycznego rozwoju Pasa Pojeziernego. Dodatkowo w Program włączone zostały dorzecza Parsęty i Regi. Obie rzeki mają swoje źródła w Pasie Pojeziernym i uchodzą bezpośrednio do Bałtyku. W tym kontekście Program łączy się ze wspomnianym wcześniej projektem pn. Zachodniopomorski Szlak Żeglarski (gminy Trzebiatów i Miasto Kołobrzeg biorą udział w realizacji obu projektów, port w Mrzeżynie leży u ujścia Regi, zaś port w Kołobrzegu u ujścia Parsęty). W informacjach wprowadzających do niniejszego dokumentu należy wspomnieć również o innym projekcie o charakterze regionalnym, który dotyczy bezpośrednio turystyki wodnej. Jest to transgraniczny projekt pn. Pomorski Krajobraz Rzeczny, realizowany przez Zachodniopomorską Regionalną Organizację Turystyczną. Celem projektu jest opracowanie programu rozwoju produktu turystycznego pod tą samą nazwą. Podstawą budowanego produktu są szlaki turystyczne wodne i rowerowe prowadzące przez obszary pojezierzy Meklemburgii Przedpomorza po stronie niemieckiej oraz Doliny Dolnej Odry, wzdłuż rzeki Iny, terenami Pojezierza Myśliborskiego, Pojezierza Wałeckiego, Pojezierza Drawskiego, wzdłuż rzeki Parsęty oraz wzdłuż Regi po stronie polskiej. 4 Informacja o zasięgu terytorialnym projektu wskazuje, że oba, Pomorski Krajobraz Rzeczny oraz Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi, dotyczą tego samego obszaru. Istotny jest fakt, że oba programy są wobec siebie komplementarne. Niniejszy Program koncentruje się przede wszystkim na najważniejszych jeziorach Pasa Pojeziernego. Rzeki są tu istotne, ponieważ są swoistymi łącznikami, biorą swój początek na obszarach przyjeziernych oraz łączą te obszary z innymi wodnymi destynacjami Województwa Zachodniopomorskiego. Pomorski Krajobraz Rzeczny ma natomiast na celu stworzenie produktu, opartego głównie na szlakach kajakowych i rowerowych. W tym przypadku jeziora są mniej istotne i stanowić będą uzupełnienie tworzonego programu rozwoju produktu turystycznego. Podczas prac nad niniejszym programem przeprowadzone zostały konsultacje z Zachodniopomorską Regionalną Organizacją Turystyczną, które dotyczyły wzajemnych powiązań obu projektów. 4 Pomorski Krajobraz Rzeczny, informacja o projekcie ze strony

6 2. Obszar realizacji Programu Obszar realizacji Programu określony został na podstawie wytycznych dot. założeń budowy marki Zachodniopomorska Kraina Wodna. Są to gminy leżące na terenie Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. W Programie uwzględnione zostały łącznie 42 gminy, należące administracyjnie do 12 powiatów ziemskich (w Województwie Zachodniopomorskim znajduje się łącznie 114 gmin: miast, gmin miejsko wiejskich i wiejskich, w 21 powiatach ziemskich). Poniższa mapa prezentuje obszar realizacji Programu, w podziale administracyjnym wg gmin, leżących na terenie poszczególnych krain geograficznych (rysunek 2). Mimo że obszar pojezierzy i niektórych rzek wychodzi poza ustalony podział administracyjny, przedmiotem Programu jest wyłącznie obszar Województwa Zachodniopomorskiego. Rysunek 2: Terytorialny zasięg realizacji Programu Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne - 6 -

7 Największy obszar terytorium objętego realizacją Programu zajmuje Pojezierze Drawskie. Obszar od strony południowo wschodniej sięga granic Województwa Zachodniopomorskiego i sąsiaduje z Województwem Pomorskim oraz Województwem Wielkopolskim. Na południowym zachodzie dochodzi do Odry i graniczy z Województwem Lubuskim. Na północy dochodzi do Morza Bałtyckiego. Tabela 1: Struktura obszaru objętego Programem Lp. Obszar Gmina Powiat Powierzchnia 1. Pojezierze Drawskie Czaplinek Drawski 36,5 tys. ha 2. Pojezierze Drawskie Kalisz Pomorski Drawski 48,0 tys. ha 3. Pojezierze Drawskie Drawsko Pomorskie Drawski 34,5 tys. ha 4. Pojezierze Drawskie Ostrowice Drawski 15,1 tys. ha 5. Pojezierze Drawskie Złocieniec Drawski 19,4 tys. ha 6. Pojezierze Drawskie Borne Sulinowo Szczecinecki 48,4 tys. ha 7. Pojezierze Drawskie Szczecinek - miasto Szczecinecki 4,8 tys. ha 8. Pojezierze Drawskie Szczecinek Szczecinecki 51,0 tys. ha 9. Pojezierze Drawskie Grzmiąca Szczecinecki 20,4 tys. ha 10. Pojezierze Drawskie Barwice Szczecinecki 25,9 tys. ha 11. Pojezierze Drawskie Drawno Choszczeński 32,1 tys. ha 12. Pojezierze Drawskie Połczyn-Zdrój Świdwiński 34,4 tys. ha 13. Pojezierze Wałeckie Mirosławiec Wałecki 20,3 tys. ha 14. Pojezierze Wałeckie Człopa Wałecki 34,8 tys. ha 15. Pojezierze Wałeckie Tuczno Wałecki 17,0 tys. ha 16. Pojezierze Wałeckie Wałcz - miasto Wałecki 3,8 tys. ha 17. Pojezierze Wałeckie Wałcz Wałecki 57,5 tys. ha 18. Pojezierze Myśliborskie Myślibórz Myśliborski 32,8 tys. ha 19. Pojezierze Myśliborskie Nowogródek Pomorski Myśliborski 14,6 tys. ha 20. Pojezierze Myśliborskie Barlinek Myśliborski 25,9 tys. ha 21. Pojezierze Myśliborskie Moryń Gryfiński 12,5 tys. ha 22. Pojezierze Myśliborskie Chojna Gryfiński 33,3 tys. ha 23. Pojezierze Myśliborskie Trzcińsko-Zdrój Gryfiński 17,1 tys. ha 24. Pojezierze Myśliborskie Lipiany Pyrzycki 9,5 tys. ha 25. Pojezierze Myśliborskie Przelewice Pyrzycki 16,2 tys. ha 26. Pojezierze Myśliborskie Pełczyce Choszczeński 20,0 tys. ha 27. Dorzecze Regi Trzebiatów Gryficki 22,5 tys. ha 28. Dorzecze Regi Gryfice Gryficki 26,1 tys. ha 29. Dorzecze Regi Płoty Gryficki 23,9 tys. ha 30. Dorzecze Regi Resko Łobeski 28,5 tys. ha 31. Dorzecze Regi Łobez Łobeski 22,8 tys. ha 32. Dorzecze Regi Węgorzyno Łobeski 25,6 tys. ha 33 Dorzecze Regi Świdwin - miasto Świdwiński 2,2 tys. ha 34. Dorzecze Regi Świdwin Świdwiński 24,7 tys. ha 35. Dorzecze Parsęty Kołobrzeg - miasto Kołobrzeski 2,5 tys. ha 36. Dorzecze Parsęty Kołobrzeg Kołobrzeski 14,4 tys. ha 37. Dorzecze Parsęty Gościno Kołobrzeski 11,6 tys. ha 38. Dorzecze Parsęty Dygowo Kołobrzeski 12,9 tys. ha 39. Dorzecze Parsęty Karlino Białogardzki 14,1 tys. ha 40 Dorzecze Parsęty Białogard - miasto Białogardzki 2,5 tys. ha 41. Dorzecze Parsęty Białogard Białogardzki 32,8 tys. ha 42. Dorzecze Parsęty Tychowo Białogardzki 35,0 tys. ha Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne - 7 -

8 Łącznie obszar objęty Programem zajmuje powierzchnię 987,9 tys. ha, z czego 370,5 tys. ha to Pojezierze Drawskie. Pojezierze Drawskie stanowi 38% powierzchni, która objęta została działaniami Programu. Łączna powierzchnia Województwa Zachodniopomorskiego wynosi 2 289,3 tys. ha. Teren realizacji Programu stanowi 43% łącznej powierzchni Regionu. Jest to Pas Pojezierza, czyli Pojezierze Zachodniopomorskie łącznie z dorzeczami Parsęty i Regi. 3. Cele realizacji Programu Cele realizacji Programu wynikają z potrzeby działań na rzecz rozwoju oraz promocji turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Wpisują się w całościową koncepcję, która ma na celu zbudowanie spójnej marki turystycznej pn. Zachodniopomorska Kraina Wodna. W tym względzie cele te nawiązują do pozostałych realizowanych programów, w tym Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego i Pomorskiego Krajobrazu Rzecznego. Program ma za zadanie zdiagnozowanie obszaru realizacji (części Województwa Zachodniopomorskiego) pod względem posiadanych walorów dla turystyki wodnej, stanu zagospodarowania turystycznego oraz przygotowania do recepcji ruchu turystycznego. Przygotuje założenia koncepcyjne, inwestycyjne oraz finansowe pod budowę spójnej oferty produktu turystycznego, obejmującego Pas Pojezierny. Produkt ten wpisywać będzie się w założenia Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej. W oparciu o realizowane obecnie oraz planowane do realizacji projekty gmin uczestniczących w Programie zaproponowany zostanie zintegrowany program rozwoju markowych produktów turystycznych, równoległych do m.in. Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego. Wymienione poniżej cele realizacji Programu odwołują się do wytycznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, zawartych w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Cel główny Programu to zaplanowanie długoterminowego rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Cele szczegółowe uwzględniają opisane wcześniej aspekty. Są zbieżne z celami, które zostały wpisane w regionalne dokumenty strategiczne oraz inne programy odnoszące się do rozwoju turystyki wodnej. Cele szczegółowe realizacji Programu są następujące: kompleksowe zinwentaryzowanie potencjału w zakresie turystyki wodnej w Pasie Pojezierzy (zarówno w zakresie walorów, infrastruktury społecznej, jak i technicznej), zinwentaryzowanie projektów, działań, oczekiwań w zakresie rozwoju i promocji turystyki wodnej oraz ocena możliwości jednostek samorządowych, leżących na obszarze realizacji Programu, zainicjowanie i zaprogramowanie działań, mających w przyszłości doprowadzić do powstania markowego produktu turystycznego Zachodniopomorska Kraina Wodna - produkty wypracowane w niniejszym programie będą stanowiły część Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej, zaproponowanie atrakcyjnej, całorocznej alternatywy dla turystyki w Pasie Pojezierzy. Ma to zapewnić osiągnięcie rezultatów takich, jak: docelowe zwiększenie konkurencyjności turystycznej i ekonomicznej terenów Pojezierzy w Województwie Zachodniopomorskim, spozycjonowanie obszaru realizacji Programu względem innych obszarów w Polsce, które cechuje wysoka atrakcyjność w zakresie turystyki wodnej, wzrost konkurencyjności Pasa Pojezierzy, rozwój całorocznej turystyki, zwiększenie ruchu turystycznego, rozwój i wzrost gospodarczy obszaru objętego Programem. Jak wspomniano wyżej, cele realizacji Programu odnoszą się do celów ujętych w innych regionalnych dokumentach programowych, w tym o charakterze sektorowym. W rozdziale VI zostaną wskazane cele dla rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Będą miały one za punkt wyjścia wymienione wyżej cele oraz uwzględniać będą diagnozę sytuacji - 8 -

9 strategicznej, określonej na etapie inwentaryzacji i analizy potencjału dla rozwoju turystyki wodnej. Oznacza to, że wskazane wyżej cele zostaną doprecyzowane i rozwinięte o wnioski z prac wykonanych na potrzeby opracowania niniejszego Programu. W takim znaczeniu niniejszy Program ma charakter strategiczny, tym bardziej, że dotyczy perspektywy długookresowej, obejmującej lata Jednocześnie Program ma charakter sektorowego dokumentu operacyjnego, który programuje rozwój turystyki wodnej w zakresie wykraczającym poza wymiar strategiczny. Oznacza to, że znajdą się w nim również szczegółowe działania, zadania, projekty i inwestycje, które określać będą rozwój turystyki na najbliższe lata. Należy podkreślić, że wśród zidentyfikowanych w dalszej części Programu projektów i inwestycji są również takie, które realizowane są obecnie, bądź też ich realizacja zakończyła się niedawno. W cytowanym rozdziale przedstawione zostanie również powiązanie celów dla Programu, celów strategicznych dot. rozwoju turystyki wodnej na analizowanym obszarze oraz celów z dokumentów strategicznych wyższego i niższego rzędu. 4. Zakres rzeczowy Programu Zakres rzeczowy Programu jest pochodną celów przewidzianych w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. W dokumencie tym wyspecyfikowane zostały zadania, które należy uwzględnić w trakcie prac nad Programem. Są to: przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji potencjału turystycznego, infrastruktury technicznej i społecznej obszaru objętego Programem pod kątem rozwoju turystyki wodnej, przeprowadzenie konsultacji odnośnie planowanych działań w zakresie turystyki wodnej i budowy marki turystycznej, identyfikacja przygotowywanych lub realizowanych projektów oraz inwestycji na rzecz rozwoju turystyki wodnej, wskazanie pojezierzy konkurencyjnych i określenie potencjału konkurencyjnego analizowanego obszaru, przeprowadzenie analizy SWOT dla Programu, opracowanie koncepcji strategicznej rozwoju turystyki wodnej obszaru objętego Programem, zaprogramowanie rozwoju turystyki wodnej, jako jednego z elementów (uzupełnienia) marki turystycznej Zachodniopomorska Kraina Wodna, zaproponowanie na bazie zidentyfikowanych projektów koncepcji programu markowych produktów turystycznych, wpisujących się w rozwój marki turystycznej Zachodniopomorska Kraina Wodna. Wskazane do realizacji zadania determinują strukturę niniejszego dokumentu i znajdują odzwierciedlenie w poszczególnych jego rozdziałach. Zadaniem o kluczowym charakterze jest dokładne rozpoznanie sytuacji w zakresie rozwoju turystyki wodnej w części Województwa Zachodniopomorskiego. Będzie ono polegało na zinwentaryzowaniu i zdiagnozowaniu walorów turystycznych dla turystyki wodnej, zagospodarowania turystycznego, potencjału społecznego, przygotowania do przyjmowania i obsługi ruchu turystycznego, charakteru współpracy lokalnej. Istotne jest, że zgodnie z ustalonymi zasadami, inwentaryzowany i analizowany będzie wyłącznie potencjał dotyczący bezpośrednio turystyki wodnej. Inne rodzaje turystyki aktywnej (np. rowerowa, konna, piesza) nie będą poddawane analizie. Podobnie, jak potencjał walorów krajoznawczych antropogenicznych. Atrakcje i produkty innych rodzajów turystyki uwzględnione zostaną częściowo w rozdziale VII, na etapie koncepcji budowy produktu turystycznego w zakresie turystyki wodnej. Jako kontynuacja analizy w zakresie turystyki wodnej przedstawiony i omówiony zostanie katalog projektów, inwestycji i planów wskazanych przez partnerów samorządowych, biznesowych i reprezentujących organizacje pozarządowe. Wymienione dane i informacje będą podstawą programowania strategicznego oraz - 9 -

10 koncepcji rozwoju markowych produktów turystycznych, mieszczących się w ramach spójnej marki Zachodniopomorska Kraina Wodna. W syntetycznym ujęciu zakres prac nad Programem przedstawić można w postaci trzech następujących po sobie etapów, złożonych z wymienionych wcześniej zadań. Rysunek 3 przedstawia kluczowe etapy prac nad Programem. Rysunek 3: Kluczowe etapy prac nad Programem Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Ostatni z przedstawionych na schemacie etapów odnosi się bezpośrednio do umiejscowienia produktów turystycznych, które obejmą obszar Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi w ramach marki turystycznej Zachodniopomorska Kraina Wodna. Potrzeba odniesienia się do marki turystycznej Zachodniopomorska Kraina Wodna wymaga opracowania bazowych założeń dla markowych produktów turystycznych obszaru realizacji Programu. Chodzi o główne wytyczne dot. budowania marki produktów, mieszczących się w marce Zachodniopomorska Kraina Wodna. W ramach niniejszego Programu przedstawione zostaną wytyczne dot. budowania spójnej marki Pojezierza Zachodniopomorskiego, jako submarki w ramach Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej. Wymagać będzie to przedsięwzięcia wielu wspólnych działań, które realizowane będą przez partnerów uczestniczących w Programie. Działania te są następujące: współpraca wszystkich Partnerów samorządowych z obszaru w ramach Programu, zdefiniowanie wspólnych celów, określenie zbioru wartości wspólnych obszaru realizacji Programu tożsamości w ramach Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej, zaprogramowanie rozwoju turystycznego (infrastruktura techniczna i społeczna), oparcie na istniejących i tworzonych produktach turystyki wodnej, połączenie projektów realizowanych/planowanych z możliwymi do realizacji (w ramach tego Programu ), wskazanie źródeł finansowania i określenie perspektywy czasowej, wspólna promocja, budowanie wspólnego wizerunku. Działania te zostaną również uwzględnione w rozdziale VI

11 5. Charakter i zakres konsultacji z partnerami Jednym z istotnych elementów prac nad Programem było przeprowadzenie konsultacji z partnerami - instytucjami, organizacjami i firmami z obszaru objętego jego oddziaływaniem. Przewidziane konsultacje dotyczyły zarówno planowanych lub realizowanych działań w zakresie rozwoju turystyki wodnej, jak i budowania marki turystycznej. Prowadzenie konsultacji i uwzględnienie w Programie katalogu działań, projektów i inwestycji powoduje, że w zakresie metodyki prac zastosowany został model ekspercko konsultacyjny. Wskazywał on na: zaangażowanie przedstawicieli samorządów lokalnych, organizacji pozarządowych w konsultacje na etapie analitycznym i strategicznym, metody mające zastosowanie w pracy nad Programem : analiza desk research, konsultacje z Zamawiającym, konsultacje grupowe, burza mózgów, techniki projekcyjne, wnioskowanie indukcyjne. Uzasadnieniem wyboru trybu ekspercko partycypacyjnego dla celów prac nad Programem jest: sektorowy i sprofilowany charakter Programu oraz postawione cele wymagają zebrania i zestawienia ze sobą działań, planów, potencjałów i oczekiwań różnych podmiotów. Aby Program osiągnął sukces realizacyjny, podmioty z obszaru objętego nim powinny identyfikować się z zamierzeniami, mieć swój udział w programowaniu strategicznym. Przewidziane zostały konsultacje w formie spotkań oraz wymiany informacji drogą telefoniczną i za pomocą korespondencji . Odbyło się spotkanie konsultacyjne, w którym wzięli udział zarówno przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, jak również jednostek samorządowych i organizacji pozarządowych z obszaru objętego Programem (miało ono miejsce 24 sierpnia 2011 r. w Szczecinie). Konsultacje podczas spotkania przewidywały: odniesienie się do inwentaryzacji potencjału uwagi, uzupełnienia, omówienie planowanych działań w zakresie turystyki wodnej, ustalenie rozumienia marki turystycznej i przyjęcie na potrzeby realizacji Programu zakresu budowy marki turystycznej, uzupełnienie przez uczestników wykazu projektów realizowanych/planowanych w zakresie turystyki wodnej, określenie przez Uczestników mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń w odniesieniu do rozwoju turystyki wodnej na analizowanym obszarze. W ślad za konsultacjami grupowymi podczas spotkania, wykonawca Programu przeprowadził wizytę studyjną na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Podczas tej wizyty realizowane były indywidualne spotkania konsultacyjne. Miały one na celu pogłębienie analizy faktograficznej, związanej z potencjałem w zakresie turystyki wodnej, zebranie w terenie informacji na temat m.in.: zagospodarowania turystycznego, dostępności akwenów, podmiotów zajmujących się organizacją turystyki wodnej. Jako uzupełnienie konsultacji bezpośrednich po spotkaniu prowadzone były konsultacje telefoniczne i za pomocą korespondencji . Ich przedmiotem było:

12 ustalenie ostatecznej postaci inwentaryzacji potencjału, ustalenie kompletnej listy realizowanych / planowanych projektów, ustalenie ostatecznej postaci analizy SWOT, rzeczowa i szczegółowa analiza potencjału, analiza i diagnoza dotychczasowych przedsięwzięć, identyfikacja planów, projektów, działań, oczekiwań oraz pragnień, określenie równowagi pomiędzy oczekiwaniami a możliwościami, opracowanie skutecznego i możliwego do realizacji Programu, umożliwiającego osiągnięcie założonych celów. Rysunek 4: Struktura Programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Konsultacje prowadzone były przede wszystkim z samorządami terytorialnymi, leżącymi na obszarze realizacji Programu. Objęły również organizacje pozarządowe, w tym lokalne grupy działania i lokalne grupy rybackie oraz samorządowe zrzeszenia i związki, powołane na rzecz konsolidacji rozwoju lokalnego. Ważnym elementem były konsultacje z przedsiębiorcami turystycznymi, których działalność jest istotnym elementem obsługi ruchu turystycznego. Oprócz podmiotów świadczących usługi noclegowe, nawiązano kontakt z organizatorami imprez wodniackich i podmiotami zapewniającymi sprzęt dla turystyki wodnej. Na terenie Województwa Zachodniopomorskiego funkcjonują instytucje, które stwarzają ramy prawne i organizacyjne dla rozwoju turystyki wodnej. Są to zarządcy akwenów, lasów, obszarów chronionego krajobrazu, instytucje zajmujące się planowaniem zagospodarowania przestrzennego. Niezależnie od polityki samorządów lokalnych, instytucje te mają bardzo duży wpływ na wykorzystanie akwenów wodnych i terenów położonych dookoła nich. Również te instytucje były partnerem do konsultacji, a przedstawione przez nie opinie, wnioski, planowane działania i projekty uwzględnione zostały w Programie. Pełny wykaz partnerów, z którymi przeprowadzone zostały konsultacje, znajduje się w końcowej części Programu. Partnerzy, z którymi prowadzone były konsultacje, wskazali na strategiczne dokumenty o charakterze lokalnym i regionalnym, na których oparty został również niniejszy Program. Są to strategie rozwoju, plany zagospodarowania przestrzennego, lokalne plany rozwoju, sektorowe programy strategiczne odnoszące się do rozwoju turystyki. Wszystkie dokumenty tego typu wyspecyfikowane zostały w wykazie źródeł dla Programu

13 II. Potencjał obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi w zakresie turystyki wodnej Na wstępie analizy potencjału obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi w zakresie turystyki wodnej, należy ustalić rozumienie tego terminu. Jest wiele definicji turystyki wodnej. Można stwierdzić, że turystyka wodna jest związana z uprawianiem turystyki w celach rekreacyjnych, krajoznawczych, kajakarstwa, żeglarstwa, motorowodniactwa, nurkowania, windsurfingu, kitesurfingu, raftingu, kanioningu. Do turystyki wodnej zalicza się także rejsy statkami pasażerskimi, pływanie, wypoczynek nad wodą. W obszar turystyki wodnej można włączyć bierny udział w imprezach wodniackich oraz wędkarstwo, jako rodzaj turystyki specjalistycznej. W tym rozdziale przedstawiona jest analiza potencjału dla turystyki wodnej. Autorzy dokonali charakterystyki obszaru objętego Programem, w podziale na poszczególne zagadnienia dotyczące potencjału w zakresie turystyki wodnej. Nie analizowano odrębnie każdego z obszarów, aby móc w sposób syntetyczny ocenić wielkość tego potencjału. Dlatego na przykład, walory naturalne w zakresie turystyki wodnej, w tym jeziora, omówione zostały łącznie w jednym podrozdziale. We wnioskach z analizy potencjału w zakresie turystyki wodnej autorzy odnieśli się natomiast do każdego z obszarów oddzielnie, aby móc porównać potencjały, pokazać różnice pomiędzy poszczególnymi obszarami pojeziernymi i dorzeczami. Poniżej krótko scharakteryzowane są wszystkie obszary objęte Programem. Pojezierze Drawskie to mezoregion fizyczno-geograficzny, położony w środkowej części Pojezierza Zachodniopomorskiego. W głębokich rynnach polodowcowych znajdują się liczne jeziora. Jest to największe pojezierze w Regionie, zarówno pod względem powierzchni, jak też liczby jezior i ich wielkości. Znajduje się tu 587 jezior o powierzchni ponad 1 ha 5 (jednak w tym ujęciu w skład Pojezierza Drawskiego wchodzi Pojezierze Ińskie oraz gmina Biały Bór). Według innych źródeł na Pojezierzu Drawskim znajduje się ok. 250 jezior o powierzchni ponad 1 ha. 6 Największe jeziora to: Drawsko, Dołgie, Ciemino, Komorze, Lubie, Pile, Siecino, Trzesiecko, Wąsosze, Wielimie, Wierzchowo, Wilczkowo, Żerdno. Największymi rzekami Pojezierza Drawskiego są: Drawa, Gwda oraz Piława (dopływ Gwdy). Na Pojezierzu Drawskim swoje źródła mają Parsęta i Rega. W środkowej części regionu leży Drawski Park Krajobrazowy, w którego granicach jest 8 rezerwatów. Łącznie na terenie pojezierza znajduje się 12 rezerwatów przyrody i 3 obszary chronionego krajobrazu. Największe miasta Pojezierza Drawskiego to: Szczecinek, Drawsko Pomorskie, Czaplinek, Złocieniec. Pojezierze Myśliborskie to mezoregion położony w południowo zachodniej części Pojezierza Zachodniopomorskiego. Sięga od gminy Chojna na zachodzie, po Pełczyce na wchodzie (w niektórych ujęciach Pojezierze Myśliborskie sięga pod Drawno na wschodzie, a na zachodzie dochodzi do Odry w gminie Cedynia). W cytowanym audycie turystycznym Województwa Zachodniopomorskiego podaje się, że na obszarze Pojezierza Myśliborskiego znajduje się 380 jezior o powierzchni ponad 1 ha i ok. 200 na analizowanym obszarze. W tym ujęciu w obszarze Pojezierza znajdują się dwie mniejsze jednostki: Pojezierze Choszczeńskie i Pojezierze Dobiegniewskie. Do największych jezior należą: Myśliborskie, Chłop, Morzycko, Barlineckie, Karskie Wielkie. Najważniejsze rzeki to: Płonia, Myśla, Tywa, Rurzyca, Kłodawka. Na Pojezierzu Myśliborskim znajdują się liczne i istotne kompleksy leśne: Puszcza Barlinecka i Puszcza Piaskowa. Na tym terenie utworzone zostały 5 Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s Z. Głąbiński (red.): Tajemnice krajobrazów Pomorza Zachodniego: przewodnik dla dociekliwych. Forum Turystyki Regionów, Szczecin 2009, s

14 dwa parki krajobrazowe: Cedyński Park Krajobrazowy i Barlinecko Gorzowski Park Krajobrazowy. Największe miasta Pojezierza to: Myślibórz, Barlinek, Chojna, Moryń, Trzcińsko Zdrój. Pojezierze Wałeckie mezoregion w południowej części Województwa Zachodniopomorskiego i północnej części Województwa Wielkopolskiego, na Pojezierzu Zachodniopomorskim, pomiędzy dwoma największymi dopływami Noteci: Drawą i Gwdą. Na Pojezierzu Wałeckim znajduje się ok. 160 jezior o powierzchni ponad 1 ha (razem z jeziorami leżącymi na terenie gminy Jastrowie, która nie jest ujęta w tym Programie, ponieważ leży poza Województwem Zachodniopomorskim). Największym jeziorem jest Betyń Wielki. Jest to gęsto zalesiony obszar polodowcowy, który na terenie Województwa Zachodniopomorskiego leży w całości na terenie Powiatu Wałeckiego (z uwagi na bieg rzek i bliskie związki z Wielkopolską, do obszaru Pojezierza Wałeckiego zalicza się często gminę Jastrowie), a połączenie szlakami wodnymi rzek z Wielkopolską powoduje, że trudno oddzielić tę gminę. Największym miastem Pojezierza jest Wałcz. Częściowo na tym terenie leży obszar chronionego krajobrazu Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy. Dorzecze Parsęty jedno z bezpośrednich dorzeczy Morza Bałtyckiego. Leży na Pojezierzu Zachodniopomorskim, na którym ma źródła Parsęta oraz Pobrzeżu Koszalińskim. Zajmuje powierzchnię ok. 314,5 tys. ha i obejmuje dolinę Parsęty i dorzecza wszystkich jej dopływów. Zlewnia Parsęty należy do dorzecza rzek przymorza Bałtyku. Najdłuższym dopływem Parsęty jest rzeka Radew, która posiada także największą podzlewnię w dorzeczu Parsęty. U ujścia Parsęty znajduje się port morski w Kołobrzegu. Jest to jednocześnie największe miasto dorzecza Parsęty. Dolina rzeki Parsęty jest istotna, ze względu na występowanie tu zróżnicowanych typów siedlisk i znaczne bogactwo świata roślin i zwierząt. Dorzecze Regi to również jedno z bezpośrednich dorzeczy Morza Bałtyckiego, na obszarze Pojezierza Zachodniopomorskiego, Pobrzeża Koszalińskiego, Pobrzeża Szczecińskiego. Zajmuje powierzchnię ok. 272,3 tys. ha. Obejmuje dolinę Regi i dorzecza wszystkich jej dopływów. Odcinek ujściowy Regi jest częścią akwatorium portu morskiego Mrzeżyno wykorzystywanego przez kutry rybackie i małe jachty. Jest czwartą pod względem długości (po Wiśle, Odrze i Pasłęce) rzeką w Polsce. Do największych dopływów Regi należą: Ukleja, Reska Węgorza i Stara Rega. Ze względu na cenne walory przyrodnicze, na tym terenie utworzono specjalny obszar ochronny siedlisk w ramach Programu Natura 2000, pn. Dorzecze Regi. Do największych miast dorzecza Regi należą: Świdwin, Łobez, Gryfice, Trzebiatów. Geograficznie obszar objęty Programem leży na terenie Pojezierza Zachodniopomorskiego i częściowo Pojezierza Południowobałtyckiego (Pojezierze Wałeckie i Dolina Drawy) oraz Pobrzeży Południowobałtyckich (Szczecińskiego i Koszalińskiego). Pojezierze Zachodniopomorskie stanowi północną część Pojezierza Południowobałtyckiego. Ponieważ obszary pojezierne administracyjnie nachodzą na siebie nawzajem, na potrzeby tego Programu Pas Pojezierzy określany jest jako Pojezierze Zachodniopomorskie, również w nawiązaniu do nazwy Regionu. 1. Walory naturalne w zakresie turystyki wodnej Analizując walory naturalne w zakresie turystyki wodnej, uwzględniono przede wszystkim jeziora i rzeki, jako najistotniejsze wody powierzchniowe. Z uwagi na fakt, że jeziora i rzeki leżą w wielu przypadkach na terenach atrakcyjnych krajobrazowo oraz cennych przyrodniczo i są objęte ochroną przyrody, w analizie walorów naturalnych uwzględniono również Drawieński Park Narodowy, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody i inne obszary leśne. Ich obecność na analizowanym obszarze zwiększa jego atrakcyjność w zakresie turystyki wodnej. Oddzielnie zostały potraktowane sztuczne zbiorniki zaporowe, licznie występujące w dorzeczach Parsęty i Regi, wraz z utworzonymi na nich elektrowniami wodnymi (nie znajdują się one w walorach naturalnych)

15 1.1. Jeziora W dokumencie Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego znajduje się informacja, że na obszarach pojeziernych doliczono się ok jezior, o powierzchni ponad 1 ha. Mając na uwadze koncentrację na kluczowych zasobach analizowanego obszaru w zakresie turystyki wodnej, w poniższej inwentaryzacji jezior uwzględnione zostały zbiorniki o powierzchni ponad 100 ha. Przyjęto, że zbiorniki o takiej wielkości stwarzają możliwości do rozwoju żeglarstwa, windsurfingu. Inne zbiorniki, w tym sztuczne jeziora zaporowe i jeziora naturalne na rzekach, zostały omówione przy okazji analizy szlaków wodnych, istniejących na analizowanym obszarze. Tabela 2: Największe jeziora Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi Lp. Nazwa jeziora Gmina Powiat Powierzchnia ogólna (max) Głębokość max. Pojezierze Drawskie 1. Drawsko Czaplinek Drawski 1871,5 ha 83 m 2. Wielimie Szczecinek Szczecinecki 1865 ha 5 m 3. Lubie Złocieniec, Drawski 1439 ha 46 m Drawsko Pomorskie 4. Adamowo Drawno Choszczeński 1100 ha 34 m (Dubie Południowe) 5. Pile Borne Sulinowo Szczecinecki 1002 ha 54 m 6. Wierzchowo Szczecinek Szczecinecki 780 ha 40 m 7. Siecino Złocieniec Drawski 743 ha 48 m 8. Komorze Borne Sulinowo Drawski 416,7 ha 35 m 9. Dołgie Szczecinek Szczecinecki 310 ha 20 m 10. Trzesiecko Szczecinek Szczecinecki 295 ha 12 m 11. Wilczkowo Złocieniec Drawski 285 ha 26 m 12. Wąsosze Złocieniec Drawski 284 ha 8,5 m 13. Przytonko Ostrowice Drawski 266 ha bd. 14. Ciemino Borne Sulinowo, Szczecinek Szczecinecki 252,5 ha 15 m 15. Zalewy Nadarzycki Borne Sulinowo Szczecinecki 206,5 ha bd. 16. Żerdno (Srebrne) Czaplinek Drawski 205 ha 35 m 17. Zarańsko Drawsko Pomorskie Drawski 186 ha 21 m 18. Wielatowo Szczecinek Szczecinecki 182 ha 5 m 19. Makowary Kalisz Pomorski Drawski 180,5 ha 33 m 20. Krosino Czaplinek Drawski 177 ha 17 m 21. Nobliny (Niewlino) Czaplinek, Drawski, 171 ha 17 m Borne Sulinowo Szczecinecki 22. Lubicko Wielkie Borne Sulinowo Szczecinecki 168,5 ha 30 m 23. Radacz Borne Sulinowo Szczecinecki 162 ha 8 m 24. Bucież Drawsko Pomorskie Drawski 150 ha Dołgie Ostrowice Drawski 147 ha bd. 26. Krzemno Czaplinek Drawski 145 ha 36 m 27. Trzebuń Drawno Choszczeński 136 ha 20 m 28. Śmiadowo Borne Sulinowo Szczecinecki 132,5 ha 15 m 29. Krzywe Dębsko Kalisz Pomorski Drawski 122 ha 10 m 30. Kaleńsko Czaplinek Drawski 115 ha 24 m 31. Czaple Drawsko Pomorskie Drawski 114 ha 25,7 m 32. Czaplino Czaplinek Drawski 110 ha 22 m

16 33. Ostrowiec Ostrowice Drawski 107,5 ha 7,5 m 34. Studnia Szczecinek Szczecinecki 102 ha 24,9 m Pojezierze Myśliborskie 1. Płoń Przelewice Pyrzycki 738 ha 4,5 m 2. Myśliborskie Myślibórz Myśliborski 630 ha 22 m 3. Morzycko Moryń Gryfiński 342 ha 60 m 4. Chłop Lipiany Pyrzycki 326 ha 37 m 5. Barlineckie Barlinek Myśliborski 267 ha 18 m 6. Duży Pełcz Przelewice Choszczeński 238 ha 40 m 7. Łubie Myślibórz Myśliborski 182 ha 8 m 8. Kościelne Lipiany Pyrzycki 168 ha bd. 9. Będzin Lipiany Pyrzycki 166 ha 13 m 10. Wądół Lipiany Pyrzycki 155 ha 15,9 11. Karskie Wielkie Nowogródek Pomorski Myśliborski 150 ha 15 m 12. Strzeszewskie Trzcińsko-Zdrój Gryfiński 150 ha 10 m 13. Mętno Chojna Gryfiński 141 ha 4 m 14. Golenickie Myślibórz, Myśliborski, 110 ha 12,1 m (Dobropolskie) Trzcińsko-Zdrój Pyrzycki 15. Jeleńskie Chojna Gryfiński 105 ha 21 m 16. Narost Chojna Gryfiński 105 ha 13 m Pojezierze Wałeckie 1. Bytyń Wielki Mirosławiec, Tuczno, Wałcz Wałecki 877 ha 10,4 m (zwany inaczej Betyń Wielki) 2. Zdbiczno Wałcz Wałecki 276 ha 29 m 3. Raduń Wałcz Wałecki 228 ha 25,1 m 4. Businowskie Duże Wałcz Wałecki 172 ha 13,9 m 5. Szczurzarz Człopa Wałecki 149 ha 17,4 m 6. Tuczno Tuczno Wałecki 135 ha 20,2 m 7. Zamkowe Wałcz Wałecki 133 ha 41,5 m 8. Łubianka Wałcz Wałecki 108 ha 17,8 m Dorzecze Regi 1. Woświn Węgorzyno Łobeski 809 ha 28 m 2. Resko Przymorskie Trzebiatów Gryficki 668 ha 2,5 m 3. Okrzeja Węgorzyno Łobeski 106 ha 4,4 m Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Specyfikacja największych jezior obszaru objętego Programem pokazuje, że najwięcej zbiorników naturalnych o powierzchni powyżej 100 ha znajduje się na Pojezierzu Drawskim (34 jeziora). Najwięcej jezior Pojezierza Drawskiego znajduje się w gminach Borne Sulinowo (55), Czaplinek (47) oraz Szczecinek (37). Jeziorami o największym znaczeniu z punktu widzenia walorów turystycznych są jeziora: Drawsko, Siecino, Komorze, Trzesiecko, Lubie, Pile, Wielimie. Zagospodarowanie turystyczne wybranych jezior omówione jest w dalszej części analizy potencjału. Istotne są walory krajobrazowe i krajoznawcze terenów położonych wokół jezior. Jeziora te są atrakcyjnymi i zasobnymi łowiskami. Na Pojezierzu Drawskim występuje 50 % wszystkich ryb słodkowodnych żyjących w Polsce. Najważniejsze to: leszcz, płoć, karp, szczupak, jak również sieja i sielawa. Spotkać można również sandacze, węgorze i liny. Łowiska znajdują się na większości występujących tu jezior. 7 7 Pojezierze Drawskie. Turystyka wodna. Przewodnik dla żeglarzy, kajakarzy, wędkarzy, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego, Czaplinek 2010, s

17 Drugim obszarem, pod względem zasobności w duże jeziora jest Pojezierze Myśliborskie. Znajduje się tutaj 16 jezior o powierzchni powyżej 100 ha. Największe znaczenie turystyczne mają jeziora: Myśliborskie, Morzycko i Barlineckie. Ze względów krajobrazowych i krajoznawczych na uwagę zasługują również inne, mniejsze jeziora Pojezierza Myśliborskiego: zagospodarowane dobrze Jezioro Białe, atrakcyjnie położone Jezioro Okunie (dookoła znajdują się cenne przyrodniczo drzewa oraz punkt widokowy), Jezioro Renickie, położone w pobliżu grodziska kultury łużyckiej oraz Jezioro Rokitno, otoczone atrakcyjnym lasem mieszanym. 8 Wody powierzchniowe zajmują 3% łącznej powierzchni Pojezierza Myśliborskiego najwięcej w Lipianach 9,5%. Pojezierze Myśliborskie to obszar występowania wspaniałych torfowisk nakredowych i wapiennych jezior ramienicowych. Jezioro Morzycko jest najgłębszym jeziorem Pojezierza Myśliborskiego (9 w Polsce), występuje tu tzw. kryptodepresja. Najwięcej jezior znajduje się w gminie Myślibórz (20). Również Pojezierze Myśliborskie jest zasobne w występujące w stanie naturalnym łowiska rybne. Występuje tu ponad 30 gatunków ryb słodkowodnych, wśród których dominują ryby karpiowate (leszcze, liny, karasie). Spotkać można również szczupaki, sandacze, okonie, węgorze oraz ryby siejowate. W ryby zasobne są przede wszystkim następujące jeziora: Myśliborskie, Łubie, Renickie, Wierzbnickie, Czółnów. 9 Spośród obszarów pojeziernych najmniej jezior dużych posiada Pojezierze Wałeckie. W granicach Województwa Zachodniopomorskiego leży tylko 8 jezior powyżej 100 ha. Atrakcyjne pod względem walorów turystycznych krajobrazowych i krajoznawczych są również inne, mniejsze jeziora tego obszaru. Na uwagę zasługują w szczególności jeziora: Drzewoszewo, Korytnickie i Piecnik w gminie Mirosławiec, jeziora tworzące Pętlę Wałecką: Dybrzno, Srączno, Zielno, Smolno Wielkie, Smolno Małe, Sumite, Bytyń Mały, a także Jezioro Lubianka, Jezioro Kopanik (Lubno), Jezioro Nakielno. Na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego, wzdłuż biegu rzeki Płociczna znajduje się wiele małych, cennych przyrodniczo jezior, m.in. jeziora: Sitno, Piaseczno Duże, Płociczno, Załomie. Jezioro Tuczno leży w obszarze rezerwatu przyrody o tej samej nazwie. 10 Jeśli chodzi o zasoby rybne, na Pojezierzu Wałeckim przeważają jeziora leszczowe (jeziora: Zamkowe, Łubianka, Zdbiczono, Dłusko, Szczurzarz, Trzebiń, Zatom Wielki, Orle Wielkie), linowo szczupakowe (jeziora Raduń, Businowskie Duże, Ostrowiec Wielki, Kosiakowo) i linowo sandaczowe (Jezioro Chmiel Mały). Na Jeziorze Betyń (Bytyń) Wielki występują prawie wszystkie gatunki ryb: węgorze, szczupaki, leszcze, miętusy, okonie, liny. 11 Obie rzeki zlewni Morza Bałtyckiego, Rega i Parsęta i ich dorzecza nie są terenami bogatymi w zbiorniki wodne. Dotyczy to szczególnie dorzecza Parsęty, która jest dość uboga w jeziora. Występują tu natomiast liczne małe oczka polodowcowe. Największym zbiornikiem w dorzeczu Parsęty jest zbiornik zaporowy Jezioro Rosnowskie, utworzony na rzece Radwi. Dorzecze Regi jest bogatsze w zbiorniki wodne. Największym naturalnym zbiornikiem jest położone u ujścia Regi Jezioro Resko Przymorskie, natomiast największym zbiornikiem sztucznym jest Jezioro Rejowickie. Z mniejszych jezior na uwagę zasługują: Żabice, Klępnickie, Klęckie Rzeki Rzeki obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi są istotne z kilku powodów. Trzy kluczowe rzeki obszaru objętego Programem : Drawa, Parsęta i Rega są najważniejszymi po Odrze rzekami Województwa Zachodniopomorskiego. Drawa (długość 186 km) jest jedną 8 Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s Pojezierze Wałeckie. Warto wracać, mapa wydana na zlecenie Urzędu Miasta Wałcz, Agencja Reklamowa Linda. 11 R. Gniot i P. Piotrowski Jeziora i szlaki wodne Pojezierza Wałeckiego, K.P. Media na zlecenie Urzędu Miasta Wałcz, Wydanie trzecie poprawione, Wałcz

18 z ważniejszych rzek w Polsce, z uwagi na jej walory turystyczne krajobrazowe, krajoznawcze i w zakresie wykorzystania dla turystyki wodnej. Przepływa ona przez obszar Drawieńskiego Parku Narodowego i Drawskiego Parku Krajobrazowego, łączy Pojezierze Drawskie i Pojezierze Wałeckie, jest jednym z najważniejszych w Polsce rzecznych szlaków kajakowych. Drawa łączy w sieć kilka najważniejszych jezior Pojezierza Drawskiego: Drawsko, Lubie, Żerdno. 12 Posiada kilka dopływów, z których najważniejsze to: Brzeźniak, Stara Drawa, Korytnica, Płociczna, Sucha, Mierzecka Struga (ta ostatnia leży na terenie Województwa Wielkopolskiego). Drawa wpływa do Noteci, stanowiąc dopływ Noteci. Jest to rzeka o kilku obliczach, która po wypłynięciu z Jeziora Lubie przypomina rzekę górską. Na Pojezierzu Drawskim źródła mają wszystkie trzy wymienione wyżej rzeki i można powiedzieć, że Pojezierze to stanowi połączony jeziorami, rzekami i ciekami wodnymi subregion. Pojezierze Drawskie połączone jest z dorzeczem Parsęty i Regi. Pod względem posiadanych walorów rzeka Parsęta i jej dorzecze jest atrakcyjne turystycznie. Parsęta bierze swój początek koło Parsęcka (10 km na zachód od Szczecinka) i liczy 127 km. Przepływa przez malowniczą Równinę Białogardzką i wpływa do Bałtyku w Kołobrzegu. Jest to rzeka zimna, ciekawa, o zmiennym otoczeniu i charakterze. Z wyjątkiem górnego i środkowego biegu ma charakter rzeki nizinnej. Lasy w dorzeczu Parsęty są bogate w różne gatunki roślin i zwierząt. Utworzony został tu obszar ochronny Dolina Parsęty. Na całej długości jest rzeką spławną. 13 Rega jest rzeką o długości całkowitej 184 km. Jest więc jedną z najdłuższych rzek przymorza i drugą co do przepływów rzeką Regionu. 14 Bierze swój początek na Pojezierzu Drawskim, w gm. Połczyn-Zdrój, w pobliżu osady leśnej Imieninko i płynie po Pojezierzu Zachodniopomorskim i Pobrzeżu Szczecińskim. Krajobraz i charakter poszczególnych odcinków rzeki jest różnorodny. W górnym biegu bieg rzeki jest powolny, a szerokość koryta wynosi 6-8 m. 15 Najpiękniejsze krajobrazowo są zalesione odcinki, poniżej miasta Łobez. Dorzecze Regi jest jednym z obszarów objętych ochroną w ramach programu Natura Kolejne rzeki Pojezierza Drawskiego to: Gwda (druga z ważnych rzek Pojezierza Drawskiego, stanowiąca również dopływ Noteci) i Piława (największy dopływ Gwdy). Płonia i Myśla to dwie najważniejsze rzeki Pojezierza Myśliborskiego. Rzeka Myśla płynie przez Pojezierze Myśliborskie, Równinę Gorzowską i uchodzi do Odry w kotlinie Freienwalde. Rurzyca, Dobrzyca, Korytnica, Piławka, Płociczna to najważniejsze rzeki Pojezierza Wałeckiego. Przez gminę Wałcz przepływa również rzeka Piława, która łączy Pojezierze Drawskie z Pojezierzem Wałeckim. System dorzecza Parsęty i Regi jest bardzo dobrze rozwinięty. Obok wspomnianej Radwi, najważniejszymi dopływami Parsęty są: Mogilnica, Dębnica, Pierznica. Głównymi dopływami Regi są natomiast: Sąpólna, Ukleja, Mołstowa. Rzeki te są atrakcyjnymi łowiskami. W rzekach obszarów pojeziernych występują głównie: pstrągi, lipienie i miętusy. Rega jest zarybiana takimi gatunkami, jak: kleń, lipień, jaź, pstrąg potokowy, certa, łosoś, miętus, troć. Rzeka na prawie całej długości stwarza bardzo dobre warunki do uprawiania wędkarstwa. Okresowo na tarło wpływają tu trocie i łososie. Podobnie jest na Parsęcie, która jest określana, jako kraina troci i łososia. Popularnymi rybami są również pstrąg i lipień. Łososie wędrują również w górę największego dopływu Parsęty, rzeki Radew. Obie rzeki, wraz z ich dopływami, są uznawane za bardzo atrakcyjne dla uprawiania wędkarstwa. 16 Wykaz rzek wraz z ich krótką charakterystyką przedstawia tabela Pojezierze Drawskie. Turystyka wodna. Przewodnik dla żeglarzy, kajakarzy, wędkarzy, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego, Czaplinek 2010, s Spływy kajakowe w Dorzeczu Parsęty, Publikacja Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty. 14 Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s M. Lityński, Rega z dopływami, wydawnictwo z serii Szlaki wodne, Wydawnictwo PTTK Kraj, Oficyna Wydawnicza Rewasz, Warszawa 2004, s

19 Tabela 3: Największe rzeki Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi Lp. Nazwa rzeki Gminy Powiat i pojezierze/dorzecze Długość Powierzchnia dorzecza Jeziora i dopływy 1. Drawa Czaplinek, Złocieniec, Kalisz Pomorski, Drawsko Pomorskie, Drawno (również woj. Lubuskie i Wielkopolskie) 2. Wąsawa Czaplinek, Złocieniec 3. Kokna Czaplinek, Ostrowice, Drawsko Pomorskie Drawski, Choszczeński Pojezierze Drawskie Drawski Pojezierze Drawskie Drawski Pojezierze Drawskie 4. Drawica Kalisz Pomorski Drawski Pojezierze Drawskie 5. Głęboka Kalisz Pomorski Drawski Pojezierze Drawskie 6. Gwda Szczecinek, Biały Bór Szczecinecki Pojezierze Drawskie 7. Piława Borne Sulinowo Szczecinecki Pojezierze Drawskie Wałecki Pojezierze Wałeckie 8. Myśla Lipiany, Myślibórz, (a także: Boleszkowice, Dębno, Lubieszyn) 9. Płonia Myślibórz, Przelewice, (a także Pyrzyce, Kobylanka, Szczecin) Pyrzycki i Myśliborski w Województwie Zachodniopomorskim oraz Województwo Lubuskie Pojezierze Myśliborskie Myśliborski, Pyrzycki, Choszczeński, Stargardzki Pojezierze Myśliborskie 188,9 km 3296 km 2 Krzywe (źródło), Drawsko, Rzepkowskie, Krosino, Lubie, Wielkie i Małe Dębno, Grażyna, Żerdno 8 km Lewobrzeżny dopływ Drawy 24 km Prawobrzeżny dopływ Drawy 26 km Lewobrzeżny dopływ Drawy 24 km Prawobrzeżny dopływ Drawy 145 km 4943 km 2 dopływ Noteci 80 km 1381 km 2 Największy dopływ Gwdy 95,5 km 1334 km 2 Prawobrzeżny dopływ Odry Przepływa przez Jezioro Wąsosze Przepływa przez jeziora Ostrowice i Dołgie Przepływa przez Jezioro Mąkowarskie Przepływa przez Jezioro Trzebuń Wierzchowo, Wielimie Dopływy: Nizica, Dołga, Czernica, Szczyra, Dobrzynka, Płytnica, Rurzyca, Piława, Głomnia Przepływa przez jeziora: Komorze, Rakowo, Brody, Strzeszyn, Kocie Małe i Wielkie, Pile. Wypływa z Jeziora Pile. źródło na Jeziorze Komorze Jeziora: Wądół, Kościelne, Będzin, Łubie, Myśliborskie, Wierzbnickie, źródło: Rychnów na Pojezierzu Myśliborskim (koło Barlinka), na system rzeczny Myśli składają się 24 cieki główne; 74,3 km 1171,2 km 2 Dopływy: Strzelica, Kanał Młyński, Rudzianka, Gowienica, Niedźwiedzianka, Miedwinka, Ostrowica, Stróżewski Rów, źródła: k. Barlinka, przepływa przez Jezioro Barlineckie, Jezioro Płoń, Jezioro Miedwie i uchodzi do Jeziora Dąbie

20 10. Rurzyca Trzcińsko - Zdrój, Chojna Gryfiński Pojezierze Myśliborskie 11. Dobrzyca Gmina Wałcz Wałecki Pojezierze Wałeckie 12. Piławka Gmina Wałcz, Mirosławiec Wałecki Pojezierze Wałeckie 13. Rurzyca Gmina Wałcz Wałecki Pojezierze Wałeckie 14. Płytnica Borne Sulinowo, Szczecinek 15. Płociczna Mirosławiec, Tuczno Szczecinecki Pojezierze Drawskie i obszar Pojezierza Wałeckiego w Wielkopolsce Wałecki Pojezierze Wałeckie 16. Korytnica Mirosławiec Wałecki Pojezierze Wałeckie 17. Rega Połczyn Zdrój, Świdwin, Łobez, Resko, Płoty, Gryfice, Trzebiatów Świdwiński, Łobeski, Gryficki Pojezierze Drawskie Dorzecze Regi 18. Stara Rega Łobez, Świdwin Łobeski, Świdwiński Dorzecze Regi 19. Reska Węgorza 20. Brzeźnicka Węgorza Łobez Węgorzyno 21. Ukleja Węgorzyno, Resko Łobeski Dorzecze Regi Łobeski Dorzecze Regi Łobeski Dorzecze Regi 45 km Prawobrzeżny dopływ Odry 60 km Prawobrzeżny dopływ Piławy 15 km Prawobrzeżny dopływ Dobrzycy 25 km Prawobrzeżny dopływ Gwdy 59,3 km 296,9 km 2 Prawobrzeżny dopływ Gwdy 51 km 440 km 2, Lewobrzeżny dopływ Drawy 37 km Lewobrzeżny dopływ Drawy źródła powyżej Trzcińska Zdroju. Płynie przez Trzcińsko - Zdrój i Chojną Dopływy: Kłębowianka i Piławka, źródła k. Czaplinka wypływa z Jeziora Bytyń Mały w okolicach wsi Pilów Rzeka ta przepływa przez jeziora: Krąpsko Małe, Krąpsko Długie, Trzebieszki, Krąpsko Łękawe (Krąpsko Górne), Krąpsko Radlino (Krąpsko Średnie), Dębno (Dąb) Źródła na Pojezierzu Drawskim, między Szczecinkiem, a Bornym Sulinowem. Przepływa przez siedem malowniczych jezior Dopływy: Runica, Cieszynka, źródła: k. Mirosławca Źródła: koło Mirosławca 184 km 2725 km 2 Przepływa przez jeziora: Rejowickie, Resko, Lisowskie, Dopływy: Stara Rega, Ukleja, Mostowa, Reska Węgorzowa, Brzeźnicka Węgorzowa 25 km 172 km 2 Lewobrzeżny dopływ Regi 25 km Lewobrzeżny dopływ Regi 17,2 km 171 km 2 Prawobrzeżny dopływ Reski Węgorza 48 km 453 km 2 Lewobrzeżny dopływ Regi Dopływy: Breń, Grądek, Gręzówka, źródła w okolicy Jeziora Gęgnowskiego, źródło: Pojezierze Drawskie Dopływy: Golnica (lewy i prawy dopływ), Brzeźnicka Węgorza, Krzeszna, źródło: Pojezierze Ińskie (Jezioro Winnik) Dopływy: Brzeźnica, Mnica, źródła Jezioro Studnica na Równinie Drawskiej, przepływa przez jeziora Ostrowickie, Bucierz, Czaple, Brzeźno Dopływy: Sąpólna, Dobrzenica, Gostominka, Łosośnica

21 22. Sąpólna Maszewo, Nowogard, Resko, Płoty Goleniowski, Łobeski, Gryficki Dorzecze Regi 23. Rekowa Resko, Płoty Łobeski, Gryficki Dorzecze Regi 24. Gardominka Nowogard, Płoty, Gryfice Goleniowski, Gryficki Dorzecze Regi 25. Mołstowa Brojce Gryficki, Kołobrzeski Dorzecze Regi 26. Stara Rega Koryto Trzebiatów 27. Parsęta Szczecinek, Barwice, Grzmiąca, Połczyn Zdrój Białogard, Karlino, Dygowo, Gościno, Kołobrzeg Gryficki Dorzecze Regi Szczecinecki Świdwiński Białogardzki Kołobrzeski 28. Perznica Grzmiąca Szczecinecki Pojezierze Drawskie 29. Dębnica Barwice, Połczyn-Zdrój, Tychowo Szczecinecki Świdwiński, Białogardzki Pojezierze Drawskie Dorzecze Parsęty 60,8 km 87,7 km 2 Lewobrzeżny dopływ Uklei 22 km 110,4 km 2 Prawobrzeżny dopływ Regi 26,6 km 112,6 km 2 48,9 57 km Lewobrzeżny dopływ Regi 371,5 377 km 2 Prawobrzeżny dopływ Regi Źródło: Jezioro Dłusko (Pojezierze Ińskie), przepływa przez kilka stawów rybnych, jeziora Woświn, Mielno, Lisowskie Dopływy: Dobra, Bukowina, rzeka ma źródła obok wsi Bagna (pow. Goleniowski), płynie przez Nowogard i wpływa do Uklei na granicy gmin Płoty i Resko Dopływy: Dąbrówka, Łabunia, Wicimica, źródła w gm. Resko i wpada do Regi poniżej Płotów Dopływy: Miedzna, Rudka, Wołowa, Źródła na północ od Wojcieszyna (gm. Nowogard), wpływa do Regi na obszarze Jeziora Rejowickiego niedaleko Baszewic (gm. Gryfice) Dopływy: Leżnica, Czernica, Wkra, źródło: na północ od Jeziora Klępnicko (gm. Resko), wpada do Regi w gminie Brojce 6,15 km Stare koryto Regi, uchodzi w Resku Przymorskim, wody Starej Regi są odprowadzane do Regi, a także do jeziora Resko Przymorskie 129 km 3145 km 2 Dopływy: Radew, Perznica, Dębnica, Moglilnica, Liśnica, Topiel, Pokrzywnica 30,5 km 244 km 2 Prawobrzeżny dopływ Parsęty 31,5 km 282 km 2 Lewobrzeżny dopływ Parsęty Dopływy: Kanał Graniczny, Kanał Trzebiechowo, Łozica, Radusza i Trzebiegoszcz, źródła w okolicy Szczecinka, wpadający na jej 123 km Dopływy: Wogra, Odpust, Bliska Struga, Brusna, Karsina, Lubiatówka Źródła: w okolicach Jeziora Kolbackiego, przepływa przez jeziora Dębno, Koprzywno,

22 30. Mogilnica Połczyn-Zdrój, Białogard 31. Liśnica Grzmiąca, Tychowo Świdwiński, Białogardzki Pojezierze Drawskie Dorzecze Parsęty Białogardzki, Szczecinecki Dorzecze Parsęty 32. Topiel Rąbino, Białogard Świdwiński Białogardzki Dorzecze Parsęty 33. Pokrzywnica Sławoborze, Białogard 34. Radew Bobolice, Świerzyno, Manowo, Biesiekierz, Karlino Świdwiński Białogardzki Dorzecze Parsęty Koszaliński Białogardzki Dorzecze Parsęty Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 44 km 150,4 km 2 Lewobrzeżny dopływ Parsęty 42 km 179,9 km 2 Prawobrzeżny dopływ Parsęty 17 km 80 km 2 Lewobrzeżny dopływ Parsęty 29 km 247 km 2 Lewobrzeżny dopływ Parsęty 83 km 1091,5 km 2 Prawobrzeżny dopływ Parsęty Dopływy: Grudzianka, Świerznica, źródła w okolicy Połczyna-Zdroju, uchodzi do Parsęty za Białogardem Dopływ: Leszczynka, źródła na Pojezierzu Drawskim, dopływ Parsęty, do której uchodzi w Białogardzie Jest to struga uchodząca do Parsęty za Białogardem. Miejscowości leżące nad rzeką: Kamosowo, Stanomino w Powiecie Białogardzkim Dopływy: Młynówka, Mielnica, Ponik, źródła w okolicach Słowieńska, uchodzi do Parsęty w okolicach Rościna Źródła rzeka ta ma w okolicy Bobolic, następnie wpływa do Jeziora Kwiecko, przepływa przez sztuczne jeziora Hajka i Rosnowskie, Kanał Rosnowski, Radew uchodzi do Parsęty w Karlinie 1.3. Obszary ochrony przyrody Tereny objęte Programem są bogate w obszary chronionego krajobrazu, które są istotnymi walorami z punktu widzenia krajobrazowego i krajoznawczego. Poszczególne obszary chronione różnią się od siebie statusem. Najważniejsze są parki narodowe i rezerwaty. Tereny pojezierne i dorzecza objęte zostały również ochroną jako parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, zespoły przyrodniczo krajobrazowe, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz obszary Natura Najważniejszym obszarem objętym ochroną przyrody w granicach terytorium Programu jest Drawieński Park Narodowy. Leży on na pograniczu województwa: Zachodniopomorskiego, Wielkopolskiego i Lubuskiego. Zajmuje centralną część zwartego kompleksu leśnego, zwanego Puszczą Drawską. W obszarze objętym Programem zajmuje południową część Pojezierza Drawskiego, na terenie Gminy Drawno (powiat choszczeński), wzdłuż rzeki Drawy. Drawieński Park Narodowy leży również na zachodnim skraju Pojezierza Wałeckiego, wzdłuż biegu rzeki Płociczna, gdzie utworzono również cenne przyrodniczo obszary ścisłej ochrony. Najważniejszymi atrakcjami Parku są dwie wymienione wyżej rzeki: Drawa i Płociczna, tworzące malownicze meandry. Park leży w całości w zlewni Drawy i ma powierzchnię 11,4 tys. ha. Na terenie Parku leży ciąg jezior rynnowych. Lasy stanowią 80% powierzchni Drawieńskiego Parku Narodowego. Park jest dostępny dla turystów, przebiega przez niego wiele szlaków turystycznych, w tym najważniejszy szlak kajakowy na Drawie (również na rzece Płociczna). Dyrekcja Parku znajduje się w Drawnie Zasady udostępniania Drawieńskiego Parku Narodowego dla ruchu turystycznego, w tym turystyki wodnej, zamieszczone są na stronie

23 Drawski Park Krajobrazowy utworzony został w centralnej części Pojezierza Drawskiego i w całości leży w Województwie Zachodniopomorskim, na terenie gmin: Barwice, Borne Sulinowo (powiat szczecinecki), Połczyn Zdrój (powiat świdwiński), Drawno, Złocieniec, Czaplinek (powiat drawski). Zajmuje powierzchnię 41,4 tys. ha, zaś otulina ma powierzchnię 22,2 tys. ha. Jest to teren bardzo urozmaicony krajobrazowo. W dolinach wzgórz morenowych są liczne jeziora, często połączone rzekami. Jeziora zajmują 10,5% powierzchni Parku. Na terenie Parku znajduje się 48 jezior o powierzchni ponad 1 ha. Są to głównie jeziora rynnowe, o dużej powierzchni, głębokości oraz bardzo urozmaiconej linii brzegowej. Największym jeziorem Parku jest Jezioro Drawsko. Na uwagę zasługują jeziora lobeliowe, ze stanowiskami reliktowych roślin. Park jest dostępny dla turystów i ze względu na istotne walory krajobrazowe i krajoznawcze jest jednym z atrakcyjniejszych turystycznie obszarów w Polsce. Dyrekcja Parku znajduje się w Złocieńcu. 18 Barlinecko Gorzowski Park Krajobrazowy położony jest w południowej części Województwa Zachodniopomorskiego i w północnej części Województwa Lubuskiego. Łączna powierzchnia Parku to prawie 24 tys. ha, z czego część zachodniopomorska zajmuje 11,8 tys. ha. Leży na terenie gmin: Barlinek, Nowogródek Pomorski (powiat myśliborski), Pełczyce (powiat choszczeński). Na terenie parku na Pojezierzu Pomorskim i Myśliborskim znajduje się 75 jezior o powierzchni powyżej 1 ha. Największym zbiornikiem wodnym Parku jest Jezioro Barlineckie. Inne istotne jeziora to Lubie i Chłop. Lasy zajmują 81% powierzchni Barlinecko Gorzowskiego Parku Krajobrazowego. Dyrekcja Parku znajduje się w Kłodawie, w Województwie Lubuskim. 19 Cedyński Park Krajobrazowy położony jest w całości w Województwie Zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim i obejmuje gminy: Cedynia, Chojna, Mieszkowice, Moryń. Zajmuje powierzchnię 30,8 tys. ha. Wchodzi w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Doliny Dolnej Odry. W granicach obszaru objętego Programem największym zbiornikiem wodnym na terenie Parku jest Jezioro Mętno. Natomiast w otulinie Parku na uwagę zasługuje Jezioro Morzycko, którego maksymalna głębokość wynosi 60 m i część misy jeziora znajduje się poniżej poziomu morza. 20 Na terenie gminy Węgorzyno, leżącej w Dorzeczu Regi, znajduje się część Ińskiego Parku Krajobrazowego. Dyrekcja Parku znajduje się w Złocieńcu (razem z Dyrekcją Drawskiego Parku Krajobrazowego). W celu ochrony środowiska przyrodniczego utworzone zostały również obszary chronionego krajobrazu, których część leży na terenie objętym niniejszym Programem. Należy tu wymienić następujące obszary (niektóre z nich, jak np. Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Radwi, tylko częściowo obejmują analizowany teren): 21 Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Szczecineckie, Obszar Chronionego Krajobrazu Choszczno-Drawno, Obszar Chronionego Krajobrazu Barlinek, Obszar Chronionego Krajobrazu rzeka Korytnica, Obszar Chronionego Krajobrazu Myślibórz, Obszar Chronionego Krajobrazu Okolice Kalisza Pomorskiego, Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierze Drawskie, Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Radwi. 18 Oficjalna strona Drawskiego Parku Krajobrazowego we/pk1.html Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s

24 W Województwie Zachodniopomorskim znajduje się 81 rezerwatów przyrody, będącymi obszarami ochrony ścisłej. Rezerwaty i obszary ochrony ścisłej zlokalizowane są na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Na terenie opisanych wcześniej obszarów objętych ochroną przyrody znajdują się następujące rezerwaty: Drawieński Park Narodowy - na terenie Województwa Zachodniopomorskiego znajduje się 8 obszarów ochrony ścisłej: Dębina", Drawski Matecznik", Głodne Jeziorka", Grabowy Jar", Płociczna", Sicienko", Stare Buki", Tragankowe Urwisko", Drawski Park Krajobrazowy na jego terenie znajduje się 8 rezerwatów: Brunatna Gleba", Dolina Pięciu Jezior", Jezioro Czarnówek", Jezioro Prosino", Przełom rzeki Dębnicy", Torfowisko nad Jeziorem Morzysław Mały", Torfowisko Toporzyk", Zielone Bagna", Barlinecko Gorzowski Park Krajobrazowy w granicach Województwa Zachodniopomorskiego zlokalizowane są 2 rezerwaty: Markowe Błota i Skalisty Jar Libberta, Cedyński Park Krajobrazowy - na terenie objętym Programem znajduję się 2 rezerwaty: Olszyny Ostrowskie, Dąbrowa Krzymowska. Rezerwaty zlokalizowane są również poza Drawieńskim Parkiem Narodowym i parkami krajobrazowymi. Na terenie Pojezierza Drawskiego znajduje się łącznie 14 rezerwatów (wliczając w to wymienione wyżej). Na terenie Pojezierza Wałeckiego w obszarze Powiatu Wałeckiego znajduje się 8 rezerwatów przyrody. Na terenie Pojezierza Myśliborskiego znajduje się 7 rezerwatów, w Dorzeczu Regi 3 rezerwaty, a w Dorzeczu Parsęty 1 rezerwat. 22 Obszary objęte Programem Natura 2000 zlokalizowane są w następujących krainach: 23 Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków: Ostoja Drawska, Puszcza Barlinecka, Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Bagno i Jezioro Ciemino, Bobolickie Jeziora Lobeliowe, Jezioro Czaplineckie, Jezioro Śmiadowo, Jezioro Szczecineckie, Jezioro Bobęcińskie, Diabelskie Pustacie, Uroczyska Puszczy Drawskiej, Lasy Puszczy nad Drawą, Dolina Piławy, Dolina Płoni i Jezioro Miedwie, Jezioro Lubie i Dolina Drawy, Lasy Bierzwnickie, Pojezierze Myśliborskie, Jezioro Kozie, Dorzecze Parsęty, Trzebiatowsko Kołobrzeski Pas Nadmorski, Brzeźnicka Węgorza. Warto zauważyć, że na obszarze realizacji Programu, w gminie Przelewice (Pojezierze Myśliborskie) znajduje się Ogród Dendrologiczny, gdzie znajdują się oczka wodne i w którym zgromadzono ponad 1000 cennych przyrodniczo gatunków drzew i krzewów. 24 Opisane obszary, objęte różnymi formami ochrony przyrody, tworzą wraz z jeziorami i rzekami bogactwo walorów naturalnych w zakresie turystyki wodnej. Objęcie ochroną przyrody obszarów pojeziernych i dorzeczy z jednej strony podnosi atrakcyjność turystyczną analizowanego obszaru, z drugiej strony jest formą ograniczenia ruchu turystycznego. Ten aspekt omówiony zostanie w rozdziale III Programu

25 2. Infrastruktura techniczna do rozwoju i uprawiania turystyki wodnej i zagospodarowanie jezior i rzek Jednym z dwóch elementów analizy zagospodarowania turystycznego obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi jest infrastruktura techniczna dla turystyki wodnej. Składają się na nią: drogi i dostępność komunikacyjna, baza noclegowa, baza gastronomiczna, infrastruktura dla turystyki wodnej zagospodarowanie jezior i rzek, wodne szlaki turystyczne. W tym podrozdziale dokonana zostanie inwentaryzacja i analiza potencjału w zakresie infrastruktury turystycznej obszaru objętego Programem. W następnym podrozdziale omówiona zostanie infrastruktura społeczna. Elementy infrastruktury technicznej i społecznej dla turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi przedstawia rysunek 5. Rysunek 5: Infrastruktura turystyczna dla rozwoju turystyki wodnej Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 2.1. Drogi i dostępność komunikacyjna Analizując dostępność komunikacyjną obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi odnieść należy się do uwarunkowań dotyczących całego Regionu. Jak oceniono w cytowanym już audycie turystycznym, Województwo Zachodniopomorskie charakteryzuje się względnie

26 dobrą dostępnością komunikacyjną. 25 Region jest najlepiej skomunikowany z południowo zachodnią częścią Polski. Jest również łatwo dostępny dla turystów zagranicznych z Niemiec, Danii, Szwecji. Województwo Zachodniopomorskie jest słabiej dostępne dla mieszkańców centralnej i południowo wschodniej Polski. Jednocześnie, wskaźnik gęstości połączeń drogowych wynosi 65,5 km na 100 km 2 i jest niższy, niż średnia w Polsce. Świadczy to o deficycie dróg. Analizując dostępność obszarów pojeziernych i dorzeczy, uwzględnić należy ich położenie w południowej, południowo wschodniej i północno wschodniej części Województwa Zachodniopomorskiego. Duży udział terenów leśnych i akwenów wodnych powoduje, że istotniejsze znaczenie ma stan techniczny dróg, a nie ich gęstość. 26 Dobrą dostępność komunikacyjną gwarantują drogi krajowe i międzynarodowe, które charakteryzuje względnie dobry stan techniczny. Część tych dróg przebiega poprzez analizowany obszar. Jeśli chodzi o połączenia kolejowe, obszar pojezierny nie jest obecnie dobrze skomunikowany. Z pewnością korzystnie wpłynie na kolejową dostępność komunikacyjną reaktywowanie połączenia kolejowego Piła Szczecin, przez Wałcz. 27 Kołobrzeg jest natomiast dobrze skomunikowany połączeniami kolejowymi z większością regionów. Poniżej przedstawione są wnioski dotyczące dostępności komunikacyjnej poszczególnych krain objętych Programem. Wnioski dot. dostępności komunikacyjnej Pojezierza Drawskiego opracowane zostały na podstawie strategicznego programu, dot. rozwoju turystyki tego obszaru: 28 Pojezierze Drawskie leży w środkowo-wschodniej części Pomorza Zachodniego. Ze względu na swoje naturalne walory tj. duże zalesienie i dużą ilość jezior (zajmują 5% powierzchni terenu na tym obszarze) komunikacja jest ograniczona, mimo niedalekiej odległości granicy polsko-niemieckiej i bliskości morza sieć komunikacyjna jest niedostatecznie rozwinięta, więc turyści z zagranicy również mają utrudniony dojazd, przeciętna gęstość, jak i jakość dróg wpływa niekorzystnie na rozwój turystyki w regionie, łączność między miastami Pojezierza Drawskiego jest w niektórych miejscach utrudniona, sieć bezpośrednich i pośrednich połączeń autobusowych miast Pojezierza Drawskiego z innymi rejonami Polski jest słabo rozwinięta, Pojezierze Drawskie połączone jest infrastrukturą kolejową z większością dużych miast w Polsce, Przez Powiat Szczecinecki przebiegają 3 magistrale, w tym o znaczeniu krajowym: Poznań-Szczecinek- Kołobrzeg, Gdańsk-Chojnice-Szczecin oraz linia lokalna Szczecinek Miastko - Słupsk, drogi główne (krajowe): nr 10: Granica Państwa Lubieszyn Szczecin Stargard Szczeciński - Rzecz Kalisz Pomorski Mirosławiec Piła Pawłówek Białe Błota Wypaleniska Przyłubie Toruń Lipno Sierpc Drobin Płońsk, nr 11: Kołobrzeg Koszalin Bobolice Szczecinek Okonek Podgaje Piła Ujście Chodzież Oborniki Poznań Kórnik Jarocin Pleszew Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Kępno Kluczbork Lubliniec Twaróg Bytom (na długości 35,3 km), nr 20: Stargard Szczeciński Chociwel Węgorzowo Drawsko Pomorskie Złocieniec Czaplinek Szczecinek Biały Bór Miastko Bytów Kościerzyna Żukowo Gdynia (na długości 70,3 km), 25 Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s Jw. s Strategia i program operacyjny rozwoju produktu turystycznego oraz markowej infrastruktury turystycznej Cztery Pory Roku dla Pojezierza Drawskiego, PART SA na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Warszawa

27 drogi drugorzędne: nr 150: Łobez Drawsko Pomorskie, nr 151: Węgorzyno Łobez Świdwin, nr 152: Świdwin Połczyn-Zdrój, nr 162: Świdwin Drawsko Pomorskie, nr 163: Połczyn-Zdrój Czaplinek Wałcz, nr 171: Czaplinek Barwice Grzmiąca Bobolice (37,295 km), nr 172: Połczyn-Zdrój Barwice Szczecinek (33,639 km), nr 173: Drawsko Pomorskie Połczyn-Zdrój, nr 177: Mirosławiec Czaplinek. Stan dróg systematycznie poprawia się we wszystkich trzech powiatach, na terenie których leży Pojezierze Drawskie, nr 1962Z Ostrowice Złocieniec Kalisz Pomorski (droga po modernizacji). Pojezierze Myśliborskie leży w południowo-zachodniej części Pomorza Zachodniego. Ze względu na swoje naturalne walory tj. duże zalesienie i dużą ilość jezior (zajmują 3% powierzchni terenu na tym obszarze) komunikację ma ograniczoną. Wnioski dot. dostępności komunikacyjnej są następujące: 29 Pojezierze Myśliborskie położone jest koło wielkich aglomeracji: na południe od Szczecina, na północny-zachód od Poznania oraz na wschód od Berlina, jego obszar rozciąga się równoleżnikowo z zachodu na wschód, Pojezierze Myśliborskie jest przecięte magistralami biegnącymi z północy na południe: na zachodzie jest to magistrala kolejowa łącząca Szczecin i Świnoujście ze Śląskiem, środek obszaru przecina droga szybkiego ruchu, ruch równoleżnikowy obsługują wyłącznie słabej jakości drogi lokalne, dawne połączenia kolejowe są nieczynne, pozostałe drogi główne: nr 26: przejście graniczne w Krajniku Dolnym Chojna Myślibórz węzeł na drodze ekspresowej S3 w Renicach, nr 31: Szczecin Gryfino Chojna Mieszkowice Kostrzyn nad Odrą do Słubic, nr 23: Słubice Kostrzyn nad Odrą Myślibórz, drogi drugorzędne: nr 124: granica państwa Osinów Dolny Cedynia Chojna, nr 125: wieś przygraniczna Bielinek Cedynia Moryń, nr 128: Rów Myślibórz Ławy, nr 151: łączy Świdwin z Gorzowem Wielkopolskim i przebiega na trasie Świdwin Łobez Węgorzyno Rzecz Choszczno Barlinek, nr 156: Lipiany Barlinek Strzelce Krajeńskie (łączy powiaty Pyrzycki, Myśliborski, Strzelecko Drezdenecki w Wielkopolsce), obszar Pojezierza Myśliborskiego stanowi korytarz ekologiczny, łączący tereny nad Odrą poprzez Pojezierze Myśliborskie z Pojezierzem Drawskim, największy ruch drogowy odbywa się po drogach krajowych (S3 Świnoujście Jakuszyce, nr 23 Myślibórz Sarbinowo, nr 26 Renice Myślibórz Cedynia, nr 31 Szczecin Słubice) oraz wojewódzkich. Istotnym węzłem komunikacji drogowej jest Wałcz. Przez Pojezierze Wałeckie przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie. 30 Wnioski dot. dostępności komunikacyjnej Pojezierza Wałeckiego są następujące: Pojezierze Wałeckie posiada dobrą dostępność komunikacyjną w Wałczu krzyżują się dwie drogi krajowe nr 22 z Gorzowa do Elbląga i nr 10 ze Szczecina w kierunku Warszawy, Pojezierze Wałeckie jest dobrze skomunikowane z Wielkopolską i Ziemią Lubuską, a dzięki drogom prowadzącym na północ łączy się z Pojezierzem Drawskim, stan dróg jest zadowalający i ciągle poprawia się, drogi główne (krajowe): nr 10: Granica Państwa Lubieszyn Szczecin Stargard Szczeciński Recz Kalisz Pomorski Mirosławiec Piła Toruń Lipno Sierpc Drobin Płońsk, 29 sieć drogowa RDW Chojna i Białogard. 30 Wałcz. Wędrówki po mieście i okolicach. Przewodnik z mapami tras, Oficyna Wydawnicza Nie byle co na zlecenie Urzędu Miasta Wałcz, Wałcz 2010, s

28 nr 22: Granica Państwa w Kostrzynie Gorzów Wielkopolski Strzelce Krajeńskie Dobiegniew Wałcz Człuchów Chojnice Czersk Starogard Gdański Malbork Elbląg Granica Państwa w Grzechotkach, drogi drugorzędne: nr 163: Kołobrzeg Karlino Białogard Połczyn-Zdrój Czaplinek Wałcz, nr 177: Czaplinek Mirosławiec Tuczno Człopa Wieleń, nr 178: Wałcz Trzcianka Czarnków Oborniki, nr 179: łączy Rusinowo na DK nr 22 z Piłą. Dorzecze Parsęty leży od strony wschodniej na przecięciu dwóch dróg wiodących z zachodu (od Szczecina) na wschód i z centralnej Polski na Pobrzeże Bałtyckie w Kołobrzegu. Wnioski dot. dostępności komunikacyjnej dorzecza Parsęty są następujące: 31 Dorzecze Parsęty przecina droga krajowa nr 6, łącząca Szczecin z Gdańskiem i dostępność równoleżnikowa jest dobra (droga nr 6 przecina Parsętę przy ujściu Radwi, w Karlinie), dostępność południkowa analizowanego obszaru jest mniej atrakcyjna, sieć dróg wojewódzkich i powiatowych nie jest zbyt gęsta, stan dróg poprawia się systematycznie realizowane i planowane są inwestycje drogowe, zwiększające dostępność dorzecza Parsęty, drogi główne (krajowe): nr 10: Granica Państwa Kołbaskowo Goleniów Nowogard Płoty Karlino Koszalin Sianów Sławno Słupsk Lębork Wejherowo Reda Rumia Gdynia Gdańsk Pruszcz Gdański, Drogi drugorzędne: nr 102: Międzyzdroje Dziwnów Trzebiatów Kołobrzeg, nr 162: Kołobrzeg (poprzez drogę 102 z drogą 173) z Drawskiem Pomorskim, nr 163: Połczyn-Zdrój Białogard Karlino Kołobrzeg, nr 166: łączy Białogard z DK nr 6 od strony wschodniej, nr 167: biegnie z Tychowa do Koszalina, nr 169: łączy Bobolice z drogą wojewódzką nr 163, prowadzącą z Połczyna-Zdroju do Kołobrzegu. Dorzecze Regi posiada gęstą sieć dróg drugorzędnych, których stan jest sukcesywnie poprawiany. Wnioski dot. dostępności komunikacyjnej dorzecza Regi są następujące: 32 Przez Dorzecze Regi przebiega główna droga Pomorza, łącząca Szczecin z Gdańskiem (jest to droga krajowa nr 6), która poprowadzona jest przez gm. Płoty i Gryfice i przecina Regę poniżej Jeziora Rejowickiego, według planu rozwoju lokalnego powiatu gryfickiego, stan dróg i ich gęstość nie był zadowalający największą gęstość i jakość dróg analizowanego obszaru posiadały Gryfice, obecnie są realizowane inwestycje drogowe, mające poprawić dostępność komunikacyjną i stan dróg (m.in. zakończony pierwszy etap przebudowy drogi powiatowej 152Z na odcinku Mrzeżyno Dźwirzyno Kołobrzeg), dostępność komunikacyjna powiatu łobeskiego jest mniejsza mniej rozwinięta gęstość sieci, droga krajowa nr 20 przebiega tylko południowym skrajem na terenie gm. Węgorzyno, gęsto rozwinięta jest natomiast sieć dróg drugorzędnych, w tym łączących powiat łobeski z pozostałymi subregionami Województwa Zachodniopomorskiego, z analizy działań Powiatowego Zarządu Dróg wynika, że prace remontowe prowadzone są głównie na terenie gm. Łobez, drogi główne (krajowe): nr 10: Granica Państwa Kołbaskowo Goleniów Nowogard Płoty Karlino Koszalin Sianów Sławno Słupsk Lębork Wejherowo Reda Rumia Gdynia Gdańsk Pruszcz Gdański, nr 20: Stargard Szczeciński Chociwel Węgorzyno Drawsko Pomorskie Złocieniec Czaplinek Szczecinek Biały Bór Miastko Bytów Kościerzyna Żukowo - Gdynia, 31 sieć drogowa RDW Koszalin i Białogard sieć drogowa RDW Gryfice

29 drogi drugorzędne: nr 102: Międzyzdroje Dziwnów Trzebiatów Kołobrzeg, nr 103: Kamień Pomorski Trzebiatów, nr 105: Świerzno z DK nr 6, przechodzi przez Gryfice, nr 109: Płoty Gryfice Trzebiatów Mrzeżyno, nr 110: Gryfice Cerkwica, nr 146: łączy drogę 106 z drogą 147, wiodącą do miasta Łobez, nr 147: łączy drogę 144 z miastem Łobez, nr 148: Starogard Łobeski Łobez Drawsko Pomorskie, nr 151: łączy Świdwin z Gorzowem Wielkopolskim, przebiega na trasie Łobez Węgorzyno, nr 152: łączy drogę 163 z DK nr 6 w Płotach, nr 162: Kołobrzeg (poprzez drogę 102 z drogą 173) z Drawskiem Pomorskim Baza noclegowa Baza noclegowa jest tym elementem turystycznego zagospodarowania, bez którego nie jest możliwe zatrzymanie turystów zainteresowanych pobytem na obszarach pojezierzy i dorzeczy. Analizując bazę noclegową obszaru objętego Programem uwzględnić należy następujące czynniki: duże zróżnicowanie obszarowe poszczególnych krain objętych Programem, różnice w zagospodarowaniu turystycznym, w tradycjach turystycznych i realizowanych inwestycjach w turystykę, uwzględnienie bazy noclegowej zlokalizowanej wokół jezior i wzdłuż biegów turystycznych szlaków wodnych, jako najbardziej pożądanej z punktu widzenia rozwoju turystyki wodnej (obiekty noclegowe przy zbiornikach wodnych są częścią zagospodarowania turystycznego jezior i rzek). Tabela 4 przedstawia bazę noclegową obszaru objętego Programem, z uwzględnieniem poszczególnych krain. Analizowane dane dotyczą 2010 r. Na ich podstawie można stwierdzić, że na Pojezierzu Drawskim, Myśliborskim, Wałeckim oraz w dorzeczu Parsęty i Regi znajdowało się w ubiegłym roku miejsc noclegowych w 201 obiektach. W Województwie Zachodniopomorskim odnotowano w 2010 r miejsc noclegowych w 816 obiektach. Na analizowanym obszarze znajduje się 28% miejsc noclegowych całego Regionu. W samym pasie pojeziernym jest miejsc noclegowych, co stanowi tylko 6% miejsc noclegowych Regionu. 33 Należy zaznaczyć, że na tę wartość składa się bogata baza noclegowa gmin położonych nad Bałtykiem: miasta Kołobrzeg, gminy wiejskiej Kołobrzeg oraz gminy Trzebiatów. Włączenie tych gmin w znaczący sposób zwiększa potencjał bazy noclegowej analizowanego obszaru. Dla przykładu, w Kołobrzegu znajduje się ponad miejsc noclegowych w 59 obiektach, zaś na Pojezierzu Drawskim jest miejsc noclegowych w 44 obiektach. To pojezierze jest najbardziej zasobne w bazę noclegową, która zlokalizowana jest przede wszystkim w gminach Złocieniec i Czaplinek, w pobliżu zbiorników wodnych. Na Pojezierzu Myśliborskim i Pojezierzu Wałeckim znajduje się podobna liczba miejsc noclegowych i taka sama liczba obiektów. dorzecze Regi jest dość ubogie w rejestrowaną bazę noclegową. Znajduje się tu 29 obiektów, z czego 20 na terenie gminy Trzebiatów. Na terenie dorzecza Parsęty jest miejsc noclegowych w 99 obiektach, z czego miejsc w 96 obiektach położonych jest na terenie miasta i gminy Kołobrzeg (tabela 4). 33 Zgodnie z Planem zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego, pas pojezierzy skupiał 6,3% miejsc noclegowych Regionu i odwiedziło ten teren 107 tys. turystów (10% ogólnej liczby turystów odwiedzających Województwo Zachodniopomorskie). Średnia długość pobytu wyniosła 3,8 dnia i była krótsza, niż w pasie nadmorskim. W pasie pojeziernym ujęto Pojezierze Dobiegniewskie i Pojezierze Ińskie

30 Tabela 4: Baza noclegowa obszaru objętego Programem obiekty i miejsca noclegowe ogółem wg GUS -u Lp. Jednostka terytorialna Obiekty ogółem Miejsca noclegowe ogółem 1. Złocieniec Czaplinek Połczyn-Zdrój Szczecinek Drawsko Pomorskie Borne Sulinowo Drawno Szczecinek Kalisz Pomorski o. Ostrowice Grzmiąca Barwice 0 0 Razem Pojezierze Drawskie Myślibórz Barlinek Chojna Moryń Nowogródek Pomorski Przelewice Trzcińsko-Zdrój Lipiany Pełczyce 0 0 Razem Pojezierze Myśliborskie Wałcz - miasto Mirosławiec Tuczno Wałcz - gmina Człopa 1 16 Razem Pojezierze Wałeckie Trzebiatów Świdwin - miasto Węgorzyno Świdwin - gmina Gryfice Łobez Płoty Resko 0 0 Razem Dorzecze Regi Kołobrzeg - miasto Kołobrzeg - gmina Karlino Białogard - miasto Dygowo Białogard - gmina Gościno Tychowo 0 0 Razem Dorzecze Parsęty RAZEM Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie danych GUS-u

31 Istotne znaczenie ma określenie udziału ruchu turystycznego w bazie noclegowej. Niestety, tutaj zarówno liczba miejsc noclegowych w bazie noclegowej, jak i korzystających z niej podawane są łącznie. Trudno ocenić, które obiekty i w jakim stopniu są wykorzystywane przez uprawiających turystykę wodną. Doświadczenia organizatorów turystyki wodnej wskazują, że wielu żeglarzy nocuje na swoich jachtach, zaś kajakarze wybierają nocleg pod namiotem lub w turystycznej bazie noclegowej, zlokalizowanej w pobliżu wody. Można założyć zatem, że baza dla turystyki wodnej jest zlokalizowana wokół jezior i w pobliżu rzek. Zostanie ona omówiona specjalnie w podrozdziale 2.4. Obszar objęty Programem odwiedziło w 2010 r turystów, którym udzielono noclegów. W takim ujęciu było to 28,9% ruchu turystycznego Regionu. Średnia długość pobytu w bazie noclegowej wynosiła 5,9 doby. Również i tutaj należy uwzględnić, że bardzo duży wpływ na wielkość ruchu turystycznego miało uwzględnienie gminy i miasta Kołobrzeg oraz gminy Trzebiatów, charakteryzujących się dużym ruchem turystycznym. Jeśli nie uwzględnimy w statystyce wymienionych gmin, stwierdzić należy, że analizowany obszar odwiedziło turystów, którym udzielono noclegów. Średnia długość pobytu w bazie noclegowej wyniosła 3,3 doby. Oddzielnie potraktować należy pas pojezierny, który odwiedziło turystów, którym udzielono noclegów. Tym samym długość pobytu na pojezierzach wynosiła 3,4 doby. Pojezierze Drawskie odwiedziło w 2010 r turystów, w tym 3593 zagranicznych. Na Pojezierze Myśliborskie przyjechało turystów, z czego 2620 stanowili turyści zagraniczni. Pobyt na Pojezierzu Wałeckim wybrało turystów, w tym turystów zagranicznych. Porównanie danych z lat 2008 i 2010 pokazuje, że na Pojezierzu Drawskim rośnie liczba odwiedzających i długość ich pobytu (średnia długość pobytu wyniosła w 2010 r. 4,1 dni). Nie we wszystkich gminach GUS zarejestrował obiekty i miejsca noclegowe. Należy jednak pamiętać, że funkcjonujące w szczególności na terenach małych gmin obiekty typu pokoje gościnne i gospodarstwa agroturystyczne nie są objęte statystyką GUS-u. We współpracy z gminami, powiatami oraz organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz rozwoju lokalnego, w tym rozwoju turystycznego, obszaru objętego Programem podjęto próbę określenia ilości obiektów w bazie noclegowej. Niestety, nie ma możliwości oszacowania w oparciu o wiarygodne źródła wielkości ruchu turystycznego w tych obiektach. Tabela 5: Baza noclegowa obszaru objętego Programem obiekty i miejsca noclegowe w poszczególnych kategoriach wg danych gmin Lp. Jednostka terytorialna Hotele, motele, pensjonaty inne obiekty hotelarskie Gospodarstwa agroturystyczne Schroniska i szkolne schroniska młodzieżowe Kampingi pola namiotowe i biwakowe Ośrodki wczasowe i wypoczynkowe Pokoje gościnne 1. Barwice Borne Sulinowo Czaplinek Drawno Drawsko Pomorskie Grzmiąca Kalisz Pomorski Ostrowice Połczyn-Zdrój Szczecinek Szczecinek - gmina Inne 34 Jednym z obiektów jest nowo otwierany w tym roku Hotel*** Zieliński w Szczecinku

32 12. Złocieniec Razem Pojezierze Drawskie Barlinek Chojna Lipiany Moryń Myślibórz Nowogródek Pomorski Pełczyce Przelewice Trzcińsko-Zdrój Razem Pojezierze Myśliborskie 1. Człopa Mirosławiec Tuczno Wałcz Wałcz - gmina Razem Pojezierze Wałeckie 1. Gryfice Łobez Płoty Resko Świdwin Świdwin Trzebiatów Węgorzyno Razem Dorzecze Regi Białogard Białogard - gmina Dygowo Gościno Karlino Kołobrzeg Kołobrzeg - gmina Tychowo Razem Dorzecze Parsęty RAZEM Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie danych gmin i powiatów GUS w prowadzonych statystykach uwzględnia 52 obiekty hotelowe. Dodatkowo w statystykach ujmowane są inne obiekty hotelowe, świadczące usługi hotelarskie, którym nie została nadana kategoria. Na obszarze objętym Programem są 43 obiekty skategoryzowane, w tym 31 obiektów hotelowych. Z danych gmin wynika natomiast, że na analizowanym terenie występują 74 obiekty hotelowe. Warto wskazać, że informatory turystyczne i bazy gmin często posługują się nazwami hotel, pensjonat, motel w odniesieniu do obiektów, które nie mogą posługiwać się tymi nazwami. Brak możliwości weryfikacji, na podstawie danych gmin i danych GUS-u, o jakie obiekty chodzi. Poniżej przedstawiono wykaz obiektów skategoryzowanych

33 Tabela 6: Skategoryzowana baza noclegowa obszaru objętego Programem w Ewidencji Obiektów Hotelarskich Ministerstwa Sportu i Turystyki Hotel Motel Pensjonat Kemping Schronisko młodzieżowe *** Restauracja 32 Motel Gryfice ** PEK Kołobrzeg ***** Auquarius" SPA Kołobrzeg ***** Marine Kołobrzeg **** Senator Dźwirzyno **** Arka Medical Kołobrzeg **** BalticPlaza Kołobrzeg **** Leda SPA Kołobrzeg *** Alma Barlinek *** Barlinek Barlinek *** City Park Barlinek *** Abrava Drawsko Pomorskie *** New Skanpol Kołobrzeg *** Villa Maksymilian Kołobrzeg *** Zdrojowy Pro-Vita Kołobrzeg ** Stop Białograd ** Hexagon Grzybowo ** Residence Szczecinek ** Biały Domek Wałcz * Stop Karlino * Polani Połczyn-Zdrój * Merkury Szczecinek * Pojezierze Szczecinek *** Pod Zegarem Barlinek *** Żółty Domek Szczecinek ** Pod Wozem Trzebiatów * Pod Łabędziem Barlinek * Kama Kołobrzeg * Pod Kasztanami Kołobrzeg ** Relax Kołobrzeg *** Baltic Kołobrzeg *** Camping 88 Kołobrzeg ** Camping Wajk Czaplinek ** Drawtur Czaplinek ** Agrotur Dygowo ** Bursztynek Kołobrzeg ul. Śliwińskiego 1 Kołobrzeg Tadeuszówka Połczyn Zdrój ul. Artyleryjska 9 Szczecinek ul. Kościuszki Szczecinek ul. Szczecińska 88 Świdwin Stanica Wodna Złocieniec Źródło: Opracowanie własne na podstawie Ewidencji Obiektów Hotelarskich Ministerstwa Sportu i Turystyki Baza gastronomiczna Podobnie, jak w przypadku bazy noclegowej, baza gastronomiczna służąca turystyce wodnej zlokalizowana jest przede wszystkim w okolicach jezior i wzdłuż biegów rzek. Jednak, z punktu widzenia rozwoju turystyki w poszczególnych gminach należy uwzględnić również zaplecze związane z funkcją miejską. Tabela 7: Baza gastronomiczna obszaru objętego Programem obiekty danych gmin Lp. Jednostka terytorialna Restauracje Pizzerie Kawiarnie Cukiernie Bary Puby 1. Barwice Borne Sulinowo Czaplinek Drawno Drawsko Pomorskie Grzmiąca Kalisz Pomorski Ostrowice Połczyn-Zdrój Szczecinek Szczecinek - gmina Złocieniec Razem Pojezierze Drawskie Barlinek Chojna Lipiany Inne obiekty gastronomiczne

34 4. Moryń Myślibórz Nowogródek Pomorski Pełczyce Przelewice Trzcińsko-Zdrój Razem Pojezierze Myśliborskie Człopa Mirosławiec Tuczno Wałcz Wałcz - gmina Razem Pojezierze Wałeckie Gryfice Łobez Płoty Resko Świdwin Świdwin - gmina Trzebiatów Węgorzyno Razem Dorzecze Regi Białogard Białogard - gmina Dygowo Karlino Kołobrzeg Kołobrzeg Gościno Tychowo Razem Dorzecze Parsęty RAZEM Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie danych gmin i powiatów Jeśli oceniamy bazę gastronomiczną obszaru objętego Programem zauważamy, że jest ona bardzo zróżnicowana w poszczególnych krainach. Pojezierze Drawskie ma względnie równomiernie rozwiniętą bazę gastronomiczną. Najwięcej lokali znajduje się w miastach powiatowych i są one związane z pełnioną przez nie funkcją lokalnych ośrodków miejskich o istotnym znaczeniu. Baza gastronomiczna na pojezierzach jest lepiej rozwinięta, niż w obu dorzeczach (to samo dotyczy bazy noclegowej). Jednakże, analizując bazę gastronomiczną obu dorzeczy nie uwzględniono potencjału nadmorskich gmin (miasta Kołobrzeg, gminy Kołobrzeg i gminy Trzebiatów), których baza noclegowa i gastronomiczna związana jest z obsługą turystów przebywających nad morzem. Nieco lepiej rozwinięta jest baza gastronomiczna w miejskich ośrodkach dorzecza Parsęty i Regi, głównie miastach powiatowych. Tereny gmin wiejskich są słabiej zagospodarowane i nie posiadają wystarczającej ilości obiektów noclegowych i gastronomicznych, aby stworzyć atrakcyjną ofertę pobytową dla turystyki wodnej Zagospodarowanie jezior i rzek Z punktu widzenia rozwoju turystyki wodnej kluczowe znaczenie ma zagospodarowanie jezior i rzek. Chodzi o specjalistyczną infrastrukturę, dedykowaną żeglarzom, kajakarzom, windsurferom

35 Infrastruktura służąca do uprawiania turystyki wodnej, wraz ze zlokalizowanymi w pobliżu obiektami noclegowymi i gastronomicznymi, ma priorytetowe znaczenie i warunkuje rozwój tego rodzaju turystyki. Poniżej scharakteryzowane zostało zagospodarowanie turystyczne najważniejszych i największych jezior Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego. Wybrano i bardziej szczegółowo opisano najważniejsze jeziora i rzeki obszaru objętego Programem. Ilościowe zestawienie infrastruktury dla turystyki wodnej opisane zostało w tabeli w dalszej części tego podrozdziału. Na szczególną uwagę zasługuje ważna pozycja Jeziora Drawsko na turystycznej mapie jezior w Polsce. W rankingu tygodnika Wprost w 2006 r. Jezioro Drawsko zajęło drugie miejsce (po Jeziorze Śniardwy). Jeziora oceniane były w kontekście ich zagospodarowania turystycznego. Na dalszych miejscach znalazły się: Jezioro Wielimie (poz. 26 w rankingu), Jezioro Lubie (poz. 36) i Jezioro Betyń Wielki (poz. 43). Rysunek 6: Jeziora Województwa Zachodniopomorskiego w rankingu jezior Wprost Źródło: jeziora.wprost.pl/ranking/ide,17/edycja-2006.html Śródlądowa turystyka wodna, zwłaszcza żeglarstwo śródlądowe i kajakarstwo, wymaga stworzenia specjalistycznej infrastruktury w obrębie akwenów. Ma ona umożliwiać: 35 kotwiczenie, żeglowanie jednostek pływających, cumowanie i holowanie, wiosłowanie, poruszanie się jednostek pływających zmotoryzowanych, organizację zawodów motorowodnych, używanie nart wodnych, nurkowanie, łowienie ryb, pływanie turystów w kąpieliskach (plaże i kąpieliska strzeżone). 35 W. Skóra, Założenia do projektowania marin i stanic kajakowych, seria Polskie Szlaki Wodne, Fundacja Szansa, 2009, s

36 Wokół akwenów wodnych wymagana jest następująca infrastruktura: 36 parkingi, urządzenia do wodowania i wyciągania łodzi z wody (pochylnie, wyciągi), gastronomia, rozrywka, zaopatrzenie, campingi i inne obiekty noclegowe w pobliżu zbiorników wodnych, warsztaty naprawcze. Dodatkowo powinna zostać zapewniona możliwość: opróżniania jachtów z wód zęzowych i ścieków sanitarnych, wymiany oleju, tankowania paliwa, drobnych napraw, usuwania powłok przeciwporostowych, malowania, czyszczenia z użyciem chemicznych środków. 37 Zgodnie z opiniami ekspertów, przystań żeglarska powinna znajdować się na szlaku co ok km. Stanica kajakowa powinna być zorganizowana co km. Analizując infrastrukturę dla turystyki wodnej należy uwzględnić również przystanie dla komercyjnej żeglugi pasażerskiej, obsługującej ruch lokalny. Z punktu widzenia użytkownika osobno należy potraktować: przystanie klubowe, postojowe przystanie tranzytowe (można zatrzymać się w nich nawet na kilka dni), pomosty na krótkie postoje w turystycznych centrach mogą to być te same przystanie, które obsługują lokalny ruch pasażerski, miejsca postojowe na szlaku. Stanice kajakowe powinny być wyposażone w pomosty lub umożliwiać zwodowanie kajaka z brzegu. Istotnym elementem przystani są pomosty trwałe lub pływające. Pomosty kajakowe są niższe od jachtowych. W pobliżu powinien znajdować się parking, w którym mogą zaparkować samochody z przyczepami do wodowania kajaków. W uprawianiu kajakarstwa istotne znaczenie mają urządzenia hydrotechniczne, położone wzdłuż rzek, głównie śluzy, których zaplecze infrastrukturalne może posłużyć do zorganizowania w tym miejscu miejsca postojowego dla kajaków. 38 W przypadku jezior Województwa Zachodniopomorskiego duże znaczenie mają wielofunkcyjne ośrodki turystyki wodnej, obsługujące zarówno żeglarzy, jak i kajakarzy. Wynika to z faktu, że np. Jezioro Drawskie jest kluczowe dla żeglarstwa w pasie pojeziernym i jednocześnie stanowi początek szlaku kajakowego na rzece Drawa. Opisane elementy infrastruktury dla turystyki wodnej uwzględnione są w przedstawionej analizie. Jezioro Drawsko 39 największe na Pojezierzu Drawskim, trzecie co do wielkości w Województwie Zachodniopomorskim i drugie pod względem głębokości (po Jeziorze Hańcza) w Polsce. Jest dobrze zagospodarowane turystycznie. W całości leży na terenie gminy Czaplinek (gmina Złocieniec ma dostęp do jeziora od strony północno zachodniej). Przygotowane jest zarówno do obsługi żeglarzy, kajakarzy, windsurferów, jak i nurków (baza nurkowa ZCTN Octo). Jezioro charakteryzuje się długą i urozmaiconą linią brzegową, z licznymi zatokami (14) i wyspami, przejrzystym i twardym dnem oraz czystą wodą. Z uwagi na położenie na terenie Drawskiego Parku Krajobrazowego, Jezioro Drawsko jest obecnie wyłączone z ruchu motorowodnego. Formalnie, łodzie motorowe mogą pływać 200 m od brzegu, ale w praktyce istnieje trudność w wyznaczeniu na powierzchni jeziora takiej strefy. Wokół Jeziora Drawsko zlokalizowane są ośrodki wypoczynkowe i campingi (razem 15, w tym 8 bezpośrednio nad jeziorem), plaże, kąpieliska, wypożyczalnie sprzętu pływającego, przystanie żeglarskie, baza WOPR. W 2 zatokach znajdują się miejsca do cumowania. Położony nad brzegiem jeziora Czaplinek umożliwia korzystanie z atrakcji i zaplecza miasta. Po Jeziorze Drawsko kursują 2 statki wycieczkowe. U ujścia Jeziora Drawsko 36 Jw. s Jw. s M. Czarny, Inwestycje w turystyce wodnej, artykuł zamieszczony na portalu 39 Jezioro Drawsko i pozostałe jeziora Pojezierza Drawskiego opisane zostały na podstawie wydawnictwa Pojezierze Drawskie. Turystyka wodna. Przewodnik dla żeglarzy, kajakarzy, wędkarzy, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego, Czaplinek

37 rozpoczyna się szlak kajakowy po rzece Drawa. Jezioro Drawsko połączone jest z Jeziorem Żerdno, które również jest dobrze zagospodarowane turystycznie (znajduje się ośrodek wypoczynkowy, camping, kąpielisko, plaża i pomosty). Rysunek 7: Zagospodarowanie Jeziora Drawsko Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie materiałów uzyskanych od Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego

38 Jezioro Siecino jedno z najczystszych jezior w Polsce, z dobrze rozwiniętą linią brzegową, licznymi zatokami, dwiema wyspami, przejrzystą wodą. Leży na terenie gminy Złocieniec (gmina Ostrowice ma dostęp do zachodniego brzegu, gdzie w miejscowości Siecino jest on dobrze zagospodarowane turystycznie). Stwarza bardzo dobre warunki do nurkowania. Na wyspie Ostrów znajduje się Centrum Nurkowe Shark oraz ośrodek wypoczynkowy i pomost. Najlepiej zagospodarowany jest południowy brzeg jeziora w miejscowości Cieszynko. Nad jeziorem jest wiele ośrodków wypoczynkowych, campingów, pomostów i gospodarstw agroturystycznych (12, w tym 6 bezpośrednio nad jeziorem). Nad brzegiem jeziora w Cieszynku znajduje się plaża Leśna Łączka. Również w południowej części jeziora jest przystań wodna. Nie ma ono jednak połączenia z innymi jeziorami Pojezierza Drawskiego. Rysunek 8: Zagospodarowanie Jeziora Siecino Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie materiałów uzyskanych od Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego Jezioro Trzesiecko położone jest w centrum Szczecinka i jest najlepiej turystycznie zagospodarowanym jeziorem na Pojezierzu Drawskim (pod względem powierzchni jest to dziesiąte jezioro). Brzegi są dobrze dostępne dla turystów. Przeciwległy do miasta brzeg jest zalesiony. Nad zagospodarowanym brzegiem znajdują się strzeżone i dobrze zagospodarowane kąpieliska i plaże, ośrodki sportów wodnych z wypożyczalnią sprzętu pływającego, przystanie i pomosty. Nad Jeziorem Trzesiecko znajduje się jedyny na obszarze przyjeziernym wyciąg do nart wodnych. Po jeziorze kursuje statek spacerowy Jadwiga i tramwaj wodny Bayern. Nad jeziorem swoją bazę ma Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna, która prowadzi Akademię Nautica. Jezioro Trzesiecko jest początkiem szlaku kajakowego

39 Pętla Szczecinecka. Wyjątkową właściwością związaną z położeniem jeziora jest występowanie na jego brzegu dobrej jakości hotelowej bazy noclegowej (2 obiekty). Rysunek 9: Zagospodarowanie Jeziora Trzesiecko Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie materiałów uzyskanych od Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego Rysunek 10: Zagospodarowanie Jeziora Wielimie Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie materiałów uzyskanych od Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego

40 Jezioro Wielimie leży na terenie gminy wiejskiej Szczecinek i jest połączone z Jeziorem Trzesiecko rzeką Niezdobną, którą prowadzi szlak kajakowy Pętla Szczecinecka. Jezioro zajęło 26. miejsce w rankingu Wprost. Jezioro Wielimie leży również na szlaku kajakowym Gwdy, przebiegającym częściowo przez Pojezierze Drawskie. Cechą wyróżniającą tego zbiornika jest to, że jest bardzo płytki, częściowo zanieczyszczony biologicznie i stosunkowo słabo zagospodarowany turystycznie. Płytkość powoduje, że nie nadaje się do żeglowania, stwarza jednak bardzo dobre warunki do uprawiania kajakarstwa, kitesurfingu i windsurfingu. Na jego brzegu nie znajduje się żadna przystań żeglarska. Gmina Szczecinek utworzyła na jego wschodnim brzegu w miejscowości Gwda Wielka sezonowo dostępny pomost pływający oraz 3 miejsca postojowe dla kajaków. Znajduje się tu również pole namiotowe. Rysunek 11: Zagospodarowanie Jeziora Lubie Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie materiałów uzyskanych od Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego Jezioro Lubie najdłuższe jezioro rynnowe na Pojezierzu Drawskim. Jest dobrze zagospodarowane turystycznie po północnej stronie, natomiast południowy, zalesiony brzeg wchodzi w skład poligonu drawskiego. Jezioro leży na terenie gminy Złocieniec, zaś w zachodniej części dostęp do brzegu posiada gmina Drawsko Pomorskie i tu zlokalizowane są 3 miejscowości: Gudowo, Lubieszewo i Karwice. Razem z leżącym w gminie Złocieniec Lubieszewem tworzą zaplecze infrastrukturalne dla rozwoju turystyki wodnej. Nad brzegami jeziora znajduje się 10 ośrodków wypoczynkowych, 2 agroturystyki i 4 pola namiotowe. Większość ośrodków posiada pomosty, niektóre również slipy. W Gudowie jest przystań żeglarska przy Ośrodku Relax. Jezioro Lubie stwarza bardzo dobre warunki dla żeglarstwa, windsurfingu (z uwagi na układ wiatrów), a także kajakarstwa. Przez jezioro przepływa rzeka Drawa, którą poprowadzony jest szlak kajakowy. W okolicach jeziora znajdują się również miejsca postojowe i biwakowe dla kajakarzy. Po jeziorze można pływać łodziami motorowymi

41 Rysunek 12: Zagospodarowanie Jeziora Pile Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie materiałów uzyskanych od Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego Jezioro Pile kolejne duże jezioro rynnowe Pojezierza Drawskiego. Leży ono na terenie gminy Borne Sulinowo i jest zagospodarowane wzdłuż brzegu przy miejscowościach: Borne Sulinowo, Piława i Dąbrowica. Atutem jeziora jest czysta, krystaliczna woda. Dzięki temu są tu dobre warunki do nurkowania. Przez jezioro przepływa rzeka Piławka, którą poprowadzony jest szlak kajakowy. Cechą charakterystyczną Jeziora Pile jest to, że jest połączone z Jeziorem Komorze siecią mniejszych jezior (Kocie, Kocie Południowe, Strzeszyn, Brody, Lubicko Małe i Wielkie, Rakowo), którymi poprowadzony jest również szlak kajakowy. W Bornym Sulinowie przy Ośrodku Marina znajduje się przystań wodna ze slipem. Żeglarze mają do dyspozycji wiele miejsc z pomostami do cumowania łodzi (ponad 60). Na Jeziorze Pile można również uprawiać windsurfing. Po jeziorze można również pływać łodziami motorowymi. W wymienionych miejscowościach, w pobliżu jeziora zlokalizowanych jest 5 ośrodków i 5 pól namiotowych. Rysunek 13: Zagospodarowanie Jeziora Komorze Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie materiałów uzyskanych od Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego

42 Jezioro Komorze jezioro rynnowe, leżące na terenie gminy Borne Sulinowo, jest również połączone rzeką Piławką i poprowadzonym nią szlakiem kajakowym. Piława uchodzi do Jeziora Komorze w Rakowie i łączy się z Jeziorem Rakowo. Cechę charakterystyczną jeziora są wyspy (4), z których największa jest Wydrza Wyspa. Brzeg jeziora jest zagospodarowany w okolicach wsi Komorze, Rakowo i Sikory. Pomost żeglarski znajduje się przy Ośrodku Uroczysko. Na jeziorze nie ma przystani żeglarskiej, jednak dogodnie kajaki wodować można w miejscowości Sikory. Wokół jeziora znajdują się ośrodki, gospodarstwa agroturystyczne i pola namiotowe (13), w tym 4 tuż nad brzegiem. Jezioro Komorze leży na terenie Drawskiego Parku Krajobrazowego i ze względu na objęcie strefą ciszy, jest niedostępne dla łodzi motorowych. Rysunek 14: Zagospodarowanie Jeziora Myśliborskiego Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Jezioro Myśliborskie 40 po Jeziorze Płoń 41 jest to drugie pod względem wielkości jezioro Pojezierza Myśliborskiego. Leży na terenie gminy Myślibórz, a miasto przylega do jeziora od wschodniej strony. Dzięki bliskości powiatowego ośrodka miejskiego, brzeg ten jest dobrze zagospodarowany turystycznie. Nad brzegiem jeziora znajduje się Ośrodek Szkuner, który dysponuje dwiema przystaniami żeglarskimi, plażą strzeżoną, stanicą wodną. Oprócz wymienionego ośrodka, nad brzegiem jeziora położone są: pole namiotowe przy plaży na terenie OSIR-u, a także sąsiadujący z jeziorem Ośrodek Harcerski. W pobliżu znajdują się ośrodki i pokoje gościnne o różnym standardzie. Jezioro Myśliborskie stwarza dobre warunki do uprawiania żeglarstwa i kajakarstwa. Jeziorem Myśliborskim poprowadzony jest szlak kajakowy rzeką Myśla. W Myśliborzu oraz miejscowości Dąbrowa znajdują się kąpieliska. Pozostały odcinek linii brzegowej Jeziora Myśliborskiego jest słabiej zagospodarowany turystycznie. Po Jeziorze Myśliborskim organizowane są rejsy statkiem wycieczkowym "Inga". W pobliżu plaży w Myśliborzu znajduje się wyspa połączona z lądem pomostem. Jezioro Myśliborskie stwarza bardzo dobre warunki do nurkowania Jezioro Płoń nie nadaje się do żeglowania: jest zanieczyszczone, ma trudno dostępne brzegi. Przez jezioro przepływa szlak kajakowy rzeczką Płonia, łączący Pojezierze Myśliborskie z Jeziorem Miedwie i Jeziorem Dąbie. Jezioro Płoń jest wykorzystywane przez wędkarzy

43 Rysunek 15: Zagospodarowanie Jeziora Morzycko Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Jezioro Morzycko 43 trzecie co do wielkości jezioro Pojezierza Myśliborskiego, położone na terenie gminy Moryń. Najważniejszą cechą wyróżniającą ten akwen jest wspomniana wcześniej kryptodepresja. Dzięki czystej wodzie jezioro to jest bardzo dobrym miejscem do nurkowania. Na tym jeziorze (podobnie jak Myśliborskim i Barlineckim) działa Centrum Nurkowe Marlin Plus z Gorzowa Wielkopolskiego oraz Klub Płetwonurków Actacus w Moryniu. Miasto Moryń położone jest na zachodnim brzegu jeziora. Blisko centrum Morynia znajduje się przystań wodna, z pomostem i zapleczem infrastrukturalnym na nabrzeżu oraz strzeżoną plażą miejską. Przystań została zrewitalizowana w 2010 r. Jezioro położone jest w otulinie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Zagospodarowany turystycznie jest również brzeg w okolicach miejscowości Gądno (pole namiotowe i kąpielisko). Jezioro jest zasilane kilkoma niewielkimi ciekami, większość z nich to dopływy okresowe. Nad brzegiem jeziora położonych jest 5 obiektów noclegowych. Rysunek 16: Zagospodarowanie Jeziora Barlineckiego Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne

44 Jezioro Barlineckie 44 jezioro Pojezierza Myśliborskiego, położone na terenie gminy Barlinek. Od strony północno zachodniej jezioro otaczają zabudowania Barlinka. Tu usytuowano ośrodek przywodny OSiR z dużą, ładną plażą, zabytkowym kąpieliskiem z 1927 r., ośrodkiem sportów wodnych, bazą WOPR. Jezioro posiada 4 wyspy (Łabędzia, Sowia, Nadziei, Zielona) i wiele wypłyceń w urozmaiconym dnie. Jezioro Barlineckie zasilają liczne źródła i cieki wodne. Odpływ akwenu, rzeka Młynówka, uchodzi na północy do rzeki Płoni. Tu rozpoczyna się szlak kajakowy po rzece Płonia do Jeziora Płoń i dalej do Jeziora Miedwie i Jeziora Dąbie. Bardzo zróżnicowany teren południowy pokryty jest gęstwiną Puszczy Barlineckiej. Nad Jeziorem Barlineckim znajdują się: przystań żeglarska w Klubie TKKF Sztorm, molo, liczne pomosty i kładki wędkarskie (obok OSiR-u oraz przy każdym z położonych nad jeziorem ośrodków wypoczynkowych). Oprócz kąpieliska i plaży OSiR, nad zbiornikiem znajdują się: kąpielisko Pod Sosnami, kąpielisko w Ośrodku Wypoczynkowym Janowo. Tu znajduje się również przystań żeglarska. Z przystani przy tym Ośrodku wypływa statek wycieczkowy, oferujący rejs po Jeziorze Barlineckim. Akwen stwarza również dobre warunki do nurkowania i również tutaj działa Centrum Nurkowania Marlin Plus. Rysunek 17: Zagospodarowanie Jeziora Betyń (Bytyń) Wielki Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Jezioro Betyń (Bytyń) Wielki 45 największe jezioro Pojezierza Wałeckiego. Leży ono na terenie trzech gmin powiatu wałeckiego: Wałcza, Mirosławca i Tuczna. Na zbiorniku znajdują się dwie wyspy i trzy długie odnogizatoki: Drzewoszewska, Nakielska i Lubieska oraz kilka mniejszych zatok Piecnicka, Krępa i Marcinkownicka Jezioro Betyń (Bytyń) Wielki i pozostałe jeziora Pojezierza Wałeckiego opisane zostały na podstawie wydawnictwa R. Gniot i P. Piotrowski Jeziora i szlaki wodne Pojezierza Wałeckiego, K.P. Media na zlecenie Urzędu Miasta Wałcz, Wydanie trzecie poprawione, Wałcz 2002 oraz strony Urzędu Miasta Wałcz

45 Przez Jezioro Betyń Wielki przepływa rzeka Piławka, którą poprowadzony jest szlak kajakowy. Jezioro stanowi również ważny fragment szlaku kajakowego Wałecka Pętla Kajakowa, biorącego swój początek na Jeziorze Raduń w Wałczu. Jest to najlepiej zagospodarowane turystycznie jezioro Pojezierza Wałeckiego. Stwarza ono dobre warunki do uprawiania żeglarstwa, kajakarstwa, nurkowania. Nad jeziorem znajdują się miejscowości turystyczne: Nakielno, Próchnowo, Drzewoszewo, stanica harcerska w Próchnówku. W miejscowościach tych znajdują się kąpieliska. Najlepiej turystycznie zagospodarowany jest brzeg zbiornika w miejscowości Drzewoszewo. Tutaj znajdują się 2 ośrodki i klub żeglarski Kliwer oraz baza WOPR. Nad Jeziorem Betyń (Bytyń) Wielki są 4 przystanie żeglarskie (3 w Drzewoszewie i 1 w Próchówku) oraz Baza Żeglarska Amatorskiego Klubu Żeglarskiego AKŻ 90 w Nakielnie. 46 Przystań marina żeglarska w Drzewoszewie stanowi centralny punkt organizacji regat żeglarskich. Przy gospodarstwie agroturystycznym Zajazd znajdują się pomosty. Akwen stanowi również miejsce do nurkowania, oznaczone na Zachodniopomorskim Szlaku Nurkowym. 47 Rysunek 18: Zagospodarowanie turystyczne Jeziora Zdbiczno Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Jezioro Zdbiczno drugie co do wielkości jezioro Pojezierza Wałeckiego, położone na zachód od wsi Zdbice. Jest to jezioro rynnowe, o podłużnym kształcie i stromych brzegach. Rzeka Zdbica, wypływająca z południowej części jeziora, uchodzi do rzeki Dobrzycy, którą prowadzi szlak kajakowy. Od północy jezioro jest połączone ciekami wodnymi z jeziorami Dobre i Głodno, a na południu z jeziorem Smolno. Zbiornik ma silnie rozwiniętą linię brzegową. Ośrodki wypoczynkowe i pola namiotowe znajdują się przede wszystkim na terenie wsi Zdbice. Na wcinającym się w jezioro od północy półwyspie powstało pole namiotowe. Tu znajduje się również przystań, ośrodek żeglarski z pomostem oraz kąpielisko. Drugie kąpielisko leży po przeciwnej stronie półwyspu. Nad jeziorem znajdują się również liczne pomosty. Jezioro Raduń jest charakterystycznym i istotnym akwenem Pojezierza Wałeckiego. Położone jest w administracyjnych granicach miasta Wałcz. Jest to jezioro rynnowe połączone z Jeziorem Dybrzno. Tu przy Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji rozpoczyna się szlak kajakowy Wałecka Pętla Kajakowa. Znajduje się tu jedyny w Polsce most wiszący, położony nad jeziorem oraz Centralny Ośrodek Sportu (COS) Ośrodek Przygotowań Olimpijskich. Jest to największy ośrodek na Pojezierzu Wałeckim (322 miejsca noclegowe). Tu też znajduje się profesjonalne zaplecze sportowe,

46 w tym do uprawiania sportów wodnych (tor wioślarsko-kajakowy, sala treningu wioślarskiego ergonometry wioślarskie, pływalnia kryta o długości basenu 25 m, w części rekreacyjnej jest 55 m zjeżdżalnia, sprzęt pływający, tj. łódki, kajaki, rowery wodne, narty wodne). Na jeziorze przygotowane są trasy wioślarskie oraz inne urządzenia, niezbędne do uprawiania kajakarstwa. Ośrodek leży na południowo wschodnim brzegu. Tu zlokalizowany jest również Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, pomosty, kąpieliska, pola namiotowe, infrastruktura towarzysząca. Rysunek 19: Zagospodarowanie turystyczne Jeziora Raduń Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Tabela 8: Infrastruktura dla turystyki wodnej na najważniejszych jeziorach Lp. Jezioro Przystanie żeglarskie Przystanie kajakowe Pomosty 48 Plaże i kąpieliska 1. Barlineckie Betyń Wielki Drawsko Komorze Lubie Morzycko Myśliborskie Pile Raduń Siecino Trzesiecko Wielimie Zdbiczno Wyciągi do nart Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie informacji zawartych na stronach gmin objętych Programem, cytowanych wydawnictw, odnoszących się do jezior i rzek Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz maps.google.pl, maps.geoportal.gov.pl 48 Pomosty są częścią infrastruktury przystani żeglarskich, w miejscach ich występowania na opisanych jeziorach. Na jeziorach, na których nie ma przystani, funkcje związane z cumowaniem pełnią samodzielnie występujące pomosty (tak jest np. na Jeziorze Wielimie)

47 Tabela 9: Przystanie żeglarskie na obszarze realizacji Programu Lp. Nazwa przystani Miejscowość Jezioro 1. Klub Żeglarski TKKF Sztorm Barlinek Barlineckie 2. Ośrodek Janowo w Barlinku Barlinek Barlineckie 3. Amatorski Klub Żeglarski AKŻ 90 Nakielno Betyń Wielki 4. Baza żeglarska POZŻ-Kliwer Drzewoszewo Betyń Wielki 5. BosMan Radosław Filipczak Czaplinek Drawsko 6. Przystań U Jacka Czaplinek Drawsko 7. P.T.i R. Drawtur Czaplinek Drawsko 8. PUT Omega Czaplinek Drawsko 9. Ośrodek campingowy Wajk Piaseczno Drawsko 10. O.W-K Aquarius Stare Drawsko Drawsko 11. Ośrodek Taurus Linowo Lubie 12. Pensjonat Przystań nad Zatoką Lubieszewo Lubie 13. PPU Jermak Drawsko Pomorskie Lubie 14. Plaża miejska w Moryniu Moryń Morzycko 15. Międzyszkolny klub sportowy Szkuner Myślibórz Myśliborskie 16. Klub Żeglarski Bosman Piława Pile 17. Ośrodek Konferencyjno-Wypoczynkowy Marina Borne Sulinowo Pile 18. Ośrodek Wypoczynkowy Drawa Cieszyno Siecino 19. Ośrodek wypoczynkowy Ekoeden Sp. z o. o Cieszyno Siecino 20. Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna Szczecinek Trzesiecko Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Sumaryczne zestawienie zagospodarowania najważniejszych jezior Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego prezentuje tabela 8. Na obszarze pojeziernym znajduje się łącznie 22 przystanie żeglarskie na 13 największych jeziorach (kolejne 4 przystanie są na zbiornikach opisanych dalej, zlokalizowanych w: Drawnie, Lipianach, Pełczycach, mieście Wałcz, co daje razem 26 przystani). Dalszy rozwój turystyki wodnej, w tym żeglarstwa, wymaga przyspieszenia zagospodarowania jezior i budowy nowych przystani. Działania takie rekomendowane będą w dalszej części Programu. W tabeli wymienione zostały również przystanie kajakowe na jeziorach. Temu elementowi zagospodarowania poświęcone będzie więcej uwagi przy analizie zagospodarowania rzek obszaru objętego Programem. W tabeli 9 zostały natomiast wymienione przystanie żeglarskie, wraz z podaniem ich nazwy i miejsca lokalizacji. Natomiast tabela 10 prezentuje charakterystykę zagospodarowania turystycznego przystani. Tabela 10: Zagospodarowanie przystani żeglarskich na najważniejszych jeziorach obszaru objętego Programem Lp. Nazwa przystani Wodowanie Czarter Zimowanie łodzi WC Prysznic Prąd na kei Kemping / hotel 1. Klub Żeglarski TKKF Sztorm Ośrodek Janowo w Barlinku Amatorski Klub Żeglarski AKŻ Baza żeglarska POZŻ-Kliwer BosMan Radosław Filipczak Przystań U Jacka P.T.i R. Drawtur Paliwo (do 2 km) 49 Obiekt posiada dodatkowo warsztat szkutniczy i mechaniczny

48 8. PUT Omega Ośrodek campingowy Wajk O.W-K Aquarius Ośrodek Taurus Pensjonat Przystań nad Zatoką PPU Jermak Plaża miejska w Moryniu Międzyszkolny klub sportowy Szkuner Klub Żeglarski Bosman Ośrodek Konferencyjno-Wypoczynkowy Marina Ośrodek Wypoczynkowy Drawa Ośrodek wypoczynkowy Ekoeden Sp. z o.o Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie strony www. porty.jachtowe.pl Turystycznie zagospodarowane są również inne, mniejsze jeziora obszaru objętego Programem. Warto uzupełnić powyższą charakterystykę o pozostałe akweny. Pod względem zagospodarowania na uwagę zasługują dodatkowo na Pojezierzu Drawskim: plaża miejska nad Jeziorem Okra (z wypożyczalnią sprzętu wodnego), kąpielisko wojskowe w Olesznie nad jeziorem Bucież, stanica kajakowa w Drawsku Pomorskim, pole biwakowe nad jeziorami Spore i Damskie (gmina Drawsko Pomorskie), kąpielisko nad Jeziorem Kłokowo, pole biwakowe nad Jeziorem Nobliny (gmina Czaplinek), plaża nad jeziorem Lubicko Wielkie w Łubowie, kąpieliska niestrzeżone: Borne Sulinowo, Jeleń, Strzeszyn, Piława, Dolne Sulinowo, Zalewy Nadarzyckie (gmina Borne Sulinowo), basen kryty Aqua Tur (miasto Szczecinek), plaża oraz pomost - stanica kajakowa nad Jeziorem Drężno (gmina wiejska Szczecinek), basen miejski w Parku Zdrojowym, basen Patio i basen kryty w Sanatorium Gryf, kąpielisko i pole biwakowe nad zbiornikiem powyżej Połczyna Zdroju (gmina Połczyn Zdrój), przystań wodna w Drawieńskim Parku Narodowym, stanica wodna PTTK, przystań żeglarska przy szkole podstawowej im. Stefana Żeromskiego w Drawnie, 3 pomosty, kąpielisko strzeżone nad Jeziorem Adamowo i niestrzeżone nad Jeziorem Dominikowo Wielkie (gmina Drawno). W zagospodarowaniu Pojezierza Myśliborskiego należy dodatkowo uwzględnić następujące obiekty: plaża, przystań żeglarska przy Klubie Żeglarskim Sztaksel nad Jeziorem Duży Pełcz, kąpielisko w Pełczycach, plaża nad jeziorem Panieńskim (gmina Pełczyce), ośrodek sportów wodnych, pole biwakowe nad Jeziorem Chłop w miejscowości Osenta, plaża miejska w Lipianach nad Jeziorem Wądół, przystań żeglarska Wądół (gmina Lipiany), pole biwakowe nad Jeziorem Mętno, przystań nad Jeziorem Jeleńskim, kąpieliska nad jeziorem Jeleńskim, Mętno i Stoki (gmina Chojna), pływalnia kryta w Myśliborzu (gmina Myślibórz), plaża w Kinicach, molo i plaża nad jeziorem Karskim Wielkim, przystań kajaków, molo nad jeziorem Parzeńskim (gmina Nowogródek Pomorski), plaża nad Jeziorem Strzeszowskim (gmina Trzcińsko Zdrój), pomosty na jeziorach w: Lipianach, Przelewicach, Pełczycach, Trzcińsku Zdroju

49 Na Pojezierzu Wałeckim istnieje wiele małych jezior, które również są zagospodarowane w różnym stopniu pod względem turystycznym. Jezioro Businowskie Duże to czwarte pod względem wielkości, jednakże jego zagospodarowanie jest słabe. Znaczenie turystyczne mają: przystań i pomosty nad Jeziorem Zamkowym (miasto Wałcz), baza kajakowa w Szwecji KTA Szuwary Gdańsk, kąpielisko i pole biwakowe nad Jeziorem Lubianka (na szlaku kajakowym Dobrzycy), kąpielisko nad Jeziorem Nakielno, pole biwakowe nad Jeziorem Strączno (gmina wiejska Wałcz), kąpielisko i pole biwakowe nad Jeziorem Trzebiń, pole biwakowe pomiędzy jeziorami Dłuskowe i Białe, pole biwakowe nad Jeziorem Szczurzarz (gmina Człopa), pola biwakowe, camping, ośrodek, stanica harcerska nad Jeziorem Tuczno, ośrodki wypoczynkowe i pole biwakowe oraz kładki wędkarskie nad Jeziorem Liptowskim, kąpielisko (gmina Tuczno), pola biwakowe nad jeziorami: Sadowo, Orle Wielkie, Gniewosz, Kosiakowe, Nieradź (gmina Mirosławiec), stanice harcerskie w: Ostrowcu, Wrzosach, Zdbicach, Piecniku, Strącznie, Tucznie, sezonowe przystanie żeglarskie nad Jeziorem Betyń Wielki: Próchnówko - Przystań Pilskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego, Drzewoszewo - Przystań i plaża Gminy Mirosławiec, Drzewoszewo - Przystań Klubu Żeglarskiego "Bryza", Drzewoszewo - Przystań Żeglarska Ośrodka Wczasowego "Philips". W dorzeczu Parsęty i Regi zagospodarowane są małe akweny. Na tym obszarze znajdują się: ośrodek sportów wodnych nad Jeziorem Kamica w Dargocicach (gmina Gościno, dorzecze Parsęty), przystań kajakowa na rzece Parsęta w miejscowości Bardy (gmina Dygowo, dorzecze Parsęty), kąpielisko i ośrodek w Byszynie (gmina Białogard, dorzecze Parsęty), pływalnia kryta, marina, przystań kajakowa w Kołobrzegu, kąpieliska morskie w Kołobrzegu, Grzybowie, Dźwirzynie (miasto i gmina wiejska Kołobrzeg, dorzecze Parsęty), ośrodek sportów wodnych i camping w Rosnowie nad Jeziorem Rosnowskim na rzece Radew (gmina Manowo, dorzecze Parsęty), kąpielisko w miejscowości Rzesznikowo nad rzeką Mołstowa (gmina Rymań, dorzecze Regi), pole biwakowe w Resku (gmina Resko, dorzecze Regi), pływalnia kryta w Świdwinie (miasto Świdwin, dorzecze Regi), kąpielisko w Lekowie (gmina wiejska Świdwin, dorzecze Regi), kąpielisko i ośrodek sportów wodnych w miejscowości Oświn, kąpielisko i ośrodek sportów wodnych oraz miejsce biwakowe nad Jeziorem Połchowo (gmina Węgorzyno, Dorzecze Regi), kąpielisko, pole biwakowe i camping w Łobzie (gmina Łobez, dorzecze Regi), kąpielisko, pole biwakowe i camping w Podborsku na małym oczku wodnym (gmina Tychowo, dorzecze Regi), ośrodek wypoczynkowy i kąpielisko w Starym Resku nad Regą (gmina Połczyn-Zdrój, dorzecze Regi) marina, przystań kajakowa, kąpielisko morskie w Mrzeżynie (gmina Trzebiatów, Dorzecze Regi). Tabela 11: Przystanie żeglarskie u ujścia Regi i Parsęty Lp. Nazwa przystani Miejscowość Jezioro 1. Dźwirzyno, Port Dźwirzyno Dźwirzyno Kanał Resko 2. Przystań Jachtowa i Surfingowa Dźwirzyno Resko Przymorskie 3. Wyspa Solna, Port Jachtowy Kołobrzeg Kołobrzeg Rzeka Parsęta 4. Mrzeżyno, Port Mrzeżyno Mrzeżyno Rzeka Rega Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne

50 Dla rozwoju i uprawiania turystyki kajakowej istotne znaczenie ma zagospodarowanie rzek obszaru objętego Programem. Przy charakterystyce zagospodarowania jezior uwzględniono stanice kajakowe, znajdujące się na najważniejszych jeziorach, pomosty i inne elementy zagospodarowania turystycznego. Jak wspomniano jednak, pomosty dla kajakarzy powinny być niższe, niż wykorzystywane przez żeglarzy. Często obie grupy korzystają jednak z tych samych pomostów. Jeziora pojezierzy i dorzeczy stanowią najczęściej element szlaków kajakowych. Istotna jest również inwentaryzacja i analiza stanu zagospodarowania rzek pod kątem przystosowania do potrzeb kajakarzy. Przystań lub stanica kajakowa powinna znajdować się, co km na szlaku kajakowym. Poniżej znajduje się charakterystyka zagospodarowania trzech najważniejszych rzek pojezierzy i dorzeczy obszaru realizacji Programu, z uwzględnieniem budowli, które powodują konieczność przenoszenia kajaków. Budowle te, czyli urządzenia hydrotechniczne i związane z nimi prace omówione są w dalszej części Programu. Pozostałe rzeki zostaną omówione w podrozdziale, dotyczącym wodnych szlaków turystycznych. Rzeka Drawa ma długość 186 km, z czego szlak kajakowy liczy 173 km. Zagospodarowanie turystyczne i hydrotechniczne Drawy obejmuje: pola biwakowe (20, w tym 6 na terenie DPN): Rzepowo, Rzęśnica, przy ujściu rzeki Kokna, Mielenko Drawskie (2), Wyspa Rybaki (Jezioro Lubie), u ujścia Drawy z Jeziora Lubie, Karwickie Bory, Jezioro Małe Dębno, Prostynia, Rościn, nad Jeziorem Siekiercze, Barnimie, Bogdanka, Sitnica, Pstrąg w DPN, Mostniki, Stare Osieczno, Leśna Kotlina, Przeborowo, stanice wodne (4): Złocieniec, Drawsko Pomorskie, na Jeziorze Adamowo w Drawnie, w DPN, przenoski (6): Złocieniec, Głęboczek, Młynisko, od mostu przed Poligonem Drawskim do Prostyni, Borowo, Głusko, elektrownie wodne (4): Głęboczek, Młynisko, Borowo, Głusko. Rzeka Parsęta jest spławna na całej swojej długości, jednak szlak kajakowy wyznaczony został od połączenia z rzeką Dębnica, powyżej miejscowości Stare Dębno. Zagospodarowanie turystyczne i hydrotechniczne Parsęty obejmuje: pola biwakowe: leśny parking z przydrożnym barem w Białogardzie, pole biwakowe u ujścia Dębnicy w Karlinie, infrastruktura mariny w Kołobrzegu, stanice wodne: przystań kajakowa u ujścia rzeki Radew do Parsęty w Karlinie, w Byszewie na Parsęcie, przenoski, elektrownie wodne, jaz zastawkowy w Krosinie, próg wodny w Białogardzie, podwójny próg wodny u ujścia Radwi, elektrownie wodne (3): pod Rościnem, we wsi Storkowo, w miejscowości Pustkowo (2 elektrownie wodne znajdują się również na głównym dopływie Parsęty, rzece Radwi), kanał drzewny od Budzistowa do Kołobrzegu rozwidlenie Parsęty, marina w Kołobrzegu: przy ujściu Parsęty w Kołobrzegu na Wyspie Solnej znajduje się port jachtowy, tu również jest meta szlaku kajakowego Parsęty, przystań jachtowa znajduje się również w Dźwirzynie nad Jeziorem Resko Przymorskie. Rzeka Rega w praktyce jest spławna od miasta Świdwin. Zagospodarowanie turystyczne i hydrotechniczne Regi obejmuje: pola biwakowe (3): Świdwin, Łobez, Resko, stanice wodne: 4 przystanie kajakowe na Redze w: Płotach, Gryficach, Trzebiatowie i Mrzeżynie, utworzone w ramach projektu Kraina Regi kajakiem do morza, przenoski (11) na zaporach i małych elektrowniach wodnych,

51 elektrownie wodne (8) w: Prusinowie, Łobzie, Resku, Żerzynie, Lisowie, Płotach, Smolęcinie, przed Trzebiatowem, a także jedna mała elektrownia na ramieniu bocznym Młynówce w Trzebiatowie, urządzenia spiętrzające wodę: Jezioro Lisowskie, Jezioro Rejowickie, kanał ulgi na Redze w Łobzie ciekawostka turystyczna: Rega płynie dwoma korytami, znajdującymi się na różnej wysokości, wały przeciwpowodziowe: od Trzebiatowa do Mrzeżyna, port w Mrzeżynie, przy którym cumują również małe jachty. Wzdłuż biegów rzek (podobnie, jak na wielu jeziorach), znajdują się liczne kładki dla wędkarzy, służące do wędkowania spinningowego. Przez wędkarzy wykorzystywane są również pomosty żeglarskie i kajakowe oraz rekreacyjne, położone na jeziorach znajdujących się w pobliżu ośrodków miejskich. Wędkarze korzystają również z bazy noclegowej, zlokalizowanej w pobliżu jezior i rzek. Z charakterystyki zagospodarowania najważniejszych rzek wynika, że na rozwój turystyki wodnej wpływ mają urządzenia i prace hydrotechniczne. Budowle hydrotechniczne służą gospodarce wodnej, kształtowaniu zasobów wodnych i korzystaniu z wód. Pojęcie budowli hydrotechnicznej obejmuje także urządzenia i instalacje techniczne związane z daną budowlą. 50 Podstawowa w zakresie gospodarki wodnej, ustawa Prawo wodne, posługuje się pojęciem urządzenia wodne w odniesieniu do budowli hydrotechnicznych. 51 Ponieważ rozwój turystyki wodnej obejmuje również korzystanie z wód i ich kształtowanie, zagadnienie budowli hydrotechnicznych i prac z nimi związanych należy do istoty tematu. Rozróżnić należy śródlądowe i morskie budowle hydrotechniczne. Najważniejszymi śródlądowymi budowlami hydrotechnicznymi są: jazy, zapory, śluzy wodne, elektrownie wodne, wały przeciwpowodziowe, kanały i zbiorniki. W ramach działań rekultywacyjnych na jeziorze: Resko Górne, Barlineckim, Zamkowym, Panieńskim i Trzesiecko uruchomiono wiatrowe aeratory pulwerzacyjne mające wpłynąć na poprawę natlenienia wód warstw dennych jezior. Z punktu widzenia rozwoju turystyki wodnej na obszarze objętym Programem kluczowe znaczenie mają zbiorniki wodne zaporowe i elektrownie wodne na rzekach, na których wytyczone zostały szlaki kajakowe. Są to przede wszystkim rzeki: Parsęta, Rega i ich dopływy oraz rzeka Drawa. Większość zbiorników wodnych obszarów pojeziernych i dorzeczy to jeziora naturalne. W obszarze Województwa Zachodniopomorskiego znajduje się niewielka liczba zbiorników antropogenicznych. Są to zbiorniki zaporowe (jeziora zaporowe), wymienione w tabeli poniżej. Zbiorniki te stanowią istotną część szlaków kajakowych (na Radwi, Redze), a istniejące na nich zapory i elektrownie wpływają na organizację spływu. Tabela 12: Jeziora antropogeniczne w dorzeczu Parsęty i Regi Lp. Nazwa Powierzchnia Gmina Dorzecze Parsęty 1. Jezioro Rosnowskie (na rzece Radwi) 189 ha Manowo 2. Jezioro Hajka (na rzece Radwi) 92,0 ha Rosnowo (gm. Świerzyno) 3. Jezioro Bądki 25 ha Barwice 4. Przeciwpowodziowy zbiornik retencyjny Połczyn Zdrój (na rzece Wogra) 25 ha Połczyn Zdrój Dorzecze Regi 1. Jezioro Rejowice 177,0 ha Gryfice 2. Jezioro Lisowo 75,0 ha Płoty 3. Jezioro Sicina I 30,8 ha Pyrzyce Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 50 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie. 51 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz. 1229)

52 Jezioro Rosnowskie jest jednym z najstarszych zbiorników retencyjnych w Polsce, powstały wskutek spiętrzenia rzeki Radew zaporą ziemną. Zbiornik wykorzystywany jest do produkcji energii elektrycznej w elektrowni wodnej, ochrony przeciwpowodziowej, a także w celach rekreacyjnych. Posiada dość wysokie brzegi z licznymi zatoczkami, całkowicie pokryte lasem. Obok znajduje się Jezioro Hajka, na którym utworzono elektrownię wodną. Jezioro pełni też funkcję zbiornika wyrównawczego hydroelektrowni w Rosnowie. Jezioro Bądki to sztuczny zbiornik na rzece Gęsiej, która wpada do Parsęty. Jezioro Rejowickie jest sztucznie utworzonym zbiornikiem, który powstał w celu spiętrzenia wód Regi i wykorzystaniu w małej elektrowni wodnej "Rejowice" (ZEW Płoty), a także wyrównywania odpływów z Jeziora Lisowskiego. Jezioro Lisowskie to kolejny zbiornik zaporowy na rzece Rega. Akwen został utworzony przez sztuczne przegrodzenie koryta rzeki groblą ziemną. Znajduje się tu mała elektrownia wodna. Rzeka piętrzona jest zaporą ziemną, zapewniającą spad 4,75 m, w którą wbudowane są urządzenia hydrotechniczne jazu, betonowe komory turbin budynek elektrowni z rozdzielnią. Oprócz tamy z elektrownią, nad jeziorem znajduje się mała przystań wędkarska oraz budynek mieszkalny. 52 Z wyjątkiem Jeziora Bądki, wszystkie wymienione zbiorniki pochodzą z okresu międzywojennego. Obok znaczenia dla kajakarstwa, każdy z tych zbiorników, jako zarybiony wykorzystywany jest dla wędkarstwa. W ramach ochrony przeciwpowodziowej powstają kolejne zbiorniki zaporowe. W Połczynie Zdroju utworzono przeciwpowodziowy zbiornik retencyjny Połczyn Zdrój (na rzece Wogra). Powstaje również zapora wodna na rzece Parsęta w Osówku. 53 Elektrownie wodne założone zostały nie tylko na zbiornikach zaporowych, utworzonych na Parsęcie i Redze oraz ich dopływach. Elektrownie wodne, a także inne budowle hydrotechniczne, stanowią utrudnienie w organizacji spływów kajakowych. Oprócz konieczności przenoszenia kajaków, istotna jest zmiana poziomu wody w trakcie produkcji energii, występowanie silnych prądów, konieczność wcześniejszego opuszczenia rzeki. Urządzenia hydrotechniczne, z nielicznymi wyjątkami (np. kanału ulgi), nie są wykorzystywane przez kajakarzy. Tabela poniżej prezentuje elektrownie wodne, leżące na obszarze realizacji Programu. Tabela 13: Zestawienie elektrowni wodnych obszaru objętego Programem Lp. Dorzecze Rzeka Umiejscowienie elektrowni 1. Drawa Drawa Drawsko Pomorskie 2. Drawa Drawa Borowo 3. Drawa Drawa Kamienna k. Głuska 4. Drawa Drawa Kalisz Pomorski 5. Drawa Drawa Płociczna 6. Drawa Drawa Młynowo 7. Gwda Gwda Gołębiewo 8. Gwda Gwda Dobrzyca 9. Gwda Piława Liszkowo 10. Gwda Piława Starowice 11. Gwda Piława Nadarzyce 12. Gwda Gwda Klepacz-Gołębiewo 13. Myśla Myśla Namyślin 14. Myśla Myśla Chwarszczany 15. Myśla Myśla Gudzisz 16. Myśla Myśla Barnówko 17. Myśla Myśla Dargomyśl 18. Myśla Myśla Reczyce Międzylesie 19. Parsęta Wogra (Dębnica) Połczyn-Zdrój 20. Parsęta Parsęta Karlino

53 21. Parsęta Parsęta Rościno 22. Parsęta Parsęta Storkowo 23. Parsęta Parsęta Pustkowo 24. Parsęta Radew Rosnowo 25. Parsęta Radew Niedalino 26. Rega Łoźnica Łobez Łoźnica 27. Rega Rega Likowo 28. Rega Rega Płoty 29. Rega Rega Prusinowo 30. Rega Rega Rejowice 31. Rega Rega Trzebiatów I 32. Rega Rega Trzebiatów II 33. Rega Rega Resko 34. Rega Rega Łobez 35. Rega Rega Żerzyno 36. Rega Rega Rogowo 37. Rega Reska-Węgorza Runowo 38. Rega Stara Rega Tarnowo 39. Rega Ukleia Miłogoszcz 40. Rega Ukleja Troszczno 41. Rega Ukleja Troszczno Dolne 42. Rega Mołstowa Rzesznikowo Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 2.5. Wodne szlaki turystyczne Województwo Zachodniopomorskie zajmuje istotne miejsce na kajakowej mapie Polski. Na 30 najważniejszych szlaków kajakowych Polski, oznaczonych przez wydawnictwo: Polska na kajaku. 30 najlepszych tras kajakowych aż 8 znajduje się w tym Regionie. Są to szlaki na rzekach: Drawa, Rega, Parsęta, Gwda, Pętla Szczecinecka, Wałecka Pętla Kajakowa, Piława i Ina. 54 Oprócz wymienionych, w skali regionalnej należy również uwzględnić szlaki kajakowe na rzekach: Dobrzyca, Płociczna, Korytnica, Myśla, Płoń, Radew. Poniżej jest przedstawiona krótka charakterystyka najważniejszych szlaków kajakowych Województwa Zachodniopomorskiego. Kilka z rzek, stanowiących m.in. dopływy Noteci, wypływa poza teren Regionu i szlaki kajakowe na tych rzekach prowadzą przez teren województw Lubuskiego lub Wielkopolskiego. Część szlaków kajakowych jest ze sobą połączonych, a jeziora stanowią naturalne i bardzo atrakcyjne łączniki. Przykładem jest szlak kajakowy na Drawie, rozpoczynający się na jeziorze Drawsko. Na tym jeziorze łączy się on ze szlakiem prowadzącym przez Jezioro Komorze i sieć mniejszych jezior do Jeziora Pile, skąd można spływać w dół Piławą. Z Jeziora Pile można przepłynąć Jeziorem Ciemino, ciekami wodnymi i Jeziorem Radacz do Szczecinka. Tu, opływając miasto i gminę Szczecinek szlakiem Pętla Szczecinecka, można spływać w dół rzeką Gwda. 55 Rzeki przepływające przez Pojezierze Wałeckie: Rurzyca, Dobrzyca, Płytnica, Piława łączą się z szlakiem kajakowym Gwdy, rozpoczynającym się na Pojezierzu Drawskim w gminie Szczecinek. Zatem są one łącznikami pomiędzy obydwoma obszarami pojeziernymi. Na wymienionych rzekach można również spływać kajakiem i są one uznawane za atrakcyjne szlaki wodne. Obie rzeki Przymorza, Parsęta i Rega wypływają z Pojezierza Drawskiego, nie są jednak połączone praktycznie spławnymi ciekami z wymienionymi szlakami 54 P. Skórzyński, M. Lityński, A. Matusiewicz, Polska na kajaku. 30 najlepszych tras kajakowych, Wydawnictwo Pascal, Bielsko Biała, Atlas Turystyczno Samochodowy Województwa Zachodniopomorskiego, Wydawnictwo BiK na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego,

54 wodnymi. Warto mieć na uwadze, że źródła Parsęty i Regi od największych jezior i szlaków wodnych tego pojezierza dzieli zaledwie kilka kilometrów (początek szlaku na rzece Brzeźnica Węgorza dzieli od Drawy zaledwie 1,5 km). Rzeki Pojezierza Myśliborskiego, Myśla i Płonia, są dostępne dla kajakarzy. Pomiędzy Pojezierzem Drawskim i Wałeckim, a Myśliborskim znajdują się atrakcyjne szlaki wodne Pojezierza Ińskiego, Choszczeńskiego i Dobiegniewskiego. Warto wspomnieć chociażby o szlaku kajakowym Iny. Szlak kajakowy na rzece Drawa prowadzi najdłuższą i najważniejszą rzeką Pojezierza Drawskiego. Należy do jednych z najbardziej interesujących szlaków w Polsce. 56 Pomimo trudności, jakie może sprawiać spływ, rzeka jest bardzo popularna wśród turystów - kajakarzy. Istotne dla spływających są dwa aspekty. Pierwszy dotyczy przepływu Drawy przez teren Poligonu Drawskiego, co fragmentem wyłącza rzekę ze spływu (pływanie terenem poligonu jest zabronione). Drugi aspekt związany jest z obecnością Drawieńskiego Parku Narodowego na szlaku Drawy. Park rozpoczyna się w Drawnie, przy ujściu rzeki z Jeziora Grażyna. Tu należy kupić bilet wstępu do DPN. Z uwagi na ochronę przyrody Park wprowadza ograniczenia w korzystaniu ze szlaku wodnego na rzece Drawa: od zeszłego roku wprowadzone zostały limity dzienne. Na stronie DPN znajduje się następująca informacja: Zgodnie z zapisami Zarządzenia nr 22 Ministra Środowiska z dnia 28 kwietnia 2011 r. zmieniające zarządzenie w sprawie zadań ochronnych dla Drawieńskiego Parku Narodowego, maksymalna liczba osób mogących przebywać jednocześnie na szlaku wodnym rzeki Drawy wynosi: 700 osób, z czego: na I odcinku w ciągu jednego dnia może przebywać nie więcej niż 350 osób, na II zaś nie więcej niż Dodatkowo, szlak jest dostępny dla kajakarzy w okresie od 1 lipca do 15 marca w godzinach Powyższe warunki korzystania z Drawy w granicach Parku, na odcinku 41 km, postrzegane są jako utrudnienia w rozwoju kajakarstwa. Takie opinie wyrazili przedstawiciele lokalnej branży turystycznej podczas konsultacji. Rysunek 20: Oznakowanie na Pojezierzu Drawskim Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Atrakcyjność szlaku związana jest z czystością wody, zmiennym charakterem Drawy, a także występującymi tu walorami przyrodniczymi. Drawa jest rzeką o zmiennym charakterze, miejscami przypomina rzekę górską. Przepływa przez 7 jezior, w tym 3 duże (Drawsko, Lubie i Adamowo), miasta Złocieniec, Drawsko Pomorskie i Drawno. Te czynniki powodują, że szlak wodny Drawy podzielony jest na kilka etapów. Cały szlak można 56 Z. Galiński, Rzeki Pojezierza Drawskiego: Drawa, Gwda, Piława, Rurzyca. Przewodnik kajakowy, Wydawnictwo Pascal, Bielsko Biała, 2011, s

55 przepłynąć w 8-10 dni, zaś długość szlaku wynosi 173 km. 58 Rozpoczyna się w Czaplinku, na Jeziorze Drawno. Kończy się tuż przed ujściem Drawy do Noteci w Krzyżu Wielkopolskim. Długość na terenie Województwa Zachodniopomorskiego wynosi 118,3 km (do miejscowości Zatom). Przez ekspertów szlak Drawy uznawany jest za trudny. Wynika to ze wspomnianego zmiennego charakteru, ale też z występujących przeszkód (naturalnych i antropogenicznych), wymuszających przenoski. Na odcinku Poligonu Drawskiego szlak jest zamknięty i od Jeziora Wielkie Dąbie do Prostyni organizowany jest transport kajaków. Szlak kajakowy rzeką Kokna krótki szlak kajakowy, na dopływie Drawy. Rzeka o długości 24 km ma źródła na terenie Drawskiego Parku Krajobrazowego. Sam szlak ma długość 12,5 km. Prowadzi przez Jezioro Ostrowiec, gdzie ma swój początek i Jezioro Dołgie. Koniec szlaku jest u ujścia do Drawy. Szlak jest dość trudny, z uwagi na niewielką głębokość rzeki. Doświadczony kajakarz przepłynie go w jeden dzień. 59 Szlak kajakowy pn. Pętla Szczecinecka atrakcyjny szlak dookoła Szczecinka. Rozpoczyna i kończy się na Jeziorze Trzesiecko. Prowadzi przez 3 rzeki i 9 jezior. Trasa spływu wynosi łącznie 61,4 km, a czas przepłynięcia to 3-5 dni. Trasa łatwiejsza o długości 48,3 km zaczyna i kończy się w wiosce Gwda Wielka. 60 Spływ nie jest trudny, ale uciążliwy. Rzeka Niezdobna łączy jeziora Trzesiecko oraz Wielimie i prowadzi przez centrum Szczecinka. Niedawno koryto rzeki zostało oczyszczone i udrożnione, dzięki czemu przepłynięcie tego odcinka jest łatwiejsze. Niskie rury powodują jednak konieczność przenoszenia kajaka. Taka konieczność jest również na dalszych odcinkach, gdzie w korytach rzek zalegają powalone drzewa. Utrudnieniem jest również zabagniony wpływ na Jezioro Wielimie. Jezioro to jest słabo zagospodarowane turystycznie. Szlak kajakowy na rzece Gwda - tylko w części znajduje się na terenie Województwa Zachodniopomorskiego. Jest to jeden z najbardziej interesujących szlaków Pojezierza Drawskiego. Płynie w głębokiej i zalesionej dolinie, przez bardzo zróżnicowane krajobrazowo tereny. Gwda ma długość 145 km, zaś szlak kajakowy wyznaczony został na długości 136 km. Długość trasy spływu w granicach Pojezierza Drawskiego wynosi 44,9 km. Czas przepłynięcia szlaku to 7-8 dni. Początek szlaku znajduje się w Drężynie na Jeziorze Studnica (rekomendowane jest rozpoczynanie szlaku na Jeziorze Stare Wierzchowo 61 ), kończy się w Ujściu nad Notecią w Wielkopolsce. Odcinek na terenie Województwa Zachodniopomorskiego kończy się przy elektrowni w Lubnicy. Wcześniej szlak prowadzi przez jeziora: Wierzchowo, Smolęsko, Wielimie. W środkowej części szlak kajakowy Gwdy łączy się ze szlakami jej dopływów (Dołga, Czernica, Płytnica, Rurzyca, Piława, Dobrzyca, Głomia). Po wpłynięciu na teren Wielkopolski szlak mija zbiorniki retencyjne i elektrownie wodne. Stojąca pod zaporami woda zmusza do przenoszenia kajaków (uwzględnić należy 13 przenosek). Szlak jest określany, jako stosunkowo łatwy. Szlak kajakowy na rzece Piława wytyczony jest na prawie całej długości rzeki i rozpoczyna się na Jeziorze Komorze. Koniec szlaku znajduje się w miejscowości Dobrzyca, gdzie Piława uchodzi do Gwdy. Piława ma długość 79,9 km i jej część przepływa przez Pojezierze Drawskie oraz Wałeckie, na granicy Województwa Zachodniopomorskiego. Długość trasy spływu w granicach Pojezierza Drawskiego wynosi 37,3 km, a całkowita długość to 79,6 km 62. Piławę można przepłynąć w 5-6 dni (przepłynięcie odcinka po Pojezierzu Drawskim zajmuje 2-3 dni). Trasa prowadzi z Jeziora Komorze, poprzez jeziora Rakowo, Brody, Strzerzyn, Strzeszyno, Kocie Małe, Kocie, Pile, Długie, Zalewy Nadarzyckie do Nadarzyc. Szlak kajakowy Piławy 58 Pojezierze Drawskie. Turystyka wodna. Przewodnik dla żeglarzy, kajakarzy, wędkarzy, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego, Czaplinek 2010, s Jw. s Jw. s Z. Galiński, Rzeki Pojezierza Drawskiego: Drawa, Gwda, Piława, Rurzyca. Przewodnik kajakowy, Wydawnictwo Pascal, Bielsko Biała, 2011, s Jw. s

56 jest łatwy i ciekawy krajoznawczo, częściowo prowadzi przez teren Drawskiego Parku Krajobrazowego. Atrakcję stanowi również ciągnący się wzdłuż brzegów pas umocnień Wału Pomorskiego. Piława jest rzeką bezpieczną i obecnie bardzo popularną. Szlak Piławy był wcześniej niedostępny znajdowały się tutaj bazy wojskowe. Szlak kajakowy na rzece Rurzyca jest krótki, ale bardzo atrakcyjny, zaliczany do jednych z ładniejszych w Polsce. Liczy 25 km długości. Rozpoczyna swój bieg na Jeziorze Krąpsko Małe i prowadzi przez 6 małych jezior rynnowych. Należy do łatwych i kończy się w miejscowości Krępsko, gdzie Rurzyca uchodzi do rzeki Gwda, która jest najczystszą rzeką tego obszaru. Rzeka jest spławna na całej długości i można przepłynąć ją w 2 dni. 63 Szlak Piławy został przepłynięty przez Kardynała Wojtyłę. Rzeka leży w całości poza Województwem Zachodniopomorskim i przepływa przez wielkopolską część Pojezierza Wałeckiego. Została uwzględniona tu z uwagi na jej powiązanie ze szlakiem kajakowym Piławy. Szlak kajakowy na rzece Korytnica - liczy 38 km i obecnie (po udrożnieniu) jest atrakcyjny dla kajakarzy. Rzeka ma 40 km długości, jest lewobrzeżnym dopływem Drawy, do której uchodzi na terenie Puszczy Drawskiej. Jest to najbardziej atrakcyjny odcinek szlaku, gdzie rzeka przepływa przez jeziora: Studnickie i Korytnica. Szlak ma swój początek w miejscowości Stara Korytnica. 64 Szlak kajakowy na rzece Dobrzyca jest kolejnym szlakiem, łączącym Pojezierze Drawskie z Pojezierzem Wałeckim. Rzeka mająca źródła na Pojezierzu Drawskim w okolicach Czaplinka ma długość 60 km. Można nią spływać od miejscowości Machliny w gminie Czaplinek. Szlak kajakowy ma swój początek na Jeziorze Machliny Duże, 65 kończy się natomiast u ujścia Dobrzycy do Gwdy, już w wielkopolskiej części Pojezierza Wałeckiego. Po drodze znajduje się 8 stanic kajakowych. Spływ Dobrzycą trwa 3 4 dni. Jest to szlak zagospodarowany i oznakowany, jednak rzeka nie jest uregulowana i dość trudna w spływie. 66 Wałecka Pętla Kajakowa - obejmuje 7 jezior połączonych ciekiem wodnym. Wspólna inicjatywa Stowarzyszenia Gmin Pojezierza Wałeckiego, władz miasta oraz gminy wiejskiej Wałcz, a także Ministerstwa Gospodarki sprawiła, iż od jesieni 2001 roku Wałecka Pętla Kajakowa" stała się znów udrożnionym i profesjonalnie oznaczonym szlakiem kajakowym. Do dyspozycji są przewodnicy turystyki kajakowej PTTK w Wałczu. Szlak zaliczany jest do średnio trudnych, liczy 45 km i można go przepłynąć w 2-3 dni, rozpoczyna się przy Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji w Wałczu. Koniec szlaku znajduje się natomiast na rzece Dobrzyca w Ostrowcu. 67 Szlak kajakowy na rzece Myśla szlak na Pojezierzu Myśliborskim. W obszarze Pojezierza Myśliborskiego, z wyjątkiem ok. 12 km odcinka płynie na obszarze Województwa Zachodniopomorskiego. Szlak rozpoczyna się na Jeziorze Lipiańskim (Wądół) i ma długość 85 km, licząc do ujścia Myśli do Odry poniżej miejscowości Chlewice. Prowadzi przez jeziora: Wądół, Kościelne, Będzin, Łubie, Myśliborskie, Wierzbnieckie. Rzeka Myśla liczy łącznie 95,5 km i ma swoje źródła k. Rychnowa pod Barlinkiem. Szlak podzielony jest na 5 odcinków: od Lipian do Myśliborza (9,2 km), od Myśliborza do Lubiszyna (13,8 km). Najdłuższy odcinek znajduje się w okolicach Dębna. Na rzece znajdują się stałe zapory, które wymagają od kajakarzy przenoszenia kajaków. Pojawiają się również różne przeszkody, czasami o dużym stopniu trudności. 68 Promowaniem walorów turystycznych Myśli zajmuje się Stowarzyszenie Z Biegiem Myśli", które zainicjowało oczyszczanie i zagospodarowywanie rzeki dla kajakarzy. Przepłynięcie szlakiem Myśli zajmuje 5 7 dni Jw. s Jw

57 Szlak kajakowy na rzece Płoń płynie przez Pojezierze Zachodniopomorskie i Pobrzeże Szczecińskie. 70 Rzeka ma swoje źródła na Pojezierzu Myśliborskim, obok Barlinka i ma długość 74,3 km. Cechą charakterystyczną górnego biegu jest szerokie koryto. Rzeka przepływa przez jeziora Płoń, Miedwie, Żelewko. Uchodzi do Jeziora Dąbie w Szczecinie Dąbiu. Płoń jest rzeką czystą, jednak na obszarze Jeziora Płoń występują biologiczne zanieczyszczenia i zabagnienie brzegów. Szlak kajakowy rzeki Płoni ma łącznie 65 km długości. Zaczyna się w Niepołcku. Na trasie spływu są jedynie nieliczne miejsca do biwakowania. Charakter rzeki nie pozwala też na organizację dużych spływów. Czas przepłynięcia to średnio 6 dni, chociaż zaawansowani kajakarze mogą pokonać tę trasę w 3 dni. Oprócz Morzyczyna nad rzeką nie ma także żadnej innej bazy dla kajakarzy. 71 Szlak kajakowy na rzece Parsęta - rzeka o długości 129 km. Parsęta to rzeka zimna, o zmiennym otoczeniu i charakterze. Na rzece Parsęcie utworzony został szlak kajakowy, który jest bardzo atrakcyjny dla kajakarzy (ocena wg Przewodnika spływu kajakowego Parsętą Wydawnictwa Pascal). 72 Szlak kajakowy rozpoczyna się w miejscowości Nowy Chwalim. Spływy masowe lepiej rozpoczynać jednak w Krosinie. 73 Szlak ma długość 125 km i można przepłynąć go w ok. 5-7 dni, pamiętając o tym, że te same odległości w górnym odcinku pokonuje się dwa razy wolniej niż w odcinku dolnym. Z wyjątkiem górnego i częściowo środkowego biegu ma charakter rzeki nizinnej. Parsęta, jako szlak kajakowy jest na ogół łatwa (odcinek od Białogardu do Kołobrzegu), ale w górnym odcinku nadzwyczaj uciążliwa ze względu na liczne naturalne przeszkody, głównie drzewa i krzewy licznie występujące w nurcie. 74 Elektrownie wodne znajdujące się na szlaku wymagają kilku przenosek. Trasa spływu podzielona została na trzy odcinki: Pierznica Osówka (2 dni), Osówka Karlino (2 dni), Karlino Kołobrzeg (2 dni). Szlak Parsęty dostępny jest dla kajakarzy również zimą. Na zimowy spływ najbardziej nadaje się trzeci etap, od Karlina do Koszalina. Czas spływu 6 dni. Proponowany jest również krótszy szlak kołobrzeski (proponowany przez Miasto Kołobrzeg), który liczy 26 km i zaczyna się w miejscowości Wrzosowo. 75 Szlak kajakowy na rzece Radew Radew jest największym dopływem Parsęty, o długości 85 km. 76 Płynie przez Pojezierze Pomorskie i Pobrzeże Słowińskie. Swój początek ma niedaleko wsi Żydowo, na Pojezierzu Bytowskim (ok. 8 km na wschód od Bobolic). Przepływa przez jezioro Kwiecko, z którego wypływa już jako Radew. Przepływa przez kilka jezior (m.in. przez sztuczne jeziora: Rosnowskie, Hajka i Manowo). Rzeka uchodzi do Parsęty w mieście Karlino. Szlak kajakowy Radwią ma długość 77 km i spływ zajmuje co najmniej 6 dni. 77 Początek szlaku znajduje się w miejscowości Żydowo - ok. 15 km na zachód od Miastka. W Żydowie są dwa jeziora: Kamienne, położone wysoko i Kwiecko (start spływu). Znajduje się tu elektrownia wodna. Szlak kajakowy Radwi jest mniej znany, ale bardzo malowniczy i możliwy do przepłynięcia w 5 odcinkach (Mostowo Rosnowo, Rosnowo Niedalino, Niedalino Wronie Gniazdo Wronie Gniazdo Białogórzyno, Białogórzyno Nosowo, Nosowo - Karlino). W Rosnowie i Mostowie znajdują się przystanie, z których również mogą korzystać kajakarze. Szlak kajakowy na rzece Rega rzeka o długości 184 km. Rega bierze swój początek na Pojezierzu Drawskim, w gm. Połczyn-Zdrój. Krajobraz i charakter poszczególnych odcinków rzeki jest różnorodny Jw. 72 Jw. s P. Skórzyński, M. Lityński, A. Matusiewicz, Polska na kajaku. 30 najlepszych tras kajakowych, Wydawnictwo Pascal, Bielsko Biała, 2011, s Broszura Spływy kajakowe w Dorzeczu Parsęty, na zlecenie Związku Miast Dorzecza Parsęty Broszura Spływy kajakowe w Dorzeczu Parsęty, na zlecenie Związku Miast Dorzecza Parsęty

58 Rega jest rzeką spławną i można ją przepłynąć w ok. 9 dni. Szlak kajakowy ma długość 137 km. 78 Na Redze znajdują się 4 przystanie kajakowe w: Płotach, Gryficach, Trzebiatowie i Mrzeżynie. Elektrownie wodne i zapory stanowią utrudnienia dla kajakarzy i powodują konieczność przenoszenia kajaka. Szlak prowadzi przez Świdwin Łobez Resko Płoty Gryfice Trzebiatów do ujścia Regi w Mrzeżynie. Spływy kajakowe Regą można rozpocząć od Świdwina, lecz tutaj rzeka nadaje się na spływ mniejszych grup ze względu na uciążliwość (4 przeszkody) i niewielką szerokość. Rozpoczęcie spływu możliwe jest przed Świdwinem i szlak wytyczony jest od miejscowości Sława, jednak znaczącą trudnością jest niski stan wody. Spływy Regą dla większych, zorganizowanych grup najlepiej rozpoczynać od Łobza w odległości około 1 km od stacji kolejowej (na starym boisku). Rega jest na ogół rzeką łatwą, lecz dość uciążliwą w górnym i środkowym biegu, ze względu na powalone drzewa w poprzek koryta i przenoski. Spływ kończy się przed mostem w Mrzeżynie na prawym brzegu rzeki obok pola biwakowego OSiR. Na przebycie trasy należy przeznaczyć 8-10 dni. Na całej długości trasy kajakowej znajduje się dużo dobrych miejsc do biwakowania. Ze względu na ochronę krajobrazu, biwakowanie jest dozwolone tylko w określonych miejscach. 79 Szlak kajakowy na rzece Stara Rega rzeka Stara Rega jest lewobrzeżnym dopływem Regi. Ma długość 33,1 km i swój początek bierze koło Zarańska, na północ od Drawska Pomorskiego. W górnym biegu uchodzą do Starej Regi cieki z kilku jezior, a do Regi uchodzi powyżej Worowa. Szlak kajakowy na rzece Stara Rega ma długość 23,5 km. Jest szlakiem malowniczym, ale dość uciążliwym. Rozpoczyna się w miejscowości Rydzewo. Jednak, w praktyce odcinek od Rydzewa do Więcsławia jest trudny do pokonania, ze względu na obniżający się poziom wody. Najlepiej rozpocząć więc spływ w miejscowości Więcław i wtedy trasa do ujścia do Regi liczy 7,3 km. Jest to odcinek, na którym znajdują się liczne przeszkody w postaci powalonych drzew. Szlak można pokonać w ciągu jednego dnia. Od ujścia do Regi powyżej miejscowości Tarnowo można dopłynąć szlakiem Regi do Prusinowa (6,5 km) lub do Łobza (15 km). 80 Szlak kajakowy na rzece Brzeźnickiej Węgorza i Reskiej Węgorza rzeka Brzeźnicka Węgorza, zwana również Brzeźniakiem, jest lewym dopływem Regi o długości 37,8 km i ma swoje źródła we wsi Studnica na Równinie Drawskiej. Przepływa przez 5 jezior, wypływając z Pojezierza Drawskiego za Jeziorem Czaple jako Brzeźnicka Węgorza, przepływa jeszcze przez 2 jeziora i uchodzi do Regi koło Łobza. Kiedyś stanowiła dopływ Drawy, obecnie nie ma bezpośredniego przejścia pomiędzy dorzeczami Drawy i Regi dzieli je ok. 1,5 km i spływanie z Drawy Regą wymagałoby przeniesienia kajaka. Rzeka charakteryzuje się dużą zmiennością i urozmaiceniem krajobrazu. Polecane jest więc do spływania doświadczonym kajakarzom i można ją określić, jako trudną. Szlak kajakowy ma długość 22,1 km i rozpoczyna się w miejscowości Woliczyno. Trasa spływu podzielona jest na 6 odcinków. W odległości 10,9 km od ujścia do Regi z lewej strony dołącza Brzeźnica Węgorza do Reskiej Węgorza. Opisany szlak jest możliwy do przepłynięcia w ciągu jednego dnia. 81 Szlak kajakowy na rzece Ukleja jest lewym dopływem Regi. Ma długość 44,4 km. Swoje źródła ma na północ od Ińska, na Jeziorze Dłusko. Ujście do Regi znajduje się na Jeziorze Lisowskim. Ukleja przepływa przez Jezioro Woświn, gdzie ma charakter rzeki górskiej. Rzeką na długości 40 km poprowadzony jest malowniczy, ale dość uciążliwy szlak kajakowy. Początek szlaku jest w Cieszynie Łobeskim nad Jeziorem Woświn. Utrudnieniami na szlaku są powalone drzewa, wystające głazy, zarośnięte brzegi, a także okresowy niski stan wody. Do Uklei uchodzą na całej długości liczne, dość dobrze zmeliorowane cieki wodne. Przeszkodą dla kajakarzy są również 4 elektrownie wodne. Kajakarze muszą wielokrotnie wychodzić z wody i przenosić kajaki. Jest to szlak trudny, polecany dla doświadczonych kajakarzy. Jego przepłynięcie zajmuje ok. 4 dni M. Lityński, Rega z dopływami, wydawnictwo z serii Szlaki wodne, Wydawnictwo PTTK Kraj, Oficyna Wydawnicza Rewasz, Warszawa 2004, s Jw., s Jw., s

59 Szlak kajakowy na rzece Mołstowa Mołstowa to lewy, najdłuższy dopływ Regi (48,9 km). Wypływa w okolicach Jeziora Klępnicko. Szlak kajakowy rzeką Mołstowa ma długość 44 km i rozpoczyna się koło wsi Rusinowo. Ujście do Regi znajduje się poniżej wsi Bielikowo. Szczególnie godna polecenia - jako szlak kajakowy - jest Mołstowa, płynąca przez tereny urozmaicone, zadrzewione, słabo zaludnione, a więc mało zanieczyszczone. W początkowym biegu na szlaku znajdują się utrudnienia w postaci powalonych drzew. Jest to szlak o dużej trudności, uciążliwy, lecz bardzo malowniczy. Podzielony jest na 5 odcinków. Na przepłynięcie szlaku na rzece Mołstowa należy przeznaczyć ok. 5 dni. 83 Tabela 14 przedstawia w sumarycznej postaci opisane szlaki kajakowe. Łączna długość szlaków na rzekach, przepływających przez obszar realizacji Programu wynosi 1249,1 km, z czego w granicach Województwa Zachodniopomorskiego znajduje się 919 km szlaków. Na przepłynięcie tych szlaków należałoby przeznaczyć do 88 dni. Najdłuższym szlakiem kajakowym analizowanego obszaru jest szlak prowadzący Drawą. Jednak, w granicach Regionu jest tylko 118,3 km szlaku. Najdłuższym szlakiem kajakowym w granicach Województwa Zachodniopomorskiego jest szlak Regi. Jest on coraz lepiej zagospodarowany, dość łatwy. Szlak kajakowy na rzece Drawa jest najbardziej malowniczy i atrakcyjny przyrodniczo, jednak jest również dość trudny. Przywołując charakterystykę zagospodarowania rzek, porównując te informacje z opisem szlaków, należy stwierdzić, że ciągle występują braki w organizacji i przygotowaniu rzek do spływania. Część rzek nie jest oznakowana i opisana w terenie (np. szlak Drawy). Szlaki Regi oraz Piławy na terenie gminy Borne Sulinowo są zinwentaryzowane, oznakowane, opisane. Przygotowana została również w odniesieniu do Piławy diagnoza potrzeb w zakresie zagospodarowania szlaku kajakowego. 84 Tabela 14: Najważniejsze szlaki wodne obszaru objętego Programem Lp. Nazwa szlaku wodnego Długość całkowita szlaku Długość szlaku w Województwie Zachodniopomorskim 1. Drawa 173 km 118,3 km 8 10 dni 2. Rega 137 km 137 km 8 10 dni 3. Gwda 136 km 44,9 km 7 8 dni 4. Parsęta 125 km 125 km 6 dni 5. Myśla 85 km ok. 73 km 5 7 dni 6. Piława 79,6 km 37,3 km 3 5 dni 7. Radew 77 km 77 km 6 dni 8. Płoń 65 km 65 km 6 dni 9. Pętla Szczecinecka 61,4 km 61,4 km 3 5 dni 10. Dobrzyca 60 km 55 km 3 4 dni 11. Wałecka Pętla 45 km ok. 45 km 2 3 dni 12. Mołstowa 44 km 44 km 5 dni 13. Ukleja 40 km 40 km 4 dni 14. Korytnica 38 km 38 km 2-3 dni 15. Rurzyca 25 km 0 km 2 dni 16. Stara Rega 23,5 km 23,5 km 1 2 dni 17. Brzeźnicka Węgorza 22,1 km 22,1 km 1 dzień i Reska Węgorza 18. Kokna 12,5 km 12,5 km 1 dzień Razem 1249,1 km 919 km dni Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Całkowity czas przepłynięcia szlaku 83 Jw., s Takie informacje uzyskano w trakcie konsultacji z przedstawicielami wymienionych gmin

60 Omawiając wodne szlaki turystyczne, należy wspomnieć również o Zachodniopomorskim Szlaku Nurkowym. Jeziora obszaru objętego Programem są istotnymi miejscami na tym szlaku. Chodzi przede wszystkim o jeziora Drawsko i Siecino, nad którymi znajdują się bazy nurkowe. Omawiając walory poszczególnych jezior i stan ich zagospodarowania, wymieniono dodatkowo jeziora: Pile, Komorze, Betyń Wielki, Morzycko, Barlineckie, jako polecane miejsca do nurkowania. Na Zachodniopomorskim Szlaku Nurkowym znajdują się dodatkowo jeziora: Karskie Wielkie i Pełcz (Pojezierze Myśliborskie) oraz Kaleńskie i Krzemno (Pojezierze Drawskie). 85 Samorządy lokalne, objęte Programem, wskazują również na znaczenie szlaków kulturowych, przyrodniczych, dla turystyki aktywnej, które zlokalizowane są dookoła jezior i wzdłuż biegów rzek. Często szlaki te są w pewien sposób powiązane ze szlakami wodnymi, stwarzają możliwość zapoznania się w historią, kulturą, atrakcjami przyrodniczymi. Stanowią alternatywę na czas pozostawania na lądzie, mogą stanowić atrakcyjne uzupełnienie produktu dla turystyki wodnej. Z perspektywy celów niniejszego Programu szlaki te staną się uzupełnieniem oferty markowego produktu turystycznego, nie stanowią jednak przedmiotu odrębnej analizy. Zostały one obszernie opisane w cytowanym wcześniej kilkakrotnie audycie turystycznym Województwa Zachodniopomorskiego. 86 Wnioski dotyczące potencjału i zagospodarowania turystycznego Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi: krainy objęte Programem są bardzo zróżnicowane względem siebie i trudno jest je porównać każda ma swoją specyfikę, Pojezierze Drawskie można uznać za najlepiej zagospodarowane turystycznie, tak pod względem bazy noclegowej i gastronomicznej, jak również infrastruktury do uprawiania turystyki wodnej (tu znajduje się jedyny w Regionie wyciąg do nart wodnych); Pojezierze Drawskie wyróżnia się również pod względem posiadanych walorów naturalnych, tj. największych jezior i ich liczby, dobrze zagospodarowane są zbiorniki wodne, położone w pobliżu ośrodków miejskich (dotyczy to wszystkich obszarów pojeziernych, a wyjątek stanowi Jezioro Betyń Wielki, położone w otoczeniu terenów leśnych); na tych jeziorach budowane są pomosty, tworzona jest infrastruktura turystyczna na nabrzeżach (promenady), mała infrastruktura, obiekty gastronomiczne i rekreacyjno sportowe (m.in. na jeziorach w: Barlinku, Wałczu, Szczecinku, Czaplinku), jeziora nie są ze sobą połączone szlakiem wodnym, co stanowi słabą stronę i przeszkodę dla rozwoju żeglarstwa (istniejące zagospodarowanie terenu uniemożliwia potencjalne połączenie jezior, co byłoby wskazane), najlepiej zagospodarowane jest 13 największych jezior obszarów pojeziernych, o powierzchni przekraczającej 100 ha, w tym na uwagę zasługują w szczególności jeziora: Trzesiecko, Drawsko, Lubie, Myśliborskie, Barlineckie, Moryń, Betyń Wielki, Raduń, pod względem zagospodarowania wyróżnia się Jezioro Raduń, nad którym położony jest Centralny Ośrodek Sportu w Wałczu; znajduje się tu specjalistyczna infrastruktura wioślarska, a nabrzeże jest bardzo dobrze i funkcjonalnie zagospodarowane turystycznie; tu również ma swoją siedzibę Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Wałczu, na jeziorach trzech pojezierzy znajduje się obecnie łącznie ok. 24 przystani żeglarskich; są to przystanie o różnym stopniu zagospodarowania, Jezioro Drawsko zostało opisane, jako atrakcyjny szlak żeglarski poza Mazurami (obok Zalewu Solińskiego, Zalewu Koronowskiego, Pojezierza Iławsko Ostródzkiego, Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin

61 Zalewu Wiślanego, Morza Kaszubskiego ) w wydawnictwie Polska dla żeglarzy ; obok Jeziora Drawsko w kategorii małych zbiorników ujęte zostało Jezioro Lubie 87, należy zwrócić również uwagę na brak oznakowania większości jezior, w tym położonych poza ośrodkami miejskimi; często nie wiadomo, jak dojechać do jeziora, brakuje tablic informacyjnych, dróg dojazdowych i parkingów, przy niewielu jeziorach są oznakowane parkingi, liczba miejsc parkingowych w pobliżu jezior jest niewystarczająca, Województwo Zachodniopomorskie, w szczególności obszar realizacji Programu, obfituje w atrakcyjne szlaki kajakowe, o różnym stopniu trudności i o zróżnicowanym stanie zagospodarowania, na rzekach obszaru realizacji Programu wytyczone zostały szlaki kajakowe, o łącznej długości blisko 1000 km, w granicach Województwa Zachodniopomorskiego, jednak duża część tych szlaków jest nieoznakowana i nieopisana w terenie, brakuje również tablic kierunkujących, zgodnie z zaleceniami ekspertów, przystanie kajakowe oraz miejsca postojowe dla kajaków powinny być umiejscowione na głównych szlakach kajakowych gęściej, niż ma to miejsce obecnie (maksymalnie, co 25 km), inwentaryzacja zagospodarowania jezior i rzek pokazuje, że często brakuje urządzeń sanitarnych, albo występują one w niewystarczającej ilości; najlepiej pod tym względem wygląda sytuacja na jeziorach zlokalizowanych w pobliżu ośrodków miejskich i rzekach w obrębie miast (czasem jednak trudno jest wysiąść z kajaka, z uwagi na istniejące przeszkody w zagospodarowaniu przestrzennym brzegów), samorządy lokalne podejmują się realizacji inwestycji, poprawiających dostępność rzek i zapewniających infrastrukturę dla kajakarzy (np. projekt Kajakiem do morza, w ramach którego powstały 4 przystanie kajakowe na Redze, budowa przystani i ujścia Radwi do Parsęty), eksperci ds. kajakarstwa, z którymi prowadzone były konsultacje dot. zagospodarowania turystycznego obszaru objętego Programem, wskazywali na brak sanitariatów wzdłuż biegów szlaków kajakowych (np. toalet przenośnych typu toy-toy); szczególnie podkreślano słabe, wieloletnie zagospodarowanie pod tym względem szlaku Drawy na terenie DPN, na jeziorach znajduje się wiele pomostów, część z nich jest jednak zbyt wysoka dla kajakarzy (chociaż na wielu jeziorach, np.: Drawskim, Trzesiecko, Barlineckim, Myśliborskim, Raduń, zastosowane zostały rozwiązania, ułatwiające korzystanie z pomostu zarówno kajakarzom, jak i żeglarzom), najsłabiej pod względem infrastruktury turystycznej zagospodarowane są dorzecza Parsęty i Regi (nie uwzględniając bazy miasta i gminy Kołobrzeg oraz gminy Trzebiatów); sytuacja stopniowo ulega poprawie, szczególnie w zakresie zagospodarowania rzek, na których tworzone są przystanie dla kajaków; dobrym przykładem jest zagospodarowanie rzeki Rega na terenie powiatu gryfickiego, gdzie zbudowano 4 przystanie kajakowe, istnienie obszarów chronionego krajobrazu jest dużą zaletą, ale jednocześnie stanowi przeszkodę w rozwoju infrastruktury i korzystaniu ze szlaków wodnych (uregulowania formalno prawne). Obszar Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi jest rekomendowany, jako niezniszczony przez człowieka i niezagospodarowany ( niezadeptany ). Oczekiwania samorządów lokalnych dot. wzrostu ruchu turystycznego oraz potrzeby samych turystów wymuszają jednak tworzenie infrastruktury dla turystyki wodnej. Warto mieć na uwadze, że jeziora i rzeki znajdują się w znaczącej części w strefach objętych różnymi formami prawnymi ochrony przyrody. Paradoksalnie, brak niezbędnego zaplecza (np. sanitarnego) powoduje, że korzystający turyści przyczyniają się do degradacji krajobrazu. 87 Z. Klimczak Polska dla żeglarzy, Wydawnictwo Bezdroża, Sp. z o. o., Grupa Wydawnicza Helion S.A., Kraków,

62 3. Infrastruktura społeczna dla turystyki wodnej 3.1. Podmioty obsługi turystyki wodnej Infrastruktura społeczna dla turystyki wodnej jest nierozłącznie związana z istniejącą infrastrukturą techniczną. Urządzenia rekreacyjno sportowe oraz obiekty rozrywkowe zostały częściowo scharakteryzowane w poprzednim podrozdziale. Przedmiotem analizy była organizacja infrastruktury zagospodarowania jezior i rzek, czyli inwentaryzacja istniejących przystani żeglarskich, stanic kajakowych, pomostów (towarzyszących przystaniom lub niezależnych), miejsc na plaże i kąpieliska, pływalni krytych i aquaparków, infrastruktury specjalnej, dedykowanej uprawiającym turystykę wodną (np. wyciąg do nart wodnych). Z reguły infrastruktura ta znajduje się na terenie miejskich lub gminnych ośrodków sportu i rekreacji, ośrodków wodnych lub ośrodków wypoczynkowych, położonych nad wodą. Często pełnią one równocześnie funkcje wypożyczalni, organizują instruktaż w zakresie żeglarstwa i kajakarstwa, świadczą usługi informacji turystycznej, organizacji spływów kajakowych. Dodatkowo niektóre z nich oferują czartery i wodowanie jachtów, transport, jak również inne usługi turystyczne i handlowe, z których korzystają kajakarze, żeglarze oraz inne grupy turystów. Istnieją również ośrodki i bazy dla płetwonurków, ponieważ niektórzy z usługodawców świadczą kompleksowe usługi w zakresie turystyki wodnej. Należy tu uwzględnić jednak, że zgodnie z Ustawą o usługach turystycznych z 29 sierpnia 1997 r., tekst jednolity po zmianach (stan na 2011 r.), organizacja spływów kajakowych wymaga posiadania specjalnych uprawnień i zezwoleń oraz aktualnego wpisu do Rejestru Organizatorów Turystyki. Sprawna i satysfakcjonująca turystę obsługa ruchu turystycznego wymaga odpowiedniej infrastruktury społecznej. Organizacje, instytucje, przedsiębiorstwa świadczą usługi na rzecz turystów, nie tylko uprawiających turystykę wodną. Właściwe korzystanie z zaplecza infrastrukturalnego dla turystyki wodnej wymaga wyspecjalizowanych podmiotów obsługi ruchu turystycznego, kompetentnych kadr dla turystyki. Jakość funkcjonalna, (jakość obsługi) jest tu powiązana z jakością techniczną (stanem opisanej infrastruktury). Z przedstawionego wyżej opisu wynikają kategorie obiektów obsługi turystyki wodnej, które są przedmiotem analizy w tym podrozdziale. Należy uwzględnić, że wypożyczalnie sprzętu wodnego znajdują się w większości komercyjnych ośrodków, położonych nad brzegami jezior (tu również znajdują się slipy, przystanie z pomostami lub same pomosty, świadczone są usługi wodowania i czarteru jachtów). Poniżej wymienione zostały najważniejsze podmioty, świadczące usługi w zakresie turystyki wodnej. Dokonano podziału na: wypożyczalnie sprzętu wodnego, ośrodki sportów wodnych, kluby żeglarskie, organizatorów imprez wodnych, w tym spływów kajakowych, bazy i ośrodki dla płetwonurków, usługi rejsów statkami wycieczkowymi oraz oddziały WOPR. Tabela 15: Wypożyczalnie sprzętu wodnego Lp. Nazwa wypożyczalni i miejsce prowadzenia działalności 1. Klub Żeglarski TKKF Sztorm w Barlinku (gmina Barlinek) 2. O.W. Janowo w Barlinku (gmina Barlinek) 3. Pensjonat Pod Sosnami w Barlinku (gmina Barlinek) 4. Wypożyczalnia Ester w Barlinku (gmina Barlinek) 5. LOK Białogard (miasto Białogard) 6. Kajakarze, Mariusz Anikiel w Bornem Sulinowie (gmina Borne Sulinowo) 7. Wypożyczalnia Kajaków, Roman Petrowicz w Bornem Sulinowie (gmina Borne Sulinowo) 8. Wypożyczalnia Komandos Krystyna Malinowska w Bornem Sulinowie (gmina Borne Sulinowo) 9. Firma Usługowo Handlowa Bogumiła i Jerzy Barscy w Nadaczycach (gmina Borne Sulinowo) 10. Agencja Turystyczna Delfin w Czaplinku (gmina Czaplinek) 11. Biuro Turystyczne Makówka w Czaplinku (gmina Czaplinek) 12. Biuro Turystyki Irena w Czaplinku (gmina Czaplinek) 13. Drawsko Jacht Czarter w Czaplinku (gmina Czaplinek)

63 14. Jachty Jerzy Grabowiec w Czaplinku (gmina Czaplinek) 15. Ośrodek Sportów Wodnych w Czaplinku (gmina Czaplinek) 16. Janusz Matyjaszek, usługi transportowo kajakowe w Drawnie (gmina Drawno) 17. P.H.U. DrawaTur w Drawnie (gmina Drawno) 18. Plusk Henryk Kojałowicz w Drawnie (gmina Drawno) 19. Super wypoczynek, Bartosz Górski w Drawnie (gmina Drawno) 20. Zakład Usług Wielobranżowych Emilex w Drawnie (gmina Drawno) 21. Ewa i Leszek Mazurkiewicz w Drawsku Pomorskim (gmina Drawsko Pomorskie) 22. Skiff-Slalom - Sławomir Gręzia w Drawsku Pomorskim (gmina Drawsko Pomorskie) 23. Centrum Sportów Wodnych Delfin Artur Krzemień nad Jeziorem Lubie w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 24. Ośrodek Wypoczynkowy Relax w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 25. P.H.U. Jermak w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 26. wypożyczalnia kajaków przy Urzędzie Gminy Dygowo (gmina Dygowo) 27. Plaża Miejska w Kaliszu Pomorskim (gmina Kalisz Pomorski) 28. Przedsiębiorstwo Usług Turystycznych Pojezierze s.c. w Kaliszu Pomorskim (gmina Kalisz Pomorski) 29. Referat Sportu UMiG w Karlinie Wodnik (gmina Karlino) 30. Kuźnia Kajaki w Kołobrzegu (miasto Kołobrzeg) 31. wypożyczalnia łodzi w Kołobrzegu (miasto Kołobrzeg) 32. przystań żeglarska Wądół (gmina Lipiany) 33. Ośrodek Żeglarski "Philips Lighting Poland SA Baza Pilskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego w Drzewoszewie (gmina Mirosławiec) 34. O.W. Gądno w Moryniu (gmina Moryń) 35. Międzyszkolny Ośrodek Sportowy Szkuner w Myśliborzu (gmina Myślibórz) 36. Ośrodek Sportu i Rekreacji nad Jeziorem Myśliborskim w Myśliborzu (gmina Myślibórz) 37. FU Kajnet w Resku (gmina Resko) 38 Ośrodek Sportu i Rekreacji, plaża miejska w Szczecinku (miasto Szczecinek) 39. Restauracja Jolka w Szczecinku (miasto Szczecinek) 40. Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna w Szczecinku (miasto Szczecinek) 41. Tawerna w Szczecinku (miasto Szczecinek) 42. Wojskowe Koło PTTK Wiarusy w Szczecinku (miasto Szczecinek) 43. Wypożyczalnia rowerów CIT w Szczecinku (miasto Szczecinek) 44. Kajtur baza Mrzeżyno (gmina Trzebiatów) 45. Kajtur baza Rogowo (gmina Trzebiatów) 46. Wikingowie Regi Dariusz Kopeć w Trzebiatowie (gmina Trzebiatów) 47. Baza żeglarska Armatorskiego Klubu Żeglarskiego w Nakielnie (gmina Wałcz) COS w Wałczu (miasto Wałcz) 49. Grzegorz Szwarc w Wałczu (miasto Wałcz) 50. Kapitan, Andrzej Szeremeta w Wałczu (miasto Wałcz) 51. Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Wałczu (miasto Wałcz) 52. Pomorski Wojskowy Oddział PTTK w Wałczu (miasto Wałcz) 53. Tawerna Pod Wieżą w Wałczu - sezonowo (miasto Wałcz) Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Tabela 16: Ośrodki sportów wodnych Lp. Nazwa ośrodka 1. Ośrodek Sportu i Rekreacji w Barlinku (gmina Barlinek) 2. Ośrodek Konferencyjno Wypoczynkowy Marina nad Jeziorem Pile w Bornym Sulinowie (gmina Borne Sulinowo) 3. BosMan Radosław Filipczak nad Jeziorem Czaplino w Czaplinku (gmina Czaplinek) 4. Ośrodek Sportów Wodnych nad Jeziorem Drawsko w Czaplinku (miasto Czaplinek) 88 Pozostałe obiekty noclegowe Pojezierza Wałeckiego w większości mają dostępne wypożyczalnie dostępne tylko dla swoich gości (źródło:

64 5. Przystań u Jacka nad Jeziorem Drawsko w Czaplinku (gmina Czaplinek) 6. PUT Omega nad Jeziorem Drawsko w Czaplinku (gmina Czaplinek) 7. P.T.i R. Drawtur nad Jeziorem Drawsko w Czaplinku (gmina Czaplinek) 8. O.W-K AQUARIUS nad Jeziorem Drawsko w Starym Drawsku (gmina Czaplinek) 9. Ośrodek campingowy Wajk nad Jeziorem Drawsko w Piasecznie (gmina Czaplinek) 10. Centrum Sportów Wodnych Delfin Artur Krzemień nad Jeziorem Lubie w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 11. O.W. Relax nad Jeziorem Lubie w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 12. P.H.U. Jermak nad Jeziorem Lubie w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 13. Ośrodek Taurus nad Jeziorem Lubie w Linowie (gmina Drawsko Pomorskie) 14. Przystań Jachtowa i Surfingowa nad Jeziorem Resko Przymorskie w Dźwirzynie (gmina Kołobrzeg) 15. Port Jachtowy na Wyspie Solnej w Kołobrzegu (miasto Kołobrzeg) 16. Lipiański Klub Sportów Wodnych z przystanią na Jeziorze Wądół (gmina Lipiany) 17. baza żeglarska POZŻ-Kliwer nad Jeziorem Betyń (Bytyń) Wielki w Drzewoszewie (gmina Mirosławiec) 18. ośrodek sportów wodnych nad Jeziorem Morzycko w Moryniu (gmina Moryń) 19. Międzyszkolny Ośrodek Sportowy Szkuner w Myśliborzu (gmina Myślibórz) 20. Ośrodek Sportu i Rekreacji nad Jeziorem Myśliborskim w Myśliborzu (gmina Myślibórz) 21. centrum sportów wodnych Akademia Nautica, Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna w Szczecinku (miasto Szczecinek) 22. Ośrodek Sportu i Rekreacji w Szczecinku (miasto Szczecinek) 23. Port Jachtowy w Mrzeżynie (gmina Trzebiatów) 24. COS w Wałczu (miasto Wałcz) 25. Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Wałczu (miasto Wałcz) 26. Ośrodek Wypoczynkowy DRAWA nad Jeziorem Siecino w Cieszynie (gmina Złocieniec) 27. Ośrodek Wypoczynkowy Ekoeden Sp. z o. o. nad Jeziorem Siecino w Cieszynie (gmina Złocieniec) 28. Pensjonat Przystań nad Zatoką na Jeziorze Lubie w Lubieszewie (gmina Złocieniec) Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Tabela 17: Kluby żeglarskie i kajakowe Lp. Nazwa klubu 1. Klub Żeglarski TKKF Sztorm w Barlinku (gmina Barlinek) 2. Klub Żeglarski Bosman nad Jeziorem Pile w Piławie (gmina Borne Sulinowo) 3. Czaplineckie Bractwo Żeglarskie przy Ośrodku Sportów Wodnych w Czaplinku (gmina Czaplinek) 4. Klub Żeglarski Yacht Club Jermak w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 5. Klub Żeglarski Yacht Ster w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 6. Lipiański Klub Sportów Wodnych (gmina Lipiany) 7. Bazy klubów żeglarskich z Piły nad Jeziorem Betyń Wielki w Drzewoszewie: KŻ Kliwer" Piła, KŻ,,Szkwał PLP Piła, KŻ,,Żagiel Piła i WKŻ,,Mewa Piła (gmina Mirosławiec) 8. Klub Żeglarski TKŻ Bryza nad Jeziorem Betyń Wielki w Drzewoszewie (gmina Mirosławiec) 9. UKS Keja w Mirosławcu (gmina Mirosławiec) 10. Międzyszkolny Klub Żeglarski Szkuner w Myśliborzu (gmina Myślibórz) 11. UKS Myślibórz (gmina Myślibórz) 12. ZKŻ Sztaksel (gmina Pełczyce) 13. Akademia Nautica w Szczecinku (miasto Szczecinek) 14. Klub Turystyki Kajakowej ŻÓŁW przy Oddziale PTTK Lokomotywowni (miasto Szczecinek) 15. Żeglarski Międzyszkolny Klub Sportowy Orlę w Szczecinku (miasto Szczecinek) 16. Armatorski Klub Żeglarski AKŻ 90 w Nakielnie (gmina Wałcz) 17. JK Wałcz (miasto Wałcz) 18. Uczniowski Klub Sportowy Szkwał w Złocieńcu (gmina Złocieniec) Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne

65 Tabela 18: Organizatorzy imprez wodnych (organizacja spływów kajakowych, regat żeglarskich) 89 Lp. Nazwa organizatora imprez wodnych 1. Biuro Turystyczne Mrówka" w Czaplinku (gmina Czaplinek) 2. Biuro Turystyki Aktywnej IRENA w Czaplinku (gmina Czaplinek) 3. BosMan Radosław Filipczak w Czaplinku (gmina Czaplinek) 4. Ewa i Leszek Mazurkiewicz w Drawsku Pomorskim (gmina Drawsko Pomorskie) 5. Skiff-Slalom - Sławomir Gręzia w Drawsku Pomorskim (gmina Drawsko Pomorskie) 6. Centrum Sportów Wodnych Delfin Artur Krzemień nad Jeziorem Lubie w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 7. P.H.U. Jermak nad Jeziorem Lubie w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 8. Gospodarstwo Agroturystyczne Kłodkowo w Gryficach (miasto Gryfice) 9. Przedsiębiorstwo Usług Turystycznych Pojezierze s.c. w Kaliszu Pomorskim (gmina Kalisz Pomorski) 10. Referat Sportu UMiG w Karlinie Wodnik (gmina Karlino) 11. Kuźnia Kajaki w Kołobrzegu (miasto Kołobrzeg) 12. Spływy Kajakowe Mirosław Kabaciński w Kołobrzegu (miasto Kołobrzeg) 13. wypożyczalnia łodzi w Kołobrzegu (miasto Kołobrzeg) 14. Dworek Tradycja - Grażyna Zaremba-Szuba w Łobzie (gmina Łobez) 15. Przedsiębiorstwo Usług Turystycznych Z.A.J.E. Kajaki w Myśliborzu (gmina Myślibórz) 16. Stowarzyszenie Z biegiem Myśli w Myśliborzu (gmina Myślibórz) 17. FU Kajnet Justyna Grankowska w Resku (gmina Resko) 18. Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna w Szczecinku (miasto Szczecinek) 19. Kajtur baza Mrzeżyno (gmina Trzebiatów) 20. Kajtur baza Rogowo (gmina Trzebiatów) 21. Wikingowie Regi Dariusz Kopeć w Trzebiatowie (gmina Trzebiatów) 22. Grzegorz Szwarc, Wałcz (miasto Wałcz) 23. Kapitan, Andrzej Szeremeta w Wałczu (miasto Wałcz) 24. Pomorski Wojskowy Oddział PTTK w Wałczu (miasto Wałcz) 25. Tawerna Pod Wieżą w Wałczu - sezonowo (miasto Wałcz) Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Tabela 19: Bazy i ośrodki dla płetwonurków Lp. Nazwa bazy 1. Baza Nurkowa nad Jeziorem Drawsko - Ośrodek Wypoczynkowy DRAWTUR"(miasto Czaplinek) 2. ZCTN Octo na Jeziorze Drawsko (miasto Czaplinek) 3. Dr. Lubecki (miasto Kołobrzeg) 4. Szkoła Nurkowania Scubadiscovery w Lipianach (gmina Lipiany) 5. Centrum Nurkowe Marlin Plus z Gorzowa Wielkopolskiego oraz Klub Płetwonurków Actacus w Moryniu (gmina Moryń) 6. C. N. Shark na Jeziorze Siecino (gmina Złocieniec) Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Tabela 20: Rejsy statkiem po jeziorach Lp. Nazwa statku 1. Statek Wycieczkowy z przystani przy O.W. Janowo w Barlinku rejsy po Jeziorze Barlineckim (gmina Barlinek) 2. Rejsy łodzią motorową Aquarius po Jeziorze Drawsko (miasto Czaplinek) 3. Rejsy spacerowe komfortowym statkiem po Jeziorze Drawsko (P.T.i.R. Drawtur Czaplinek, wynajem łodzi ze sternikiem, miasto Czaplinek) 4. Statek Europa rejsy w sezonie letnim po Jeziorze Drawsko (Ośrodek Sportów Wodnych w Czaplinku, 89 Wymienieni organizatorzy prowadzą działalność na terenie gmin objętych Programem i są tu zarejestrowani. Oprócz tych podmiotów, organizację spływów kajakowych, imprez żeglarskich, kursy żeglarskie, kursy nurkowania organizują podmioty spoza Województwa Zachodniopomorskiego, głównie z Wielkopolski i Województwa Pomorskiego, np.: firma Spływy Kajakowe Mati, Activas z Bydgoszczy, Kajaki.pl z Sopotu

66 miasto Czaplinek) 5. Statek Wycieczkowy Inga rejsy po Jeziorze Myśliborskim (gmina Myślibórz) 6. Statek Spacerowy Księżna Jadwiga organizacja imprez na Jeziorze Trzesiecko (miasto Szczecinek) 7. Szczecinecki Tramwaj Wodny Bayern rejsy po Jeziorze Trzesiecko (miasto Szczecinek) 8. Statek Spacerowy Delfin rejsy po Jeziorze Raduń w Wałczu (miasto Wałcz) Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Tabela 21: Oddziały WOPR na terenie realizacji Programu Lp. 1. Oddział WOPR Gryfice 2. Oddział WOPR Kołobrzeg 3. Oddział powiatowy WOPR w Myśliborzu 4. Oddział WOPR Szczecinek 5. Oddział WOPR Świdwin 6. Oddział WOPR Wałcz Nazwa oddziału 7. Oddział WOPR Powiatu Drawskiego z siedzibą w Złocieńcu Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne WOPR Województwa Zachodniopomorskiego prowadzi od 2009 r. klasyfikację kąpielisk. Część występujących na obszarze realizacji Programu zostało sklasyfikowanych na: 2, 3 lub 4 gwiazdki. Zidentyfikowano 13 takich kąpielisk (tabela poniżej). Oprócz nich, na analizowanym obszarze dostępne są kąpieliska strzeżone niesklasyfikowane (m.in. liczne na Pojezierzu Wałeckim). Tabela 22: Wykaz bezpiecznych kąpielisk na jeziorach obszaru realizacji Programu Lp. Kąpielisko Nazwa jeziora Lokalizacja 1. Budowo JW. 1696" Jezioro Krosino Gmina Złocieniec Klasyfikacja w 2010 r. 2. Zatonie Jezioro Lubie Gmina Złocieniec 3. Czaplinek Jezioro Drawsko Gmina Czaplinek 4. Drawno Jezioro Adamowo Gmina Drawno 5. Drawsko Pomorskie Jezioro Okra Gmina Drawsko Pomorskie 6. Moryń Jezioro Morzycko Gmina Moryń 7. Szczecinek Plaża Miejska przy ul. Mickiewicza 8. Szczecinek Plaża Wojskowa przy ul. Kilińskiego Jezioro Trzesiecko Miasto Szczecinek Jezioro Trzesiecko Miasto Szczecinek 9. Lubieszewo OW Lubie Jezioro Lubie Gmina Złocieniec 10. Cieszyno Ekoland Jezioro Siecino Gmina Złocieniec 11. Cieszyno Gęsia Łączka Jezioro Siecino Gmina Złocieniec 12. Cieszyno Island Camp Jezioro Siecino Gmina Złocieniec 13. Cieszyno OKW Legnica Jezioro Siecino Gmina Złocieniec Źródło:

67 Przedstawiona inwentaryzacja podmiotów świadczących usługi na rzecz turystyki wodnej pokazuje, że część z nich obsługuje ten segment w sposób kompleksowy. Są ośrodkiem sportów wodnych, posiadają sprzęt, organizują spływy. Zdarza się, że wszystkie te funkcje pełnią kluby żeglarskie, miejskie lub gminne ośrodki sportu i rekreacji. Na uwagę zasługuje w szczególności Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna, która jest zarządcą infrastruktury na Jeziorze Trzesiecko, dysponuje sprzętem wodnym, prowadzi ośrodek sportów wodnych Akademia Nautica oraz pośredniczy w organizacji zakwaterowania. Analizując ilość podmiotów obsługi ruchu turystycznego turystyki wodnej i zakres świadczonych przez nich usług należy stwierdzić, że pod względem tego rodzaju infrastruktury społecznej najlepiej zagospodarowane jest Pojezierze Drawskie. Dotyczy to przede wszystkim instytucji, organizacji i firm, skupionych w gminach Czaplinek, Drawsko Pomorskie, Złocieniec i Borne Sulinowo, nad jeziorami Drawsko, Siecino, Lubie i Pile. Mniejsza liczba tych podmiotów znajduje się w szczecineckiej części Pojezierza Drawskiego. W przypadku Pojezierza Myśliborskiego, największa koncentracja wypożyczalni, ośrodków i klubów żeglarskich jest w Myśliborzu i Barlinku. Stosunkowo niewielu jest organizatorów spływów kajakowych na Myśli i Płoni i imprezy te organizują podmioty zewnętrzne. Na Pojezierzu Wałeckim najważniejsze znaczenie mają podmioty, znajdujące się w mieście Wałczu (tu organizacją spływów i jednocześnie wypożyczaniem sprzętu zajmuje się 6 podmiotów. 90 Kluby żeglarskie, ośrodki wodne i wypożyczalnie sprzętu znajdują się przede wszystkim nad Jeziorem Betyń Wielki w Drzewoszewie i Nakielnie oraz nad Jeziorem Raduń w Wałczu. Infrastruktura społeczna dla turystyki wodnej na obszarze dorzecza Parsęty i Regi jest słabiej rozwinięta (nie uwzględniając gmin położonych nad Bałtykiem). Tu sytuacja zmienia się stopniowo na lepsze, jednak istniejącą podaż reguluje popyt i niewystarczające zagospodarowanie w zakresie bazy noclegowej i gastronomicznej Zarządzanie i organizacja łowisk Na obszarze objętym Programem znajdują się atrakcyjne łowiska. Dla wędkarzy są dostępne zarówno rzeki i jeziora, jak również specjalne łowiska utworzone na stawach hodowlanych. Właścicielami (lub podmiotami uprawnionymi do zarządu) śródlądowych wód na terenie Województwa Zachodniopomorskiego mogą być: Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i Dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej (w Szczecinie i Poznaniu), Dyrektor DPN, Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego oraz właściciele prywatni. Mogą oni przenieść swoje uprawnienia właścicielskie na podmioty, zarządzające w ich mieniu tymi zbiornikami. Łowiska na Pojezierzu Drawskim są w większości w zarządzie RZGW w Poznaniu. Gospodarują na nich gospodarstwa rybackie. Udostępniają one jeziora do wędkowania na określonych warunkach. Do uzyskania pozwolenia na wędkowanie konieczne jest posiadanie ważnej karty wędkarskiej oraz uiszczenie opłaty, w zależności m.in. od rodzaju połowu. Dzierżawcą części zbiorników wodnych jest Polski Związek Wędkarki, który gospodaruje na nich w imieniu administratora. Jeziora Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi znajdują się na terenie czterech okręgów Polskiego Związku Wędkarskiego: w Szczecinie, Koszalinie, Gorzowie Wielkopolskim i Pile. W okręgu szczecińskim znajdują się koła w: Gryficach, Łobzie, Chojnej, Węgorzynie, Trzcińsku Zdroju, Moryniu, Płotach, Resku, Trzebiatowie. Największy obszar leży w granicach oddziaływania Okręgu PZW w Koszalinie. Są to koła w: Czaplinku, Drawsku, Złocieńcu, Barwicach, Kaliszu Pomorskim, Białogardzie, Dygowie, Grzmiącej, Kołobrzegu, Połczynie Zdroju, Świdwinie, Szczecinku, Tychowie, Bornym Sulinowie, Kołobrzegu, Karlinie. W obszarze Okręgu PZW w Pile leżą koła w: Człopie, Mirosławcu, Wałczu. Natomiast Okręgowi PZW w Gorzowie Wielkopolskim podlegają koła w: Barlinku i Drawnie

68 Administratorem wód dorzeczy Parsęty i Regi jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, a gospodaruje na tych terenach Polski Związek Wędkarski (Okręg w Szczecinie i Okręg w Koszalinie). 92 Terytorialnie obszar śródlądowych wód powierzchniowych w Województwie Zachodniopomorskim podzielony został na obwody rybackie. Obwody rybackie są ustanawiane lub znoszone w drodze rozporządzenia przez Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (w Szczecinie i Poznaniu). Zgodnie z ustawą o rybactwie śródlądowym obwód rybacki dzieli się na: 93 zasadniczy obwód rybacki, który obejmuje wody jezior, zbiorników wodnych, rzek, kanałów lub cieków naturalnych, niezbędnych do prowadzenia przez uprawnionego do rybactwa racjonalnej gospodarki rybackiej, uzupełniający obwód rybacki, który obejmuje wody płynące dopływów zasadniczego obwodu rybackiego, na których uprawniony do rybactwa okresowo wykonuje czynności związane z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rybackiej, określone w operacie rybackim, m.in. zarybianie oraz zabiegi ochronne. Z punktu widzenia wędkarzy najważniejsze są podmioty, które zarządzają akwenami (lub administrują, gospodarują na nich), udostępniają je i sprzedają pozwolenia wędkarskie. Pozwolenia wędkarskie można zakupić w gospodarstwach rybackich lub kołach PZW oraz niektórych jednostkach handlowo usługowych (m.in. w sklepach wędkarskich). Poniżej znajduje się specyfikacja gospodarstw rybackich, kół PZW oraz innych łowisk, które są dostępne dla wędkarzy i sprzedają pozwolenia wędkarskie. Na analizowanym obszarze istnieje kilkanaście gospodarstw rybackich, które odgrywają istotną rolę w zarządzaniu i administrowaniu akwenami. Oprócz jezior udostępniają one tzw. łowiska specjalne. Gospodarstwa Rybackie w Złocieńcu działają na terenie, który należy do Poligonu Drawskiego i DPN. Podmioty te sprzedają pozwolenia wędkarskie. Gospodarstwa rybackie na terenie realizacji Programu to m.in.: Tabela 23: Podmioty sprzedające pozwolenia wędkarskie Lp. 1. Gospodarstwo Rybackie w Barlinku 2. Sklep Wędkarski ESSOX" w Białogardzie 3. Gospodarstwo Rybackie Zana w Bornym Sulinowie 4. Gospodarstwo Rybackie w Czaplinku 5. Gospodarstwo rybackie A. Koczmara w Człopie 6. Sklep przy ul. Bolesława Chrobrego 3 w Karlinie 7. Inspektorat Rybołówstwa Morskiego w Kołobrzegu Nazwa podmiotu 8. Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Iniktom", Inga Szampanti-Woźniak w Kołobrzegu 9. Sklep Wędkarski przy ul. Portowej 3 w Kołobrzegu 10. Sklep Wędkarski Marszałek Ewa w Łobzie 11. Sklep Rybakówka w Moryniu 12. Polski Związek Wędkarski w Szczecinie - zezwolenia na amatorski połów wędką na rzece Redze 13. Gospodarstwo Rybackie w Szczecinku 14. Gospodarstwo Rolno - Rybackie, Grzegorz Siwek w Wełtyniu (Jezioro Myśliborskie) 15. Sklep Wędkarski Wróbel Zdzisław w Węgorzynie 16. Przedsiębiorstwo Rybackie w Złocieńcu Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Ustawa o rybactwie lądowym, Dz. U. z 1985 r. Nr 21, poz. 91; Dz. U. z 2009 r. Nr 189, poz

69 Koła Polskiego Związku Wędkarskiego (PZW) należą do czterech wspomnianych wcześniej okręgów. Okręgi te mają różne zasięgi terytorialne, inne niż krainy analizowanego obszaru i wykraczają poza granice Województwa Zachodniopomorskiego. Koła PZW administrują i udostępniają akweny wodne: rzeki i jeziora, a także sprzedają pozwolenia wędkarskie. Na terenie realizacji Programu znajdują się następujące koła: Tabela 24: Koła rybackie na obszarze realizacji Programu Lp. 1. Koło PZW w Czaplinku 2. Koło PZW Karp w Złocieńcu 3. Koło PZW Brzana w Drawsku Pomorskim 4. Koło PZW w Kaliszu Pomorskim 5. Koło PZW w Połczynie-Zdroju 6. Koło PZW Jesiotr w Szczecinku 7. Koło PZW w Bornym Sulinowie 8. Koło PZW w Barwicach 9. Koło PZW w Nowym k. Grzmiącej 10. Koło PZW w Drawnie 11. Koło PZW Barlinek nr 1 w Barlinku 12. Koło PZW Barlinek nr 2 w Barlinku 13. Koło PZW w Myśliborzu 14. Koło PZW w Pełczycach 15. Koło PZW Chojna Rurzyca 16. Koło PZW w Trzcińsku Zdroju 17. Koło PZW w Moryniu 18. Koło PZW w Człopie 19. Koło PZW w Wałczu 20. Koło PZW Relax w Wałczu 21. Koło PZW Sum w Mirosławcu 22. Koło PZW Wodnik w Tucznie 23. Koło PZW w Białogardzie 24. Koło PZW Topik" w Białogardzie Nazwa koła 25. Koło PZW Białogard PKP w Białogardzie 26. Białogard Koło PZW przy Towarzystwie Miłośników Parsęty 27. Koło PZW w Dygowie 28. Koło PZW w Tychowie 29. Klub wędkarstwa sportowego SALMO" w Kołobrzegu 30. Koło Miejskie PZW w Kołobrzegu 31. Koło PZW Jednostka Wojskowa w Kołobrzegu 32. Koło PZW Miejsko-Gminne w Karlinie 33. Koło PZW Pstrąg w Łobzie 34. Koło PZW Karaś w Łobzie 35. Koło PZW Węgorz w Węgorzynie 36. Koło PZW Miasto w Gryficach 37. Koło PZW Amur w Płotach 38. Koło PZW Łosoś w Resku 39. Koło PZW Sumik w Radowie Wielkim 40. Koło PZW Miasto w Trzebiatowie 41. Koło PZW Wiarus w Trzebiatowie 42. Koło PZW Wodnik Miasto w Świdwinie 43. Koło PZW Rega w Świdwinie 44. Koło PZW Sazan w Świdwinie Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne

70 Analizowany obszar jest zasobny w rybne stawy hodowlane, znajdujące się głównie w rękach prywatnych. Tereny dorzecza Parsęty i Regi nie posiadają dużej liczby jezior naturalnych, natomiast znajduje się tu sporo rybnych stawów. Takie miejsca są również dostępne w obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego. Zasady korzystania z tego typu łowisk regulowane są odrębnymi wytycznymi. Poniżej wymienionych jest kilka przykładowych prywatnych łowisk: Prywatne stawy udostępnione do wędkowania odpłatnie: Łubianka, koło Niepołcka, nad jeziorem Okunie, koło Drozdowa, koło Lisiego Pola i Rurki, w Pełczycach (Pojezierze Myśliborskie), Prywatne stawy rybne za Ogrodem Dendrologicznym w Pełczycach (Pojezierze Myśliborskie), Ośrodek we wsi Zdbice nad Jeziorem Zdbiczno oferuje możliwość wędkowania Informacja turystyczna Usługi w zakresie informacji turystycznej świadczone są przez urzędy miast, gmin i powiatów obszaru objętego Programem, lokalne organizacje turystyczne lub przedsiębiorstwa usług turystycznych oraz przez biura turystyczne. Centra i punkty informacji turystycznej są dość licznie reprezentowane. Większość z nich świadczy usługi kompleksowej informacji turystycznej, o terenie gminy, powiatu, pojezierza nie specjalizują się w turystyce wodnej. Za takie można uznać biura turystyczne, które jednocześnie organizują spływy kajakowe i wypożyczają sprzęt wodny. Poniżej wyspecyfikowane są centra i punkty informacji turystycznej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Tabela 25: Informacja turystyczna na obszarze realizacji Programu Lp. Informacja turystyczna Pojezierze Drawskie 1. IT przy Urzędzie Miejskim w Barwicach (gmina Barwice) 2. Centrum Informacji Turystycznej w Bornym Sulinowie (gmina Borne Sulinowo) 3. Agencja Turystyczna Holiday Center" Marta Gańska w Czaplinku (gmina Czaplinek) 4. Biuro Turystyczne Delfin (oddziały w Czaplinku, Drawsku Pomorskim i Złocieńcu) 5. Biuro Turystyczne Mrówka s.c. w Czaplinku (gmina Czaplinek) 6. Centrum Turystyki Lokalna Organizacja Turystyczna w Czaplinku (gmina Czaplinek) 7. Gminne Centrum Informacji w Drawnie (gmina Drawno) 8. Punkt Informacyjny DPN w Drawnie (gmina Drawno) 9. Punkt Informacji Turystycznej Przystań Wodna w Drawnie (gmina Drawno) 10. Miejski Punkt Informacji Turystycznej w Drawsku Pomorskim (gmina Drawsko Pomorskie) 11. PTTK Oddział Drawsko Pomorskie (gmina Drawsko Pomorskie) 12. IT przy Urzędzie Gminy w Grzmiącej (gmina Grzmiąca) 13. IT przy UMiG oraz sezonowe Biuro Informacji Turystycznej w Kaliszu Pomorskim (gmina Kalisz Pomorski) 14. Gminne Centrum Informacji w Połczynie-Zdroju (gmina Połczyn-Zdrój) 15. PTTK Oddział Połczyn-Zdrój (gmina Połczyn-Zdrój) 16. Centrum Informacji Turystycznej, ul. B. Warszawy w Szczecinku (miasto Szczecinek) 17. IT przy Urzędzie Gminy w Szczecinku (gmina Szczecinek) 18. Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna w Szczecinku (miasto Szczecinek) 19. IT przy OSIR w Złocieńcu (gmina Złocieniec) 20. IT przy Stowarzyszeniu Inicjatyw Społeczno Gospodarczych w Złocieńcu (gmina Złocieniec) Pojezierze Myśliborskie 1. Centrum Informacji Turystycznej w Barlinku (gmina Barlinek) 2. Biuro Informacji Turystycznej, Centrum Kultury w Chojnej (gmina Chojna) 3. Punkt Informacji Turystycznej przy Urzędzie Miejskim w Lipianach (gmina Lipiany) 4. Biuro Informacji Turystycznej, Miejski Ośrodek Kultury w Moryniu (gmina Moryń) 5. Punkt Informacji Kulturalno-Turystycznej w Myśliborzu (gmina Myślibórz)

71 6. Starostwo Powiatowe w Myśliborzu, Wydział Inwestycji, Gospodarki i Promocji (gmina Myślibórz) 7. Urząd Gminy w Nowogródku Pomorskim (gmina Nowogródek Pomorski) 8. Gminne Centrum Informacji, Rynek Bursztynowy w Pełczycach (gmina Pełczyce) 9. Punkt Informacji Turystycznej w Przelewicach, Przelewice nr 17 (gmina Przelewice) Pojezierze Wałeckie 1. Centrum Informacji Turystycznej - Dom Kultury w Człopie (gmina Człopa) 2. Punkt Informacji Turystycznej w Bosmanacie Przystani Armatorskiego Klubu Żeglarskiego '90 nad Jeziorem Betyń (Bytyń) Wielki w Nakielnie (gmina Wałcz) 3. Centrum Informacji Turystycznej w Wałczu (miasto Wałcz) 4. sezonowy Punkt Informacji Turystycznej przy ul. Wolności w Wałczu (miasto Wałcz) Dorzecze Parsęty 1. IT przy Urzędzie Miasta w Białogardzie (miasto Białogard) 2. Centrum Informacji Turystycznej w Karlinie (gmina Karlino) 3. IT przy Urzędzie Miasta i Gminy Karlino (gmina Karlino) 4. Punt IT w Dźwirzynie (gmina Kołobrzeg) 5. Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Kołobrzegu (punkty przy Pl. Ratuszowym, ul. Dworcowej oraz ul. Morskiej, miasto Kołobrzeg) 6. Informacja Turystyczna w Kołobrzegu (miasto Kołobrzeg) 7. Powiatowy Punkt Informacji Turystycznej i Kulturalnej przy Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu miasto Kołobrzeg) Dorzecze Regi 1. IT przy UM, Hala Sportowo-widowiskowa w Łobzie (gmina Łobez) 2. Punkt IT przy Starostwie Powiatowym w Łobzie (gmina Łobez) 3. Centrum Informacji Turystycznej i Gospodarczej w Świdwinie (miasto Świdwin) 4. Biuro IT TARA TOUR w Trzebiatowie (gmina Trzebiatów) 5. Punkt IT w Węgorzynie (gmina Węgorzyno) Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Najlepiej rozwinięta jest sieć informacji turystycznej na Pojezierzu Drawskim. Każda z gmin ma centra lub punkty informacji turystycznej. Najwięcej punktów informacji znajduje się w gminach: Drawsko Pomorskie, Czaplinek, Złocieniec i Drawno. W pierwszych trzech z wymienionych gmin punkty IT prowadzą także biura turystyczne oraz Lokalna Organizacja Turystyczna. W gminie Drawno usługi IT świadczy również Drawieński Park Narodowy. Na Pojezierzu Myśliborskim każda z gmin, z wyjątkiem Trzcińska Zdroju posiada na swoim terenie punkt informacji turystycznej. Są one w przeważającej części zlokalizowane przy urzędach gmin. Na terenie Pojezierza Wałeckiego usługi IT świadczone są tylko w Wałczu, w Człopie i nad Jeziorem Betyń Wielki w Nakielnie. Nie wszystkie gminy posiadają centra i punkty informacji turystycznej. Podobnie wygląda sytuacja w dorzeczach Parsęty i Regi, chociaż w dorzeczu Parsęty zidentyfikowano więcej punktów i centrów IT. Nie ma centrum świadczącego usługi informacyjne w zakresie turystyki wodnej obszarów pojeziernych i dorzeczy Organizatorzy turystyczni, pośrednicy i agenci Biura turystyczne, pośrednicy i agenci, działający na obszarze realizacji Programu pełnią funkcje, związane z obsługą wyjazdowego i przyjazdowego ruchu turystycznego. Źródłem informacji o tych podmiotach jest Centralna Ewidencja Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych. Analiza działalności zidentyfikowanych podmiotów wskazuje, że większość z nich specjalizuje się w turystyce wyjazdowej. Zgodnie z Ustawą o usługach turystycznych, każdy w wymienianych typów jest uprawniony do świadczenia określonego zakresu usług. Określenie potencjału organizatorów turystycznych, pośredników i agentów jest bardzo istotne z punktu widzenia wdrażania niniejszego Programu, ponieważ te podmioty powinny włączyć się w większym stopniu w tworzenie podaży na produkty turystyki wodnej. Poniżej wymienione

72 są biura turystyczne, przedsiębiorstwa turystyczne i agencje, które działają na analizowanym obszarze. Są to głównie podmioty, wskazywane przez lokalne władze samorządowe i organizacje działające na rzecz rozwoju turystyki lokalnej w obszarze pojezierzy i dorzeczy. Tabela 26: Organizatorzy turystyczni, pośrednicy i agenci obszaru realizacji Programu Lp. Nazwa organizatora, pośrednika, agenta Pojezierze Drawskie: Agencja Turystyczna Holiday Center Marta Gańska (licencjonowany przewodnik i pilot wycieczek po Pojezierzu Drawskim) w Czaplinku (gmina Czaplinek) 2. Biuro Turystyczne Mrówka" w Czaplinku (gmina Czaplinek) 3. Biuro Turystyki Aktywnej IRENA w Czaplinku (gmina Czaplinek) 4. PT Stary Drahim" w Starym Drawsku (gmina Czaplinek) 5. Ewa i Leszek Mazurkiewicz w Drawsku Pomorskim (gmina Drawsko Pomorskie) 6. Oddział PTTK w Drawsku Pomorskim (gmina Drawsko Pomorskie) 7. Centrum Sportów Wodnych Delfin Artur Krzemień nad Jeziorem Lubie w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie) 8. Przedsiębiorstwo Usług Turystycznych Pojezierze s.c. w Kaliszu Pomorskim (gmina Kalisz Pomorski) 9. Anna Świtała FHU ANIMAX w Połczynie-Zdroju (gmina Połczyn Zdrój) 10. Oddział PTTK Połczyn-Zdrój (gmina Połczyn-Zdrój) 11. Szczecinecka Lokalna Organizacja Turystyczna w Szczecinku (miasto Szczecinek) 12. Szczecinek: Centrum Usług Turystycznych w Szczecinku (miasto Szczecinek) Pojezierze Myśliborskie: 1. Frajda Barlinek Agnieszka Kozłowska w Barlinku (gmina Barlinek) 2. Modern Languages Center Ośrodek Języków Obcych Magdalena Zwolińska w Chojnej (gmina Chojna) 3. Communicate Paweł Rychter w Myśliborzu (gmina Myślibórz) 4. Oddział PTTK w Myśliborzu (gmina Myślibórz) 5. Internetowa Agencja Turystyczna Net Travel, Agnieszka Dobnak w Nowogródku Pomorskim (gmina Nowogródek Pomorski) Pojezierze Wałeckie 1. Barbara Biuro Turystyczne Barbara Kalbarczyk w Wałczu (miasto Wałcz) 2. Biuro Podróży Skonto Malinowski w Wałczu (miasto Wałcz) 3. Biuro Podróży Wiking w Wałczu (miasto Wałcz) 4. Biuro Turystyczne Voyager w Wałczu (miasto Wałcz) 5. Pomorski Wojskowy Oddział PTTK w Wałczu (miasto Wałcz) 6. PZMOT w Wałczu (miasto Wałcz) Dorzecze Parsęty 1. Karlos PHU Biuro Turystyczne w Białogardzie (miasto Białogard) 2. PPH REAL Radosław Spychalski w Białogardzie (miasto Białogard) 3. Zybertex Z. Zarzeczny w Białogardzie (miasto Białogard) 4. W Kołobrzegu działa wiele biur turystycznych, pośredników i agentów, którzy są jednak nastawieni na inny segment turystyczny; wymienić można kilka podmiotów: Bałtycki Expres Miejska Kolejka Turystyczna, Baszta Prochowa, Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego, Oddział PTTK im. Jana Frankowskiego, Eltom Tour, GAMA Biuro Turystyczno-Usługowe, Glob-Tourist-Sailing Club, Idea Spa Travel, Iliada, Jakubow Travel, Kołobrzeska Żegluga Pasażerska, Megatour, Morskie Biuro Podróży, Navigator Biuro Usług Turystycznych, Partner Biuro Turystyki i Przewozów, Planik Travel Biuro Turystyczne, Polskie Biuro Podróży WOLSKI TRAVEL, Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe, Summer Car ekologiczne pojazdy, TiP Biuro Handlowo-Usługowe, Voyager (miasto Kołobrzeg) Dorzecze Regi 1. ABC Świat Podróży w Gryficach (gmina Gryfice) 2. Rutex Biuro Podróży w Gryficach (gmina Gryfice) 3. Turnus" Biuro Turystyczne, Chmielewska Joanna w Gryficach (gmina Gryfice) 94 Na podstawie

73 4. Przedsiębiorstwo PKS GRYFICE Sp. z o.o., Biuro Turystyczne LIDER TOUR w Gryficach (gmina Gryfice) 5. Oddział PTTK w Świdwinie (gmina Świdwin) 6. Rega Tour Biuro handlowo usługowe w Świdwinie (gmina Świdwin) 7. Tara Tour w Trzebiatowie (gmina Trzebiatów) Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Zgodnie z rejestrem Centralna Ewidencja Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych, na obszarze realizacji Programu znajdują się 73 podmioty, posiadające uprawnienia organizatora lub pośrednika turystycznego. Najwięcej takich przedsiębiorstw (lub organizacji) zarejestrowano na terenie miasta Kołobrzeg (51). W Mrzeżynie (gmina Trzebiatów) funkcjonuje jeden taki podmiot. Nie uwzględniając obiektów nadmorskich gmin, w obszarze śródlądowym zidentyfikowano 21 organizatorów i pośredników turystycznych. Poniższa tabela zawiera zastawienie tych podmiotów, z wskazaniem miejsca zarejestrowania. Tabela 27: Licencjonowani organizatorzy i pośrednicy turystyczni z obszaru realizacji Programu Lp. Nazwa organizatora lub pośrednika Miejsce zarejestrowania 1. PPH REAL Radosław Spychalski Białogard 2. MODERN LANGUAGES CENTER Ośrodek Języków Obcych Magdalena Zwolińska Chojna 3. Biuro Turystyczne MRÓWKA s.c., Robert Żwirko, Jacek Todys Czaplinek 4. Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowo-Transportowe, Zbigniew Tymecki Człopa 5. ARTEMIS Sp. z o. o. Drawsko Pomorskie 6. Jacek Goldstrom GOLDEX Drawsko Pomorskie 7. Biuro Turystyczne TURNUS, Chmielewska Joanna Gryfice 8. Przedsiębiorstwo PKS GRYFICE Sp. z o.o., Biuro Turystyczne LIDER TOUR Gryfice 9. Przedsiębiorstwo Wielobranżowe RUTEX s.c., Danuta Ruta, Ryszard Ruta Gryfice 10. ARTOURS Artur Starek Kalisz Pomorski 11. COMMUNICATE Paweł Rychter Myślibórz 12. Anna Świtała FHU ANIMAX Połczyn-Zdrój 13. Agencja Turystyczna HERMES s.c. Szczecinek 14. Biuro Turystyki Młodzieżowej FERIE, Korpal Danuta Szczecinek 15. Przedsiębiorstwo Polowań i Turystyki POMERANIA Sp. z o.o. Szczecinek 16. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinku Szczecinek 17. Organizator Turystyki i Wypoczynku POJEZIERZE TOUR, Agencja Usług Turystycznych Szczecinek Sobów Bogusław 18. JAGD - Partner Biuro Polowań i Turystyki Hubert Sewerynek Świdwin 19. Biuro Podróży VOYAGER Mariusz Polechoński Wałcz 20. Biuro Turystyczne BARBARA, Barbara Kalbarczyk Wałcz 21. Biuro Turystyczno-Przewozowe ALGA Mieczysław Szeról Złocieniec Źródło: Na podstawie rejestru Centralna Ewidencja Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych na stronie Zgodnie z danymi samorządów lokalnych, na analizowanym obszarze znajduje się 31 organizatorów turystycznych, pośredników i agentów, z czego 13 na Pojezierzu Drawskim, 5 na Pojezierzu Myśliborskim, 6 na Pojezierzu Wałeckim, 3 w dorzeczu Parsęty i 7 w dorzeczu Regi. Na uwagę zasługuje Biuro Turystyczne Mrówka. Specjalizuje się ono przede wszystkim w turystyce na Pojezierzu Drawskim, w tym prowadzi usługi informacji turystycznej, organizuje spływy kajakowe

74 3.5. Organizacje pro-turystyczne Do statutowych zadań jednostek samorządu terytorialnego należy rozwój lokalny (a więc również rozwój turystyki) i promocja. Na obszarze objętym realizacją Programu funkcjonują organizacje pozarządowe, których statutowym zadaniem jest wspieranie rozwoju i promocji turystyki. Zgodnie z Ustawą o Polskiej Organizacji Turystycznej rolę taką pełnią: Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna (ZROT) i lokalne organizacje turystyczne (LOT-y), działające bezpośrednio w gminach i powiatach analizowanego obszaru. Organizacje te są międzysektorowymi stowarzyszeniami, zrzeszającymi samorządy lokalne, inne organizacje pozarządowe oraz przedsiębiorców turystycznych. Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna działa na rzecz rozwoju i promocji turystyki całego Regionu. Jej członkami jest większość samorządów lokalnych, jak również stowarzyszenia i związki branżowe oraz przedsiębiorstwa turystyczne. Zadania tej Organizacji koncentrują się na gospodarczej funkcji turystyki. Podejmuje ona inicjatywy, które poprawiają stan i dostępność infrastruktury turystycznej, wpływają na atrakcyjność oferty turystycznej, promują turystykę. Niektóre z projektów, jak Pomorski Krajobraz Rzeczny, dotyczą bezpośrednio rozwoju śródlądowej turystyki wodnej. Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna współpracuje z Urzędem Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego w zakresie rozwoju i promocji turystyki.\ Tabela poniżej przedstawia lokalne organizacje turystyczne działające obecnie na obszarze realizacji Programu : 95 Tabela 28: Lokalne organizacje turystyczne Lp. 1. LOT Dorzecza Parsęty 2. LOT Pojezierza Drawskiego 3. LOT w Barlinku 4. LOT w Czaplinku 5. LOT w Drawnie 6. LOT w Kołobrzegu 7. LOT Powiatu Łobeskiego 8. LOT w Szczecinku - SZLOT Nazwa organizacji 9. LOT w Złocieńcu 10. Stowarzyszenie Gmin Pojezierza Wałeckiego Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne W 2011 roku zainicjowano powstanie Lokalnej Organizacji Turystycznej Pojezierza Wałeckiego, jednakże jej powstanie nie doszło do realizacji. Z inicjatywy Forum Turystyki Regionów realizowano w 2009 r. projekt Razem Więcej, w ramach którego celem było utworzenie nowych lokalnych organizacji turystycznych. W ramach tego projektu utworzono grupy partnerskie w turystyce w: Barlinku, Czaplinku, Dorzeczu Parsęty, Drawsku Pomorskim i Złocieńcu, Kołobrzegu, Myśliborzu i Szczecinku. 96 Na rzecz rozwoju turystyki działają również inne stowarzyszenia, zrzeszenia i związki. Są to podmioty, które pomagają w rozwoju lokalnym i najczęściej nie specjalizują się w turystyce. Część realizowanych przez te podmioty projektów związana jest jednak z rozwojem turystyki, w tym turystyki wodnej. Do ubiegłego roku na terenie Pojezierza Drawskiego działało prężnie Stowarzyszenie Gmin i Powiatów 95 Na podstawie wykazu organizacji turystycznych w Regionie znajdującego się na stronie 96 Zachodniopomorskie atrakcje turystyczne. Katalog grup partnerskich w turystyce, Forum Turystyki Regionów, Szczecin

75 Pojezierza Drawskiego, które pełniło również funkcję informacji turystycznej Pojezierza Drawskiego. Było to więc pro-turystyczne stowarzyszenie, nie mające statusu LOT-u. Niestety, stowarzyszenie przestało działać. W dorzeczu Parsęty i Regi działają dwie organizacje, dla których jednym z obszarów aktywności jest turystyka. Osobną kategorią organizacji pozarządowych są lokalne grupy działania (LGD), które realizują politykę rozwoju obszarów wiejskich. Podstawą działania takich organizacji, mających najczęściej formę stowarzyszeń, jest Lokalna Strategia Rozwoju (LSR). Na uwagę zasługują w szczególności lokalne grupy działania i lokalna grupa rybacka. Te pierwsze organizacje realizują w ramach tzw. małych projektów wiele inicjatyw na rzecz rozwoju i wzrostu konkurencyjności małej przedsiębiorczości turystycznej (np. dofinansowują budowę pomostów na rzekach i jeziorach, organizację spływów kajakowych, działania promocyjne). Projekty te omówione zostaną w dalszej części Programu. Poniżej znajduje się zestawienie najważniejszych z wymienionych. Tabela 29: Inne organizacje wspierające rozwój turystyki wodnej Lp. Nazwa organizacji 1. Lokalna Grupa Działania Centrum Inicjatyw Wiejskich (Łobez, Węgorzyno, Resko) 2. Lokalna Grupa Działania Dolnoodrzańska Inicjatywa Obszarów Wiejskich (Cedynia, Chojna, Moryń) 3. Lokalna Grupa Działania Gryflandia (Trzebiatów, Gryfice, Płoty) 4. Lokalna Grupa Działania Partnerstwo Drawy (obszar Pojezierza Drawskiego oraz częściowo dorzecza Regi) 5. Lokalna Grupa Rybacka Sieja w dorzeczu Regi 6. Lokalna Grupa Rybacka w Szczecinku (Pojezierze Drawskie i dorzecze Parsęty) 7. Nadnotecka Grupa Rybacka (obejmuje zasięgiem Pojezierze Wałeckie) 8. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Lider Pojezierza" w Barlinku (Barlinek, Myślibórz, Nowogródek Pomorski, Lipiany, Przelewice, Pełczyce) 9. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Lider Wałecki (Pojezierze Wałeckie na terenie gmin Wałcz, Człopa, Tuczno i Mirosławiec) 10. Stowarzyszenie Rybackie Pojezierza Myśliborskiego w Chojnej 11. Stowarzyszenie Z biegiem Myśli 12. Środkowopomorska Grupa Działania (Tychowo) 13. Towarzystwo Miłośników Parsęty 14. Towarzystwo Miłośników Rzeki Regi 15. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Drawieńskiej 16. Unia Miast i Gmin Dorzecza Regi 17. Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 4. Oferta produktu turystycznego W celu dokonania analizy istniejących produktów turystycznych w zakresie turystyki wodnej, należy określić, jakie będzie rozumienie pojęcia produkt turystyczny. Produkt turystyczny może być interpretowany bardzo różnie, jednak wg strukturalnego podejścia prof. Gołębskiego należy definiować go, jako pakiet składników materialnych i niematerialnych, które umożliwiają realizację celu turystycznego, nabywanych przez klienta/turystę w związku z wyjazdem poza miejsce zamieszkania. Produkt turystyczny powinien mieć wymiar ekonomiczny chodzi o ofertę, która jest dostępna w kanałach dystrybucji i sprzedaży. Takie rozumienie produktu turystycznego przyczynia się do rozwoju gospodarczego Regionu. Produkt turystyczny tworzą naturalne i stworzone przez człowieka walory i dobra turystyczne, towary oraz usługi umożliwiające przybycie i pobyt związany z celami turystycznymi. Główne składniki produktu turystycznego to: atrakcje i środowisko miejsca docelowego, infrastruktura i usługi miejsca docelowego,

76 dostępność miejsca docelowego, szybkość, wygoda i koszty dotarcia podróżnego, wizerunki i postrzeganie miejsca docelowego, jako motywator decyzji zakupu, cena płacona przez konsumenta, jako suma kosztów powyższych składników. Produkt turystyczny można traktować w sposób bardzo wąski lub bardzo szeroki, na różnych poziomach odniesienia: 97 rzecz (dobra materialne tj. przewodniki, mapy, sprzęt turystyczny, pamiątki), usługa (pojedyncza usługa turystyczna tj. przewodnicka, hotelarska, gastronomiczna, transportowa), wydarzenie (różnego rodzaju festiwale, spotkania, wystawy, święta, itp.), impreza (zestaw kilku usług lub usług i dóbr materialnych, organizowanych przez organizatorów turystyki i rekreacji), obiekt (jedna główna atrakcja powiązana z kilkoma usługami towarzyszącymi skupiona w jednym miejscu, obiekcie), obszar (region, powiat, miejscowość, park narodowy i inny obszar mający wewnętrznie złożony zbiór elementów wyróżnionych ze względu na swoją konkretną lokalizację w przestrzeni, charakteryzującą się walorami turystycznymi). Dla analizowanego obszaru bardzo istotne znaczenie ma tzw. liniowy produkt turystyczny. Jest on specyficznym rodzajem produktu turystycznego, który umiejscowiony powinien posiadać wszystkie wyżej wymienione elementy. Po odpowiednim zagospodarowaniu, promocji i stworzeniu sieci dystrybucji produkt taki może stać się elementem oferty turystycznej danego obszaru, a z czasem po zdobyciu odpowiedniej renomy produktem markowym. Produkt liniowy składa się z usług i towarów, której podstawę wyznacza trwale oznaczony lub przyjęty ciąg turystyczny przebiegający przez obszary o specyficznych walorach, umożliwiające uprawianie turystyki. Dla obszaru pojezierzy i dorzeczy produktami liniowymi o priorytetowym znaczeniu są szlaki kajakowe na rzekach (opisane wcześniej). Odnosząc się do identyfikowanej wcześniej infrastruktury technicznej i społecznej, produkty dla turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi można podzielić na następujące kategorie: produkty rekreacji i wypoczynku nad jeziorami (plaże, kąpieliska, wypożyczalnie sprzętu, statki wycieczkowe, obiekty noclegowe, gastronomiczne oraz rekreacyjno sportowe), produkty turystyki kajakowej (szlaki kajakowe rzekami i jeziorami, przystanie, pomosty, stanice kajakowe, wypożyczalnie sprzętu, szkółki kajakowe i instruktorzy, obiekty noclegowe i gastronomiczne w pobliżu szlaków, imprezy spływy kajakowe), produkty dla turystyki żeglarskiej żegluga śródlądowa (mariny, porty i przystanie, pomosty, wypożyczalnie sprzętu, obiekty noclegowe i gastronomiczne w pobliżu głównych jezior), produkty dla turystyki windsurfingowej (przystanie, pomosty, szkółki i instruktorzy, obiekty noclegowe i gastronomiczne), produkty dla wędkarstwa (łowiska, PZW, przedsiębiorstwa rybackie, system pozwoleń i kart, bazy wędkarskie), produkty dla turystyki nurkowej (bazy nurkowe, instruktorzy, wynajem sprzętu). 97 J. Karczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk, Produkt turystyczny, PWE, Warszawa 2005, s

77 Dla analizowanego obszaru kluczowe znaczenie mają takie produkty turystyczne, które są charakterystyczne i wyróżnialne dla Regionu. Chodzi o obecne i potencjalne produkty turystyczne. Odnosząc się do prezentowanego rozumienia produktu, jako takie należy uznać m.in: szlak kajakowy na rzece Drawa, Jezioro Drawskie z istniejącą infrastrukturą (jedyne jezioro śródlądowe środkowej części Województwa Zachodniopomorskiego, obecne na śródlądowych szlakach żeglarskich), Drawieński Park Narodowy (ma swoją siedzibę na terenie Województwa Zachodniopomorskiego), Drawski Park Krajobrazowy, wraz z położonymi na jego terenie jeziorami, rzekami, miastami, szlak kajakowy Pętla Szczecinecka, Szczecinek i Jezioro Trzesiecko, Borne Sulinowo i Jezioro Pile, szlak kajakowy Gwdy i jej dopływów, Pojezierze Drawskie, Ogród Dendrologiczny w Przelewicach, Jezioro Myśliborskie, Barlinek i Jezioro Barlineckie, Pojezierze Myśliborskie, szlak kajakowy Wałecka Pętla Kajakowa, Pojezierze Wałeckie, szlak kajakowy na rzece Rega, czyli Kajakiem do Morza, szlak kajakowy na rzece Parsęta, Zachodniopomorski Szlak Nurkowy, na obszarze realizacji Programu, Pomorski Krajobraz Rzeczny. Uzupełnieniem wymienionych wyżej produktów są tematyczne szlaki, zlokalizowane wokół jezior i wzdłuż biegów rzek. Na całym analizowanym terenie wytyczone zostały np. atrakcyjne szlaki rowerowe, konne, samochodowe oraz szlaki kulturowe o zasięgu regionalnym i ponadregionalnym (np. Szlak św. Jakuba, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego, Szlak Zachodniopomorskiej Przygody, w skład którego wchodzą oba wymienione wyżej parki: Drawieński Park Narodowy i Drawski Park Krajobrazowy). Istotnym produktem turystycznym analizowanego obszaru jest Wał Pomorski. W odniesieniu do Pojezierza Myśliborskiego warto wspomnieć o Barlineckim Centrum Nordic Walking. Jedną z kategorii produktu turystycznego są wydarzenia i imprezy. W tym przypadku chodzi o te z nich, które są bezpośrednio związane z turystyką wodną. Na obszarze realizacji Programu odbywają się imprezy, związane z jeziorami i rzekami. Imprezy te są atrakcyjnymi produktami turystycznymi i wpływają na propagowanie turystyki wodnej obszarów pojeziernych i dorzeczy. Są to imprezy żeglarskie, kajakowe, wędkarskie, dotyczące sportów motorowodnych, sportowe regaty, maratony, itp. Poniżej wymienione są najważniejsze, cyklicznie odbywające się imprezy dot. turystyki wodnej: Inauguracja sezonu żeglarskiego w Czaplinku, Festiwal Wędkarski w Czaplinku i Bornym Sulinowie, Piknik nad Drawą w Drawnie, Otwarte Zawody Spinningowe o Puchar Burmistrza Drawna, Regaty Żeglarskie z cyklu Powiatowej Ligi Żeglarskiej w Drawnie, Ogólnopolskie Regaty Żeglarskie o Puchar Ziemi Złocieńskiej w Złocieńcu, Mistrzostwa Polski Narodowego Stowarzyszenia Klasy Optimist do lat 11 w Złocieńcu, Regaty Smoczych Łodzi SMOKI 2012 w Szczecinku, Regaty o Puchar Starosty Szczecineckiego w Szczecinku, Puchar Polski w Wekeboardzie w Szczecinku,

78 Rodzinne Mistrzostwa Polski na Wyciągu do Nart Wodnych w Szczecinku, Regaty o Memoriał H. Falkowskiego w Szczecinku, Ogólnopolski Spinningowy Turniej Trzech Miast, Wędkarski Poligon Borne Sulinowo, Ogólnopolski Spływ Kajakowy Gwda Wojskowe Koło PTTK Wiarusy przy WKU w gminie Szczecinek, Ogólnopolski Zimowy Spływ Kajakowy rzeką Gwdą z Grudnej przez Jastrowie do Piły - połowa marca, Ogólnopolski Spływ Kajakowy rzeką Piławą Majówka z Sobótką" długi weekend majowy, Ogólnopolski Spływ Kajakowy Wałecką Pętlą Kajakową" - połowa lipca - jako impreza towarzysząca kolejnemu Jarmarkowi Stefana Batorego odbywającemu się w Wałczu, Zawody Muchowe Lipień Drawy, Ogólnopolski Spływ Kajakowy Jesienna Drawa" I dekada września przy współorganizacji UMiG w Człopie, Międzynarodowy Maraton Kajakowy (Pojezierze Wałeckie), Ogólnopolski Spływ Kajakowy Złota jesień na Rurzycy (Pojezierze Wałeckie), Wędkarskie Mistrzostwa Podlodowe w Wałczu, Zawody Spiningowe,,Szczupak Doliny Rurzycy'' im. Pawła Piotrowskiego (Pojezierze Wałeckie), Zawody Spinningowe Drapieżnik Radunia" (Pojezierze Wałeckie), Regaty z okazji Dni Myśliborza, Międzynarodowe Regaty o Puchar Leonida Teligi, Regaty o Błękitną Wstęgę Jeziora Myśliborskiego, Motorowodne Mistrzostwa Świata i Europy w Myśliborzu, Regaty żeglarskie, Ogólnopolskie Otwarte Regaty Żeglarskie o Puchar Czterech Wysp w Barlinku, Wetwater festival, Floating Trippin Festival, regaty O Szafirową Wstęgę Jeziora Morzycko" w Moryniu, Spinningowe Zawody Wędkarskie Piknik z Rybką w Lipianach, Wakacje pod żaglami Neptunalia w Lipianach, Otwarte Ogólnopolskie Zawody Spinningowe Salmo Parsęty, Towarzyskie Zawody Kończące Spinningowy Sezon Łososiowy nad Parsętą, Maraton Wędkowania na Plaży w Kołobrzegu, Biesiada Łososiowa w Dygowie, Święto Troci i Łososia w Krzywopłotach k/karlina, Międzynarodowy Spływ Kajakowy Parsętą w Karlinie, Ogólnopolskie Zawody Spinningowe o Puchar Burmistrza Trzebiatowa TROĆ-REGI w Trzebiatowie, I Wiosenna Troć Dorado Spinningowo-Muchowe Wędkarskie Zawody Towarzyskie na rzece Rega, Memoriał im. Roberta Topoli pod nazwą Pstrąg Regi odbywa się w różnych miejscach na terenie gmin Łobez, Resko, Świdwin, Zawody Wędkarskie o Puchar Starosty Łobeskiego. Na szczególną uwagę zasługują specjalnie organizowane spływy rzekami (Drawą, Gwdą, Piławą, Regą, Parsętą). Z jednej strony przyczyniają się one często do udrożnienia tych rzek (imprezy mają na celu uprzątnięcie odpadów i przeszkód, które zalegają na rzekach). Z drugiej strony stanowią formę propagacyjną w stosunku do uprawiania kajakarstwa na rzekach Województwa Zachodniopomorskiego. Analizując produkty turystyczne dla turystyki wodnej należy zwrócić uwagę na brak funkcjonowania w praktyce oferty sieciowego produktu turystycznego pakietów turystycznych. Ten problem pojawił się w trakcie konsultacji i był artykułowany zarówno przez organizacje branżowe (ZROT), jak również przedstawicieli branży turystycznej

79 5. Promocja turystyki wodnej Działania w zakresie promocji turystyki wodnej w obszarze śródlądowym realizowane są z różnym natężeniem, za pomocą różnych narzędzi. Najczęściej działania promocyjne podejmowane są przez gminy i powiaty, posiadające na swoim terenie akweny. Promocja turystyki wodnej stanowi tylko części obszaru zainteresowań samorządów lokalnych. Jak podkreślano w trakcie konsultacji, analizowany obszar nie jest tak dobrze rozwinięty pod względem infrastruktury turystycznej, aby oprzeć się tylko na turystyce wodnej. Ten rodzaj turystyki jest przedmiotem promocji, w zakresie informowania o walorach związanych z akwenami oraz zagospodarowaniem turystycznym jezior i rzek. Wydawane są tematyczne publikacje, dotyczące turystyki wodnej. Przykładem są: broszura Turystyka wodna w gminie Złocieniec, Jeziora i szlaki wodne Pojezierza Wałeckiego, Gmina Czaplinek. Przewodnik wędkarski, Informator Turystyczny. Łowiska na rzekach Parsęcie i Radwi. Wśród stosowanych narzędzi najczęściej wykorzystywana jest promocja wydawnicza. Jednostki samorządowe chętnie uczestniczą w targach turystycznych, na których prezentują swój potencjał. Najczęściej ograniczają się jednak do promowania walorów naturalnych nie włączają się w tworzenie i promocję sieciowych produktów turystycznych lub robią to w niewystarczający sposób. Branża turystyczna obszaru realizacji Programu wskazuje na niedostateczne wsparcie w promocji ze strony jednostek samorządu lokalnego, niewystarczające zrozumienie problemów, z jakimi zmagają się przedsiębiorcy turystyczni. Podmioty te podejmują działania promocyjne na rzecz swoich obiektów niezależnie. Rzadko korzystają z zewnętrznych kanałów sprzedaży. W ramach promocji kompleksowej całych krain geograficznych, objętych Programem, działało Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego. Na Pojezierzu Wałeckim taką rolę pełni Stowarzyszenie Gmin Pojezierza Wałeckiego. Na Pojezierzu Myśliborskim brakuje organizacji, która zajmowałaby się w sposób całościowy i spójny promocją tej krainy. W północnej części analizowanego obszaru działają: Unia Miast i Gmin Dorzecza Regi oraz Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty. Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego, które funkcjonowało do niedawna, działało na rzecz rozwoju i promocji turystyki (targi turystyczne, wydawnictwa promocyjne, organizacja i wspieranie imprez lokalnych, konkursów o charakterze turystycznym, edukacja pro-turystyczna, pobudzanie aktywności branży turystycznej, pozyskiwanie środków na rozwój turystyki). Obecnie promocją turystyki na Pojezierzu Drawskim w obszarze 11 gmin (bez Połczyna-Zdroju, ale włączając Wierzchowo) zajmuje się LGD Partnerstwo Drawy. Każdy z powiatów (drawski i szczecinecki) oraz każda z gmin na Pojezierzu Drawskim realizuje własną politykę promocyjną. Brakuje długofalowych spójnych działań, chociaż z inicjatywy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego powstały dwa dokumenty strategiczne dla tej krainy, zainicjowane zostało stworzenie marki turystycznej Pojezierze Drawskie. Na terenie Pojezierza Myśliborskiego brakuje jednej organizacji, która zajmowałaby się promocją całej krainy. Każda z gmin realizuje swoją własną politykę promocyjną. Gminy należą do czterech powiatów, z których każdy ma własną koncepcję na promocję. Turystyka wodna jest najlepiej eksponowana w działaniach powiatu myśliborskiego oraz należących do niego dwóch gmin: Myśliborza i Barlinka. Nie są prowadzone jednak spójne działania promocyjne, pojawiają się różne komunikaty, które niekonieczne podkreślają potencjał krainy w zakresie turystyki wodnej. Cztery gminy Pojezierza Wałeckiego (miasto Wałcz, Człopa, Tuczno oraz Jastrowie spoza Województwa Zachodniopomorskiego) skupione są w Stowarzyszeniu Gmin Pojezierza Wałeckiego. Częścią działalności Stowarzyszenia jest promocja turystyki. Z inicjatywy tej organizacji utworzono szlak kajakowy Wałecka Pętla Kajakowa, który w 2003 r. został wyróżniony przez Polską Organizację Turystyczną w konkursie ogólnopolskim na najlepszy produkt turystyczny. Stowarzyszenie jest członkiem i założycielem

80 Zachodniopomorskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej. Powiat wałecki i jego gminy również podejmują działania, wspierające rozwój i promocję turystyki. Wydawane są publikacje tematyczne. Pojezierze Wałeckie prezentowane jest na targach turystycznych. Warto zwrócić jednak uwagę, że brakuje dobrej jakości kartograficznych map tej krainy. Nie są ogólnie dostępne batymetryczne mapy jezior (co jest bardzo popularne na Pojezierzu Drawskim). Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty jest organizacją, zrzeszającą 22 gminy w dorzeczu Parsęty i jego sąsiedztwie. Związek przyjął sobie za cel podejmowanie wspólnych przedsięwzięć w zakresie ochrony wód, ziemi, powietrza i krajobrazu oraz ukierunkowywanie rozwoju gospodarczego terenu swoich członków w oparciu o naturalne walory przyrodnicze i środowiskowe. Działania w zakresie promocji turystyki wodnej w Dorzeczu Parsęty podejmuje większość gmin analizowanego obszaru, zamieszczając na swoich stronach informacje i zachęty do skorzystania z oferty, publikując ulotki promocyjne. Gmina Karlino podjęła działania na rzecz poprawy konkurencyjności i rozwoju infrastruktury dla turystyki wodnej, przygotowała ofertę spływów, wypożycza kajaki i organizuje spływy. Na obszarze dorzecza Regi działa Unia Miast i Gmin Dorzecza Regi. Nie podejmuje ona jednak widocznych na zewnątrz działań na rzecz promocji regionu Dorzecza Regi. Projektem o istotnym znaczeniu dla rozwoju turystyki wodnej na analizowanym obszarze jest Kajakiem do morza sieć przystani kajakowych, realizowany przez powiat gryficki i mający na celu wzrost atrakcyjności Regi. Na każdej ze stron internetowych gmin w Dorzeczu Regi znaleźć można informacje nt. szlaku kajakowego Regi (na niektórych również zawarte są informacje o możliwościach spływów kajakiem innymi rzekami dopływami Regi) oraz walorach do uprawiania wędkarstwa (dość ogólne informacje). Zadania w zakresie promocji wędkarstwa realizuje Towarzystwo Miłośników Rzeki Regi. Brakuje spójnych, międzygminnych działań na rzecz rozwoju i promocji Dorzecza Regi. Na rzecz rozwoju turystyki i promocji działa również LGD Gryfladnia. Na rzecz promocji turystyki działają także LOT Łobez i LGR (Lokalna Grupa Rybacka) Sieja

81 III. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju śródlądowej turystyki wodnej w Województwie Zachodniopomorskim na obszarze realizacji Programu Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju śródlądowej turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi odnoszą się przede wszystkim do rozwoju żeglarstwa i kajakarstwa w Polsce, na tle istniejących zjawisk w turystyce polskiej, europejskiej i światowej. Uwzględniają również ramy prawne i organizacyjne funkcjonowania akwenów i ich wykorzystywania do celów turystycznych. W tym zakresie sytuacja jest bardzo skomplikowana, co niejednokrotnie stanowi czynnik hamujący rozwój turystyki wodnej. Aby móc zaprogramować rozwój turystyki wodnej na analizowanym obszarze, niezbędne jest odniesienie się do obszarów konkurencyjnych, a więc innych pojezierzy i rzek. Ten rodzaj analizy konkurencji ma pomóc w określeniu pożądanej pozycji konkurencyjnej, najbardziej adekwatnej drogi rozwojowej. Poniższy rozdział poświęcony jest tym właśnie zagadnieniom. 1. Rozwój śródlądowej turystyki wodnej w Polsce 1.1. Rynek turystyczny w Polsce, Europie i na świecie Na rozwój turystyki wodnej śródlądowej w Województwie zachodniopomorskim wpływa sytuacja na europejskim rynku turystycznym, a także trendy w turystyce światowej. Analizując rozwój turystyki w Europie i na świecie, odnieść należy się do danych za 2010 r. Są to dane, które można porównać z danymi statystycznymi, gromadzonymi przez Główny Urząd Statystyczny. Pomimo kryzysu gospodarczego, w światowej turystyce odnotowano wzrost. UMWTO szacuje, że liczba wyjazdów turystycznych w 2010 r. wzrosła o ok. 6,7% do 935 mln. Największy udział w rynku turystycznym miały kraje rozwijające się. Sytuacja na europejskich rynkach turystycznych była trudniejsza. Europa bardziej odczuła skutki kryzysu, który pogłębiały zdarzenia niezależne (np. wybuch wulkanu na Islandii, który sparaliżował czasowo ruch lotniczy nad znaczącą częścią Europy w maju 2010 r.). Miało to wpływ na stan rozwoju turystyki w środkowo wschodniej części kontynentu, w tym w Polsce. Sytuacja w Europie Środkowo Wschodniej poprawiała się stosunkowo szybko i oszacowano wzrost turystyczny w tym obszarze na poziomie 4% w analizowanym roku. Województwo Zachodniopomorskie, z uwagi na swoje położenie, pozostaje pod wpływem sytuacji na rynkach turystycznych Europy Zachodniej, gdzie turystyka rozwijała się w 2010 r. szybciej, niż w innych częściach kontynentu. Kraje Europy Zachodniej zanotowały wzrost turystyczny na poziomie ok. 5%. 98 Potencjał krajowego rynku turystycznego jest istotny z punktu widzenia rozwoju turystyki wodnej na obszarze objętym Programem. Polacy nadal chętnie wybierają krajowe destynacje, a niepewna sytuacja w strefie Euro i wysokie kursy walut zachęcają do wypoczynku w Polsce. Z raportu Instytutu Turystyki wynika, że uczestnictwo dorosłych Polaków w krajowym ruchu turystycznym było w 2010 r. niższe o 2%, niż w roku poprzednim. Odnotowano niższe uczestnictwo Polaków w podróżach długookresowych (co najmniej 5 dni), ale wzrasta ich częstotliwość. Wzrasta uczestnictwo mieszkańców naszego kraju w podróżach krótkookresowych (2-4 dni), jak i liczba tego rodzaju podróży. W 2010 r. Polacy wzięli udział w 33,9 mln podróży (więcej o 10%, niż w roku poprzednim). Podróże długookresowe stanowiły 60% podróży ogółem. Dane statystyczne wskazują również na wzrost średniej długości pobytu w podróżach długookresowych, co miało miejsce głównie w sezonie letnim. W strukturze celów nieznacznie zmalał udział podróży

82 w celach turystyczno wypoczynkowych, wzrosła natomiast liczba odwiedzin krewnych i znajomych. Podczas podróży długookresowych 37% Polaków wybrało w 2010 r. morze, 26% góry, a 15% jeziora i pobyt w województwach: pomorskim, zachodniopomorskim, mazowieckim i małopolskim. O 2-4 dni częściej niż nad morze Polacy jeżdżą w góry i nad jeziora. W 2010 r. wzrosła o 13% liczba zagranicznych podróży Polaków. Średnie dzienne wydatki Polaków na wyjazdy zagraniczne spadły w stosunku do 2009 r., w tym na krajowe wyjazdy długookresowe o 7%, a na krajowe wyjazdy krótkookresowe o 3%. O 15% wzrosły natomiast wydatki Polaków na wyjazdy zagraniczne. 99 Z uwagi na położenie Województwa Zachodniopomorskiego, istniejące szlaki komunikacyjne i charakter oferty turystycznej, istotne znaczenie mają przyjazdy turystów zagranicznych. Jest to cenna informacja o potencjale i kierunkach rozwoju analizowanego rynku. W zakresie zagranicznego ruchu turystycznego w Polsce w 2010 r. nastąpiła lekka poprawa, w stosunku do 2009 r. W 2010 r. nasz kraj odwiedziło 12,5 mln turystów zagranicznych (prognoza Strategii Rozwoju Kraju zakładała, że Polskę odwiedzi w 2010 roku 18,3 mln turystów zagranicznych). Oznacza to, że po spadku w 2009 r. zanotowano wzrost o 0,6 mln rok po roku. Jednocześnie zwiększa się liczba noclegowych obiektów turystycznych, związana z boomem na krajowym rynku hotelarskim. Od 2006 r. liczba obiektów turystycznych w Polsce wzrosła o 359, a liczba miejsc noclegowych o Rosnąca liczba korzystających z noclegów w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania (o prawie 2,8 mln osób w latach , do 19,4 mln osób w 2009 r.) wskazuje na rozwój turystyki krajowej. Zdaniem ekspertów wzrost udziału turystyki krajowej spowodowany jest m.in. wydłużeniem szlaków turystycznych o ponad 3000 km. W 2009 r. przybyło np km szlaków rowerowych. Znaczący wpływ na rozbudowę sieci szlaków turystycznych miała realizacja projektów dofinansowanych ze środków unijnych. 100 Instytut Turystyki prognozował, że liczba przyjazdów turystów będzie powoli rosnąć do poziomu około 13,6 mln w latach 2012 i 2013 oraz do 14,6 mln w 2015 roku. 101 Wzrasta liczba turystów z Rosji, Finlandii, Białorusi, Łotwy, Norwegii, Turcji, Belgii, Hiszpanii, Portugali. Spada liczba wizyt mieszkańców Danii, Estonii, Szwecji. Spadła liczba podróży służbowych, w porównaniu do 2009 r., wzrosła natomiast odwiedzin krewnych i znajomych. W 2010 r. średnia długość pobytu turystów zagranicznych w Polsce zmalała (wyniosła ok. 3,9 noclegu). Znacząco zmalała długość pobytu turystów z Niemiec. Przyjazdy drogą lotniczą wiążą się z dłuższym pobytem (6,3 noclegu). Przyjeżdżający drogą lądową zostają w Polsce średnio na 3 noclegi. Cechą charakterystyczną turystyki przyjazdowej jest znaczna liczba wizyt tej samej osoby w ciągu roku. Do regularnych gości w Polsce należą Niemcy oraz turyści z pozostałych krajów sąsiedzkich. W 2010 r. turyści zagraniczni najczęściej odwiedzali województwa: mazowieckie, małopolskie, zachodniopomorskie i dolnośląskie. Przeciętne wydatki turystów zagranicznych w Polsce wyniosły ok. 390 USD na osobę i blisko 75 USD dziennie (jest to spadek o 4,6% w stosunku do 2009 r.). 102 Według szacunków WTTC, udział gospodarki turystycznej w światowym PKB był w 2010 r. na poziomie 9,2% i jest to o 0,2% mniej, niż w roku poprzednim. Sam przemysł turystyczny miał wygenerować PKB na poziomie 3,2% (tu wartość nie uległa zmianie w stosunku do roku poprzedniego). W przypadku Unii Europejskiej udział przemysłu turystycznego w PKB pozostaje w ocenie WTTC na tym samym poziomie 3,4-3,5%, a gospodarki turystycznej zmniejszył się nieznacznie z 9,8% do 9,5%. W Polsce gospodarka turystyczna stanowiła 7,3% PKB, zaś przemysł turystyczny 1,6% PKB. Prognozuje się, że nastąpi dalsze zmniejszanie się udziału w PKB w Polsce (zarówno przemysłu turystycznego, jak i gospodarki turystycznej). Zamiany te zapowiadają wolniejszy wzrost turystyki, w stosunku do innych dziedzin Raport Polska Gospodarka, społeczeństwo, regiony, opracowanie pod red. dr Piotra Żubera Dyrektora Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej MRR, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2011, s

83 gospodarki. 103 Zwiększenie zainteresowania Polską, jako destynacją turystyczną, w roku 2012, jak i w następnych latach może przynieść organizacja Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku. Zmiany i prognozy na rynku turystycznym będą miały udział na rozwój turystyki w Województwie Zachodniopomorskim, również na rozwój turystyki wodnej. Wpłyną na dynamikę trendów w turystyce, które były obserwowane i komentowane od kilku lat. Trendy te dotyczyły zarówno popytu i podaży na rynkach turystycznych, jak i polityki marketingowej. Były uwzględniane w działaniach instytucji zajmujących się planowaniem rozwoju turystyki. Przykładem jest budowanie markowych produktów turystycznych. Widoczny wzrost częstotliwości wyjazdów, przy jednoczesnym zmniejszeniu udziału podróży długookresowych, wymusza dostosowanie oferty turystycznej. Z pewnością nie spadnie zainteresowanie produktami specjalistycznymi oraz krótkimi i intensywnymi wyjazdami weekendowymi, aktywnymi wakacjami z interesującą ofertą krajoznawczą. Popularnością cieszyć się będą pobyty na obszarach atrakcyjnych pod względem przyrodniczym, produkty agroturystyki i ekoturystyki. Istotne będzie bezpieczeństwo i komfort podróżowania. Jednocześnie można zaobserwować stopniowy schyłek modelu turystyki masowej. W najbliższej przyszłości czekają nas trwalsze zmiany tradycyjnego modelu turystyki. Obejmą one wszystkie aspekty związane z procesem tworzenia oferty, obsługi turystów i sprzedaży oferty. Jak prognozują eksperci, w sektorze atrakcji turystycznych nastąpi znaczący przełom. Nie wystarczą eksploatowane do tej pory intensywnie w działaniach promocyjnych atrakcje przyrodnicze. Będą powstawać nowe atrakcje antropogeniczne, zaspokajające różne potrzeby. Będą one łączyć element poznawczy w rozrywką i aktywnym wypoczynkiem, jak parki tematyczne. Obecnie jest realizowanych wiele projektów na obszarach o dobrej dostępności komunikacyjnej, a niskiej atrakcyjności przyrodniczej (parki dinozaurów, miniatur, rozrywki i zabaw). W kategoriach produktu rosnąć będzie znaczenie imprez, wydarzeń i eventów. Nastąpi tzw. produktywizacja obszarów turystycznych, która wiązać będzie się z aktywnym wykorzystywaniem nowoczesnych technologii. 104 Te trendy są istotne z punktu widzenia potencjału i oczekiwanych kierunków rozwoju Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi Rynek śródlądowej turystyki wodnej Na rozwój śródlądowej turystyki wodnej na analizowanym obszarze należy spojrzeć z perspektywy turystyki wodnej w Polsce. Uwzględnić należy również tendencje, pojawiające się w turystyce europejskiej i światowej. W przypadku pojezierzy i obu dorzeczy (nie licząc gmin nadbałtyckich) istotne znaczenie ma fakt, że obszar ten leży poza wyznaczonymi śródlądowymi drogami wodnymi. W Województwie Zachodniopomorskim do takich dróg należy rzeka Odra, wraz z Szczecińskim Węzłem Wodnym. Na szlaku śródlądowych dróg wodnych leżą, oprócz Ody i Wisły: Noteć, Warta, Bug, Narew, Kanał Elbląsko Ostródzki oraz Pisa (prowadzi szlakiem Wielkich Jezior Mazurskich). Jeziora pojezierzy Województwa Zachodniopomorskiego nie są ze sobą połączone i nie ma możliwości przepływania pomiędzy nimi. W znaczący sposób wpływa to na potencjał żeglarski tego obszaru. Dotyczy to również statków wycieczkowych, które pływają na 5 jeziorach Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego: jest to żegluga pasażerska o charakterze lokalnym, obejmująca tylko jedno jezioro. Nie są one połączone z Zachodniopomorskim Szlakiem Żeglarskim. W takiej sytuacji trudno w sposób porównywalny ocenić potencjał żeglarski pojezierzy środkowej części Regionu, względem innych obszarów żeglarskich. Należy wyraźnie zaznaczyć jednak, że pod względem 103 Polska gospodarka turystyczna w okresie światowego kryzysu, opracowanie autorstwa zespołu: T. Dziedzic, K. Łopaciński, A. Saja, J. Szegidewicz, Instytut Turystyki i Polska Agencja Rozwoju Turystyki na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki, Warszawa J. Wysokiński, Zmiany w kierunku nowego modelu w turystyce, specjalne wydanie Rynku Podróży na Tour Salon, październik

84 atrakcyjności żeglarskiej najważniejsze akweny analizowanego obszaru są ocenione wysoko i zajmują ważną pozycję na mapie żeglarskiej Polski (wcześniej powoływano się na opinie żeglarzy i umiejscowienie dwóch zbiorników w przewodniku najatrakcyjniejszych miejsc żeglarskich w Polsce). Już od kilku lat podkreśla się, że żeglarstwo przeżywa swój renesans i odnotowuje się wzrost tego rynku. Tendencje te objęły również Województwo Zachodniopomorskie. Powstaje Zachodniopomorski Szlak Żeglarski, w ramach którego buduje się i modernizuje mariny jachtowe na szlaku wodnym Odry i wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Jak wskazywano w dokumencie Program rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich Województwa Zachodniopomorskiego w regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego u wybrzeża Morza Bałtyckiego, zwiększa się dostępność żeglarstwa. Wzrasta liczba użytkowników łodzi w Regionie, a także standard i jakość obsługi w portach. Rośnie zatem również rynek sprzętu żeglarskiego. Sam rynek żeglarski określany jest jako raczkujący, a siła nabywcza użytkowników tego typu obiektów w Polsce mniejsza, niż w innych krajach europejskich. W polskich portach mariny żeglarskie są atrakcją samą w sobie i stanowią atrakcyjny element zagospodarowania przestrzennego (mariny w Świnoujściu, Kołobrzegu). W części śródlądowej dominowały przystanie klubowe, przystanie komercyjne są w trakcie tworzenia i podlegają silnym wpływom popytu na usługi żeglarskie. 105 Cytowany dokument mówił o ok żeglarzach, 55 klubach zarejestrowanych w Zachodniopomorskim Okręgowym Związku Żeglarskim w Szczecinie. Miały one posiadać 150 jachtów balastowych, 400 jednostek w klasach wojewódzkich i 40 motorówek. Na wodach Województwa Zachodniopomorskiego pływało ok stale rezydujących jednostek i 150 z innych regionów. 106 Obecnie w Związku zrzeszonych jest 50 klubów żeglarskich, w tym 9 z obszaru objętego Programem. Zarejestrowanych jest ok żeglarzy. 107 Nie ma jednak danych, dot. korzystania z przystani żeglarskich na jeziorach Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego. Brakuje wiarygodnych statystyk, na podstawie których można ocenić, jaki jest udział turystyki żeglarskiej na opisanych w poprzednim rozdziale jeziorach w rynku żeglarskim Województwa Zachodniopomorskiego. Zagrożeniem dla rozwoju żeglarstwa w Województwie Zachodniopomorskim jest silna konkurencja ze strony marin i dobrze rozwiniętej sieci czarterowej w Niemczech, Danii, Szwecji i w Basenie Morza Śródziemnego. Z oferty tej korzysta coraz więcej turystów polskich. 108 Zaplecze infrastrukturalne systematycznie poprawia się, jednak i tutaj odczuwalne są skutki kryzysu i ograniczenie inwestycji prywatnych. Z danych Polskiej Izby Przemysłu Jachtowego wynika, że spadła o 50% produkcja łodzi pływających (z przed kryzysem do obecnie). Ważną informacją jest to, że 95% światowej produkcji to eksport, głównie do Europy Zachodniej i w rejonie Basenu Morza Śródziemnego. Świadczy to o potencjale europejskiego rynku. European Boating Asscciation ocenia liczbę łodzi w Europie na ok. 6,3 mln. Obroty z turystyki wodnej wynosiły w 2009 r. ok. 72 mld euro i prognozuje się roczny wzrost na poziomie ok. 5-6%. 109 Chodzi tu o żeglarstwo rekreacyjne. Obecnie nad Bałtykiem znajduje się 38 marin i 1236 przystani żeglarskich. Szacunki dla rynku żeglarskiego w Polsce są następujące: 110 większość jachtów w Polsce to jachty żaglowe i motorowe do żeglugi po wodach śródlądowych, w Polsce stacjonuje ok jachtów, w tym ok jachtów na Mazurach, corocznie aktywnie czas nad wodą spędza ponad Polaków, 105 Program rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich Województwa Zachodniopomorskiego w regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego u wybrzeża Morza Bałtyckiego, Stowarzyszenie Pomost na Zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2008, s Jw. s M. Czerny, Inwestycje w turystyce wodnej, artykuł zamieszczony na stronie r. 110 S. Nietubski, Raport dot. Przemysłu Jachtowego w Polsce 2010, Polska Izba Przemysłu Jachtowego i Sportów Wodnych POLBOAT, Warszawa 2011, s

85 główne obszary wypoczynku nad wodą to: o Wybrzeże Bałtyku, o Mazury, o Jezioro Solina. W Polsce istnieje około 150 szlaków kajakowych różniących się od siebie trudnością, długością i atrakcyjnością. Z badań Polskiego Związku Kajakowego wynika, że kajakarstwo rekreacyjne staje się coraz bardziej popularne, wzrasta liczba posiadających kajaki i systematycznie pływających. 111 Szacuje się, że w Polsce jest ok osób posiadających kajak. Nie ma danych dot. korzystających z oferty wypożyczalni sprzętu wodnego. Trudno jest również określić realny popyt na usługi kajakarstwa rekreacyjnego i liczbę korzystających. Warto jednak mieć na uwadze, że jest to aktywność wymagająca odpowiedniej kondycji, również zaopatrzenia w profesjonalny sprzęt. Duża część szlaków kajakowych w Polsce należy do średnio trudnych i trudnych. Koszt najprostszego kajaka turystycznego to ok zł. 112 Należy również rozróżnić turystykę kajakową od sportu kajakowego. Ten ostatni, jako dyscyplina sportowa, uprawiany jest na profesjonalnych torach wioślarskich (w Województwie Zachodniopomorskim takie tory znajdują się nad Jeziorem Raduń w Wałczu). Z punktu widzenia rozwoju kajakarstwa w Regionie istotne jest również to, że dostępne są kajaki morskie. Na chwilę obecną brak jest informacji o wykorzystywaniu tego typu kajaków na terenie Województwa Zachodniopomorskiego. W Polsce jeszcze kilka lat temu sprzedawało się ok kajaków rocznie. W roku poprzednim produkcja wzrosła dwukrotnie. Blisko 90% rocznej produkcji liderów w polskiej branży eksportuje się do Niemiec, Danii i Szwecji. Jednak w związku z kryzysem eksport zmalał o ok. 40% i duża część produkcji trafia na rynek polski, do wypożyczalni sprzętu i organizatorów spływów kajakowych. 113 Na chwilę obecną nie ma pełnych i wiarygodnych danych dot. turystyki kajakowej w Województwie Zachodniopomorskim. Można opierać się na informacjach gmin obszaru objętego Programem, wg których z roku na rok wzrasta liczba turystów przyjeżdżających do Regionu w celach związanych z kajakarstwem. Nie wiadomo jednak, jak duży jest to wzrost, ani jaki jest udział tej grupy turystów w ogóle odwiedzających Województwo Zachodniopomorskie. Wzrost jest jednak niewątpliwy. Świadczy o tym reakcja na ograniczenia dot. liczby kajakarzy na rzece Drawa, wprowadzone przez Drawieński Park Narodowy. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że w 2009 r. bilet wstępu na szlak wodny Drawy wykupiło osób, a w 2010 r osób, daje to wyobrażenie o potencjalnej liczbie kajakarzy na wodach Regionu. 114 Należy tu uwzględnić, że popularnymi szlakami kajakowymi są szlaki na rzekach: Parsęta, Rega, Ina, Myśla, Piława oraz na innych rzekach, których szlaki tylko częściowo znajdują się na terenie Województwa Zachodniopomorskiego (m.in. na Gwdzie). O zainteresowaniu kajakarstwem świadczą również projekty, związane z zagospodarowaniem szlaków, m.in. analizowany Pomorski Krajobraz Rzeczny oraz Kajakiem do Morza rosnie.html 114 Dane uzyskane od Dyrekcji Drawieńskiego Parku Narodowego na potrzeby realizacji niniejszego Programu

86 2. Polityka instytucji zarządzających akwenami wodnymi i obszarami przyrodniczymi chronionymi prawem Analizując uwarunkowania zewnętrzne rozwoju śródlądowej turystyki wodnej, należy rozpatrywać ją w kategorii części gospodarki wodnej. Wprawdzie analizowany obszar nie leży na śródlądowych szlakach wodnych, podlega jednak prawu dotyczącemu zarządzania akwenami wodnymi. Dodatkowo, uwzględnić należy aspekty prawne ochrony środowiska, w tym występowanie różnych form obszarów przyrodniczych chronionych prawem, przepisów dot. organizowania i uprawiania turystyki wodnej. W tym zakresie występuje wiele trudności, które dodatkowo pogłębia skomplikowana struktura własnościowa rzek, jezior i innego rodzajów akwenów, leżących na obszarze objętym realizacją Programu. W tym podrozdziale zostaną krótko scharakteryzowane aspekty związane z zewnętrznymi uwarunkowaniami rozwoju turystyki wodnej na Pojezierzu Drawskim, Myśliborskim i Wałeckim oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Uwarunkowania te mają znaczący wpływ na możliwości związane z realizacją projektów rozwijających turystykę wodną. Zdaniem ekspertów turystyka wodna traci z powodu braku pełnego porozumienia pomiędzy wszystkimi uczestnikami rynku. Przewoźnicy towarowi nie są zainteresowani rozwijaniem transportu i turystyki na szlakach rzecznych. Na turystykę wodną wpływa sezonowy charakter usług. Decyzje polityczne i ekonomiczne mają marginalne znaczenie w tym sektorze gospodarki. Rozbudowa systemów transportu wodnego odbywa się pod presją środowisk ekologicznych. Mimo niekorzystnych czynników, widoczny jest renesans turystyki rzecznej. Wsparciem dla rozwoju turystyki wodnej, w tym na wodnych szlakach komunikacyjnych, są obecne zmiany w stylu życia i rosnąca świadomość konieczności zachowania dorobku kulturalnego, materialnego oraz walorów przyrodniczych w skali krajowej i europejskiej. 115 Punktem wyjścia do zrozumienia zewnętrznych uwarunkowań rozwoju turystyki wodnej jest przedstawienie formalnej struktury własnościowej śródlądowych akwenów wodnych. Rodzaj i charakter właściciela determinuje również zakres prawnych uregulowań, którym podlegają te akweny. Jak wspomniano wcześniej, struktura właścicielska akwenów wodnych w Województwie Zachodniopomorskim jest dość skomplikowana. Najczęściej uprawnienia właścicielskie do wód są przyznane instytucjom zewnętrznym, które są niezależne od lokalnych władz samorządowych (gminnych i powiatowych) i które podlegają odrębnemu prawodawstwu. Poniższy schemat w uproszczony, graficzny sposób pokazuje grupy podmiotów, które posiadają uprawnienia właścicielskie, wykonują je lub które otrzymały prawo trwałego zarządu wodą i gruntem nią pokrytym. Z tego schematu wynika, że prawo trwałego zarządu wodami śródlądowymi na obszarze realizacji Programu posiadają: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, DPN, Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie oraz nadleśnictwa. 115 Woessner R.: Le tourisme fluvial en Europe. Navigation Ports & Industries , nr 10, s , tłumaczenie i opracowanie M. Ucieszyński w:

87 Rysunek 21: Schemat struktury zarządzania akwenami wodnymi Źródło: Gospodarka nieruchomościami pokrytymi powierzchniowymi wodami płynącymi, Krzysztof Kowalski, Wrocław 2010, Grunt i woda.pl Wody śródlądowe Województwa Zachodniopomorskiego są administrowane przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie i w Poznaniu. Administratorem wód dorzecza Regi i Parsęty oraz przeważającej części Pojezierza Myśliborskiego i gmin na obszarze Pojezierza Drawskiego (Barwice i Grzmiąca, które w podziale wodnym należą do dorzecza Parsęty oraz Drawsko Pomorskie i Złocieniec, leżące częściowo w dorzeczu Regi) jest RZGW w Szczecinie. Pojezierza Drawskie i Wałeckie są administrowane przez RZGW w Poznaniu, któremu podlega cały system rzeczny Warty i Noteci. Zasięg terytorialny obu instytucji przedstawia poniższa mapa. Rysunek 22: Mapa zasięgu oddziaływania RZWG w Szczecinie i w Poznaniu Źródło:

88 Rysunek 23: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie i jego oddziały terenowe (T/O) Źródło: Rzekami, strumieniami, kanałami, wałami i stacjami pomp oraz innymi urządzeniami melioracyjnymi zarządza Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie. Terenowe oddziały tej instytucji znajdują się w: Białogardzie, Drawsku Pomorskim, Kołobrzegu, Myśliborzu, Szczecinku, Świdwinie i Wałczu. Do głównych zadań Zarządu należy ochrona przeciwpowodziowa i zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Część wód administrowanych przez tę instytucję jest wykorzystywana w celach turystycznych, w tym obiekty małej retencji. Warto mieć na uwadze, że porty u ujścia rzek Parsęta i Rega, jako morskie wody śródlądowe, znajdują się w zarządzie Urzędu Morskiego w Szczecinie (port w Mrzeżynie) i Urzędu Morskiego w Słupsku (port w Kołobrzegu). Podstawowym aktem prawym, regulującym korzystanie z wód znajdujących się na terenie Województwa Zachodniopomorskiego jest Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz z późn. zm.). Ustawa ta precyzuje: obowiązki właścicieli wód, gospodarowanie i korzystanie z wód, zarządzanie zasobami wodnymi, zasady ich ochrony, wskazuje obszary ochronne. Wyznacza zasady budownictwa wodnego, melioracji i ochrony przeciwpowodziowej. 116 Jest to podstawowy akt prawny, który dotyczy również korzystania z akwenów wodnych w celach związanych z turystyką wodną. Reguluje również gospodarowanie na wodach podziemnych i morskich wodach śródlądowych. Zakres oddziaływania Ustawy, wraz z wskazaniem podmiotów o uprawnieniach właścicielskich i administratorskich oraz rodzaju wód przedstawia poniższy schemat. Ważne jest wyróżnienie akwenów, w których prawa własności gruntu są zależne od wody od tych, w których ta zależność nie występuje

89 Rysunek 24: Zakres oddziaływania Ustawy Prawo wodne Źródło: Gospodarka nieruchomościami pokrytymi powierzchniowymi wodami płynącymi, Krzysztof Kowalski, Wrocław 2010, Grunt i woda.pl Oprócz Ustawy Prawo wodne, podstawowymi krajowymi aktami prawnymi, w oparciu o które działają podmioty mające uprawnienia właścicielskie do wód śródlądowych są: 117 Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 857 ze zm.) oraz Ustawa z dnia 11 maja 2007 r. o zmianie ustawy o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2011 roku Nr 123, poz. 845 i 846), 118 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.), Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (Dz. U. z 1985 r. Nr 21, poz. 91 ze zm.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie. Jednym z zadań gospodarki wodnej jest zaspokajanie potrzeb związanych z turystyką, sportem i rekreacją. 119 Reguluje więc uprawianie żeglarstwa śródlądowego, kajakarstwa, innych sportów wodnych, korzystanie z plaż i kąpielisk oraz zasady wędkarstwa amatorskiego. Kluczową jednak kwestią jest decyzyjny wpływ wymienionych instytucji na zagospodarowanie turystyczne brzegów jezior i rzek. Rozwój inwestycji w zakresie turystyki wodnej na obszarze objętym Programem jest uzależniony głównie od polityki Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej. W odniesieniu do żeglarstwa najważniejsze znaczenie mają przepisy cytowanej wcześniej Ustawy o żegludze śródlądowej oraz Ustawy o zmianie ustawy o żegludze śródlądowej. Polskie przepisy żeglarskie uznawane były przez ekspertów za zbyt restrykcyjne, przestarzałe i w znacznym stopniu utrudniające rozwój turystyki wodnej. Postulowane było szersze udostępnienie akwenów, opracowanie jasnych przepisów Na moment opracowywania Programu opublikowana została kolejna zmiana Ustawy o Żegludze Śródlądowej z 31 sierpnia 2011 roku, która wejdzie w życie 18 listopada 2011 roku (Dz. U. z 2011 roku Nr 222, poz. 1326) dotycząca statusu instruktorów żeglarstwa PZŻ, na podstawie

90 dot. rejestracji rekreacyjnych jednostek pływających. 120 Po zmianach, które nastąpiły w tym roku, mające obowiązywać w przyszłym roku przepisy żeglarskie są oceniane przez żeglarzy pozytywnie i zdaniem tej grupy wprowadzą ułatwienia w uprawianiu żeglarstwa rekreacyjnego. 121 Aktualnie najważniejsze przepisy żeglarskie to: 122 Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2010 roku Nr 127, poz. 857), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 28 kwietnia 2003 r. w sprawie przepisów żeglugowych na śródlądowych drogach wodnych, Rozporządzenie Ministra Sportu w sprawie uprawiania żeglarstwa z dnia 9 czerwca 2006 roku (Dz. U. z 2006 roku Nr 105, poz. 712), Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 11 kwietnia 2008 roku (Dz. U. z 2008 roku Nr 72, poz. 425 i 426) w sprawie trybu rejestracji statków używanych na wodach śródlądowych do uprawiania sportu lub rekreacji, Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 lipca 2002 roku w sprawie świadectw zdolności żeglugowej statków żeglugi śródlądowej (Dz. U. z 2002 roku Nr.137, poz.1156). Ponieważ opisany obszar nie leży w zasięgu śródlądowych dróg wodnych, przepisy dot. żeglugi śródlądowej odnoszą się tylko do pewnego zakresu żeglarstwa, jaki jest możliwy do uprawiania na jeziorach obszaru objętego Programem. Zarządzanie podmiotów uprawnionych do administrowania akwenami doprecyzowują wymienione wyżej ustawy i rozporządzenia. Oczywiście, uprawianie i organizacja każdego rodzaju turystyki wodnej, w tym żeglarstwa, podlega przepisom Ustawy o usługach turystycznych. Korzystanie z wodnych szlaków rzecznych przez kajakarzy również odbywa się w oparciu o wymienione przepisy prawne. Istotne jest tu zwrócenie uwagi na przepisy dot. ochrony środowiska przyrodniczego i wykorzystywania do celów turystycznych obszarów przyrodniczych, chronionych prawem. Na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi znajdują się takie obszary. Zostały one opisane w rozdziale pierwszym i ich występowanie stwarza ograniczenia w korzystaniu z zasobów jezior i rzek, w tym np. w używaniu łodzi motorowych lub organizacji spływów. Kluczowe znaczenie ma położenie rzeki Drawy na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego. Park zarządza akwenami wodnymi, znajdującymi się na jego terenie. Działa w oparciu o Ustawę Prawo ochrony środowiska. Na mocy tej Ustawy Dyrektor DPN wydaje zarządzenia, regulujące zasady korzystania przez turystów z terenu Parku. Istotnym aspektem są ograniczenia dot. liczby osób, które mogą w ciągu jednego dnia znajdować się na terenie Parku oraz ograniczenia w poszczególnych okresach roku. Podobnie wygląda sytuacja w odniesieniu do wykorzystywania do celów turystycznych terenów parków krajobrazowych. Tutaj aktami prawnymi są Rozporządzenia Wojewody Zachodniopomorskiego, regulujące obszar i zakres działania poszczególnych parków. Na analizowanym obszarze znajdują się również tereny objęte Programem Natura Podstawą tworzenia Sieci Natura 2000 są zapisy dwóch Dyrektyw Unii Europejskiej: Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 02 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dyrektywa Ptasia) oraz Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa = Dyrektywa Habitatowa). Dla obszarów Natura 2000 zostaną opracowane plany ochrony, ustanowione w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska na okres 20 lat Program rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich Województwa Zachodniopomorskiego w regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego u wybrzeża Morza Bałtyckiego, Stowarzyszenie Pomost na Zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2008, s

91 Kolejnym obszarem aktywności w ramach turystyki wodnej jest wędkarstwo. W Polsce, jak w większości państw Europy, obowiązuje prawo, do którego muszą się stosować wędkarze. Prawo to określa ramy w jakich wolno uprawiać amatorski połów ryb, jak również ustala zakazy mające na celu ochronę wód i zwierząt ze szczególnym uwzględnieniem ryb. Wędkarzy obowiązują zarówno te podstawowe przepisy dotyczące bezpośrednio połowu jak i pokrewne, które dotyczą ochrony przyrody, w tym rezerwatów Parków Narodowych i krajobrazowych, uprawnień wodno prawnych, budowli nadwodnych. W prawach tych ustala się również organa kontroli jakim podlegają wędkujący. W specyficznych sytuacjach wędkujący podlegają nawet prawu zachowania się w obrębie pasa granicznego i podlegają rygorom z tego wynikającym. Podstawowym prawem regulującym jest Ustawa o Rybactwie śródlądowym oraz wydane na jej podstawie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dodatkowymi aktami prawnymi, na jakie należy zwrócić uwagę jest Ustawa Prawo Wodne i Ustawa o Ochronie Przyrody oraz wydane na tej podstawie rozporządzenia. Reasumując, wielość przepisów prawnych, instytucji zarządzających, ograniczony wpływ samorządowych władz lokalnych, przedsiębiorców i organizacji turystycznych, stanowią poważne utrudnienia w rozwoju śródlądowej turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. W ramach prac nad niniejszym Programem prowadzone były konsultacje z instytucjami odpowiedzialnymi za administrowanie jeziorami, rzekami i innymi akwenami wodnymi. Wnioskiem z odbytych konsultacji jest to, że obszar pojezierny jest dość marginalizowany w polityce tych instytucji. Podział administracyjny nie pokrywa się z obszarem oddziaływania obu jednostek RZGW. Jednostka w Poznaniu nie wykazuje zainteresowania rozwijaniem turystyki na położonych w Województwie Zachodniopomorskim obszarach pojeziernych. W pojezierzach, leżących pomiędzy Bałtykiem, a dorzeczem Warty nie upatruje się istotnego potencjału w zakresie turystyki wodnej. Sytuację może poprawić zintegrowany system działań na poziomie regionalnym, który rekomendowany będzie w rozdziałach szóstym i siódmym. 3. Rozwój turystyczny innych obszarów pojeziernych i dorzeczy w Polsce Analizując rozwój śródlądowej turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi, należy odnieść się również do potencjału innych regionów pojeziernych i ważniejszych dorzeczy w Polsce. Chodzi zwłaszcza o rzeki, które są atrakcyjnymi szlakami kajakowymi. Zasoby i możliwości analizowanych pojezierzy powinny zostać skonfrontowane z innymi obszarami pojeziernymi Polski północnej. Krainy te są również bardzo atrakcyjne dla turystyki kajakowej. Przedmiotem analizy innych obszarów pojeziernych i rzek jest przede wszystkim określenie potencjału, zagospodarowania, atrakcyjności, realizowanych projektów w odniesieniu do: walorów do uprawiania żeglarstwa, konkurencyjności na rynku turystyki kajakowej, zasięgu odddziaływania danego rynku Rozwój innych obszarów pojeziernych Żeglarstwo śródlądowe rozwija się w innych regionach Polski, nie tylko pasie pojezierzy w Polsce. Od lat liderem na tym rynku są Mazury (Kraina Wielkich Jezior Mazurskich), leżące na śródlądowych szlakach wodnych. Popularność i rozpoznawalność tego regionu zwiększył udział Wielkich Jezior Mazurskich w konkursie na Siedem nowych cudów Natury, ogłoszonym przez UNESCO. Leży ona na obszarze większego mezoregionu, Pojezierze Mazurskie. Na Pojezierzu Mazurskim znajduje się ok jezior o powierzchni ponad 1 ha, w tym największe i najgłębsze w Polsce Śniardwy i Mamry oraz Niegocin, Nidzkie, Roś i Tałty

92 W okolicach jeziora Śniardwy utworzono Mazurski Park Krajobrazowy. W skład Pojezierza, oprócz Krainy Wielkich Jezior Mazurskich wchodzą: Pojezierze Olsztyńskie, Pojezierze Mrągowskie, Pojezierze Ełckie, Kraina Węgorapy. Pomiędzy jeziorami można przemieszczać się licznymi szlakami żeglugowymi (trasy żeglugowe: Giżycko Węgorzewo, Węgorzewo Mikołajki Ruciane-Nida, Mikołajki Ryn). Szlak Wielkich Jezior Mazurskich poprzez system rzek i strumieni łączy największe polskie jeziora (Śniardwy i Mamry) z 25 innymi jeziorami. Długość szlaku wynosi 86,5 km. Wytyczono również inne szlaki wodne: Jezioro Nidzkie, Kanał Śniardwy Roś, Mikołajki Okartowo Jezioro Tyrkło, Szlak Wojnowo - Głaźna Struga - Buwełno. Pod względem możliwości uprawiania kajakarstwa, szlaki kajakowe Mazur należą do najatrakcyjniejszych w Polsce. Chodzi głównie o: szlak rzeki Krutyni i szlak rzeki Sapiny. Pod względem zagospodarowana turystycznego, w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich znajduje się duża liczba portów i przystani. W ciągu ostatnich lat poczyniono kilka inwestycji, obejmujących rozbudowę porów, marin, jak i budowę nowych (np. eko-marina w Giżycku, marina w Rynie). Podnosi się również standard i zakres usług świadczonych w portach i przystaniach. 124 Potencjał regionu stwarza warunki do uprawiania różnych rodzajów sportów wodnych. Letni sezon przyciąga od do żeglarzy i zbliża się do końcowej granicy pojemności akwenów. Pod względem potencjału żeglarskiego konkurencyjność pasa pojeziernego Województwa Zachodniopomorskiego względem Mazur jest stosunkowo niska. W zakresie potencjału kajakarskiego potencjał zachodniopomorskich pojezierzy i dorzeczy jest znacznie większy (szlaki kajakowe pozostałych regionów Polski zostały opisane dalej). Rysunek 25: Inne regiony pojezierne w Polsce Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne

93 Oprócz Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, na obszarze Polski północnej, zachodniej i środkowej znajduje się łącznie ok. 14 pojezierzy, które mogą stanowić obszary konkurencyjne, względem analizowanego obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego. Mapa powyżej przedstawia umiejscowienie najważniejszych pojezierzy. Najbliżej analizowanego obszaru, w pasie Pojezierza Pomorskiego, znajdują się: Pojezierze Krajeńskie i Pojezierze Kaszubskie. To pierwsze ma mniejsze znaczenie i jest dość słabo zagospodarowane (największe Jezioro Sławianowskie Wielkie ma powierzchnię ok. 277 ha). Pojezierze leży pomiędzy dolinami rzek Gwda, Brda i Noteć. Najdłuższą rzeką, leżącą w całości w obszarze Pojezierza Krajeńskiego jest Łabżonka (76 km). Pojezierze Kaszubskie jest interesujące tak pod względem etnograficznym, jak i krajobrazowym. Jest to obszar tzw. Szwajcarii Kaszubskiej. Na Pojezierzu Kaszubskim znajduje się ok. 500 jezior o powierzchni ponad 1 ha. Pojezierze obejmuje dorzecza: Raduni, Redy, Łeby, Motławy, Wierzycy, Słupi, Łupawy. Znajdują się tu: Kaszubski Park Krajobrazowy i Trójmiejski Park Krajobrazowy. Pojezierze Kaszubskie jest najczęściej odwiedzanym przez turystów rejonem Pojezierza Pomorskiego. Czynnikami mającymi największy wpływ na turystykę w regionie są walory krajobrazowe oraz bliskość Aglomeracji Zatoki Gdańskiej, powodującej napływ turystów zarówno z Trójmiasta jak i tych, którzy odwiedzają region podczas odpoczynku w Trójmieście. 125 Największym akwenem jest Jezioro Wdzydzkie, nazywane też Morzem Kaszubskim i stanowiącym połączenie 4 zbiorników, o łącznej powierzchni ponad 1600 ha. Dobrze zagospodarowane turystycznie jest Jezioro Ostrzyckie (309 ha), nad którym znajdują się 2 przystanie żeglarskie. Kaszuby, jako region, częścią którego jest Pojezierze Kaszubskie, są jednym z priorytetowych obszarów w polityce Województwa Pomorskiego. Na terenie tego regionu znajduje się ok. 450 jezior o powierzchni ponad 1 ha i ponad 2500 km szlaków kajakowych. Przeprowadzona została inwentaryzacja akwenów wodnych, przydatnych dla turystyki kajakowej. Analizowano możliwości koncepcji rozwoju zagospodarowania szlaków kajakowych. W bieżącym roku podjęto się opracowania zintegrowanej koncepcji szlaków kajakowych, obejmujących również Pojezierze Kaszubskie. 126 Zasięg oddziaływania Pojezierza Kaszubskiego to obszar Województwa Pomorskiego, północnej części Wielkopolski oraz Województwa Kujawsko Pomorskiego. W skład Pojezierza Wielkopolskiego, graniczącego od południa w Pasem Pojezierzy Zachodniopomorskich, wchodzą: Pojezierze Poznańskie, Pojezierze Gnieźnieńskie, Pojezierze Kujawskie. Poniżej Pojezierza Poznańskiego leży zaś Pojezierze Leszczyńskie (między doliną Odry i Warty). Na zachód od Pojezierza Wielkopolskiego znajduje się Pojezierze Lubuskie. Największym jeziorem na terenie Pojezierza Wielkopolskiego jest Jezioro Gopło (2180 ha), jedenaste co do wielkości w Polsce. Leży ono bezpośrednio na Pojezierzu Gnieźnieńskim, otoczone jest atrakcyjnymi przyrodniczo terenami i jest stosunkowo dobrze zagospodarowane turystycznie (znajdują się tu dwie przystanie wodne). Na południu znajduje się Pojezierze Leszczyńskie, którego największy zbiornik, Jezioro Sławskie (817 ha) jest dobrze zagospodarowane turystycznie. Województwo Wielkopolskie inwestuje w rozwój turystyki wodnej nad Notecią i Wartą w tzw. Pętlę Wielkopolską (Warta Noteć Gopło Warta), na której znajdują się przystanie w Santoku, Drezdenku, Krzyżu Wielkopolskim, Wieleniu, Czarnkowie, Ujściu, Nakle nad Notecią. Obecnie realizowany jest projekt budowy nowych przystani żeglarskich nad Notecią. Z racji przebiegu rzeki, 125 T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, Geografia Turystyki Polski Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2002, s

94 w budowanie tego produktu zaangażowana jest również Lubuska Regionalna Organizacja Turystyczna (LOTUR). 127 Na Pojezierzu Poznańskim występują dość liczne, ale niewielkie jeziora, głównie rynnowe (największe Strykowskie ma 305 ha). Pod względem turystycznym Pojezierze Poznańskie jest słabiej zagospodarowane turystycznie. Północny obszar Pojezierza Poznańskiego zajmuje Puszcza Notecka. Fragment Pojezierza Poznańskiego na południe od Poznania, z morenami czołowymi, jeziorami rynnowymi, ozami oraz bogatą szatą roślinną obejmuje Wielkopolski Park Narodowy. 128 Zasięg oddziaływania Pojezierza Poznańskiego jest lokalny, a mieszkańcy Wielkopolski chętnie przyjeżdżają nad jeziora Pojezierza Drawskiego i Wałeckiego. Pojezierze Gnieźnieńskie jest atrakcyjne zarówno pod względem położenia, posiadanych walorów naturalnych, jak również zagospodarowania. Do największych jezior należą: Gopło, Powidzkie oraz Popielewskie. Jezioro Gopło jest połączone Kanałem Ślesińskim z Wartą. Natomiast Noteć zapewnia połączenie wodne z Wisłą i Odrą. W południowej części Pojezierza Gnieźnieńskiego leży Jezioro Ślesin (152 ha). Są tu dogodne warunki do uprawiania sportów wodnych. Jest również miejscem treningów i zawodów narciarstwa wodnego. Na akwenie znajdują się przystanie żeglarskie i odbywają się otwarte zawody wakeboardowe. Kolejnym atrakcyjnym turystycznie akwenem jest Jezioro Mikorzyńskie (251 ha). Od północy połączone jest z Jeziorem Ślesińskim, od południa z Jeziorem Pątnowskim (prowadzi nimi kanał, łączący Wartę z Jeziorem Gopło). Znajdują się tutaj trzy przystanie żeglarskie. 129 Zasięg oddziaływania Pojezierza Gnieźnieńskiego to: Województwo Wielkopolskie, Województwo Kujawsko Pomorskie, Województwo Łódzkie. Spośród pojezierzy wchodzących w skład Pojezierza Wielkopolskiego ma ono największy potencjał, zarówno w zakresie żeglarstwa, jak też kajakarstwa (rzeki Noteć i Wełna, Pętla Wielkopolska ). Pojezierze Kujawskie leży pomiędzy Wisłą i Notecią. Rozmiary jezior na Pojezierzu Kujawskim są stosunkowo małe oprócz tych położonych w tzw. rynnie goplańskiej, z których największe jest Jezioro Głuszyńskie (625 ha). Jest to też najlepiej zagospodarowane turystycznie jezioro Pojezierza Kujawskiego. Wzdłuż brzegu powstają domki letniskowe i obecnie zajmują już ok. 50% linii brzegowej, rozwijając się bez jakichkolwiek uregulowań prawnych i formalnych w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej. 130 Zasięg oddziaływania Pojezierza Kujawskiego jest lokalny. Często traktuje się je łącznie z leżącym obok Pojezierzem Gnieźnieńskim. Pojezierze Lubuskie leży poniżej Pojezierza Myśliborskiego, pomiędzy Wartą, Odrą i Obrą. Jest to bardzo zalesiony teren. Na tym terenie znajduje się Puszcza Rzepińska i występują tu liczne jeziora rynnowe. Do największych należą: Łagowskie (820 ha), Zbąszyńskie (742 ha) i Niesłysz (496 ha). Wokół wielu jezior i w dolinie Obry utworzono strefy chronionego krajobrazu, przede wszystkim Łagowski Park Krajobrazowy. Nad Jeziorem Niesłysz (10 km od Świebodzina) znajdują się liczne ośrodki turystyczno-wypoczynkowe: Niesulice, Przełazy, Krzeczkowo. Jezioro Zbąszyńskie wykorzystywane jest do uprawiania sportów wodnych. Przez jezioro przebiega szlak kajakowy, są tu doskonałe warunki do żeglowania. 131 Zasięg oddziaływania jest lokalny, a baza turystyczna jest niezbyt duża. Mieszkańcy Województwa Lubuskiego chętnie przyjeżdżają na Pojezierze Myśliborskie, które jest dla nich bardziej atrakcyjne pod względem walorów dla turystyki wodnej i zagospodarowania turystycznego oficjalny serwis turystyczny Województwa Wielkopolskiego Na podstawie badań własnych i konsultacji z podmiotami obsługi ruchu turystycznego Pojezierza Myśliborskiego

95 Na zakończenie analizy innych obszarów pojeziernych, warto zwrócić uwagę na Pojezierze Iławskie. Leży ono na prawym brzegu Wisły, między Wisłą, Osą, Drwęcą i Pasłęką. Największe jeziora Pojezierza Iławskiego to: Jeziorak (3460 ha), Narie (1225 ha) i Drwęckie (880 ha). Liczne kanały tworzą tu rzadko spotykany system pochylni. W środkowej części tego regionu leży Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego, który swoim zasięgiem obejmuje Jezioro Jeziorak. Jeziorak jest najdłuższym oraz szóstym pod względem powierzchni jeziorem w Polsce. Jezioro połączone jest z Kanałem Elbląskim i jest obsługiwane przez Żeglugę Kanału Ostródzko Elbląskiego. Pojezierze Iławskie wraz z Garbem Lubawskim tworzy region turystyczny, nazywany Mazurami Zachodnimi. Kanał Elbląski jest sztandarową atrakcją turystyczną pojezierza. Pojezierze Iławskie jest dobrze zagospodarowane turystycznie, leży na wodnych szlakach śródlądowych. Wytyczono kilka atrakcyjnych szlaków wodnych, w tym Szlak Żeglarski Kanału Iławskiego i Ostródzko-Elbląskiego i Jeziora Drwęckiego. Kanał Iławski jest częścią unikalnego na skalę światową Kanału Ostródzko-Elbląskiego, systemu wodnego, łączącego kilka zachodnio-mazurskich jezior z Zalewem Wiślanym Sztuczne zbiorniki wodne z funkcją turystyczną Najważniejsze jeziora Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego, jako izolowane akweny wodne, są konkurencyjne względem innych żeglownych jezior (zarówno naturalnych, jak i antropogenicznych). Te ostatnie z wymienionych występują w centralnej i południowej Polsce. Wiele z nich ma dużą powierzchnię, stwarza dobre warunki do uprawiania żeglarstwa i innych sportów wodnych, jest dobrze zagospodarowana turystycznie. Jednym z ważniejszych i bardzo cenionych przez żeglarzy akwenów jest zaporowe Jezioro Solińskie na rzece San. Na żeglarskiej mapie Polski znajdują się również następujące zbiorniki antropogeniczne: Jezioro Żywieckie na rzece Soła, Jezioro Rożnowskie na Dunajcu (obecnie powiększane i modernizowane). Wymienione zbiorniki zostały ujęte w cytowanym wcześniej przewodniku po najatrakcyjniejszych miejscach do żeglowania w Polsce. Zostały również wysoko ocenione w rankingu Wprost. Z innych zbiorników antropogenicznych, będących atrakcyjnymi akwenami z rozwiniętą funkcją turystyczną należy wymienić: Jezioro Nyskie i Jezioro Otmuchowskie na Nysie Kłodzkiej oraz Jezioro Turawskie na rzece Mała Panew. Akweny te są chętnie odwiedzane przez osoby uprawiające turystykę wodną, mieszkające w promieniu do ok. 200 km. Żeglarz, który nie wybiera się na Mazury lub do innych śródlądowych dróg wodnych (np. Kanał Ostródzko Elbląski, Pierścień Żuławski, Pętla Wielkopolska ), decyduje się przede wszystkim na żeglowanie po zbiornikach, które leżą stosunkowo najbliżej jego miejsca zamieszkania. Dlatego, rozpatrując pozycję konkurencyjną poszczególnych najważniejszych jezior analizowanych pojezierzy, należy odnieść się również do innych pojedynczych akwenów. Poniższa tabela przedstawia wykaz zbiorników antropogenicznych. Tabela 30: Największe duże jeziora zaporowe w Polsce pełniące również funkcje turystyczne Lp. Nazwa zbiornika Powierzchnia max. Rzeka, na której został utworzony Województwo 1. Jezioro Włocławskie 6960 ha Wisła Mazowieckie, Kujawsko Pomorskie 2. Jezioro Jeziorsko 4320 ha Warta Wielkopolskie 3. Jezioro Siemianowskie 3250 ha Narew Podlaskie 4. Jezioro Zegrzyńskie 3000 ha Narew Mazowieckie 5. Jezioro Sulejowskie 2700 ha Pilica Łódzkie 6. Jezioro Turawskie 2400 ha Mała Panew Opolskie 7. Jezioro Solińskie 2200 ha San Podkarpackie 8. Jezioro Nyskie 2077 ha Nysa Kłodzka Opolskie 9. Jezioro Otmuchowskie 2060 ha Nysa Kłodzka Opolskie 10. Jezioro Rożnowskie 1600 ha Dunajec Małopolskie

96 11. Jezioro Koronowskie 1560 ha Brda Kujawsko-Pomorskie 12. Jezioro Czorsztyńskie 1100 ha Dunajec Małopolskie 13. Jezioro Żywieckie 1000 ha Soła Śląskie Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 3.3. Rzeki i szlaki kajakowe Pojezierze Drawskie, Myśliborskie, Wałeckie oraz dorzecze Parsęty i Regi określone zostały wcześniej, jako atrakcyjny obszar dla turystyki kajakowej. Dlatego należy przyjrzeć się również innym obszarom z dużym potencjałem kajakowym. Omawiając poszczególne pojezierze, zwrócono uwagę na przepływające przez nie rzeki, na których wytyczone zostały szlaki. Do polskich szlaków o wybitnym znaczeniu zalicza się następujące rzeki: Krutynia, Czarna Hańcza z kanałem Augustowskim, Brda, Drawa i szlak kajakowy Pojezierza Iławskiego. Należy rozróżnić następujące makroregiony kajakowe: szlaki Polski południowej rzeki górskie, a w szczególności Dunajec, Poprad, Wisłoka, górny San, szlaki Polski środkowej rzeki nizinne, czasem podmokłe, jak górna Narew czy Odra, szlaki pojezierzy jeziora połączone rzekami, o bogato zalesionych brzegach, szlaki przymorza. Tabela 31: Najważniejsze szlaki kajakowe w Polsce Lp. Nazwa szlaku Długość szlaku Czas spływu Położenie Trudność szlaku Uciążliwość 1. Warta 783 km Do 30 dni Prawy dopływ Odry Łatwy Średnio uciążliwy 2. Narew 421 km 8 9 dni Prawy dopływ Wisły Średnio trudny Nieuciążliwy 3. Brda 233 km 7 9 dni Lewy dopływ Wisły Łatwy Nieuciążliwy 4. Drwęca 194 km 9 10 dni Prawy dopływ Wisły Łatwy Nieuciążliwy 5. Wda 188 km 7 dni 2 dni Lewy dopływ Wisły Średnio trudny Średnio uciążliwy 6. Łyna 173 km 8 dni Prawy dopływ Pregoły Średnio trudny Uciążliwy 7. Biebrza 153 km 8 10 dni Dopływ Narwi Łatwy Nieuciążliwy 8. Liwa Nogat 85 km 62 km 3,5 dnia 2 dni Prawy dopływ Nogatu Odnoga Wisły Średnio trudny Nieuciążliwy 9. Gwda 136 km 6 dni Prawy dopływ Noteci Średnio trudny Średnio uciążliwy 10. Łeba 135 km 6 dni Rzeka Przymorza Trudny Średnio uciążliwy 11. Ina 123 km 3 dni Prawy dopływ Odry Łatwy Nieuciążliwy 12. Wierzyca z Wietcisą 111 km 5 6 dni Lewy dopływ Wisły Średnio trudny Średnio uciążliwy 13. Krutynia 102 km 6 8 dni Kraina Wielkich Jezior Łatwy Nieuciążliwy Mazurskich 14. Radunia 96 km 4 5 dni Zasila Motławę, Średnio trudny Bardzo uciążliwy lewy dopływ Wisły 15. Wieprza 93 km 4 5 dni Rzeka Przymorza Średnio trudny Średnio uciążliwy 16. Słupia 92 km 5 dni Rzeka Przymorza Średnio trudny Średnio uciążliwy 17. Wel 89 km 4 dni Lewy dopływ Drwęcy Łatwy bardzo trudny Średnio uciążliwy 18. Łupawa 81 km 3 dni Rzeka Przymorza Bardzo trudny Średnio uciążliwy 19. Czarna Hańcza i Kanał Augustowski 45 km 35 km 3 dni 3 dni Lewy dopływ Niemna Kanał Augustowski Łatwy Nieuciążliwy 20. Pisa 79 km 3 4 dni Prawy opływ Narwi Łatwy Skrwa 66 km 4 dni Prawy dopływ Wisły Średnio trudny Średnio uciążliwy Północna

97 22. Rospuda 65 km 3 4 dni Kanał Augustowski Średnio trudny Średnio uciążliwy 23 Łobżonka 32 km 2 dni Prawy dopływ Noteci Łatwy Średnio uciążliwy 24. Wałsza 24 km 1 2 dni Dopływ Pasłęki Średnio trudny Średnio uciążliwy Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie P. Skórzyński, M. Lityński, A. Matusiewicz, Polska na kajaku. 30 najlepszych tras kajakowych, Wydawnictwo Pascal, Bielsko Biała, Szlaki kajakowe obszaru realizacji Programu należą do dwóch ostatnich makroregionów. W cytowanym przewodniku Polska w kajaku. 30 najlepszych tras kajakowych opisane zostały najbardziej atrakcyjne i najlepiej zagospodarowane szlaki kajakowe w całej Polsce. 134 Trasy te leżą w różnych regionach kraju, mają bardzo różną charakterystykę, trudność, uciążliwość, adresowane są do różnych grup docelowych. Oprócz ośmiu opisanych tras kajakowych Województwa Zachodniopomorskiego, znajdują się tam szlaki, które stanową produkty konkurencyjne względem analizowanych w tym dokumencie. Tabela inwentaryzuje polskie szlaki kajakowe, w porównaniu do tych z Województwa Zachodniopomorskiego. W odniesieniu do charakterystyki wymienionych szlaków kajakowych, obie zachodniopomorskie rzeki Przymorza są również średnio trudne i średnio uciążliwe. Podobnie Drawa, która jest w całym swoim biegu bardzo zróżnicowana. Ma odcinki łatwe, lecz uciążliwe i odcinki o trudnym charakterze. Rega przez ekspertów ds. kajakarstwa określana jest jako rzeka dla twardzieli. W Polsce są dostępne łatwe i mało uciążliwe szlaki kajakowe, dla początkujących i dla rekreacji rodzinnej. Są to: Brda, Gwda, Czarna Hańcza. Wymienione rzeki uznane są za bardzo atrakcyjne szlaki kajakowe. Łatwymi szlakami kajakowymi na obszarze objętym Programem są: rzeka Piława w górnym biegu, część rzeki Rurzycy, niektóre odcinki Drawy. Oprócz wymienionych w tabeli szlaków kajakowych, wymienić należy również atrakcyjne szlaki górskie. Porównanie ich do rzek Województwa Zachodniopomorskiego jest uzasadnione, ponieważ miejscami przyjmują one cechy rzek górskich, o szybkim spadzie. Ten parametr świadczy również o trudności szlaku. Szlaki kajakowe znajdują się na lewych dopływach Odry, Nysie Kłodzkiej i Kwisie. Długi szlak na rzece Bóbr (222 km) jest bardzo trudny i uciążliwy. Trudne są szlaki na Dunajcu, Sanie i Popradzie, są to jednak bardzo atrakcyjne szlaki, położone w regionach interesujących przyrodniczo i kulturowo. Na rzekach Wielkopolski, Województwa Pomorskiego, Województwa Kujawsko Pomorskiego i Warmińsko Mazurskiego budowana jest infrastruktura dla kajakarzy. Województwo Pomorskie, Województwo Wielkopolskie oraz Województwo Dolnośląskie podjęły się opracowania zintegrowanych koncepcji zagospodarowania turystycznego szlaków kajakowych. Tworzone są prace planistyczne przez biura urbanistyczne oraz powstają na szczeblu województw wyspecjalizowane komórki zajmujące się rozwojem szlaków wodnych. W związku z zauważalnymi zmianami modelu zachowań turystów, wprowadza się wiele udogodnień, planuje się częste rozmieszczenie przystani kajakowych, pól biwakowych, toalet. Ułatwia się korzystanie z rzecznych budowli hydrotechnicznych. 134 P. Skórzyński, M. Lityński, A. Matusiewicz, Polska na kajaku. 30 najlepszych tras kajakowych, Wydawnictwo Pascal, Bielsko Biała,

98 IV. Projekty i inwestycje na rzecz rozwoju turystyki wodnej 1. Charakterystyka projektów i inwestycji w zakresie turystyki wodnej Rozwój i promocja śródlądowej turystyki wodnej w Województwie Zachodniopomorskim odbywa się w ramach projektów i działań, realizowanych przez samorządy lokalne, organizacje pozarządowe i inwestorów prywatnych. Są to projekty koncepcyjne, infrastrukturalne, czy też o charakterze marketingowym (w tzw. miękkim zakresie). Niniejszy rozdział dotyczy zarówno projektów i inwestycji, które były/są realizowane, jak również projektów przyszłych. Zgodnie z zamierzeniami, niniejszy Program ma przygotowywać działania do zaplanowania rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Dotyczy to perspektywy czasowej, obejmującej następny okres programowania środków UE, czyli lata W ramach inwentaryzacji obecnych i przyszłych projektów i inwestycji, prowadzone były konsultacje z instytucjami i organizacjami pozarządowymi. Jak wskazano wcześniej, kompetencje w zakresie zarządzania akwenami i realizacja na tych akwenach funkcji turystycznych leżą w kompetencji wielu podmiotów. Na potrzeby opracowania niniejszego Programu przeprowadzone zostały konsultacje z samorządami lokalnymi i instytucjami, m.in.: z Dyrekcją Drawieńskiego Parku Narodowego, Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Szczecinie, RZGW w Szczecinie, Wojewódzkim Biurem Urbanistycznym, organizacjami turystycznymi oraz innymi organizacjami pozarządowymi, mającymi w zakresie swoich działań rozwój lokalny, podmiotami branży turystycznej. Zgromadzone zostały informacje, które zostały zaprezentowane w poniższym rozdziale. Dają one obraz zaangażowania w rozwój turystyki wodnej Rodzaje projektów i inwestycji w zakresie turystyki wodnej Zgodnie z wytycznymi, zakres inwentaryzacji realizowanych i przygotowywanych projektów oraz inwestycji w zakresie turystyki wodnej obejmować powinien: infrastrukturę dla żeglarzy, kajakarzy, ewentualnie innych segmentów turystyki wodnej, budowle hydrotechniczne i prace hydrotechniczne, budowle drogowe na obszarze pojezierzy i dorzeczy, ułatwiające korzystanie z akwenów wodnych. Wymienione rodzaje projektów można ująć w trzech następujących kategoriach: projekty i inwestycje na rzecz budowy i/lub modernizacji infrastruktury, w tym infrastruktury dla turystyki wodnej: o porty i przystanie jachtowe, o przystanie kajakowe, o pomosty (stałe i pływające), niezależne od przystani jachtowych i kajakowych, o zagospodarowanie plaż i kąpielisk, o zagospodarowanie terenów wokół jezior miejskich, o budowa baz dla płetwonurków, o miejsca postojowe i biwakowe na szlakach kajakowych, o organizacja przenosek na szlakach kajakowych, o mosty i pomosty dla wędkarzy, o infrastruktura sanitarna dla wędkarzy, w wyznaczonych miejscach łowisk, o urządzenia i instalacje hydrotechniczne, o prace hydrotechniczne, o drogi dojazdowe do akwenów, projekty uzupełniające, dotyczące produktu turystyki wodnej: o przygotowywanie i znakowanie szlaków wodnych,

99 o o utrzymywanie szlaków wodnych, organizacja produktu turystyki wodnej oferowanie pakietów, projekty dot. marki i promocji: o koncepcje dot. marki turystycznej w zakresie turystyki wodnej, o kompleksowa informacja o walorach i potencjale dla turystyki wodnej, o kampanie promocyjne. Projekty i inwestycje dot. budowli i urządzeń hydrotechnicznych oraz prac hydrotechnicznych są realizowane przede wszystkim przez podmioty, posiadające uprawnienia właścicielskie lub prawo trwałego zarządu akwenami wodnymi. Natomiast prace związane z budowlami drogowymi, w tym drogi dojazdowe do akwenów wodnych są w kompetencji właściciela drogi gminy, powiatu lub województwa Kluczowe projekty i inwestycje w zakresie turystyki wodnej Na obszarze Województwa Zachodniopomorskiego realizowane są regionalne projekty i inwestycje turystyczne, których zakres dotyczy również rozwoju śródlądowej turystyki wodnej Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Projekty te są podejmowane przez Samorząd Województwa oraz Zachodniopomorską Regionalną Organizację Turystyczną (ZROT). Pomorski Krajobraz Rzeczny w Województwie Zachodniopomorskim program rozwoju transgranicznego produktu turystycznego, Wnioskodawca: Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna - projekt realizowany jest przez ZROT przy wsparciu Ministerstwa Gospodarki. Ma na celu tworzenie warunków dla rozwoju infrastruktury turystycznej i towarzyszącej na obszarach rozwoju turystyki wodnej i rowerowej w Województwie Zachodniopomorskim oraz wzrost ruchu turystycznego poza sezonem letnim. Obszar realizacji projektu po stronie polskiej: Dolina Dolnej Odry, wzdłuż rzeki Iny, tereny Pojezierza Myśliborskiego, Pojezierza Wałeckiego, Pojezierza Drawskiego, wzdłuż rzeki Parsęty, oraz wzdłuż Regi. Projekt Pomorski Krajobraz Rzeczny jest realizowany wraz z Tourismusverband Vorpommern e. V. w Greifswaldzie przy udziale dofinansowania w wysokości 85% ze środków w ramach Programu Operacyjnego Celu 3 Europejska Współpraca Terytorialna Współpraca transgraniczna krajów Meklemburgia Pomorze Przednie / Brandenburgia i Rzeczpospolita Polska (Województwo Zachodniopomorskie) INTERREG IVA. W projekcie uczestniczą w charakterze partnerów samorządy lokalne, lokalne organizacje turystyczne oraz Lokalna Grupa Rybacka Partnerstwo Drawy. W ramach projektu przewidziane są następujące zadania: Opracowanie programu rozwoju produktu turystycznego Pomorski Krajobraz Rzeczny w Województwie Zachodniopomorskim 2. Założenia dla opracowania Programu Marketingu Szlaku Pomorski Krajobraz Rzeczny. Zachodniopomorski Szlak Żeglarski sieć portów turystycznych Pomorza Zachodniego, Wnioskodawca: Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna - przedmiotem realizacji projektu, w który zaangażowanych jest 13 partnerów, jest modernizacja istniejącej bazy do uprawiania żeglarstwa oraz poszerzenie jej o nowe lokalizacje. Wybudowane zostaną mariny i porty turystyczne w Wolinie, Kamieniu Pomorskim, Rewalu, Mielnie i Darłowie oraz zostaną zmodernizowane mariny i przystanie jachtowe w Szczecinie (Marina Pogoń, Marina Gocław i Przystań Jachtowa AZS), Port Turystyczny w Trzebieży oraz Marina w Kołobrzegu. Porty te tworzą najważniejsze centra jachtowe sieci portów i przystani Pomorza Zachodniego połączonych Zachodniopomorskim Szlakiem Żeglarskim. Trasa Szlaku leży na głównej drodze wodnej prowadzącej ze stolicy Niemiec Berlina poprzez Bałtyk do Skandynawii. W ramach projektu powstają lub są modernizowane również porty, przystanie i mariny żeglarskie

100 na terenie gmin objętych realizacją Programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Realizowane są następujące działania: modernizacja i przebudowa portu jachtowego w Kołobrzegu, budowa przystani jachtowej w obrębie portu w Mrzeżynie. Zachodniopomorski Szlak Żeglarski obejmuje łącznie 28 portów i przystani nad Odrą, Zalewem Szczecińskim i na wybrzeżu Bałtyku. Część z nich zostanie zbudowana lub zmodernizowana dzięki środkom pozyskanym przez Stowarzyszenie Pomost i Zachodniopomorską Regionalną Organizację Turystyczną z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Wartość projektu: zł, w tym z dotacji unijnej zł. Zadania realizowane w ramach projektu obejmują: 136 współpracę portów i gmin, tworzących wzajemną sieć powiązań, porty i przystanie, szlaki turystyczne, zabytki, atrakcje, imprezy składające się na produkt turystyczny, wspólne pozyskiwanie środków na budowę portów i przystani, budowę wspólnej marki turystycznej pn. Zachodniopomorski Szlak Żeglarski. Bałtycka Kolej Turystyczna Rewitalizacja nieczynnej linii kolejowej nr 410 na odcinku: Połczyn-Zdrój Złocieniec Wierzchowo Mirosławiec Kalisz Pomorski Drawno Choszczno Pełczyce Barlinek dla celów rozwoju turystyki aktywnej Bałtycka Kolej Turystyczna" ideą współpracy w ramach realizacji projektu jest wykorzystanie dla potrzeb turystyki nieczynnej linii kolejowej nr 410 o długości 141 km, w celu stworzenia nowego produktu turystycznego kolei drezynowej. Projekt ten zwiększy dostępność komunikacyjną Pojezierza Myśliborskiego, Wałeckiego i w części Pojezierza Drawskiego. W lipcu 2011 r. podpisany został list intencyjny na rzecz realizacji projektu. Będzie on realizowany we współpracy z partnerami z Niemiec, Czech i Słowacji, w ramach Programu EWT - Programu dla Europy Środkowej (Central Europe Programme), działania: 4.3 Wykorzystanie zasobów kulturowych dla uatrakcyjnienia miast i regionów". Województwo Zachodniopomorskie występowałoby jako partner wspierający działania jednostek zaangażowanych bezpośrednio w budowę kolei drezynowej w regionie. 137 Zachodniopomorska Kraina Wodna projekt zainicjowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, którego celem jest zbudowanie zintegrowanej marki turystycznej, obejmującej swoim zasięgiem wszystkie projekty w zakresie wzmocnienia potencjału turystyki wodnej (zarówno morskiej, jak i śródlądowej). Zachodniopomorski Szlak Żeglarski oraz Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi stanowić będą integralne elementy składowe marki Zachodniopomorska Kraina Wodna. Docelowo marka ta obejmie inne projekty, dotyczące turystyki wodnej. 138 Inne projekty o charakterze ponadlokalnym, dotyczące rozwoju turystyki wodnej, pośrednio powiązane z Programem rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi : Zalew Szczeciński Turystyka bez Granic, Bezpieczna Przystań, Waterfront Miasto nad wodą, Partnerstwo Odra, Program dla Odry , "Międzyodrze - labirynty Doliny Dolnej Odry

101 2. Projekty i inwestycje w zakresie zagospodarowania akwenów i ich nabrzeży Projekty na rzecz rozwoju turystyki wodnej inicjowane są bezpośrednio przez samorządy lokalne (gminne i powiatowe) obszaru realizacji Programu, organizacje pozarządowe i inwestorów prywatnych. W tym podrozdziale wymienione i scharakteryzowane zostaną projekty dotyczące zagospodarowania akwenów zlokalizowanych na obszarze objętym Programem. Chodzi zarówno o jeziora, rzeki, jak również pozostałe akweny, które bezpośrednio lub pośrednio związane są z realizacją funkcji turystycznej. Projekty przedstawione zostały w dwóch odrębnych kategoriach. Pierwsza z nich dotyczy budowy, rozbudowy lub modernizacji infrastruktury służącej bezpośrednio do uprawiania turystyki wodnej. Druga obejmuje urządzenia i instalacje hydrotechniczne oraz prace hydrotechniczne, pośrednio poprawiające dostępność akwenów i stwarzające możliwość uprawiania turystyki wodnej Projekty i inwestycje w zakresie infrastruktury służącej bezpośrednio do uprawiania turystyki wodnej W zakresie zagospodarowania jezior i rzek kluczowe znaczenia mają te inwestycje, które dotyczą bezpośrednio infrastruktury do uprawiania turystyki wodnej. W licznych opracowaniach określano zagospodarowanie turystyczne pasa pojeziernego, jako dość ubogie i w niskim standardzie. 139 Sytuacja z roku na rok ulega jednak poprawie. Powstają nowe przystanie żeglarskie i kajakowe, kąpieliska, pomosty. Rewitalizowane są istniejące obiekty oraz tereny położone bezpośrednio nad akwenami wodnymi. Poniżej przedstawione są w formie tabelarycznej inwestycje w zakresie zagospodarowania jezior i rzek, służące bezpośrednio uprawianiu turystyki wodnej. Podzielono je na projekty już zrealizowane, bądź realizowane obecnie oraz planowane, przyszłe inwestycje. Tabela 32: Projekty i inwestycje w zakresie zagospodarowania akwenów i terenów wokół nich projekty zrealizowane lub w trakcie realizacji Lp. Nazwa inwestycji Inwestor Charakterystyka Pojezierze Drawskie 1. Renowacja i modernizacja Zabytkowego Parku Miejskiego w Szczecinku 2. Projekt Civitas Rennasisance clean and better transport in cities Miasto Szczecinek Miasto Szczecinek partner projektu Projekt zlokalizowany jest w szczecineckim parku nad Jeziorem Trzesiecko na odcinku od ulicy Lelewela do przedłużenia ulicy Mickiewicza. W zakres projektu wchodzi zagospodarowanie terenów parkowych, rewaloryzacja historycznego układu przestrzennego zabytkowego parku nadjeziornego, wprowadzenie nowych obiektów o funkcji rekreacyjnej, przebudowa istniejących ciągów pieszych i rowerowych, zagospodarowanie terenu oraz renowacja linii brzegowej Jeziora Trzesiecko. Dofinansowanie z RPO Województwa Zachodniopomorskiego w kwocie zł. Taksówki wodne, pomosty, realizowane w ramach projektu na terenie Szczecinka 139 Taka ocena śródlądowych obszarów pojeziernych znalazła się w Programie rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich Województwa Zachodniopomorskiego w regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego u wybrzeża Morza Bałtyckiego, Stowarzyszenie Pomost na Zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2008, s

102 3. Budowa ścieżek rowerowych Miasto Szczecinek 4. Zagospodarowanie turystyczne miejsca rekreacyjnego nad Jeziorem Koprzywno na działce 1/3 i 305/1, obręb Nowe Koprzywno 5. Przebudowa ciągu pieszo rowerowego nad Jeziorem Grażyna wraz z budową nowych pomostów wędkarskich 6. Modernizacja przystani żeglarskiej Klubu Żeglarskiego w Drawnie nad Jeziorem Grażyna 7. Remont i modernizacja hangaru na sprzęt pływający oraz przystani kajakowej nad Jeziorem Grażyna 8. Zagospodarowanie rekreacyjne kąpieliska wraz z dojazdem do Jeziora Dominikowo 9. Zagospodarowanie terenu plaży miejskiej nad Jeziorem Okra w Drawsku Pomorskim 10. Oznakowanie szlaku wodnego Drawy 11. Budowa małej architektury w miejscach biwakowych na szlaku Drawy 1. Rewitalizacja plaży miejskiej w Moryniu 2. Budowa ścieżki rowerowej z Barlinka do Krzynki 3. Przystanie wraz z infrastrukturą towarzyszącą na szlakach wodnych w regionach Reckitz Trebental (powiat Nordvorpomern) oraz gmina Pełczyce Gmina Barwice Gmina Drawno Gmina Drawno Gmina Drawno, OSiR Drawno Gmina Drawno Gmina Drawsko Pomorskie Drawieński Park Narodowy Drawieński Park Narodowy Gmina Moryń Gmina Barlinek Gmina Pełczyce Budowa i zagospodarowanie ścieżek rowerowych 2 odcinki na Jeziorem Trzesiecko Budowa drewnianego pomostu nad Jeziorem Koprzywno w ramach programu Zagospodarowanie turystyczne miejsca rekreacyjnego nad jeziorem Koprzywno na działce 1/3 i 305/1 obręb Nowe Koprzywno, gm. Barwice." Projekt został przygotowany w 2009 roku do złożenia do dofinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego z poddziałania Infrastruktura turystyki w wielkości 50% wydatków. Projekt wnioskowany jest na kwotę zł. Projekt zrealizowany przez gminę Drawno. Projekt zrealizowany przez gminę Drawno. Projekt zrealizowany przez gminę Drawno. W ramach projektu zaplanowane zostały: budowa nowego pomostu, budowa budynku socjalnego i magazynowego, zagospodarowanie terenu. Projekt oznakowania, zgodnego z instrukcją PTTK. Park pozyskał dofinansowanie z NFOŚiGW. Wymiana części wyeksploatowanej infrastruktury turystycznej (ławostoły zadaszone schody, tablice informacyjne, tablice edukacyjne, oznakowanie miejsc do biwakowania). W 2011 r. zakupiono dodatkowo kosze na śmieci. Pojezierze Myśliborskie W pierwszym etapie zbudowano pomosty, uporządkowano gospodarkę wodno ściekową, zbudowano promenadę. Rewitalizacja plaży miejskiej obejmuje budowę pawilonu w którym będą się znajdować: pomieszczenie magazynowe na sprzęt pływający, pokój ratowników z łazienką, punkt pierwszej pomocy, toalety, przebieralnie oraz lokal gastronomiczny z tarasem. Zadanie realizowane jest z programu PROW. Ogólna wartość operacji: ,99 zł. W ramach projektu realizowanego z RPO Województwa Zachodniopomorskiego będzie wykonany pomost nad Jeziorem Barlineckim oraz ścieżka rowerowa przebiegająca przez ten pomost, ułatwiająca dostęp do Jeziora Barlineckiego. Realizacja projektu w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Celu 3 Europejska Współpraca Terytorialna Współpraca Transgraniczna Meklemburgia Pomorze Przednie, Brandenburgia Rzeczpospolita Polska (Województwo Zachodniopomorskie) we współpracy z partnerem niemieckim. Realizacja projektu nadal trwa

103 4. Zagospodarowanie turystyczne wokół Jeziora Panieńskiego i Jeziora Stawno w Pełczycach 5. Budowa miejsca do biwakowania nad Jeziorem Zielin 6. Pomosty na jeziorach, służące do ochrony przeciwpożarowej lasu 1. Turystyczne zagospodarowanie nabrzeża jeziora Raduń w Wałczu 1. Przystań kajakowa przy ul. Nadbrzeżnej w Karlinie 2. Zagospodarowanie turystyczne obszarów cennych przyrodniczo w dorzeczu Parsęty 1. Kajakiem do morza sieć przystani kajakowych 2. Budowa pomostu na Jeziorze Brzeźniak 3. Budowa miejsca postojowego przy rzece Rega przy drodze Gryfice Płoty Gmina Pełczyce Nadleśnictwo Różańsko Realizacja projektu nadal trwa. Obiekt posiada elementy małej infrastruktury: wiatę, ławostoły, pomosty, toalety, miejsce na ognisko, tablice informacyjno edukacyjne, kosze na śmieci, ogrodzenie. Nie jest planowana rozbudowa, lecz utrzymanie istniejącego obiektu. Nadleśnictwo Pomosty znajdują się na jeziorach: Warnice, Ostrowiec, Różańsko nad rzeką Myślą, Kanałem Młyńskim, przy użytku ekologicznym Bagno Chłopowo. Przez teren Nadleśnictwa Różańsko przebiega szlak kajakowy na rzece Myśli. Nadleśnictwo udostępnia swoje tereny i obiekty na czas organizacji zawodów wędkarskich. Pojezierze Wałeckie Miasto Wałcz Turystyczne zagospodarowanie nabrzeża jeziora Raduń w Wałczu obejmuje modernizację istniejącej infrastruktury oraz budowę nowych obiektów rekreacyjnych oraz elementów małej architektury: parking wodny, 2 pomosty, beneficjent Gmina Wałcz. Wartość projektu: ,43 zł, wartość dofinansowania: ,21 zł z RPO Województwa Zachodniopomorskiego. Dorzecze Parsęty Gmina Karlino Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty Powiat Gryficki Gmina Węgorzyno Nadleśnictwo Gryfice Przystań kajakowa została wybudowana w ramach planów zagospodarowania terenu nad rzeką Radew i kompleksowego rozwiązania rekreacyjno-turystycznego obszaru w Gminie Karlino. Wartość całej inwestycji wyniosła zł., z czego zł było dofinansowane z programów SAPARD. Zagospodarowanie turystyczne Parsęty i Radwi jako szlaków kajakowych inwestycja realizowana przy wsparciu środków programu Interreg III A. Stworzono 6 stanic kajakowych: 2 w gminie Białogard, 1 w mieście Białogard, 1 w gminie Dygowo, 1 w gminie Grzmiąca i 1 w mieście Karlino. W ramach projektu zakupiono również 60 kajaków (20 dla Karlina, 20 dla miasta Szczecinka, 10 dla Dygowa i 10 dla gminy Białogard). Projekt zakończony. Dorzecze Regi Cztery przystanie kajakowe jako element infrastruktury turystycznej stworzonej w Powiecie Gryfickim w ramach projektu Kajakiem do Morza - stworzenie sieci przystani kajakowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą na rzece Redze, w 4 miejscowościach powiatu gryfickiego: Płotach, Gryficach, Trzebiatowie, Mrzeżynie". Wartość projektu zł, dofinansowanie zł. Zrealizowana inwestycja w miejscowości Brzeźniak w gminie Węgorzyno. W 2011 r. dokonano remontu drogi dojazdowej oraz oznakowania. Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie informacji uzyskanych w trakcie konsultacji

104 Tabela 33: Projekty i inwestycje w zakresie zagospodarowania akwenów i terenów wokół nich projekty planowane do realizacji Lp. Nazwa inwestycji Inwestor Charakterystyka Pojezierze Drawskie 1. Czaplinek Lychen 200 mil szlakiem Tysiąca Jezior przez miejscowości: Myślibórz, Dębno, Lipiany budowa infrastruktury wodnej, pieszej, rowerowej, wypoczynkowej oraz Regionalnego Centrum Informacji w Dębnie 2. Budowa pomostu drewnianego do wykorzystania przemiennego przez mieszkańców, turystów, żeglarzy, wędkarzy nad Jeziorem Drawsko w Kluczewie 3. Budowa pomostu drewnianego do wykorzystania przemiennego przez mieszkańców, turystów, żeglarzy, wędkarzy nad Jeziorem Srebrnym w Nowym Drawsku 4. Zagospodarowanie i onzakowanie kąpieliska nad Jeziorem Drawsko w Czaplinku 5. Przystań kajakowa nad Jeziorem Grażyna w Drawnie od strony Kalisza Pomorskiego 6. Projekty w ramach Lokalnej Grupy Rybackiej Partnerstwo Jezior, rozwijające turystykę wodną oraz rekultywujące jeziora na terenie Drawna 7. Centrum Edukacji Przyrodniczej Drawieńskiego Parku Narodowego 8. Zagospodarowanie szlaku wodnego Drawy 9. Udostępnienie zasobów DPN dla wędkarzy 10. Rozbudowa przystani wodnej PŻM nad Jeziorem Grażyna w Drawnie Gmina Dębno, Gmina Czaplinek jako partner projektu Projekt realizowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO Cel 3 Europejskiej Współpracy Terytorialnej Współpraca Transgraniczna Meklemburgia Pomorze Przednie, Brandenburgia Rzeczpospolita Polska (Województwo Zachodniopomorskie). W ramach programu wykonane zostanie m.in. zagospodarowanie plaży nad Jeziorem Drawsko w Kluczewie budowa pomostu, budowa schodów, przebudowa parkingu przy zamku Drahim, przebudowa pomostu przy plaży nad Jeziorem Żerdno, przebudowa drogi prowadzącej do plaży nad Jeziorem Komorze w Sikorach, budowa przystani żeglarskiej nad Jeziorem Drawsko w Starym Drawsku. Gmina Czaplinek W ramach wniosków złożonych do Programu Operacyjnego Ryby za pośrednicwtem LGR Partnerstwo Drawy. Gmina Czaplinek W ramach wniosków złożonych do Programu Operacyjnego Ryby za pośrednicwtem LGR Partnerstwo Drawy. Gmina Czaplinek W ramach wniosków złożonych do Programu Operacyjnego Ryby za pośrednicwtem LGR Partnerstwo Drawy. Prywatni inwestorzy Prywatni inwestorzy Drawieński Park Narodowy Drawieński Park Narodowy Drawieński Park Narodowy Prywatni inwestorzy Projekt planowany do realizacji w ramach inwestycji kapitału prywatnego na terenie gminy Drawno. Projekt planowany do realizacji w ramach inwestycji kapitału prywatnego na terenie gminy Drawno. Inwestycja na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego. W kolejnych latach Park planuje m.in.: remont pomostów, konserwację istniejących urządzeń turystycznych, ewentualnie remont dróg dojazdowych do miejsc biwakowych, miejsc postoju dla kajakarzy i miejsc odbioru kajaków. Planowane jest zamontowanie przy każdym pomoście wędkarskim koszy na śmieci, budowa parkingu samochodowego dla wędkarzy (dojazd do stanowisk wędkarskich będzie zabroniony). Projekt planowany do realizacji w ramach inwestycji kapitału prywatnego na terenie gminy Drawno

105 11. Rewitalizacja Parku Zdrojowego w Połczynie Zdroju 12. Zagospodarowanie terenów wokół zalewu retencyjnego Połczyn Zdrój na rzece Wogrze 13. Stworzenie Geoparku Polodowcowa Kraina Drawy i Dębnicy 14. Rozbudowa małej infrastruktury przy szlakach turystycznych w obrębie dolin rzek i nad jeziorami 15. Młyn Popielawy w Gminie Połczyn Zdrój 16. Utworzenie wypożyczalni kajaków w miejscowości Gwda Wielka nad Jeziorem Wielimie 17. Budowa slipu w miejscowości Gwda Wielka nad Jeziorem Wielimie 18. Zagospodarowanie turystyczne Jeziora Wierzchowo 19. Budowa zespołu pomostów przy plaży miejskiej w Szczecinku 20. Budowa mariny wraz z infrastrukturą towarzyszącą 21. Zagospodarowanie linii brzegowej drugiej strony Jeziora Trzesiecko 22. Budowa zespołu hotelowo rekreacyjnego (PPP) 23. Remont i przebudowa obiektów przystani żeglarskiej 24. Rozbudowa infrastruktury turystycznej Mysiej Wyspy 25. Udrożnienie kanału rzeki Nizica i dostosowanie do turystyki kajakowej 26. Budowa pensjonatu nad Jeziorem Trzesiecko, przy ul. Ordona Gmina Połczyn Zdrój Gmina Połczyn Zdrój Gmina Połczyn Zdrój Gmina Połczyn Zdrój Prywatni inwestorzy Gmina Szczecinek Gmina Szczecinek Gmina Szczecinek Miasto Szczecinek Miasto Szczecinek Miasto Szczecinek Miasto Szczecinek Miasto Szczecinek Miasto Szczecinek Miasto Szczecinek Prywatni inwestorzy 27. Rozbudowa Hotelu Zieliński Prywatni inwestorzy Przez Park przepływa rzeka Wogra. Planowana jest rewitalizacja obecnej infrastruktury oraz stworzenie nowych form zagospodarowania, np. bulwaru spacerowego, wyznaczenie ścieżek tematycznych, itp. Zbiornik położony jest na obrzeżach Parku Zdrojowego. Planowane jest stworzenie infrastruktury dla turystów, kuracjuszy i wędkarzy aleje spacerowe, pomosty, wiaty, ławostoły, toalety, oznakowanie, wypożyczalnia sprzętu pływającego. Podjęcie działań zmierzających do zbudowania produktu turystycznego, związanego z wodą, który oparty będzie przede wszystkim na wododziale Drawy i Dębnicy. Obecnie na zlecenie Ministerstwa Środowiska przygotowywana jest dokumentacja, stanowiąca plan rzeczywistego utworzenia Geoparku. W ramacj tego projektu podjęte zostaną następujące działania: stanica wodna nad Dębnicą w Popielawach (w partnerstwie z inwestorem prywatnym), budowa pomostów rekreacyjno wędkarskich nad jeziorami Kołacz i Klokowo, wartość ok zł (projekt w opracowaniu), utworzenie miejsc rekreacyjno wypoczynkowych (3 szt.), wartość zł. Inwestycja przewiduje stworzenie na bazie istniejącej pozostałości dawnego młyna, nowoczesnego obiektu hotelowo gastronomicznego z funkcją Wellness i SPA ( Młyn Popielawy ). Planowane złożenie wniosku projektowego. Planowane złożenie wniosku projektowego. Budowa pomostu, slipu dla jachtów w dalszych planach gminy Szczecinek. Projekt planowany do realizacji przez miasto Szczecinek. Projekt planowany do realizacji przez miasto Szczecinek. Projekt planowany do realizacji przez miasto Szczecinek. Projekt planowany do realizacji przez miasto Szczecinek. Projekt planowany do realizacji przez miasto Szczecinek. Projekt planowany do realizacji przez miasto Szczecinek. Projekt planowany do realizacji przez miasto Szczecinek. Projekt planowany do realizacji w ramach inwestycji kapitału prywatnego na terenie Szczecinka. Etap II inwestycji hotelowej w pobliżu Jeziora Trzesiecko

106 28. Budowa plaży i przystani kajakowej nad Jeziorem Lubie w miejscowości Gudowo 29. Zagospodarowanie brzegów rzeki Drawy w obrębie Drawska Pomorskiego 30. Budowa przystani kajakowej nad rzeką Drawą w Drawsku Pomorskim 31. Wzrost atrakcyjności Jeziora Pile poprzez budowę infrastruktury sportowo turystycznej w Bornem Sulinowie, Piławie, Dąbrowicy, Silnowie 32. Budowa pomostów oraz ustawienie tablic edukacyjnych w tzw. Zatoce Cichej 33. Uatrakcyjnienie szlaku kajakowego na rzece Piławie poprzez budowę infrastruktury oraz wykonanie oznakowania 34. Budowa infrastruktury oraz stworzenie ośrodka sportów wodnych w miejscowości Piława 35. Budowa pomostów wędkarsko rekreacyjnych na Jeziorze Świdno Sarcze w Jeleniu 36. Uruchomienie statku wędkarsko turystycznego na Jeziorze Pile 37. Zagospodarowanie terenu nad rzeką Drawą w Złocieńcu 38. Budowa stanicy wodnej przy plaży miejskiej w Kaliszu Pomorskim 39. Budowa przystani wędkarskiej w miejscowości Giżyno 40. Budowa pomostów wędkarskich na Jeziorze Bobrowo Wielkie w Kaliszu Pomorskim 41. Renowacja stawu wiejskiego wraz z zagospodarowaniem nabrzeża w miejscowości Dębsko 1. Projekt koncepcji promenady nadjeziornej wraz z określeniem sposobów zagospodarowania terenów będących w bezpośredniej strefie oddziaływania inwestycji Gmina Drawsko Pomorskie Gmina Drawsko Pomorskie Prywatni inwestorzy Gmina Borne Sulinowo Gmina Borne Sulinowo Gmina Borne Sulinowo Stowarzyszenie Klub Wodny Pile, Gmina Borne Sulinowo Stowarzyszenie Miłośników Sołe. Jeleń, Gmina Borne Sulinowo Projekt planowany do realizacji przez gminę Drawsko Pomorskie. Projekt planowany do realizacji przez gminę Drawsko Pomorskie. Zaplanowano: budowę alei spacerowej, miejsc do cumowania dla kajaków, wyjścia do miasta. W ramach projektu zbudowane zostaną pomosty, pole namiotowe i wykonane zostanie zagospodarowanie turystyczne terenu. Projekt zakłada opracowanie koncepcji lokalizacji marin, przystani, kąpielisk, ciągów pieszych, ścieżek rowerowych, itp. W 2012 r. planowane jest przedstawienie ostatecznej wersji projektu po konsultacjach społecznych i ew. pozyskanie dofinansowania zewnętrznego. Projekt zakłada budowę 2 pomostów na Jeziorze Pile: rekreacyjno sportowego oraz wędkarskiego. Gmina złożyła wniosek w ramach Osi 4 PO RYBY. Wykonano inwentaryzację szlaku kajakowego, która wykazała potrzebę realizacji tego projektu. W dokumencie wskazano przykładowe miejsca lokalizacji stanic, miejsc postoju oraz ustawienia tablic informacyjnych i znaków. Projekt mieści się w ramach opracowanej przez gminę koncepcji zagospodarowania Jeziora Pile. Zaplanowano: budowę pomostu, zakup sprzętu pływającego, organizację kursów żeglarskich, regat. Źródłem finansowania będzie PO RYBY. Projekt jest na etapie przygotowania dokumentacji. Ośrodek Projekt w fazie koncepcyjnej, inwestycja prywatna. Marina w Bornym Sulinowie Gmina Złocieniec Projekt planowany do realizacji przez gminę Złocieniec. Gmina Kalisz Pomorski Gmina Kalisz Pomorski Gmina Kalisz Pomorski Prywatni inwestorzy Pojezierze Myśliborskie Projekt planowany do realizacji przez gminę Kalisz Pomorski. Projekt planowany do realizacji przez gminę Kalisz Pomorski. Projekt planowany do realizacji przez gminę Kalisz Pomorski. Projekt planowany do realizacji w ramach inwestycji kapitału prywatnego na terenie gminy Kalisz Pomorski. Gmina Myślibórz Gmina opracowała wskazany projekt zagospodarowania nabrzeża Jeziora Myśliborskiego planowana jest realizacja tej koncepcji

107 2. Plan miejcowy zagospodarowania dla terenów nadjeziornych nad Jeziorem Myślibórz w miejscowości Czółnów 3. Projekt budowy mariny nad Jeziorem Myśliborskim 4. Koncepcja budowy bazy hotelowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą nad Jeziorem Myśliborskim 5. Zagospodarowanie Parku w Delcie Młynówki 6. Rozwój infrastruktury dla turystyki wodnej nad Jeziorem Barlineckim i innych jeziorach 7. Budowa mariny i slipu nad Jeziorem Morzycko 8. Budowa przystani i pomostu w Rybakówce 9. Stworzenie bazy płetwonurków Astacus nad Jeziorem Morzyckim 10. Stworzenie sportowej ligi żeglarskiej 11. Uzupełnienie kąpieliska plażowego nad Jez. Morzycko o przystań dla sprzętu wodnego 12. Zagospodarowanie terenu nad Jeziorem Wądół ( ) 13. Uruchomienie i zagospodarowanie szlaku kajakowego na rzece Płoni 14. Zagospodarowanie turystyczne Jeziora Jeleńskiego 15. Zagospodarowanie turystyczne Jeziora Ostrów 16. Przystań na rzece Odra w miejscowości Zatoń Dolna 17. Budowa pomostu z przeznaczeniem dla sportów wędkarskich i cumowania sprzętu sportowego na Jeziorze Karsko Wielkie Gmina Myślibórz Plan opracowany do realizacji. Powiat Myśliborski Prywatni inwestorzy Gmina Barlinek Gmina Barlinek Gmina Moryń Gmina Moryń Gmina Moryń Gmina Moryń Gmina Moryń Gmina Lipiany Gmina Przelewice Projekt do realizacji nad Jeziorem Myśliborskim w miejscowości Kruszwin. Inwestor posiada teren i aktualny plan miejscowy. Inwestycja realizowana będzie przy ul. Szarych Szeregów. Gmina złożyła wniosek do RPO Województwa Zachodniopomorskiego na realizację w 2013 r. projektu, w ramach którego zostaną wykonane: pomost nad Jeziorem Barlineckim, ścieżka pieszo rowerowa przebiegająca w bezpośrednim sąsiedztwie pomostu i ułatwiająca dostęp do Jeziora Barlineckiego. Gmina planuje budowę promenady, pomostów nad Jeziorem Barlineckim oraz budowę pomostów nad innymi, mniejszymi jeziorami. Projekt planowany do realizacji przez gminę Moryń. Projekt planowany do realizacji przez gminę Moryń. Projekt planowany do realizacji przez gminę Moryń. Projekt planowany do realizacji przez gminę Moryń. Projekt planowany do realizacji przez gminę Moryń. Pełna nazwa projektu planowanego przez gminę Lipiany: Zagospodarowanie terenu nad Jeziorem Wądół poprzez urządzenie ścieżki pieszo rowerowej z miejscami przystankowymi, pomostami, miejscami do odpoczynku, rekreacji i placem zabaw na odcinku od parku przy ul. Sikorskiego wzdłóż Okrzei, aż do ulicy Lipowej Planowane uruchomienie we współpracy z partnerami szlaku kajakowego na rzece Płoni, Kanale Płońskim, Jeziorze Płoń w obszarze granic gminy Przelewice (od Warszyna w kierunku ujścia Kanału Płońskiego do Jeziora Miedwie). Gmina Chojna Budowa: plaży strzeżonej, pomostu, ośrodka wypoczynkowego, pola namiotowego, placu zabaw dla dzieci. Gmina Chojna Gmina Chojna Gmina Nowogródek Pomorski Budowa: plaży, pomostu, miejsca do grillowania, placu zabaw dla dzieci. Budowa przystani przy zrewitalizowanym kompleksie parkowym Dolina Miłości. Inwestycja realizowana będzie nad Jeziorem Karsko Wielkie w miejscowości Karsko

108 18. Zagospodarowanie turystyczne Jeziora Karsko Wielkie 19. Przebudowa i rozbudowa istniejącego ośrodka wypoczynkowego w miejscowości Karsko 20. Budowa bazy agroturystycznej w Gospodarstwie Rybackim Rybakówka 21. Budowa Geoparku w Moryniu w ramach projektu Geopark Kraina Lodowcowa nad Odrą Gmina Nowogródek Pomorski Prywatni inwestorzy Prywatni inwestorzy Gmina Moryń jako partner 22. Rewitalizacja plaży w Strzeszowie Gmina Trzcińsko Zdrój 23. Stworzenie wypożyczalni sprzętu wodnego w Strzeszowie 24. Odtworzenie alei spacerowej w Trzińsku Zdroju 25. Zagospodarowanie berzegów jeziora miejskiego 26. Budowa mola i dwóch przystani na jeziorze w Trzińsku Zdroju 27. Remont i rozbudowa miejsca biwakowego nad Jeziorem Białe 1. Odnowienie szlaku Wałecka Pętla Kajakowa 2. Zagospodarowanie i droga dojazdowa do plaży miejskiej w Tucznie 3. Projekt budowy ścieżki pieszo rowerowej z Mirosławca do Jeziora Kosiakowo Gmina Trzcińsko Zdrój Gmina Trzcińsko Zdrój Gmina Trzcińsko Zdrój Gmina Trzcińsko Zdrój Projektowane są również następujące inwestycje na Jeziorze Karsko Wielkie: - zjeżdżalnia wodna w miejscowości Kinice lub Karsko, - budowa ciągu pieszo rowerowego w miejscowości Kinice do Jeziora Karsko Wielkie, Budowa urządzeń sportowych, parkingów, pawilonu plażowo sanitarnego oraz zagospodarowanie zieleni w miejscowości Karsko. Remont i modernizacja domków letniskowych, budowa 10 nowych domków wraz z niezbędną infrastrukturą inwestycja nad Jeziorem Karsko Wielkie. Inwestycja w istniejącym Gospodarstwie Rybackim Stawy Rybne Karsko wraz ze ścieżką edukacyjną. Realizacja projektu w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Celu 3 Europejska Współpraca Terytorialna Współpraca Transgraniczna Meklemburgia Pomorze Przednie, Brandenburgia Rzeczpospolita Polska (Województwo Zachodniopomorskie) we współpracy z partnerem niemieckim Urzędem Związku Gmin Joachimstal jako liderem. Planowane działania: budowa pawilonu mieszczącego pomieszczenie na sprzęt pływający, pokój ratownika, toalety, przebieralnie, punkt pierwszej pomocy, lokal gastronomiczny. W 2010 r. wyremontowano świetlicę wiejską, która docelowo jest planowana na bazę sportów rowerowych i wodnych. Odtworzenie alei wraz z małą architekturą wzdłuż murów miejskich, a więc również w części w bezpośredniej bliskości jeziora. Planowana inwestycja bezpośrednio w Trzcińsku Zdroju. Wyremontowanie ścieżek pieszych, budowa nowej trasy rowerowej wzdłuż brzegów jeziora miejskiego, umieszczenie tablic informacyjnych o pochodzeniu geomorfologicznym jeziora. Planowana inwestycja obejmie również oświetlenie i postawienie tablic informacyjnych na temat geomorfologicznego pochodzenia jeziora. Nadleśnictwo Przewidywana inwestycja obejmuje budowę: zadaszeń, Różańsko ławostołów, ławek, miejsc na ogniska, ogrodzeń, tablic edukacyjnych, koszy na śmieci. Pojezierze Wałeckie Miasto Wałcz, MOSiR Wałcz Gmina Tuczno Gmina Mirosławiec Realizacja w ramach projektów realizowanych przez miasto Wałcz. W fazie koncepcyjnej (przygotowywany jest projekt). Gmina starać będzie się o dofinansowanie z RPO Województwa Zachodniopomorskiego. W 2010 r. gmina złożyła wniosek do RPO Województwa Zachodniopomorskiego projekt nie został zakwalifikowany do dofinansowania, znajduje się na liście rezerwowej

109 4. Remont przystani jachtowej i pomostów na Jeziorze Drzewoszewo 5. Budowa małej infrastruktury turystycznej nad Jeziorem Trzebin 6. Budowa małej infrastruktury turystycznej nad Jeziorem Szczuczarz 7. Budowa przystani kajakowej i miejsc biwakowych nad rzeką Cieszynka 1. Zagospodarowanie turystyczne obszarów cennych przyrodniczo w dorzeczu Parsęty Etap II 2. Budowa przystani kajakowej w Karlinie przy ul. Kościuszki 3. Zagospodarowanie terenów nad Pasrętą 4. Zagospodarowanie terenów przy Wyspie Biskupiej 5. Rewitalizacja zbytkowego parku przy ul. Waryńskiego w Karlinie 6. Dokumentacja projektowa zagospodarowania dwóch stawów w gminie Dygowo 7. Zagospodarowanie stawów w miejscowości Stokowo na terenie ośrodka agroturystycznego. 8. Budowa przystani kajakowej w miejscowości Duble na Parsęcie 9. Rozwój infrastruktury turystycznej w miejscowościach Warnino i Kowalki 10. Budowa przystani kajakowej na Parsęcie w Ząbrowie 11. Budowa przystani kajakowych na terenie gminy Białogard Prywatni inwestorzy Gmina Człopa Gmina Człopa Gmina Człopa Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty Gmina Karlino Gmina Karlino lub inwestor prywatny Prywatni inwestorzy Gmina Karlino lub inwestor prywatny Gmina Dygowo Prywatni inwestorzy Dorzecze Parsęty Planowane inwestycje kapitału prywatnego na terenie gminy Mirosławiec. Stworzenie w ramach inwestycji miejsc rekreacyjno wypoczynkowo biwakowych. Stworzenie w ramach inwestycji miejsc rekreacyjno wypoczynkowo biwakowych. Inwestycja planowana do realizacji przez gminę Człopa na rzecz podniesienia atrakcyjności infrastruktury szlaków kajakowych. Projekt planowany do złożenia przez Związek. W ramach projektu zakłada się budowę 3 kolejnych przystani kajakowych na rzece Radew i Parsęta oraz budowę 5 stanic na jeziorach zlokalizowanych w dorzeczu Parsęty. Powstaną elementy małej architektury (pomosty, stoły, ławy, wiaty, tablice informacyjne, kosze na śmieci). Planowany jest zakup 100 kajaków, 10 przyczep do ich przewozu i 20 rowerów wodnych. Projekt będzie możliwy do realizacji w przypadku pozyskania dofinansowania. W fazie planowania budowy przystani kajakowej na rzece Parsęta. Planowane zagospodarowanie terenów nadrzecznych w gminie Karlino Projekt planowany do realizacji w ramach inwestycji kapitału prywatnego na terenie gminy Karlino wyspa na rzece Parsęta. Planowana rewitalizacja obejmie również instalację mostu zwodzonego. Gmina w trakcie konsultacji poszukiwała projektanta, który wykona dokumentację projektu. Planowane jest złożenie wniosku o dofinansowanie do LGR na początku 2012 r. Projekt planowany do realizacji w ramach inwestycji kapitału prywatnego na terenie gminy Dygowo. Gmina Tychowo Realizację inwestycji zaplanowano ze środków PO RYBY (dofinansowanie 85%, środki własne gminy). Prywatni inwestorzy Projekt planowany do realizacji w ramach inwestycji kapitału prywatnego na terenie gminy Tychowo. Gmina Gościno Inwestycja planowana do realizacji w ramach projektu Związku Miast i Gmin Dorzecza Pasręty Zagospodarowanie turystyczne terenów cennych przyrodniczo w dorzeczu Parsęty Etap II. Gmina Białogard Możliwe jest pozyskanie przez gminę środków na utrzymanie istniejących przystani kajakowych (w miejscowościach Białogórzyno i Byszyno oraz budowę nowych przystani)

110 1. Zagospodarowanie turystyczno kulturalne pasa wzdłuż rzeki Regi oraz modernizacja amfiteatru w Łobzie 2. Zagospodarowanie turystyczne Jeziora Debrzno 3. Pomosty i przystanie przystankowe dla kajakarzy na rzece Rega 4. Utworzenie Papieskiego Szlaku Kajakowego 5. Zbudowanie przystani kajakowych na rzece Rega Dorzecze Regi Gmina Łobez Koncepcja została opracowana już w 2008 r. Przedsięwzięcie obejmować będzie 3 etapy. W oczekiwaniu na realizację, stosownie do możliwości finansowych gminy. Gmina Łobez Powiat łobeski Powiat łobeski Powiat łobeski Został złożony w 2010 r. wniosek o dofinansowanie do działania 413 PROW. Wniosek wymaga uzupełnień. Realizacja uzależniona od stanu finansów, ze względu na cięcia budżetowe w gminie. Stworzenie zagospodarowania turystycznego szlaku na rzece Rega, wraz z przystaniami dla kajakarzy na terenie powiatu łobeskiego. Stworzenie markowego produktu turystycznego w dorzeczu Regi. Wybrano następujące lokalizacje przystani: Stare Boisko w Łobzie, Unimie, Przyborze, Łagiewniki i inne. 6. Budowa pól namiotowych Powiat łobeski Lokalizacje: wyspa przy nadleśnictwie, Unimie, Łagiewniki i inne. 7. Zagospodarowanie ścieżki Powiat łobeski Ścieżka wzdłuż biegu Regi. rowerowej Doliną Rzeki Regi 8. Budowa stanicy kajakowej w Resku Prywatni inwestorzy 9. Powstanie wypożyczalni kajaków Prywatni inwestorzy 10. Zagospodarowanie terenu wokół Jeziora Węgorzyno 11. Plany przestrzennego zagospodarowania terenu nad Jeziorem Woświn 12. Zagospodarowanie terenu rekreacyjnego przy zbiorniku wodnym Rusałka w Płotach 13. Budowa kąpieliska i terenu rekreacyjnego przy rzece Redze w miejscowości Płoty 14. Budowa ścieżek rowerowych wzdłuż Regi i na terenie powiatu gryfickiego 15. Tworzenie gospodarstw agroturystycznych w pobliżu Regi 16. Tworzenie punktów gastronomicznych i innych usług wzdłuż Regi 17. Poprawa infrastruktury Gospodarstwa Agroturystycznego Dariusza Jaworskiego w Kłodkowie nad Regą Gmina Węgorzyno Gmina Węgorzyno Gmina Płoty Gmina Płoty Gmina Płoty Prywatni inwestorzy Prywatni inwestorzy Prywatni inwestorzy Planowane inwestycje kapitału prywatnego na terenie gminy Resko w powiecie łobeskim. Planowane inwestycje kapitału prywatnego w powiecie łobeskim. Opracowanie koncepcji zagospodarowania Jeziora Węgorzyno. Opracowanie planu. Projekt planowany do realizacji przez gminę Płoty. Projekt planowany do realizacji przez gminę Płoty. Projekt planowany do realizacji przez gminę Płoty. Planowane inwestycje kapitału prywatnego na terenie gminy Płoty. Planowane inwestycje kapitału prywatnego na terenie gminy Płoty. Planowane inwestycje kapitału prywatnego na terenie gminy Trzebiatów. Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie informacji uzyskanych w trakcie konsultacji

111 2.2. Projekty i inwestycje w zakresie urządzeń i instalacji hydrotechnicznych oraz prac hydrotechnicznych oraz inne inwestycje, w tym drogowe Projekty dot. infrastruktury w zakresie urządzeń i instalacji hydrotechnicznych i prac hydrotechnicznych realizowane są przez instytucje zarządzające akwenami. Chodzi o projekty realizowane na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Tabela 34: Projekty i inwestycje w zakresie urządzeń i instalacji hydrotechnicznych oraz prac hydrotechnicznych Lp. Nazwa inwestycji Inwestor Charakterystyka 1. Rewitalizacja jeziora Trzesiecko wykonanie trzech zabiegów aeracji mobilnej w 2010 roku. 2. Budowa dwóch zbiorników retencyjnych na rzece Wogrze w miejscowościach Łężek i Międzyborze 3. Jezioro Baczyno odbudowa mnicha, uszczelnienie wału zapory czołowej oraz Odbudowa jazu na rzece Łozince wraz z remontem budowli piętrzącej na kanale odprowadzającym wodę do zbiorników Baczyno Baczynko 4. Rzeka Chudowo Lubie w km Rzeka Zarańsko Rydzewo. Remont (modernizacja) koryta rzeki w km Juchowo Kądzielnia. Przebudowa (remont) urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, gm. Borne Sulinowo Pojezierze Drawskie Miasto Szczecinek Na podstawie podpisanej umowy Prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie przyznał miastu dotację w wysokości zł na realizację zadania pn. Rewitalizacja Jeziora Trzesiecko wykonanie trzech zabiegów aeracji mobilnej w 2010 roku. Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Szczecinek Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Drawsko Pomorskie Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Drawsko Pomorskie Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Szczecinek Projekt realizowany na terenie gminy Połczyn Zdrój w Ramach Programu Małej Retencji przez Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych. Projekt zrealizowany na terenie gminy Połczyn Zdrój w 2010 r. przez Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, właściciela tych zbiorników Rzeka i retencja inwestycja zakończona. Rzeka i retencja inwestycja zakończona. Wykonanie drenowanie inwestycja zakończona

112 1. Jezioro Tchórzyno Kanał Tarnów. Odbudowa progu stałego na Kanale Tarnów w km 5+080, gm. Myślibórz 2. Wał przeciwpowodziowy Chlewice Porzecze wał cofkowy rzeki Odry przy rzece Myśli 3. Przebudowa mostu i jazu na rzece Myśli 4. Projekt modernizacji rzeki Płoni w tym murów oporowych w km , i jazu na rzece Płoni w km Rzeka Człapia, km konserwacja koryta rzeki, gmina CZŁOPA 2. Rzeka Rurzyca. Odbudowa (udrożnienie) koryta rzeki w km do ocena oddziaływania na środowisko 3. Podpiętrzenie jezior - retencja jeziorowa - jezioro Raduń 1. Projekt robót czerpalno refulacyjnych w porcie Kołobrzeg 2. Odbudowa i rozbudowa umocnień brzegu morskiego w Kołobrzegu km 330,4-333,4 3. Prace hydrotechniczne i związane z budowlami hydrotechnicznymi w Porcie Kołobrzeg Pojezierze Myśliborskie Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Pojezierze Wałeckie Inwestycja realizowana w 2009 r., zakończona. Zbudowano stopień wodny na Kanale Tarnów. Budżet Wojewody i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Opracowanie w latach dokumentacji inwestycji. Budowa wału przewidziana jest w latach Program dla Odry 2006 i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Budowa w 2009 r. mostu i jazu na rzece Myśli. Budżet: Usuwanie skutków klęsk żywiołowych i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Planowane opracowanie dokumentacji inwestycji w latach Projekt melioracyjny realizowany na terenie Powiatu Wałeckiego. Opracowanie w 2010 r. dokumentacji inwestycji. Zachodniopomorski Inwestycja planowana do realizacji w latach Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Choszczno Dorzecze Parsęty Urząd w Słupsku Morski Urząd Morski w Słupsku, Miasto Kołobrzeg Urząd Morski w Słupsku, Miasto Kołobrzeg Na zlecenie Urzędu Morskiego w Słupsku przygotowany został Projekt robót czerpalno refulacyjnych w porcie Kołobrzeg. Odbudowa i rozbudowa umocnień brzegu morskiego w Kołobrzegu jest projektem, który ma na celu zwiększenie długości linii brzegowej i jej przywrócenie do właściwego stanu. Realizacja projektu stanowi też istotne ogniwo w zapewnieniu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego i przeciwerozyjnego. Dzięki podjętym działaniom ochroną zostaną objęte obiekty sanatoryjne, noclegowe czy mieszkaniowe, położone na obszarach zagrożonych podtopieniem lub zalaniem. Wartość projektu: ,56 zł, wartość dofinansowania: ,99 zł z programu Infrastruktura i Środowisko. Zrealizowane zostały następujące zadania: - budowa i przebudowa nabrzeży i basenów portowych w części zachodniej portu Kołobrzeg, - budowa i przebudowa nabrzeży i basenów portowych

113 4. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe doliny rzeki Pasręty poniżej m. Osówko, w tym w m. Kołobrzegu, Karlina i Białogardu 5. Zintegrowana gospodarka wodno ściekowa w dorzeczu Parsęty 6. Modernizacja(remont) wałów przeciwpowodziowych nad rzeką Liśnicą w km wraz z remontem jazu w km 3+250, miasto i gmina Białogard. 7. Budowa przepławki dla ryb. Rzeka Parsęta w km w miejscowości Żarnowo 8. Przebudowa (remont) wałów przeciwpowodziowych nad jeziorem Resko Przymorskie, gm. Kołobrzeg. 9. Górna Liśnica. Odbudowa rzeki Liśnicy w km Karlino - wykonanie melioracji obszaru zalewowego rzeki Radew 1. Podniesienie poziomu wody na Jeziorze Mielno w Mielnie Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Białogard Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Kołobrzeg Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Białogard Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Białogard na wyspie Solnej w granicach adm. portu Kołobrzeg, - zakończenie przebudowy wejścia do portu Kołobrzeg wraz z modernizacją torów wodnych, - budowa terminalu promowego w porcie Kołobrzeg. Celem przedsięwzięcia jest zabezpieczenie Białogardu, Karlina i Kołobrzegu przed powodzią. Zadania: - remont brzegowych umocnień liniowych i przyczółków oraz odbudowa koryta rzeki Parsęty, - remont brzegowych umocnień liniowych i przyczółków oraz odbudowa koryta rzeki Parsęty, - modernizacja stopnia na rzece Parsęcie w km w m. Karlino, - modernizacja stopnia na rzece Parsęcie w km w m. Białogard (w trakcie realizacji). Inwestycja ma na celu uporządkowanie gospodarki wodno ściekowej w dorzeczu Pasręty i wpłynie również na jakość realizowanej funkcji turystycznej. Projekt jest w trakcie realizacji, podzielono go na etapy i jest realizowany w 3 rejonach: Kołobrzeg, Białogard, Szczecinek. Inwestycja zakończona. Dorzecze Regi Zarząd Melioracji Projekt w realizacji. i Urządzeń Wodnych, Gmina Węgorzyno Projekt planowany do realizacji w najbliższym czasie przez Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych. Ma na celu udrożnienie rzeki Parsęty i odtworzenie historycznych zasięgów występowania ryb łososiowatych. Inwestycja zakończona. Inwestycja planowana do realizacji w latach Inwestycja planowana do realizacji w latach

114 2. Budowa sieci wodociągowej na działkach rekreacyjnych nad Jeziorem Woświn w Cieszynie 3. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe doliny rzeki Regi ze szczególnym uwzględnieniem m. Trzebiatów 4. Modernizacja portu rybackiego w Mrzeżynie Gmina Węgorzyno Projekt w realizacji. Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Gmina Trzebiatów Gmina Trzebiatów 5. Jaz Woświn, Jaz Suchań Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Gmina Węgorzyno 6. Rzeka Rega - Węzeł wodny Gryfice - Odbudowa (modernizacja) jazu na kanale Ulgi 7. Rzeka Rega - Węzeł wodny Gryfice - odbudowa (modernizacja) jazu na kanale Młyńskim 8. Kanał Kucerz. Remont (modernizacja) kanału w km Remont stopni i koryta rzeki Galbeny w km Rzeka Mołstowa przepławka dla ryb w miejscowości Grąd (gm. Brujce) przy istniejącym jazie w km rzeki Mostowej Rzeka Mołstowa przepławka dla ryb w miejscowości Rzesznikowo (gm. Rymań) przy istniejącym jazie w km Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Gryfice, Gmina Węgorzyno Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Gryfice, Gmina Węgorzyno Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Gryfice, Gmina Węgorzyno Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Terenowy Oddział Świdwin, Gmina Węgorzyno Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Inwestycja w trakcie realizacji. Inwestycja jest finansowana ze środków PO RYBY i budżetu gminy. Obecnie jest na etapie zlecenia na zaprojektowanie i wykonanie budowy terenów portowych wraz z infrastrukturą. Opracowanie dokumentacji inwestycji w 2009 r. Budżet Wojewody i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Inwestycja zakończona. Inwestycja zakończona. Inwestycja zakończona. Inwestycja zakończona Inwestycja zakończona

115 rzeki - Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie informacji uzyskanych w trakcie konsultacji Tabela 35: Projekty i inwestycje drogowe Lp. Nazwa inwestycji Inwestor Charakterystyka Pojezierze Drawskie 1. Budowa mostu na rzece Perznicy 2. Przebudowa ul. Kaszubskiej w Złocieńcu 3. Budowa obejścia miasta Szczecinek w ciągu drogi wojewódzkiej nr Przebudowa przejścia przez m. Połczyn-Zdrój w ciągu drogi wojewódzkiej Nr Remont drogi nad Jeziorem Myśliborskim w Myśliborzu 2. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 124 na odcinku Cedynia Chojna 3. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 156 na odcinku Mostkowo Barlinek 1. Opracowanie dokumentacji technicznej dla zadania pod nazwą Przebudowa drogi do Drzewoszewa 2. Przebudowa drogi wojewódzkiej Nr 177 na odcinku Sośnica Mirosławiec - przejście przez m. Sośnica 1. Budowa obejścia m. Gościno w ciągu drogi wojewódzkiej Nr 162 Nadleśnictwo Połczyn Gmina Złocieniec Województwo Zachodniopomorskie Województwo Zachodniopomorskie Budowa trwała od września do grudnia 2010 r. Na wiosnę 2011 r. wykonywane były drobne prace uzupełniające. Prace techniczne i eksploatacyjne odpowiadające klasie ulicy D. Przebudowana ulica zapewni dostępność dla mieszkańców (dojazdy do nieruchomości), przedsiębiorców i ich klientów, turystów (w tym wędkarzy) oraz służb publicznych, specjalnych i ratunkowych. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata w ramach poddziałania Regionalna infrastruktura drogowa. Przedmiotem zamówienia jest budowa obejścia m. Szczecinek o długości około 3 km, w ciągu drogi wojewódzkiej nr 172. Przebudowa przejścia przez m. Połczyn-Zdrój w ciągu drogi wojewódzkiej Nr 163. Pojezierze Myśliborskie Gmina Myślibórz W 2011 r. wyremontowano ulice: Ks. Sopoćki, Marcinkowskiego oraz Szarych Szeregów. Województwo Zachodniopomorskie Przedmiotem zamówienia jest wykonanie przebudowy drogi wojewódzkiej Nr 124 na odcinku Cedynia Chojna na odcinku około 19,8 km. Województwo W ramach przebudowy zostaną wykonane następujące Zachodniopomorskie prace: wykonanie przebudowy przejścia przez m. Barlinek na długości około 1,4 km oraz przebudowa odcinka szlakowego drogi wojewódzkiej Nr 156 na odcinku Mostkowo Barlinek na długości około 7 km. Pojezierze Wałeckie Gmina Mirosławiec Województwo Zachodniopomorskie Dorzecze Parsęty Województwo Zachodniopomorskie Podpisanie umowy na opracowanie dokumentacji do końca 2011 r. Przebudowa drogi wojewódzkiej Nr 177 na odcinku przejścia przez miejscowość Sośnica ma na celu przebudowę skrzyżowań, zjazdów oraz budowę chodników i odwodnienia. Celem realizowanego projektu jest poprawa warunków ruchu drogowego i bezpieczeństwa pieszych oraz wykluczenie z centrum miasta ruchu tranzytowego między Kołobrzegiem a drogą krajową nr

116 2. Przebudowa wiaduktu w m. Białogard w ciągu drogi wojewódzkiej nr Przebudowa drogi powiatowej Resko Węgorzyno 2. Przebudowa ul. Nadmorskiej w Mrzeżynie Województwo Roboty będą polegać na przebudowie wiaduktu o długości Zachodniopomorskie 239,74 m, o konstrukcji stalowo-betonowej, składającej się z 12 przęseł ciągłych. Wiadukt znajduje się w ciągu drogi wojewódzkiej nr 163 w mieście Białogard. Dorzecze Regi Powiat Łobeski Gmina Trzebiatów 3. Remont drogi w Trzebawiu Gmina Węgorzyno Projekt w realizacji. W wyniku wdrożenia inwestycji powstała nowa utwardzona nawierzchnia odcinka drogi i chodniki, dzięki czemu zwiększyło się bezpieczeństwo ruchu, dostępność powiatu, jak i jego atrakcyjność inwestycyjna. Przedsięwzięcie polegało na przebudowie ulic: Nadmorskiej, Miłosza i Zacisze wraz z przeniesieniem stacji transformatorowej w Mrzeżynie. 4. Budowa kładki pieszej na Starej Redze w Mrzeżynie 5. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 109 na odcinku Mrzeżyno Trzebiatów Gmina Trzebiatów Województwo Zachodniopomorskie Inwestycja jest obecnie na etapie rozpoczęcia prac projektowych. Planowanym przedsięwzięciem są roboty budowlane polegające na przebudowie odcinka drogi od Mrzeżyna do Trzebusza o łącznej długości około 6,4 km. Celem projektu jest wzmocnienie konstrukcji istniejącej nawierzchni oraz poprawa bezpieczeństwa użytkowników drogi. Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne na podstawie informacji uzyskanych w trakcie konsultacji 3. Projekty w zakresie poprawy atrakcyjności produktu turystycznego Jednostki samorządowe obszaru realizacji Programu oraz ich zrzeszenia podejmują również działania wspierające tworzenie i podnoszenie atrakcyjności produktu turystycznego. Chodzi tu przede wszystkim o działania o charakterze miękkim lub z nieznacznym zakresem inwestycyjnym. Konsultacje z partnerami samorządowymi pokazały, że z planowanych zadań najistotniejsza jest kontynuacja imprez cyklicznych, znakowanie szlaków wodnych i współpraca z lokalną branżą turystyczną obsługującą segmenty turystyki wodnej. Istotne znaczenie ma współpraca w ramach lokalnych organizacji turystycznych, lokalnych grup działania i lokalnych grup rybackich. Poniżej wymienione zostały projekty i działania w zakresie poprawy atrakcyjności produktu turystycznego w obszarze turystyki wodnej. Samorządy lokalne zaplanowały realizację następujących projektów: wykonanie oznakowania szlaku kajakowego na rzece Drawie (gmina Drawsko Pomorskie), wykonanie oznakowania szlaku kajakowego na rzece Drawie (gmina Złocieniec), projekt Uatrakcyjnienie szlaku kajakowego na rzece Piławie poprzez budowę infrastruktury oraz wykonane oznakowania oznakowanie szlaku kajakowego na rzece Piława (gmina Borne Sulinowo), organizacja Międzynarodowych Spotkań Wędkarskich Euroregionu Pomerania w Złocieńcu (gmina Złocieniec), oznakowanie drogowymi znakami turystycznymi obiektów bazy noclegowej położonych nad jeziorem Siecino i Lubie (LOT w Złocieńcu), ciągły rozwój oferty usług gestorów bazy kajakowej zakup kajaków, samochodów do ich przewozu, urządzenie miejsca postoju, itp. (podmioty na terenie miasta Wałcz i powiatu wałeckiego),

117 organizacja imprez cyklicznych Festiwal Filmu i Sportu, spływy kajakowe po rzekach wokół Wałcza (miasto Wałcz), realizacja cyklicznej imprezy Międzynarodowy Spływ Kajakowy Parsętą, realizacja dofinansowywana ze środków programu Interreg IV A (Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty), współpraca w ramach LGR z Mielna na rzecz zrównoważonego rozwoju (również produktów turystyki wodnej) w sektorze rybołówstwa (gmina Dygowo), oznakowanie szlaku kajakowego tablice informacyjne na Redze (powiat łobeski), zbudowanie markowego produktu turystycznego Papieski Szlak Kajakowy (powiat łobeski), organizacja imprez cyklicznych: Międzygminny Gwieździsty Spływ Kajakowy, Rajd Rowerowy, współpraca w ramach LOT powiatu łobeskiego na rzecz rozwoju produktów turystyki wodnej, planowane jest powołanie LOT-u gminy Trzebiatów, która będzie miała również na celu koordynowanie współpracy w ramach turystyki wodnej i tworzenie ofert turystyki wodnej (gmina Trzebiatów), planowane jest wydanie przwodnika po Redze z opisem szlaku kajakowego i najciekawszych atrakcji w dorzeczu Regi (gmina Trzebiatów), wsparcie promocyjne przedsiębiorców, organizujących spływy kajakowe i inne imprezy wykorzystujące walory Regi. Samorządy lokalne dostrzegają potrzebę wspólnych działań na rzecz rozwoju turystyki, również turystyki wodnej. Najlepsze rezultaty dają inicjatywy lokalnych organizacji turystycznych, lokalnych grup działania oraz innych stowarzyszeń międzysektorowych (np. projekty i działania Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego, Stowarzyszenia Gmin Pojezierza Wałeckiego). Należy wspomnieć tu o projekcie zagospodarowania turystycznego szlaku wodnego na rzece Parsęta, w ramach którego ma szansę powstać markowy produkt turystyczny o wysokim standardzie. Podobne działania zaczynają być realizowane również w dorzeczu Regi. 4. Projekty na rzecz promocji turystyki wodnej Samorządy lokalne planują podjęcie działań promocyjnych, które koncentrować będą się w szczególności na turystyce wodnej. Projekty te obejmują głównie opracowywanie koncepcji promocyjnych, wydawanie publikacji (foldery, przewodniki, katalogi) dot. szlaków wodnych i możliwości uprawiania turystyki wodnej. Oprócz tego jednostki samorządowe deklarowały udział w targach turystycznych. Wśród tych ostatnich nie znalazły się jednak specjalistyczne imprezy, dedykowane segmentom turystyki wodnej i sportów wodnych. Działania można określić jako standardowe narzędzia promocyjne, które nie uwzględniają specyfiki rozwoju turystyki wodnej. Podczas konsultacji wskazane zostały następujące projekty w zakresie promocji turystyki wodnej: wydanie przez Powiat Szczecinecki przewodnika dot. turystyki wodnej w tej części Pojezierza Drawskiego (powiat szczecinecki), wydanie przewodnika turystycznego na temat turystyki wodnej w gminie Drawsko Pomorskie (gmina Drawsko Pomorskie), gmina Borne Sulinowo opracowała koncepcję zagospodarowania sportowo turystycznego Jeziora Pile, w ramach której będą realizowane projekty promocyjne, opracowanie i wydanie przewodnika po szlakach turystycznych, w tym kajakowych, w gminie Złocieniec (gmina Złocieniec), postawienie dla turystów infomatów (gmina Złocieniec), przygotowanie folderu turystycznego, w tym dot. turystyki wodnej (gmina Kalisz Pomorski),

118 przygotowanie wirtualnego spaceru po gminie Kalisz Pomorski (prezentacja plaży miejskiej oraz jezior znajdujących się na terenie gminy Kalisz Pomorski), przygotowanie strategii promocyjnej gminy Kalisz Pomorski, z uwzględnieniem promocji turystyki wodnej, współpraca miasta Szczecinek z LGD Partnerstwo Drawy w zakresie rozwoju i promocji turystyki wędkarskiej, współpraca miasta Szczecinek z Szczecinecką Lokalną Organizacją Turystyczną w zakresie turystyki i sportów wodnych, współpraca gminy Myślibórz w ramach Stowarzyszenia Z biegiem Myśli na rzecz rozwoju i promocji turystyki kajakowej na rzece Myśla, współpraca gminy Myślibórz w ramach Stowarzyszenia Lider Wałecki na rzecz rozwoju i promocji turystyki wodnej na Pojezierzu Myśliborskim, współpraca gminy Myślibórz z Polskim Związkiem Motorowodnym w Szczecinie na rzecz organizacji Mistrzostw Motorowodnych na Jeziorze Myśliborskim, udział w kampanii promocyjnej Jedz ryby, będziesz zdrów LGR Sieja (gmina Węgorzyno), współpraca w ramach LOT w Łobzie (gmina Węgorzyno). Konsultacje w zakresie projektów realizowanych przez partnerów samorządowych, organizacje pozarządowe i branżę turystyczną wykazały bardzo duży potencjał w tym zakresie. Jeśli chodzi o zapatrywanie się na tematykę zbudowania wspólnej marki turystycznej, jednostki samorządowe patrzą przede wszystkim przez pryzmat własnych interesów i potrzeb, w ramach krainy na terenie której położona jest dana gmina. Za najbardziej zintegrowane uznać można gminy Pojezierza Drawskiego. Zarówno pod względem wspólnych projektów inwestycyjnych, jak również wspierających rozwój turystyki wodnej i promocyjnych widoczna jest potrzeba i wola współpracy. Dotyczy to zwłaszcza najważniejszych gmin w obszarze Pojezierza Drawskiego. Wspomniane wcześniej, nieistniejące już Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Pojezierza Drawskiego podejmowało działania na rzecz zbudowania wspólnej marki turystycznej. Dobrze zintegrowane są również gminy Pojezierza Wałeckiego. Tutaj na rzecz rozwoju i promocji turystyki wodnej działa również Starostwo Powiatowe w Wałczu. W proponowanych projektach nie widać jednak propozycji na rzecz wspólnej promocji Pojezierza Wałeckiego, w celu wykreowania wspólnej marki turystycznej. Jeszcze słabiej pod tym względem wypada Pojezierze Myśliborskie, którego promocja wydaje się być podzielona na kilka części. Na obszarze dorzecza Parsęty silnym czynnikiem integrującym są inicjatywy Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty. Nie ma jednak marki turystycznej dorzecze Parsęty. Podobnie wygląda sytuacja w dorzeczu Regi, gdzie dodatkowo każdy z dwóch powiatów prowadzi odrębną politykę rozwojową i promocyjną, dotyczącą turystyki wodnej. Na chwilę obecną działania promocyjne w pasie pojeziernym nie są zintegrowane. Nie ma woli zbudowania wspólnej silnej marki turystycznej, stanowiącej przeciwwagę dla Pasa Nadmorskiego. Nie oznacza to jednak, że potencjalne korzyści nie są argumentem przekonującym. Duży obszar terytorialny stanowi jednak poważne utrudnienie, również w sensie organizacyjnym. Analiza potencjału analizowanego obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi wskazuje, że powinny zostać podjęte starania w celu zbudowania wspólnej marki turystycznej środkowej części Województwa Zachodniopomorskiego, pomiędzy Pasem Nadmorskim a dorzeczem Odry

119 V. Analiza SWOT śródlądowej turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu 1. Wnioski z konsultacji z branżą turystyczną W ramach analizy uwarunkowań rozwoju śródlądowej turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi prowadzone były konsultacje z lokalną branżą turystyczną. W szczególności zwrócono się do podmiotów organizujących imprezy w zakresie turystyki wodnej, prowadzących swoją działalność na terenie jezior i rzek. Mają one na co dzień kontakt z tym środowiskiem. Widzą krajobraz akwenów śródlądowych tak, jak widzą to turyści. Z wypowiedzi lokalnej branży turystycznej wyłania się obraz daleki od prezentowanego w materiałach promocyjnych. W dużej części branża turystyczna czuje się pozostawiona sama sobie, pozbawiona rzeczywistego i wystarczającego wsparcia ze strony lokalnych władz samorządowych. Problemy związane z funkcjonowaniem przedsiębiorczości turystycznej obsługującej poszczególne segmenty turystyki wodnej przekładają się na realny popyt na produkty tego rodzaju turystyki, postrzeganie przez turystów i możliwości dalszego rozwoju. Poniżej zostały wymienione w punktach wnioski z konsultacji z branżą turystyczną, obsługującą segmenty turystyki wodnej. Najważniejsze z nich są następujące: niewystarczająca i niskiej jakości infrastruktura turystyczna nad jeziorami i wzdłuż biegów rzek, brak bazy noclegowej wzdłuż szlaków wodnych, na początku i na końcu szlaku: profesjonalnych miejsc biwakowych i kempingów, istnienie wielu uciążliwych przenosek na szlakach rzecznych i brak rozwiązań infrastrukturalnych, które ułatwiłyby obejście przeszkód (takie rozwiązania istnieją na wielu europejskich szlakach wodnych), brak urządzeń sanitarnych wzdłuż szlaków wodnych, co powoduje zanieczyszczanie środowiska obszarów chronionych oraz odstrasza turystów zagranicznych, duże zanieczyszczenie różnego rodzaju odpadami szlaków kajakowych, głównie szlaku na rzece Drawa (również w części przepływającej przez Drawieński Park Narodowy), brak miejsc z dostępem do wody pitnej na szlakach, co powoduje zanieczyszczanie akwenów plastikowymi butelkami, które zalegają i nie są przez dłuższy czas sprzątane, niewystarczająca infrastruktura gastronomiczna na obszarze pojezierzy i dorzeczy, brak dróg dojazdowych do szlaków wodnych, a istniejące są bardzo złej jakości, niewystarczająca ilość parkingów i miejsc parkingowych, brak oznakowania akwenów (jezior i rzek) oraz dróg dojazdowych do tych akwenów, brak oznakowania szlaków wodnych tablicami informacyjnymi, działania instytucji zarządzających budowlami hydrotechnicznymi i niewystarczająca świadomość w samorządach lokalnych uciążliwości w korzystaniu ze szlaków wodnych, na których znajdują się takie obiekty i urządzenia hydrotechniczne, działania instytucji zarządzających obszarami krajobrazu chronionego, które zamiast zadbać o budowę niezbędnej infrastruktury turystycznej, ograniczają dostępność szlaków (zdaniem branży turyści będą korzystać z istniejących szlaków wbrew zakazom, przyczyniając się w niezamierzony sposób do degradacji środowiska, ponieważ nie zapewnia się im niezbędnej infrastruktury), wysokie koszty korzystania z dostępnych szlaków, znajdujących się na terenie obszarów chronionego krajobrazu,

120 brak jasnej polityki biwakowania na terenach wokół jezior i wzdłuż brzegów rzek (np. aby skorzystać ze szlaku kajakowego na Rurzycy trzeba mieć zgodę dwóch regionalnych instytucji, które zarządzają rezerwatem przyrodniczym Dolina Rurzycy, o czym nie wszyscy turyści wiedzą), brak wyrażania zgody przez instytucje zarządzające akwenami i terenami przyległymi na zabudowę turystyczną w odległości min. 150 m od wody, co jest bardzo dużym utrudnieniem w rozwoju turystyki wodnej na obszarze pojezierzy i dorzeczy, zagradzanie dojść do brzegu i wody, problematyczne pozyskanie zgody na budowę pomostów dla sprzętu pływającego (również pomostów pływających), slipów, pomostów dla wędkarzy, w rezultacie czego większość pomostów na posesjach prywatnych powstaje nielegalnie, 140 wysokie koszty związane z przygotowywaniem niezbędnych dokumentacji dot. inwestycji turystycznych (np. raporty oddziaływania na środowisko), utrudniające rozwój turystyki, brak instrumentów wsparcia finansowego branży turystycznej przez samorząd lokalny wszystkich szczebli, np. w formie niskoprocentowych pożyczek, brak instrumentów wsparcia w zwalczaniu nieuczciwych praktyk w branży turystycznej, w tym działalności podmiotów działających niezgodnie z obowiązującym prawem w turystyce, w opinii branży turystycznej samorządy lokalne są w większości nieprzygotowane merytorycznie do rozwoju turystyki wodnej i nie posiadają wystarczających kompetencji w zakresie rozwoju infrastruktury turystycznej, brakuje współpracy z lokalną branżą turystyczną w rozwiązywaniu rzeczywistych problemów i wspieraniu podmiotów turystycznych w przejściu przez procedury formalne, związane z inwestycjami dla turystyki wodnej, zdaniem branży turystycznej lokalne władze samorządowe na poziomie werbalnym deklarują, że rozwój gmin i powiatów zależy od turystyki, jednak rzeczywiste wsparcie ogranicza się głównie do działań promocyjnych, często opisy szlaków kajakowych, zawarte w przewodnikach i folderach, są niezgodne z rzeczywistym stanem i wprowadzają potencjalnych turystów w błąd (np. często powtarzana jest informacja, że szlak kajakowy Drawy nie jest trudny i uciążliwy, podczas, gdy dla niewprawnego kajakarza wypłynięcie na Drawę może być niebezpieczne), zdaniem przedsiębiorców turystycznych samorządy lokalne widzą w nich przede wszystkim partnera, który powinien wesprzeć finansowo działania promocyjne (publikacje, udział w targach), podczas gdy sama promocja to o wiele za mało, aby pobudzić rozwój turystyki wodnej, finansowane ze środków unijnych przystanie i często bezpłatne (w okresie trwałości rezultatów) wypożyczalnie sprzętu wodnego mają ograniczoną dostępność i są konkurencyjne względem podmiotów działających na komercyjnych warunkach, brakuje systemu profesjonalnego ratownictwa wodnego nad jeziorami i rzekami. Branża turystyczna jest chętna i otwarta na współpracę, wbrew mylnemu wyobrażeniu części samorządów lokalnych. Rozumie jednak, że promocja samych walorów naturalnych jezior i rzek to za mało, aby pobudzić ruch w turystyce wodnej. W wielu miejscach współpraca jednostek samorządowych i podmiotów obsługi ruchu turystycznego układa się dobrze, z korzyścią dla obu stron. Oba środowiska są zgodne w opiniach dotyczących działań instytucji zarządzających obszarami krajobrazu chronionego. Stanowisko tych podmiotów stanowi według branży turystycznej największe utrudnienie w rozwoju turystyki wodnej. Dlatego przedsiębiorcy turystyczni oczekują większego zaangażowania instytucji samorządowych 140 Problem tzw. dzikich pomostów, głównie na Mazurach, został poruszony w jednym z ostatnich raportów NIK. Zjawisko to pokazuje istniejące konflikty interesów, na których ewidentnie traci turysta i który przyczynia się do hamowania rozwoju śródlądowej turystyki wodnej

121 wszystkich szczebli w lobbowaniu korzystnych zmian w polityce Drawieńskiego Parku Narodowego, parków krajobrazowych, rezerwatów, nadleśnictw. Nie chodzi wprost o zmianę obowiązującego prawa, lecz o współpracę wymienionych instytucji w zakresie stworzenia niezbędnej ultrastruktury turystycznej na szlakach wodnych. Takie rozwiązanie będzie korzystne zarówno dla ochrony środowiska naturalnego, jak również satysfakcji turystów odwiedzających Pas Pojezierzy oraz dorzecza Parsęty i Regi. Branża turystyczna wiąże duże nadzieje z opracowywanym Programem i liczy na wsparcie ze strony instytucji samorządowych szczebla regionalnego. Chodzi zwłaszcza o zaangażowanie się w negocjacje z dyrekcjami DPN, parków krajobrazowych, nadleśnictw, RZGW, ZZMiUW. Niezbędne jest przekonanie instytucji zarządzających obszarami chronionego krajobrazu do zmiany postawy w zakresie zapewnienia niezbędnego zaplecza infrastrukturalnego, w tym sanitarnego. Dla przykładu, dzienny limit wstępu do DPN wynosi 700 osób, zaś miejsc biwakowych jest znacznie mniej. Ponadto są one niskiej jakości i odstraszają turystów. Podmioty świadczące usługi turystyczne oczekują koncepcji zintegrowanej polityki dot. akwenów. Są zdania, że należałoby przeprowadzić przy ich współudziale rzetelną inwentaryzację wszystkich istniejących szlaków wodnych i wskazać potrzebę najbardziej niezbędnych inwestycji. Umożliwi to realne zaplanowanie projektów do realizacji na najbliższy czas. Branża jest otwarta i gotowa na takie działania, ponieważ poprawią one docelowo jakość śródlądowej turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu. 2. Wnioski z analizy wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań rozwoju turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu We wcześniejszej części Programu przedstawiona została analiza stanu i perspektyw rozwoju śródlądowej turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Wewnętrzne uwarunkowania rozwoju turystyki wodnej wskazują na duży potencjał w tym zakresie. Oprócz niezaprzeczalnych walorów naturalnych potencjał ten drzemie w ciągle poprawiającym się standardzie infrastruktury turystycznej, jej rozbudowie, podejmowanych inwestycjach. Proces ten następuje powoli, jednak charakterystyka obecnego zagospodarowania w zestawieniu z realizowanymi i planowanymi do realizacji inwestycjami pozwala optymistycznie myśleć o rozwoju turystyki wodnej. Krytyczny stosunek branży turystycznej jest uzasadniony, jednak z perspektywy oceny całokształtu rozwoju turystyki wodnej dostrzec można wiele pozytywnych zmian. Największym problemem wydaje się być stanowisko Dyrekcji Drawieńskiego Parku Narodowego i Drawskiego Parku Krajobrazowego. Na terenach tych parków leżą akweny najbardziej atrakcyjne z punktu widzenia rozwoju turystyki wodnej. Trudno nie zgodzić się z przedstawicielami branży turystycznej, że polityka wymienionych instytucji wpływa negatywnie w końcowym rozrachunku na stan środowiska naturalnego. Istniejące problemy trudno jest rozwiązać zakazami i nakazami, chociaż obie instytucje mają swoje racje i działają w określonym otoczeniu prawnym. Brak zapewnienia niezbędnej infrastruktury turystycznej jest koniecznością, jeśli Pas Pojezierzy chce skutecznie rozwijać turystykę wodną i konkurować z innymi obszarami pojeziernymi. Wskazane instytucje są uprawnione do realizacji inwestycji na zarządzanych przez siebie obszarach. Oczywiście, należy mieć świadomość ograniczonego charakteru środków finansowych. Dlatego trzeba również zrozumieć racje drugiej strony. W wykazie projektów przewidzianych do realizacji znajdują się również przewidziane do realizacji przez DPN. W trakcie przeprowadzonych konsultacji Dyrekcja DPN przedstawiła swoje stanowisko dot. rozwoju turystyki wodnej. Należałoby rozważyć możliwość szerszych konsultacji, w celu wypracowania wspólnego stanowiska, przy zaangażowaniu instytucji poziomu regionalnego

122 Kolejnym istotnym aspektem jest polityka instytucji zarządzających gospodarką wodną. Stopień skomplikowania istniejących przepisów i licznych podmiotów zarządzających powoduje realny problem w rozwoju infrastruktury turystycznej. Rolą samorządów lokalnych wszystkich szczebli powinno być również wspieranie przedsiębiorców w przejściu przez procedury formalne. Wskazane jest również lobbowanie z poziomu regionalnego interesów związanych z rozwojem turystyki wodnej w tych instytucjach oraz konsultacje i mediacje w celu podjęcia pożądanych zmian legalizacyjnych. Z analizy potencjału wynika niska jakość istniejącego zagospodarowania turystycznego. Jest to w dużej części spowodowane wymienionymi wyżej uwarunkowaniami prawno organizacyjnymi. Jednak w części funkcjonujące obiekty noclegowe, gastronomiczne i pozostałe rodzaje podmiotów obsługujących turystów również prezentują niską jakość. Powoduje to określony wizerunek obszaru pojezierzy i dorzeczy i przekłada się na rozmiar ruchu turystycznego. Potencjał w zakresie pojemności turystycznej jest w dalszym ciągu mocno niewykorzystany, szczególnie w okresie po sezonie letnim. W porównaniu do Pasa Nadmorskiego baza noclegowa analizowanego obszaru również prezentuje się stosunkowo skromnie. Pod względem atrakcyjności dla turystów jest to niestety strefa drugiej kategorii. Warto zwrócić uwagę na charakter i jakość turystycznego potencjału społecznego. Podmioty obsługi turystycznej skoncentrowane są w głównych ośrodkach turystycznych. W mniejszych miejscowościach baza ta prezentuje się znacznie skromniej. Istnieje jeszcze ciągle potrzeba w zakresie działania punktów informacji turystycznej, centrów obsługi turystyki wodnej, profesjonalnych wypożyczalni sprzętu wodnego, organizatorów turystycznych imprez wodnych. Nie wszystkie podmioty działają zgodnie z obowiązującym prawem turystycznym. Trudnością jest wybitnie sezonowy charakter ruchu turystycznego. Pomimo tworzonych programów strategicznych, nie ma wystarczających narzędzi, które pozwolą skutecznie wydłużyć ruch turystyczny. 141 Odbija się to negatywnie na kondycji branży turystycznej, wpływa na jej liczebność oraz na jakość świadczonych prze nią usług. Brakuje również oferty sieciowego produktu turystycznego oraz zintegrowanej informacji o ofercie turystyki wodnej. Pozycja konkurencyjna analizowanego obszaru może zostać uznana za nieadekwatną w stosunku do posiadanego potencjału walorów naturalnych. Niewystarczające zagospodarowanie i brak zintegrowanego spójnego przekazu marketingowego powoduje osłabienie pozycji względem innych obszarów pojeziernych oraz dorzeczy. Analiza pokazała, że pojezierza i dorzecza środkowej części Województwa Zachodniopomorskiego posiadają potencjał w zakresie walorów naturalnych większy, niż inne podobne obszary. Jednak brak połączenia poszczególnych jezior szlakiem wodnym stanowi poważne utrudnienie. Dobrym podsumowaniem analizy uwarunkowań rozwoju turystyki w Pasie Pojezierzy są wnioski z diagnozy stanu do Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego Zgodnie z tym dokumentem Region w części pojezierzy i dorzeczy posiada duży potencjał turystyczny, który jest na chwilę obecną niedostatecznie wykorzystany. Wnioski są następujące: 142 ruch turystyczny ma charakter sezonowy, najbardziej intensywny ruch turystyczny jest latem, skoncentrowany głównie w pasie nadmorskim, w mniejszej skali nad jeziorami, 141 Dla Pojezierza Drawskiego opracowana została Strategia i program operacyjny rozwoju produktu turystycznego oraz markowej infrastruktury turystycznej <Cztery Pory Roku> oraz Zintegrowana Koncepcja Rozwoju Turystyki w regionie rzeki Drawy. 142 Wypis z Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego 2010, Diagnozy i ustalenia Planu Zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego dotyczące turystyki, Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej w Szczecinie, Szczecin

123 Województwo Zachodniopomorskie dysponuje dogodnymi warunkami do rozwoju turystyki wodnej, przy jednoczesnym zaniedbaniu stanu jej infrastruktury, Pomorze Zachodnie dysponuje dużą liczbą niewykorzystanych akwenów śródlądowych o dużej pojemności turystycznej, niedostatecznie wykorzystany jest potencjał turystyczny Pasa Pojezierzy. Zgodnie z kierunkami zagospodarowania turystycznego, które zaproponowano na podstawie diagnozy stanu wyjściowego, rozwiązaniem będzie wykształcenie centrów obsługi ruchu turystyki wodnej w wybranych ośrodkach Pasa Pojezierzy. Powstanie centrów obsługi turystyki wodnej będzie zbieżne zarówno z oczekiwaniami branży turystycznej, lokalnych władz samorządowych, jak również samych turystów. W Planie została uwzględniona potrzeba opracowania Studium drogi wodnej łączącej akweny Pojezierza Drawskiego (gminy w powiatach: drawskim, szczecineckim). 143 Przedstawione powyżej wnioski są zbieżne z audytem turystycznym Województwa Zachodniopomorskiego. Analiza dokumentów strategicznych, wypowiedzi samorządów lokalnych i wyniki konsultacji pozwalają sądzić, że wnioski te są nadal aktualne. W opracowaniu tym znalazły się następujące spostrzeżenia dotyczące uwarunkowań rozwoju turystyki w Pasie Pojezierzy: 144 problemem analizowanego obszaru jest wysoka sezonowość turystyki wodnej, baza noclegowa jest w znaczącej części zdekapitalizowana i niewystarczająca, podstawowa infrastruktura dla turystyki wodnej wymaga modernizacji i rozwoju, należałoby skupić się na rozwoju szlaków wodnych, jako sieciowego markowego produktu turystycznego, analizowany obszar posiada cenne walory przyrodnicze, pozwalające na rozwój turystyki ekologicznej ekoturystyki, obszary pojezierzy są szczególnie predystynowane do rozwoju aktywnej turystyki wodne i sportów wodnych, zaobserwować można niewystarczającą liczbę atrakcji antropogenicznych, które mogą zatrzymać turystykę na dłużej rozbudowa infrastruktury i atrakcji wydłużyłaby sezon turystyczny, rozproszenie geograficzne poszczególnych jezior i pojezierzy jest przeszkodą w budowaniu spójnej marki turystycznej, oferta weekendowa jest niewystarczająca i mało konkurencyjna nie pozwala na przyciągnięcie turystów z tego segmentu, niewystarczające zintegrowanie działań samorządów lokalnych i branży turystycznej osłabia pozycję konkurencyjną obszaru, brak zintegrowanej promocji i silnej marki turystycznej powoduje, że obszary pojezierne Województwa Zachodniopomorskiego nie mogą skutecznie rywalizować o turystów z innymi destynacjami, głównie z Mazurami. 3. Analiza SWOT Analiza SWOT została przygotowana w konsultacji z samorządami lokalnymi i podmiotami branży turystycznej. Uwzględnione zostały opinie i wnioski zgłaszane przez partnerów z obszaru objętego Programem. Do współpracy zaproszono również ekspertów ds. turystyki wodnej, praktyków, 143 Wypis z Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego 2010, Diagnozy i ustalenia Planu Zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego dotyczące turystyki, Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej w Szczecinie, Szczecin Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s

124 organizatorów spływów kajakowych. Przedstawiona analiza SWOT stanowi ocenę możliwości rozwojowych śródlądowej turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Jest to równocześnie analiza przedsięwzięcia, będącego długoterminowym sektorowym programem rozwoju śródlądowej turystyki wodnej w Województwie Zachodniopomorskim. Poniższa analiza SWOT wskaże na mocne i słabe strony potencjału wewnętrznego turystyki wodnej. Na mocnych stronach zostanie oparte niniejsze przedsięwzięcie. Stanowić one będą rdzeń przewagi konkurencynej turystyki wodnej. Jednocześnie zidentyfikowane zostały zewnętrzne szanse i zagrożenia, warunkujące rozwój turystyki wodnej na analizowanym obszarze. Będą one miały wpływ na realizację projektów, działań, zadań i produktów wskazanych w Programie. Tabela 36: Ocena potencjału wewn. w zakresie rozwoju turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu Mocne strony silne oparcie w postaci walorów wypoczynkowych, krajobrazowych i krajoznawczych, występowanie cennych przyrodniczo obszarów chronionego krajobrazu, duża różnorodność i zmienność krajobrazu, posiadanie dużej liczby wyróżniających się jezior (Jezioro Drawsko drugie pod względem głębokości w Polsce, jedno z największych), dobry stan środowiska naturalnego (czysta woda, powietrze, brak nadmiernego hałasu), położenie w jednym z najatrakcyjniejszych turystycznie regionów Polski, położenie bezpośrednio na ważnych szlakach komunikacyjnych lub w ich bezpośrednim pobliżu, położenie w obszarze Euroregionu Pomerania i korzyści wynikające z tego położenia, położenie z dala od dużych aglomeracji miejskich, charakter klimatycznych, stosunkowo niewielkich miast, położonych pomiędzy jeziorami i nad rzekami, niski stopień niekorzystnych zmian antropogenicznych w obszarze pojezierzy i dorzeczy, liczne szlaki turystyczne, głównie wodne szlaki kajakowe na rzekach pojezierzy i dorzeczy, duża powierzchnia obszarów wiejskich, stwarzająca możliwość rozwoju agroturystyki, ekoturystyki i turystyki na obszarach wiejskich, w bliskości jezior i rzek, na przestrzeni ostatnich 2-3 lat powstało kilka nowych obiektów noclegowych, ośrodków obsługujących turystykę wodną, przy wsparciu środków unijnych zrealizowane zostały inwestycje poprawiające ilość i jakość infrastruktury turystycznej, wzrosła świadomość rozwoju turystycznego w samorządach lokalnych i wśród mieszkańców, zauważalna jest krytyczna ocena posiadanego potencjału, dążenie do zmiany jakości bazy turystycznej, planowane i podejmowanie wysiłków Słabe strony wybitnie sezonowy charakter ruchu turystycznego, duże zróżnicowanie wewnętrzne pomiędzy poszczególnymi pojezierzami i dorzeczami oraz nierównomierne rozłożenie walorów turystycznych, niewystarczające zagospodarowanie turystyczne w stosunku do posiadanego potencjału, brak kompleksowego, zintegrowanego programu zagospodarowania jezior i rzek dla turystyki wodnej, brak połączenia jezior szlakami wodnymi i ich izolowany charakter, ograniczone możliwości realizacji inwestycji turystycznych, spowodowane występowaniem obszarów chronionego krajobrazu, zdekapitalizowana i niskiej jakości baza noclegowa i gastronomiczna w większości miejsc oraz niewielka w stosunku do nich liczba nowoczesnych ośrodków, obsługującym turystykę wodną, stan lokalnych, peryferyjnych dróg, likwidacja istniejących połączeń kolejowych i ograniczenie pozostałych, brak dróg dojazdowych do jezior i rzek, parkingów oraz brak oznakowania samych jezior, słabe zagospodarowanie i oznakowanie szlaków turystycznych, w tym szlaków wodnych, trudny i uciążliwy charakter większości szlaków kajakowych, ograniczenia w dostępności szlaków kajakowych, położonych na terenie DPN, parków krajobrazowych, rezerwatów, niewystarczająca liczba przystani kajakowych, miejsc postojowych i biwakowych, zanieczyszczenie szlaków spowodowane niewystarczającą infrastrukturą sanitarną, brak udogodnień, zmniejszających uciążliwość szlaków kajakowych, niedostateczna liczba wyspecjalizowanych ośrodków wodnych, przystani z niezbędną infrastrukturą (slipy, zaplecze sanitarne, mieszkalne, serwis, wystarczająca liczba miejsc do cumowania), brak profesjonalnych marin na najważniejszych jeziorach

125 w kierunku rozbudowy i modernizacji zagospodarowania turystycznego, samorządy lokalne i prywatni inwestorzy turystyczni realizują obecnie wiele projektów i inwestycji turystycznych, a także wskazują wiele potrzebnych inwestycji, jakie zamierzają zrealizować w najbliższej przyszłości, systematycznie poprawia się stan dróg (głównie jednak tych najważniejszych, poprawiających ogólną dostępność komunikacyjną obszaru), istnieje potrzeba współpracy, zawiązywania organizacji wspierających turystykę, realizacji wspólnych międzysektorowych działań, rośnie świadomość potrzeby budowania zintegrowanej oferty markowych produktów turystycznych, podejmowanie działań na rzecz tworzenia wspólnej oferty turystycznej, współpraca z partnerami zagranicznymi daje możliwość podpatrywania i przenoszenia dobrych praktyk i wymusza dostosowanie, rośnie aktywność mieszkańców, gminy posiadają duży potencjał własny w zakresie rozwoju turystyki. Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego, niewystarczająca liczba podmiotów świadczących usługi kompleksowej obsługi segmentów turystyki wodnej, niedostateczne niedopasowanie projektów realizowanych przez samorządy do realiów i potrzeb rynku (np. nad Regą są przystanie kajakowe, na terenie których nie można biwakować), sezonowy charakter funkcjonowania większości podmiotów branży turystycznej, niewystarczająca ilość praktycznych informacji o korzystaniu z jezior i rzek przez poszczególne segmenty turystyki wodnej (głównie zachwalane są wybitne walory naturalne), brak zintegrowanej oferty sieciowego produktu turystycznego, niewystarczająca koordynacja działań na rzecz rozwoju turystyki wodnej, wzajemne niezrozumienie się i sprzeczność interesów pomiędzy samorządami lokalnymi a branżą turystyczną, niewystarczająca współpraca wewnątrz branży turystycznej, rozgoryczenie przedsiębiorców turystycznych i ich krytyczny stosunek do działań samorządów lokalnych, nierealne oczekiwania samorządów lokalnych względem postawy i aktywności branży turystycznej, niewystarczająca liczba inwestycji turystycznych, względem potrzeb i oczekiwań, zbyt mała liczba inwestycji, nakierowanych na wydłużenie sezonu turystycznego, deklarowanie chęci rozwoju turystyki w gminach na poziomie werbalnym, przy jednoczesnej niskiej świadomości uwarunkowań rozwoju turystyki, ciągle nieliczne jednostki samorządowe posiadają długoterminowe programy rozwoju turystyki (a te, które posiadają takie programy, często ich nie realizują), brak kompleksowego marketingowego podejścia do pojezierzy i dorzeczy, brak spójnej, wyróżnianej marki analizowanego obszaru i poszczególnych krain, tradycyjne podejście samorządów lokalnych do promocji opieranie się głównie na promowaniu walorów turystycznych, ciągle niewystarczająca liczba jednostek i punktów informacji turystycznej, w tym praktyczny brak w skali obszaru wyspecjalizowanych jednostek i punktów, obsługujących segmenty turystyki wodnej, brak spójnego przekazu marketingowego, niewystarczający potencjał społeczny w obszarze pojezierzy i dorzeczy. Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne

126 Tabela 37: Ocena potencjału zewnętrznego w zakresie rozwoju turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu Szanse poprawa turystycznej dostępności komunikacyjnej całego Regionu, w tym stanu dróg krajowych i wojewódzkich, korzystne zmiany w polityce instytucji zarządzających akwenami, obszarami chronionego krajobrazu, podjęcie decyzji o zagospodarowaniu turystycznym kluczowych szlaków wodnych, położonych na obszarach chronionego krajobrazu, wprowadzenie przez w/w instytucje czytelnych zasad korzystania z szlaków wodnych, położonych na obszarach chronionego krajobrazu, wsparcie ze strony samorządu wojewódzkiego w lobbowaniu na rzecz rozwoju śródlądowej turystyki wodnej, dalsze pozyskiwanie środków zewnętrznych, w tym unijnych na rozwój zagospodarowania turystycznego pojezierzy i dorzeczy, wsparcie instytucji regionalnych w pozyskiwaniu przez samorządy, organizacje i przedsiębiorców środków zewnętrznych na realizację planowanych projektów i inwestycji, wykorzystanie środków UE dostępnych jeszcze w tym okresie programowania (Leader+, PO RYBY), wsparcie przez samorząd wojewódzki przygotowania i promocji atrakcyjnej oferty inwestycyjnej w zakresie rozwoju turystyki wodnej, wyjście przez obszary pojezierzy i dorzeczy z cienia spowodowanego priorytetowym traktowaniem rozwoju turystyki w pasie nadmorskim, docelowy wzrost potencjału turystycznego spowoduje poprawę pozycji konkurencyjnej analizowanego obszaru, budowanie rozpoznawalnej na zewnątrz wspólnej marki, opracowanie systemu zintegrowanej promocji turystyki wodnej i jej produktów, uwzględnienie w działaniach promocyjnych instytucji i organizacji regionalnych kampanii Pasa Pojezierzy oraz dorzecza Parsęty i Regi, włączenie w działania w ramach wspólnej marki regionalnej pn. Zachodniopomorska Kraina Wodna, włączenie atrakcyjnych markowych produktów turystycznych obszaru realizacji Programu w regionalny program marki Zachodniopomorskie Morze Przygody, opracowanie na poziomie regionalnym koncepcji zintegrowanego zagospodarowania szlaków wodnych na obszarze pojezierzy i dorzeczy, zawierającej dokładną inwentaryzację potencjału (niektóre gminy wykonały we własnym zakresie takie inwentaryzacje, np. Borne Sulinowo zinwentaryzowało szlak kajakowy Zagrożenia ograniczenie nakładów na rozwój turystyki na poziomie regionalnym, zbliżający się koniec bieżącego okresu planowania środków UE, wyczerpanie budżetów większości programów, kryzys gospodarczy i niepewność dot. środków dostępnych w następnym okresie programowania, rywalizacja o środki unijne z innymi regionami turystycznymi (dofinansowanie uzyskały projekty dot. Kanału Elbląskiego, Pętli Żuławskiej, szlaku żeglugi śródlądowej na Wiśle), wpływ kryzysu na kondycję branży turystycznej, w tym lokalnych przedsiębiorców turystycznych, odpływ młodych i wykształconych mieszkańców obszaru objętego Programem stwarza zagrożenie dla funkcjonowania branży turystycznej i rozwoju turystyki, działania instytucji zarządzających akwenami i obszarami chronionego krajobrazu, ograniczająca możliwości inwestycji w zakresie turystyki wodnej, niewystarczająca współpraca międzysektorowa na rzecz rozwoju śródlądowej turystyki wodnej, niestabilne i skomplikowane prawo turystyczne, w szczególności Ustawa Prawo wodne i przepisy regulujące żeglugę śródlądową, niskie nakłady na promocję na wszystkich poziomach (w stosunku do potrzeb) i prognozowane dalsze obniżanie dostępnych środków na ten cel, brak strategii marki narodowej, spójności i skoordynowania działań promocyjnych na szczeblu krajowym, brak dostatecznego wsparcia rozwoju turystyki wodnej przez instytucje rządowe, słabsza pozycja obszaru objętego Programem względem Pasa Nadmorskiego, przegrywanie w rywalizacji o turystów, środki zewnętrzne, inwestorów, zagrożenie konkurencyjne ze strony innych obszarów pojeziernych i dorzeczy, w szczególności pod względem podejmowanych przez zarządzających tymi obszarami działaniami, realizowanymi inwestycjami i wysiłkami na rzecz podniesienia atrakcyjności i pozycji konkurencyjnej, bogata oferta turystyczna ościennych regionów turystycznych, zmniejszenie się w związku z kryzysem popytu na krajową ofertę turystyczną (jest ona relatywnie droga), kryzys w strefie euro osłabia ruch turystyczny na rynkach europejskich,

127 na rzece Piława), realizacja projektu połączenia akwenów Pojezierza Drawskiego, pozytywny klimat do współpracy, zaangażowanie samorządu wojewódzkiego zwiększają szansę realizacji Programu, rozwój współpracy międzysektorowej na rzecz realizacji Programu, w tym w opracowaniu i wdrażaniu programu markowych produktów turystycznych w obszarze turystyki wodnej, współpraca ze ZROT i wsparcie tej organizacji w realizacji Programu, korzystne zmiany w modelu zachowań turystów, regres turystyki masowej, poszukiwanie i odkrywanie mniejszych destynacji, stale utrzymujące się wysokie zapotrzebowanie na produktu turystyki aktywnej, moda na turystykę w niezdegradowanych obszarach, blisko natury, moda na slow life, ekoturystykę, podniesienie jakości i dostępności oferty turystycznej jest szansą na przyciągnięcie turystów zagranicznych, w okresie kryzysu atrakcyjna cenowo oferta Pasa Pojezierzy i dorzeczy może stać się popularna, prezydencja Polski w UE i polityka instytucji szczebla centralnego stwarzają szansę rozwoju turystycznego, długoterminowe prognozy dot. światowego i europejskiego ruchu turystycznego, duży potencjał europejskiego rynku turystycznego, szczególnie destynacji turystycznych położonych najbliżej (tu zaletą jest transgraniczne położenie Województwa Zachodniopomorskiego), działania podjęte w związku z organizacją Euro Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne niekorzystne zmiany demograficzne, w tym starzenie się społeczeństwa, stanowią zagrożenie dla turystyki sentymentalnej, jeszcze niedawno ważnej dla Województwa Zachodniopomorskiego. Z przedstawionej analizy SWOT wynika, że istnieje bardzo dużo słabych stron, które negatywnie wpływają na rozwój turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu. Słabych stron jest zdecydowanie więcej, niż zalet i silnych stron potencjału turystycznego. W większości słabe strony są znane podmiotom, z którymi prowadzone były konsultacje. Są one wspólne dla wielu podmiotów, które zajmują się rozwojem i promocją turystyki, w tym turystyki wodnej. Oczywiście, należy uwzględnić, że poszczególne krainy objęte Programem bardzo różnią się pomiędzy sobą. To, co dla jednych jest słabą stroną, z perspektywy miasta z sąsiedniego pojezierza stanowi jedną z kluczowych silnych stron. Zaprezentowana analiza SWOT jest próbą całościowego spojrzenia na wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Warto zwrócić uwagę, że w ocenie potencjału zewnętrznego przeważają szanse. Rokuje to bardzo dobrze dla realizacji Programu i przewidzianych przedsięwzięć. Umiejętne wykorzystanie szans i unikanie zagrożeń powinno pozwolić na zniwelowanie niekorzystnego wpływu słabych stron. Program powinien być realizowany przez wszystkie zainteresowane podmioty, przy wsparciu samorządu wojewódzkiego. Projekty i inwestycje zaplanowane przez partnerów i zgłaszane podczas konsultacji wymagają współpracy, zintegrowanych działań i zaangażowania instytucji szczebla regionalnego. Program może stać się równoległym zamierzeniem do Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego

128 Wymaga to oczywiście dalszych prac, opracowywania szczegółowych koncepcji i studiów wykonalności. Przedsięwzięcie ma szansę powodzenia. 4. Rekomendacje Analiza uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych rozwoju śródlądowej turystyki wodnej w Województwie Zachodniopomorskim wskazuje jednoznacznie na duży i niedostatecznie wykorzystany do tej pory potencjał. Wnioski z analizy SWOT potwierdzają, że jest potrzeba realizacji Programu, dedykowanego turystyce wodnej w marginalizowanym obszarze pojezierzy i dorzeczy. Klimat wewnętrzny, gotowość środowisk turystycznych do współpracy, świadomość zaniedbań, ograniczeń i podjęcia wspólnych działań, świadczą o potencjalnym zaangażowaniu w przedsięwzięcie, będące przedmiotem tego opracowania. Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierze Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi powinien skoncentrować się na następujących priorytetach: połączenie wysiłków w celu kompleksowego zaplanowania rozwoju inwestycji w zakresie zagospodarowania turystycznego, pomimo podziałów administracyjno-terenowych, zinwentaryzowanie potencjału w zakresie produktów turystycznych, w tym szlaków wodnych i wspólne działanie na rzecz opracowania i wdrażania programu markowych sieciowych produktów turystycznych w obszarze turystyki wodnej, nawiązanie długoterminowej współpracy w negocjacjach z właścicielami/administratorami akwenów, obszarów chronionego krajobrazu, lasów, połączenie sił i środków na rzecz zbudowania zintegrowanej wspólnej marki turystycznej, połączenie sił i środków w ramach wspólnej promocji, podjęcie działań na rzecz podnoszenia jakości kadr obsługi turystycznej na obszarze pojezierzy i dorzeczy. Wymienione priorytety są rekomendowane dla opracowywanego Programu. Są wytycznymi dla celów Programu, projektów, działań, propozycji markowych produktów turystycznych. Odwołują się do istniejących strategii, dokumentów programowych, oczekiwań artykułowanych podczas przeprowadzonych konsultacji. Tak sformułowane priorytety prezentują całe spektrum podejścia do rozwoju turystyki wodnej. Zwiększają szansę na powodzenie przedsięwzięć związanych z realizacją Programu. Zostaną one rozwinięte w kolejnych rozdziałach i wskażą kierunki realizacji Programu

129 VI. Identyfikacja celów i działań dla rozwoju turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu 1. Cele i działania dla Programu Cele dla rozwoju śródlądowej turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi, proponowane dla tego Programu, wynikają z trzech źródeł, które przedstawione zostały na schemacie (rysunek poniżej). Rysunek 26: Metodyka wyznaczania celów Programu Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 1.1. Cel podstawowy i cele rozwijające Programu Na podstawie bazowych wytycznych, założeń dla opracowywanego dokumentu, analizy wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań rozwoju turystyki wodnej, określone zostały cele dla Programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Odnosząc się do tych źródeł, zaproponowano następujący cel podstawowy (ogólny) dla rozwoju turystyki wodnej na analizowanym obszarze: Stworzenie warunków do intensywnego rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi, w tym atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty turystycznej. Cel ten będzie realizowany w ramach niniejszego Programu w perspektywie czasowej do 2020 roku. Wynikają z niego cele rozwijające (szczegółowe), które wskazują kierunki realizacji celu ogólnego (głównego). Odwołują się one do wniosków zawartych w rekomendacjach i mają umożliwić osiągnięcie zakładanych rezultatów realizacji Programu, a w szczególności doprowadzić do wzrostu konkurencyjności turystycznej i ekonomicznej Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Rozwój całorocznej turystyki i zwiększenie ruchu turystycznego pociągać będą za sobą wzrost gospodarczy i zwiększenie znaczenia środkowej części Województwa Zachodniopomorskiego. Cele rozwijające (szczegółowe), przewidziane dla Programu, przestawia schemat na poniższym rysunku

130 Rysunek 27: Cel ogólny (główny) i cele rozwijające (szczegółowe) dla Programu Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 1.2. Działania i zadania przewidziane do realizacji w ramach Programu Dla poszczególnych celów rozwijających (szczegółowych) zaplanowane zostały działania operacyjne, które powinny być realizowane w ramach wdrażania Programu. W przedstawionych na kolejnej stronie tabelach działania operacyjne przypisane poszczególnym celom rozpisane zostały na zadania operacyjne i projekty. Część działań operacyjnych, jak również konkretne, wybrane projekty, będą opisane bardziej szczegółowo w dalszej części Programu. Pierwszym z proponowanych celów jest budowanie i wdrażanie markowych produktów turystycznych, które będą ze sobą powiązane siecią w ramach wspólnej marki Zachodniopomorska Kraina Wodna. Motywem głównym inicjowania powstania zintegrowanej oferty markowych produktów turystycznych jest wzrost zainteresowania obszarem Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzeczem Parsęty i Regi. Atrakcyjna oferta turystyczna ma skłonić turystów do przyjazdów lub ponownych odwiedzin. Ma zatem związać turystę z ofertą. W rezultacie doprowadzi to do zwiększenia potencjału ruchu turystycznego. Turyści będą zostawiać w tej części Regionu więcej pieniędzy, które z kolei powinny być inwestowane w rozwój turystyczny i dalsze zwiększanie atrakcyjności oferty turystycznej. Markowy charakter produktu wiązać będzie się z atrakcyjną obietnicą dla turysty, która powinna zostać faktycznie spełniona. Kierując się wymienionymi przesłankami zapropowano pięć głównych produktów, przedstawionych w poniższej tabeli. Produkty te powinny być budowane w parterstwie, obejmującym Województwo Zachodniopomorskie, ZROT, samorządy lokalne, organizacje turystyczne oraz branżę turystyczną

131 Tabela 38: Opis działań i zadań w ramach celu: Rozwój zintegrowanej oferty markowych produktów turystycznych w zakresie śródlądowej turystyki wodnej Cel rozwijający 1 (szczegółowy): Rozwój zintegrowanej oferty markowych produktów turystycznych w zakresie śródlądowej turystyki wodnej Działanie operacyjne 1.1: Opracowanie szczegółowego zintegrowanego programu rozwoju i wdrażania markowych produktów turystycznych Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: wskazanie priorytetowych obszarów dla rozwoju programu markowych produktów turystycznych, opracowanie programu rozwoju i wdrażania markowych produktów turystycznych, obejmujących cały obszar (produkty wspólne, produkty dla poszczególnych pojezierzy i dorzeczy), mieszczących się w koncepcji wspólnej marki obszaru objętego Programem pn. Pojezierze Zachodniopomorskie, powiązanie programu z rozwojem infrastruktury dla turystyki wodnej: żeglarstwa, kajakarstwa, windsurfingu, kitesurfingu, bojerów, żeglarstwa lodowego, zaproponowanie atrakcyjnych i innowacyjnych udogodnień dla poszczególnych segmentów turystyki wodnej, które poprawią konkurencyjność oferty markowych produktów turystycznych w obszarze turystyki wodnej, przygotowanie atrakcyjnej sieciowej oferty w zakresie turystyki wodnej, włączenie programu produktów w projekt zintegrowanej marki turystycznej Zachodniopomorska Kraina Wodna. Działanie operacyjne 1.2: Rozwój komplementarnych produktów, wykorzystując walory przyrodnicze, kulturowe i społeczne Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: rozwój uzupełniającej oferty rekreacyjno sportowej w obszarze pojezierzy i dorzeczy, stworzenie centrów obsługi ruchu turystycznego w najważniejszych miastach obszaru (Szczecinek, Czaplinek, Drawsko Pomorskie, Wałcz, Myślibórz, Barlinek, Białogard, Świdwin, Łobez, Gryfice), poprawienie atrakcyjności i dostępności obszarów położonych nad jeziorami i wzdłuż biegów rzek, sieciowanie oferty turystycznej obszaru pojezierzy i dorzeczy, opracowanie jej w postaci pakietów i modułów, które będą dostępne dla turystów w wybranych kanałach sprzedaży, opracowanie całorocznej, atrakcyjnej oferty komplementarnej w ramach całego obszaru i każdej pojedynczej krainy. Działanie operacyjne 1.3: Rozwój markowego produktu turystycznego Szlak Żeglarski Pojezierza Zachodniopomorskiego, obejmującego Pas Pojezierzy i część dorzeczy Parsęty i Regi. Zadania operacyjne i projekty: produkt obejmowałby następujące jeziora: Drawsko, Siecino, Lubie, Pile, Adamowo, Trzesiecko, Wierzchowo, Betyń (Bytyń) Wielki, Zamkowe w Wałczu, Zbiczno, Myśliborskie, Barlineckie, Morzycko, Chłop, Wądół, Duży Pełcz, Karskie Wielkie oraz inne jeziora, wokół których będzie rozbudowywana infrastruktura przystani i stanic żeglarskich, produkt uwzględnia przystanie planowane do stworzenia przez gminy i podmioty prywatne (wskazane w zidentyfikowanych projektach, w rozdziale IV), opracowanie szczegółowego programu rozwoju i wdrażania programu produktu turystycznego, który byłby kluczowym produktem dla obszaru Pasa Pojezierzy, opracowanie koncepcji zbliżenia do siebie najważniejszych jezior Pasa Pojezierzy, poprzez studium sieci różnorodnych połączeń (obok planowanego połączenia szlakiem wodnym jezior Pojezierza Drawskiego, należy przewidzieć spójną ofertę połączeń drogowych, kolejowych (przy zapewnieniu transportu osób i łodzi), zapewnienie wystarczającej, dostępnej infrastruktury przystani żeglarskich na Szlaku Żeglarskim Pojezierza Zachodniopomorskiego budowa i modernizacja infrastruktury uzupełniającej wokół przystani na szlaku, wprowadzenie czytelnego i spójnego oznakowania jezior, dróg dojazdowych do nich, stref przystani i marin, rozwój oferty żeglugi pasażerskiej na największych jeziorach (dodatkowo planowane nad Jeziorem Pile, jak również Lubie, Zamkowym w Wałczu oraz Morzycko w Moryniu), budowa w kluczowych miejscach na szlaku kompleksowo wyposażonych marin żeglarskich (Szczecinek, Czaplinek, Drawsko Pomorskie, Cieszyno, Borne Sulinowo, Drzewoszewo, Nakielno, Barlinek, Myślibórz, Moryń), podnoszenie estetyki i jakości zagospodarowania przestrzeni miejskiej w miejscach występowania przystani i marin, zapewnienie kompleksowej obsługi żeglarzy korzystających z oferty szlaku (usługi czarterowe, transportowe, serwis i naprawa, połączenie poprzez sieć usług przystani i jezior), zapewnienie systemu bezpieczeństwa i ochrony na jeziorach objętych szlakiem,

132 zapewnienie atrakcyjnej oferty uzupełniającej i komplementarnej w ramach szlaku (oferta rekreacyjno sportowa, kulturalna, krajoznawcza), połączenie wszystkich tematycznych imprez żeglarskich w jeden wspólny kalendarz, opracowanie profesjonalnych materiałów informacyjno perswazyjnych na temat produktu, przygotowanie atrakcyjnej oferty, zachęcającej żeglarzy do skorzystania ze szlaku poza sezonem letnim, stworzenie systemu zapewnienia jakości produktu (szkolenia, certyfikacja przystani, ranking przystani). Działanie operacyjne 1.4: Rozwój markowego produktu turystycznego Zachodniopomorska Kraina Kajakowa. Zadania operacyjne i projekty: produkt obejmowałby szlaki kajakowe na następujących rzekach: na Drawie, Piławie, Gwdzie, Rurzycy, Dobrzycy, Myśli, Płoni, Parsęcie, Radwi, Redze, Starej Redze, Brzeźnickiej Węgorzy i Reskiej Węgorzy, Uklei, Mołstowej oraz Pętlę Szczecinecką i Wałecką Pętlę Kajakową, dokładne zinwentaryzowanie szlaków kajakowych na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi w celu zdiagnozowania szczegółowych potrzeb inwestycyjnych, słabych stron, określenia propozycji ułatwień dla kajakarzy, opracowanie szczegółowego programu rozwoju i wdrażania programu produktu turystycznego Zachodniopomorska Kraina Kajakowa, zapewnienie na szlakach kajakowych przystani (maks. co 25 km), stanic, miejsc postojowych i biwakowych z odpowiednią infrastrukturą o wysokim standardzie, połączenie i skoordynowanie projektów realizowanych przez poszczególne gminy, ich związki i instytucje (m.in. Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, gmina Drawno, DPN, gmina Borne Sulinowo, gmina i miasto Szczecinek, gmina Drawsko Pomorskie, powiat łobeski, powiat gryficki, powiat myśliborski, gmina Pełczyce, Towarzystwo Z biegiem Myśli, miasto i gmina Wałcz, powiat wałecki), zapewnienie wystarczającej infrastruktury sanitarnej na szlakach kajakowych, wprowadzenie ułatwień dla kajakarzy w miejscach przenosek wózki dla kajaków, sieć transportu w miejscach szczególnie uciążliwych, zagospodarowanie nabrzeża wzdłuż brzegów rzek w miejscach przenosek, w celu usunięcia przeszkód utrudniających przenoszenie/przewożenie wózkiem kajaków, wyznaczenie pakietu szlaków przyjaznych rodzinie, organizacja systemu transportu samochodowego (szczególnie w sezonie letnim) pomiędzy szlakami, organizacja zintegrowanego systemu pozwoleń na problematyczne odcinki szlaków (tereny objęte różnymi formami ochrony prawnej przyrody), informacji o utrudnieniach, sposobu załatwienia sprawy i przygotowanie ogólnodostępnej czytelnej informacji, wprowadzenie czytelnego i spójnego oznakowania szlaków kajakowych od strony lądu i wody oraz miejsc dojścia/dojazdu do szlaku od strony lądu (zgodnie z wytycznymi oznakowania wg PTTK) niektóre samorządy lokalne znakują szlaki na terenach swoich gmin, jednak istotne byłoby opracowanie zintegrowanego systemu oznakowania na poziomie regionalnym, stworzenie centrów obsługi Zachodniopomorskiej Krainy Kajakowej proponowane miejsca: Czaplinek, Drawno, Szczecinek, Borne Sulinowo, Wałcz, Myślibórz, Barlinek, Łobez, Gryfice, Białogard, Karlino, zapewnienie systemu bezpieczeństwa i ochrony na szlakach kajakowych, wprowadzenie systemu monitoringu jakości zagospodarowania i bezpieczeństwa szlaków kajakowych, opracowanie katalogu bazy noclegowej dla kajakarzy (najlepiej z uwzględnieniem wypożyczalni, organizatorów, obsługi i opieki), zapewnienie atrakcyjnej oferty uzupełniającej i komplementarnej w ramach szlaków kajakowych (oferta rekreacyjno sportowa, kulturalna, krajoznawcza), połączenie w sieć wszystkich tematycznych imprez kajakowych w jeden wspólny kalendarz, opracowanie profesjonalnych materiałów informacyjno perswazyjnych na temat produktu, przygotowanie atrakcyjnej oferty, zachęcającej kajakarzy do skorzystania ze szlaków poza sezonem letnim, stworzenie systemu zapewnienia jakości produktu (szkolenia, certyfikacja szlaków i przystani, ranking szlaków i przystani). Działanie operacyjne 1.5: Rozwój markowego produktu turystycznego Wszystkie drogi prowadzą przez Pojezierze Drawskie. Zadania operacyjne i projekty: produkt obejmowałby swoim zasięgiem: jeziora Pojezierza Drawskiego, Drawę, DPN, Gwdę wraz z dopływami przepływającymi przez Pojezierze Wałeckie, Pojezierze Wałeckie, dorzecze Parsęty i dorzecze Regi, produkt oparty zostanie przede wszystkim na jeziorach, szlakach rzecznych, miastach, Drawieńskim Parku Narodowym, Drawskim Parku Krajobrazowym; wsparty zostanie atrakcyjną ofertą uzupełniającą, obejmującą atrakcje przyrodnicze, kulturalne, obiekty rekreacyjno sportowe, jak również istniejące szlaki tematyczne, które biegną przez ten obszar, opracowanie szczegółowego programu rozwoju i wdrażania programu produktu turystycznego Wszystkie drogi prowadzą na Pojezierze Drawskie, opracowanie modelu współpracy podmiotów, w szczególności oferentów usług, wszystkich krain objętych

133 oddziaływaniem produktu, wyznaczenie głównego centrum obsługi, które będzie również koordynować wdrażanie produktu, przygotowanie turystycznej oferty sieciowej produktu, którego motywem przewodnim powinno być skorzystanie z oferty turystyki wodnej; oferta powinna obejmować kilka atrakcyjnych miejsc na obszarze objętym produktem, zapewnienie atrakcyjnej oferty uzupełniającej i komplementarnej (oferta rekreacyjno sportowa, kulturalna, krajoznawcza), opracowanie profesjonalnych materiałów informacyjno perswazyjnych na temat produktu, podkreślanie i komunikowanie, że z Pojezierza Drawskiego można dostać się szlakami rzecznymi do morza, przygotowanie atrakcyjnej oferty, zachęcającej do skorzystania z produktu poza sezonem letnim. Działanie 1.6: Rozwój markowego produktu turystycznego Kraina wodna dorzecza Parsęty i Regi. Zadania operacyjne i projekty: produkt obejmowałby swoim zasięgiem dorzecze Parsęty i Regi, produkt oparty zostanie przede wszystkim na szlakach rzecznych obu dorzeczy, miastach, zbiornikach wodnych, obszarach chronionego krajobrazu; wsparty zostanie atrakcyjną ofertą uzupełniającą, obejmującą atrakcje przyrodnicze, kulturalne, obiekty rekreacyjno sportowe (w produkcie ujęty zostałby również projekt Kajakiem do Morza ), opracowanie szczegółowego programu rozwoju i wdrażania programu produktu turystycznego Kraina wodna dorzecza Parsęty i Regi, opracowanie modelu współpracy podmiotów, w szczególności oferentów usług, wszystkich obu dorzeczy, zapewnienie wszystkich elementów zagospodarowania szlaków, które przewidziane zostały w produkcie Zachodniopomorska Kraina Kajakowa, wyznaczenie głównego centrum obsługi, które będzie również koordynować wdrażanie produktu, przygotowanie turystycznej oferty sieciowej produktu, którego motywem przewodnim powinny być szlaki kajakowe dorzeczy, zapewnienie atrakcyjnej oferty uzupełniającej i komplementarnej w ramach szlaku (oferta rekreacyjno sportowa, kulturalna, krajoznawcza), połączenie wszystkich tematycznych imprez kajakowych obu dorzeczy w jeden wspólny kalendarz, opracowanie profesjonalnych materiałów informacyjno perswazyjnych na temat produktu, przygotowanie atrakcyjnej oferty, zachęcającej żeglarzy do skorzystania ze szlaków kajakowych obu dorzeczy poza sezonem letnim. Działanie 1.7: Rozwój markowego produktu turystycznego Zachodniopomorskie na wędkę. Zadania operacyjne i projekty: produkt obejmowałby swoim zasięgiem jeziora i rzeki Pasa Pojezierzy oraz obu dorzeczy, produkt uwzględnia przystanie planowane do stworzenia przez gminy i podmioty prywatne (wskazane w zidentyfikowanych projektach, w rozdziale IV), opracowanie szczegółowego programu rozwoju i wdrażania programu produktu turystycznego Zachodniopomorskie na wędkę, zapewnienie odpowiedniej infrastruktury dla wędkarzy: budowa nowej infrastruktury oraz modernizacja istniejącej (pomostów, kładek, stanic wędkarskich, miejsc postojowych i biwakowych, usług: wypożyczenie łodzi, system zakup kart i pozwoleń wędkarskich, map, informacji dla wędkarzy), zapewnienie wystarczającej infrastruktury sanitarnej dla wędkarzy, wyznaczenie głównego centrum obsługi, które będzie również koordynować wdrażanie produktu, przygotowanie turystycznej oferty sieciowej produktu, przygotowanie katalogu oferty bazy noclegowej dla wędkarzy, oznakowanie łowisk, dojazdu do nich opracowanie spójnego systemu oznakowania dla całego Regionu, zapewnienie atrakcyjnej oferty uzupełniającej i komplementarnej w ramach szlaku (oferta rekreacyjno sportowa, kulturalna, krajoznawcza), połączenie wszystkich tematycznych imprez wędkarskich w jeden wspólny kalendarz, opracowanie profesjonalnych materiałów informacyjno perswazyjnych na temat produktu. Działanie 1.8: Rozwój markowych produktów turystycznych dla poszczególnych pojezierzy i dorzeczy oraz leżących na ich obszarze gmin i powiatów. Zadania operacyjne i projekty (przykładowe propozycje produktów, które można opracować i wdrożyć do realizacji) Zachodniopomorskie Centrum Windsurfingu i Kitesurfingu nad Jeziorem Wielimie, Jezioro Trzesiecko wodny surviwal, Podwodny świat Jeziora Lubie, Wodny szlak Pojezierza Drawskiego,

134 Rzeki i bunkry Wał Pomorski na Pojezierzu Wałeckim, Z biegiem Myśli przyroda i kultura na Pojezierzu Myśliborskim, Świat natury widziane z Parsęty i Regi. W tych produktach należy uwzględnić istniejące: Pętla Szczecinecka, Wałecka Pętla Kajakowa, częściowo Zachodniopomorski Szlak Nurkowy. Każdy z produktów powinien mieć własny system identyfikacji wizualnej i program promocji. Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Przedstawione w tabeli produkty powinny zostać połączone w sieć i być firmowane marką Pojezierze Zachodniopomorskie, które objęłaby również oba dorzecza. Marka Pojezierze Zachodniopomorskie będzie z kolei stanowić część szerszej koncepcji, czyli Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej. Nieodzownym warunkiem powodzenia rynkowego oferty markowych produktów turystycznych Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi jest zapewnienie odpowiedniego zagospodarowania turystycznego jezior i rzek. Istnienie wysokiej jakości infrastruktury dla turystyki wodnej jest podstawowym wyznacznikiem opracowania atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty dla obsługi poszczególnych segmentów turystyki wodnej. Opieranie się tylko i wyłącznie na atrakcyjnych walorach turystycznych nie przyczyni się do wzrostu ruchu turystycznego i atrakcyjności turystycznej tej części Województwa Zachodniopomorskiego. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury dla turystyki wodnej stanowi jeden z kluczowych celów rozwoju potencjału turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Poniższa tabela wskazuje działania i zadania operacyjne, jakie powinny zostać podjęte w ramach wdrażania Programu. Tabela 39: Opis działań i zadań w ramach celu: Budowa nowej i modernizacja istniejącej infrastruktury dla turystyki wodnej Cel rozwijający 2 (szczegółowy): Budowa nowej i modernizacja istniejącej infrastruktury dla turystyki wodnej Działanie operacyjne 2.1: Budowa, rozbudowa i modernizacja przystani żeglarskich na jeziorach Pasa Pojezierzy. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: W planach samorządów lokalnych i inwestorów prywatnych ujęte zostały następujące inwestycje, mieszczące się w opisywanym celu: budowa przystani nad Jeziorem Drawsko w Starym Drawsku (inwestor: gmina Czaplinek), budowa mariny wraz z infrastrukturą towarzyszącą nad Jeziorem Trzesiecko w Szczecinku (inwestor: miasto Szczecinek), remont i przebudowa obiektów przystani żeglarskiej w Szczecinku (inwestor: miasto Szczecinek), budowa przystani i marin wokół Jeziora Pile (inwestor: gmina Borne Sulinowo, w fazie koncepcyjno projektowej, obejmującej wyznaczenie lokalizacji marin i przystani), modernizacja przystani żeglarskiej Klubu Żeglarskiego w Drawnie nad Jeziorem Grażyna (inwestor gmina Drawno), rozbudowa przystani wodnej PŻM w Drawnie nad Jeziorem Grażyna (inwestorzy prywatni), budowa mariny nad Jeziorem Myśliborskim w miejscowości Kruszwin (inwestor: powiat myśliborski), budowa przystani w Pełczycach (inwestor: gmina Pełczyce), budowa mariny nad Jeziorem Morzycko w Moryniu (inwestor: gmina Moryń), budowa dwóch przystani nad Jeziorem Miejskim w Trzcińsku Zdroju (inwestor: gmina Trzcińsko-Zdrój), remont przystani jachtowej i pomostów nad Jeziorem Betyń (Bytyń) Wielki w Drzewoszewie, gmina Mirosławiec (inwestorzy prywatni). Dodatkowo, w oparciu o analizę potencjału rekomendowane są następujące działania: budowa profesjonalnej mariny turystycznej w Czaplinku nad Jeziorem Drawsko przy Ośrodku Sportów Wodnych w Czaplinku (Czaplinek powinien być flagową destynacją żeglarską Pojezierza Zachodniopomorskiego i mieć najlepiej zagospodarowane nabrzeże i infrastrukturę dla żeglarstwa); proponowani partnerzy: gmina Czaplinek, powiat drawski, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, LGD Partnerstwo Drawy, LOT w Czaplinku, inwestorzy prywatni, zagospodarowanie do celów żeglarskich (z wyłączeniem sprzętu motorowodnego) Jeziora Komorze (głębokie, czyste) położonego na terenie Drawskiego Parku Krajobrazowego; Jezioro Komorze jest stosunkowo słabo zagospodarowane i w związku z tym rekomendowane jest podjęcie działań zmierzających do rozwoju infrastruktury turystycznej; proponowani partnerzy: gmina Czaplinek, powiat drawski, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, Drawski Park Krajobrazowy, LGD Partnerstwo Drawy, LOT w Czaplinku, inwestorzy prywatni,

135 budowa przystani żeglarskiej nad Jeziorem Lubie w Gudowie (gmina Drawsko Pomorskie zaplanowała budowę przystani kajakowej w tej miejscowości, na szlaku kajakowym rzeki Drawy; proponowani partnerzy: gmina Drawsko Pomorskie, powiat drawski, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, inwestorzy prywatni, budowa przystani żeglarskiej nad Jeziorem Wierzchowo w Starym Wierzchowie (gmina wiejska Szczecinek zaplanowała w miarę posiadanych środków budowę pomostu, slipu, a walory akwenu skłaniają do tego, aby zbudować przystań); proponowani partnerzy: gmina wiejska Szczecinek, powiat szczecinecki, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, inwestorzy prywatni, budowa przystani żeglarskiej nad Jeziorem Karsko Wielkie rozwinięcie projektu planowanego przez gminę Nowogródek Pomorski; proponowani partnerzy: gmina Nowogródek Pomorski, powiat myśliborski, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, inwestorzy prywatni, budowa przystani żeglarskiej nad Jeziorem Chłop w Lipianach; proponowani partnerzy: gmina Lipiany, powiat pyrzycki, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, inwestorzy prywatni, modernizacja i rozbudowa przystani żeglarskiej nad Jeziorem Wądół w Lipianach rozwinięcie projektu zagospodarowania turystycznego jeziora; proponowani partnerzy: gmina Lipiany, powiat pyrzycki, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, inwestorzy prywatni, budowa profesjonalnej miejskiej przystani turystycznej wraz z infrastrukturą towarzyszącą nad Jeziorem Zamkowe w Wałczu; proponowani partnerzy: miasto Wałcz, powiat wałecki, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, inwestorzy prywatni, budowa przystani nad Jeziorem Zdbiczno w Zdbicach; gmina wiejska Wałcz, powiat wałecki, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, inwestorzy prywatni. Działanie operacyjne 2.2: Stworzenie atrakcyjnej infrastruktury uzupełniającej wokół przystani żeglarskich. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: W planach samorządów lokalnych i inwestorów prywatnych ujęte zostały następujące inwestycje, mieszczące się w opisywanym celu: przebudowa parkingu przy Zamku Drahim w Starym Drawsku (inwestor: gmina Czaplinek), budowa pomostu nad Jeziorem Drawsko w Kluczewie (inwestor: gmina Czaplinek), budowa Centrum Edukacji Przyrodniczej Drawieńskiego Parku Narodowego w Drawnie (inwestor: DPN), zagospodarowanie drugiej strony Jeziora Trzesiecko w Szczecinku (inwestor: miasto Szczecinek), budowa pomostów przy plaży miejskiej w Szczecinku (inwestor: miasto Szczecinek), rewitalizacja Zabytkowego Parku Miejskiego w Szczecinku (inwestor: miasto Szczecinek), budowa zespołu hotelowo rekreacyjnego w Szczecinku (inwestor: miasto Szczecinek), rozbudowa infrastruktury turystycznej Mysiej Wyspy na Jeziorze Trzesiecko w Szczecinku (inwestor: miasto Szczecinek), budowa pomostów i ustawienie tablic w Zatoce Cichej w Bornym Sulinowie (inwestor: gmina Borne Sulinowo), zagospodarowanie przestrzeni wokół Jeziora Myśliborskiego w Myśliborzu (inwestor: gmina Myślibórz), zagospodarowanie przestrzeni wokół Jeziora Myśliborskiego w miejscowości Czółnów (inwestor: gmina Myślibórz), budowa bazy hotelowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą nad Jeziorem Myśliborskim w Myśliborzu (inwestorzy prywatni), rozwój infrastruktury dla turystyki wodnej nad Jeziorem Barlineckim (inwestor: gmina Barlinek), stworzenie sportowej ligi żeglarskiej nad Jeziorem Morzycko w Moryniu (inwestor: gmina Moryń), doposażenie kąpieliska nad Jeziorem Morzycko w przystań i wypożyczalnię sprzętu wodnego (inwestor: gmina Moryń), budowa Geoparku w Moryniu (inwestor: gmina Moryń), zagospodarowanie terenu nad Jeziorem Wądół (inwestor: gmina Lipiany), zagospodarowanie turystyczne Jeziora Karsko Wielkie (inwestor: gmina Nowogródek Pomorski), przebudowa i rozbudowa ośrodka wypoczynkowego nad Jeziorem Karsko Wielkie (inwestorzy prywatni), zagospodarowanie brzegów Jeziora Miejskiego w Trzcińsku Zdroju (inwestor: gmina Trzcińsko Zdrój), turystyczne zagospodarowanie Jeziora Raduń w Wałczu (inwestor: miasto Wałcz). Dodatkowo, w oparciu o analizę potencjału rekomendowane są następujące działania: budowa i modernizacja dróg dojazdowych do jezior (np. do Jeziora Wierzchowo, Jeziora Duży Pełcz, Jeziora Betyń (Bytyń) Wielki, zapewnienie bezpieczeństwa łodziom cumującym w przystaniach,

136 rozwijanie oferty lokali gastronomicznych w bezpośrednim sąsiedztwie przystani, wprowadzenie jednolitego oznakowania przystani na jeziorach środkowej części Województwa Zachodniopomorskiego, w tym w szczególności oznakowanie dróg dojazdowych do jezior (analiza wykazała, że jest z tym obecnie duży problem i turyści mają problem z trafieniem na właściwą drogę), dążenie do poprawienia estetyki przestrzeni wokół jezior (szczególnie miejskich), tak jak robią to: miasto Szczecinek, gmina Barlinek, miasto Wałcz (wskazane jest podjęcie takich działań w Czaplinku, Gudowie), rozwój uzupełniającej infrastruktury w zakresie turystyki aktywnej, rekreacji i sportu, dostępnej dla żeglarzy korzystających z przystani i marin obszaru realizacji Programu. Wymienione inwestycje powinny być realizowane przez samorządy gminne, powiatowe, Województwo Zachodniopomorskie, organizacje wspierające rozwój turystyki, inwestorów prywatnych. Działanie operacyjne 2.3: Budowa, rozbudowa i modernizacja szlaków kajakowych Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: W planach samorządów lokalnych i inwestorów prywatnych ujęte zostały następujące inwestycje: budowa małej infrastruktury turystycznej w miejscach biwakowych na szlaku kajakowym Drawy wraz z oznakowaniem szlaku (inwestor: DPN), budowa pomostu nad Jeziorem Drawsko w Kluczewie (inwestor: gmina Czaplinek), budowa przystani kajakowej nad Jeziorem Grażyna w Drawnie (inwestorzy prywatni), budowa przystani kajakowej nad Jeziorem Lubie w Gudowie (inwestor: gmina Drawsko Pomorskie), zagospodarowanie brzegów rzeki Drawy na terenie gminy Drawsko Pomorskie (inwestor: gmina Drawsko Pomorskie), budowa przystani kajakowej nad rzeką Drawą w Drawsku Pomorskim (inwestorzy prywatni), zagospodarowanie terenów nad rzeką Drawą w Złocieńcu (inwestor: gmina Złocieniec) utworzenie wypożyczalni kajaków nad Jeziorem Wielimie w Gwdzie Wielkiej (inwestor: gmina wiejska Szczecinek), udrożnienie kanału rzeki Nidzica i dostosowanie do potrzeb turystyki kajakowej (inwestor: miasto Szczecinek), budowa infrastruktury turystycznej i oznakowania na szlaku wodnym rzeki Piławy (inwestor: gmina Borne Sulinowo), rozwój infrastruktury dla turystyki wodnej nad Jeziorem Barlineckim (inwestor: gmina Barlinek), zagospodarowanie szlaku kajakowego Płoni na terenie gminy Przelewice (inwestor: gmina Przelewice), odnowienie szlaku Wałecka Pętla Kajakowa (inwestorzy: miasto Wałcz i MOSiR Wałcz), budowa przystani kajakowej i miejsc biwakowych nad rzeką Cieszynką (inwestor: gmina Człopa), zagospodarowanie terenu wokół zalewu retencyjnego Połczyn Zdrój na rzece Wogrze (inwestor: gmina Połczyn-Zdrój), zagospodarowanie turystyczne obszarów dorzecza Parsęty: powstało do tej pory 6 stanic kajakowych (2 w gminie Białogard, w mieście Białogard, w gminie Dygowo, w gminie Grzmiąca i w gminie Karlino), zakupiono kajaki, w następnym (planowanym do realizacji) etapie zbudowane zostaną 3 przystanie kajakowe na Parsęcie i Radwi, 5 stanic na jeziorach zlokalizowanych w dorzeczu Parsęty, elementy małej architektury, zakupione zostaną kajaki, przyczepy do przewozu kajaków (inwestor: Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty), utrzymanie przystani kajakowej przy ul. Nabrzeżnej w Karlinie (inwestor: gmina Karlino), budowa przystani kajakowej przy ul. Kościuszki w Karlinie (inwestor: gmina Karlino), zagospodarowanie terenów nad Parsętą (inwestor: gmina Karlino), zagospodarowanie terenów przy Wyspie Biskupiej w Karlinie (inwestorzy prywatni), budowa przystani kajakowej w miejscowości Duble na Parsęcie (inwestor: gmina Tychowo), budowa przystani kajakowych na terenie gminy Białogard na Parsęcie (inwestor: gmina wiejska Białogard), budowa 4 przystani kajakowych na Redze: w Płotach, Gryficach, Trzebiatowie i Mrzeżynie; realizacja projektu jest na ukończeniu (inwestor: powiat gryficki), budowa przystani kajakowych na rzece Redze wraz z polami namiotowymi na terenie powiatu łobeskiego; wybrano lokalizacje m.in. w: Łobzie, Unimiu, Łagiewnikach (inwestor: powiat łobeski), budowa pomostów i przystani przystankowych dla kajakarzy na Redze (inwestor: powiat łobeski), utworzenie Papieskiego Szlaku Kajakowego (inwestor: powiat łobeski), powstanie wypożyczalni kajakowych na terenie powiatu łobeskiego (inwestorzy prywatni), budowa stanicy kajakowej w Resku (inwestorzy prywatni). Dodatkowo, w oparciu o analizę potencjału rekomendowane są następujące działania: zapewnienie toalet we wszystkich miejscach postojowych na szlakach kajakowych, stanicach, przystaniach najlepiej byłoby, gdyby były to toalety typu toy-toy, które zostaną zaplanowane na poziomie regionalnym na wszystkich szlakach kajakowych; proponowani partnerzy: samorządy gminne i powiatowe, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, DPN, Drawski Park Krajobrazowy, PTTK, inwestorzy prywatni, rozbudowa przystani nad Regą w powiecie gryfickim o zaplecze noclegowe, gastronomiczne, prysznice

137 z ciepłą wodą; proponowani partnerzy: powiat gryficki, gminy powiatu gryfickiego, organizacje pozarządowe, PTTK, inwestorzy prywatni, zbudowanie stanicy kajakowej i wyznaczenie zejścia do wody dla kajakarzy w Sikorach nad Jeziorem Komorze (jest to teren Drawskiego Parku Krajobrazowego i kajakarze mają problem z biwakowaniem); w tej miejscowości jest granica działu wód Drawy i Piławy - występuje różnica wysokości, uniemożliwiająca przepłynięcie z Jeziora Żerdno na Jezioro Komorze; proponowani partnerzy: gmina Czaplinek, powiat drawski, Drawski Park Krajobrazowy, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, PTTK, inwestorzy prywatni, budowa centrum kajakowego nad Jeziorem Drawsko; proponowani partnerzy: samorządy gminne i powiatowe, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, PTTK, inwestorzy prywatni, budowa przystani i stanic kajakowych na obszarze Pojezierza Myśliborskiego: nad Jeziorem Myśliborskim, nad Jeziorem Barlineckim, na szlakach kajakowych Myśli i Płoni (miejsca do doprecyzowania); samorządy gminne i powiatowe, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, PTTK, inwestorzy prywatni, wprowadzenie ułatwień dla kajakarzy w miejscach przenosek (na podstawie zgromadzonych informacji, kajakarze muszą przedostawać się przez często gęste zarośla i nieoczyszczone, nierówne i kamieniste podłoże); proponowani partnerzy: samorządy gminne i powiatowe, Województwo Zachodniopomorskie, RZGW, PTTK, inwestorzy prywatni, zapewnienie systemu wózków do transportu kajaków (wózki takie były popularne na szlakach kajakowych na tych terenach przed drugą wojną światową) pomiędzy poszczególnymi jeziorami, przeszkodami; takie wózki mogłyby być uwzględnione w projektach dotyczących budowy przystani i stanic kajakowych, składanych przez samorządy lokalne, organizacje pozarządowe i przedsiębiorców. Działanie operacyjne 2.4: Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury dla wędkarzy. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: budowa pomostów drewnianych do wykorzystania przez wędkarzy nad Jeziorem Drawsko w Kluczewie i nad Jeziorem Srebrnym w Nowym Drawsku (inwestor: gmina Czaplinek), budowa pomostów wędkarsko rekreacyjnych na Jeziorze Świdno Sarcze w Jeleniu (inwestor: Stowarzyszenie Miłośników Sołectwa Jeleń, gmina Borne Sulinowo), uruchomienie statku turystyczno wędkarskiego po Jeziorem Pile (inwestor prywatny), udostępnienie zasobów Drawieńskiego Parku Narodowego dla wędkarzy (inwestor: DPN), budowa przystani wędkarskiej nad Jeziorem Giżyno (inwestor: gmina Kalisz Pomorski), budowa pomostów wędkarskich na Jeziorze Bobrowo Wielkie w Kaliszu Pomorskim (inwestor: gmina Kalisz Pomorski), renowacja stawu wiejskiego w Dębsku, gmina Kalisz Pomorski (inwestor prywatny), zagospodarowanie terenów wokół zbiornika retencyjnego Połczyn-Zdrój budowa pomostów dla wędkarzy (inwestor: gmina Połczyn Zdrój), budowa bazy agroturystycznej w Gospodarstwie Rybackim Rybakówka w gminie Nowogródek Pomorski (inwestorzy prywatni), zagospodarowanie stawów w miejscowości Stokowo w gminie Dygowo (inwestorzy prywatni), zagospodarowanie Jeziora Woświn (inwestor: gmina Węgorzyno), tworzenie gospodarstw agroturystycznych nad Regą (inwestorzy prywatni). Dodatkowo, w oparciu o analizę potencjału rekomendowane są następujące działania: budowa stanic wędkarskich nad Drawą, Parsętą, Regą i jej dopływami; proponowani partnerzy: samorządy lokalne, Województwo Zachodniopomorskiego, Drawski Park Krajobrazowy, Drawieński Park Narodowy, RZGW, PZW, Gospodarstwa Rybackie, budowa stanic wędkarskich nad jeziorami Pojezierza Myśliborskiego (m.in.: Myśliborskie, Barlineckie), modernizacja przystani rybackiej nad Jeziorem Płoń; proponowani partnerzy: samorządy lokalne Pojezierza Myśliborskiego, Województwo Zachodniopomorskiego, RZGW, PZW, Gospodarstwa Rybackie, budowa stanic wędkarskich nad jeziorami Pojezierza Wałeckiego (jeziora i lokalizacje do ustalenia przez właściwe podmioty); proponowani partnerzy: samorządy lokalne Pojezierza Wałeckiego, Województwo Zachodniopomorskiego, RZGW, PZW, Gospodarstwa Rybackie, budowa zaplecza małej infrastruktury dla wędkarzy (miejsca postojowe, ławki, kosze na śmieci, itp.), zapewnienie zaplecza sanitarnego, główne toalet typu toy-toy (na szlakach kajakowych mogą to być te same toalety, co dla kajakarzy); proponowani partnerzy: samorządy lokalne, Województwo Zachodniopomorskiego, Drawski Park Krajobrazowy, Drawieński Park Narodowy, RZGW, PZW, Gospodarstwa Rybackie. Działanie operacyjne 2.5: Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury dla innych segmentów turystyki wodnej. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: zagospodarowanie plaży miejskiej nad Jeziorem Okra rekreacja wodna (inwestor: gmina Drawsko Pomorskie), budowa plaży nad Jeziorem Lubie w Gudowie rekreacja wodna (inwestor: gmina Drawsko Pomorskie), zagospodarowanie terenów wokół zalewu retencyjnego Połczyn Zdrój rekreacja wodna (inwestor: gmina Połczyn Zdrój),

138 rozbudowa małej infrastruktury w obrębie jezior i rzek gminy Połczyn Zdrój rekreacja wodna (inwestor: gmina Połczyn Zdrój), rewitalizacja plaży miejskiej nad Jeziorem Morzycko w Moryniu rekreacja wodna (inwestor: gmina Moryń), zagospodarowanie do celów rekreacyjnych brzegu Jeziora Barlineckiego rekreacja wodna (inwestor: gmina Barlinek), zagospodarowanie turystyczne Jeziora Jeleńskiego i Jeziora Chojna rekreacja wodna (inwestor: gmina Chojna), zagospodarowanie turystyczne Jeziora Karsko Wielkie rekreacja wodna (inwestor: gmina Nowogródek Pomorski), rewitalizacja plaży w Strzeszowie rekreacja wodna (inwestor: gmina Trzcińsko Zdrój), turystyczne zagospodarowanie Jeziora Raduń w Wałczu rekreacja wodna (inwestor: miasto Wałcz), zagospodarowanie i dojazd do plaży miejskiej w Tucznie rekreacja wodna (inwestor: gmina Tuczno), budowa małej infrastruktury turystycznej nad jeziorami Szczuczarz i Trzebin rekreacja wodna (inwestor: gmina Człopa), stworzenie bazy dla płetwonurków nad Jeziorem Morzycko nurkowanie (inwestor: gmina Moryń). Dodatkowo, w oparciu o analizę potencjału rekomendowane są następujące działania: stworzenie baz dla płetwonurków nad Jeziorem Pile w Bornym Sulinowie, oddziału bazy ZCTN Octo nad Jeziorem Komorze, nad Jeziorem Barlineckim w Barlinku; proponowani partnerzy: samorządy lokalne, Województwo Zachodniopomorskiego, RZGW, stworzenie Zachodniopomorskiego Centrum Windsurfingu i Kitesurfingu nad Jeziorem Wielimie w Gwdzie Wielkiej; proponowani partnerzy: gmina Szczecinek, powiat szczecinecki, Województwo Zachodniopomorskiego, RZGW, LGD Partnerstwo Drawy, LGR Partnerstwo Drawy, LOT Pojezierza Drawskiego, inwestorzy prywatni. Działanie operacyjne 2.6: Budowa, rozbudowa i modernizacja ośrodków i centrów sportów wodnych. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: budowa i stworzenie ośrodka sportów wodnych nad Jeziorem Pile w miejscowości Piława (inwestor: Stowarzyszenie Klub Wodny Pile, gmina Borne Sulinowo), stworzenie bazy sportów wodnych nad Jeziorem Strzeszewo (inwestor: gmina Trzcińsko Zdrój), stworzenie centrum sportów wodnych nad Jeziorem Karsko Wielkie (inwestor: gmina Nowogródek Pomorski). Dodatkowo, w oparciu o analizę potencjału rekomendowane są następujące działania: modernizacja bazy Ośrodka Sportów Wodnych nad Jeziorem Drawsko w Czaplinku; proponowani partnerzy: gmina Czaplinek, powiat drawski, stworzenie gminnego centrum sportów wodnych gminy Drawsko Pomorskie nad Jeziorem Lubie w Gudowie (obsługa żeglarzy, kajakarzy, uprawiających rekreację wodną) rozwinięcie projektu zagospodarowania plaży i przystani kajakowej; proponowani partnerzy: gmina Drawsko Pomorskie, powiat drawski, LGD Partnerstwo Drawy, modernizacja i rozwinięcie działalności przez Ośrodek Sportu i Rekreacji nad Jeziorem Myśliborskim w Myśliborzu; proponowani partnerzy: gmina Myślibórz, powiat Myśliborski, LGD Lider Pojezierza, inwentaryzacja potencjału zidentyfikowanych w analizie ośrodków (również prywatnych), przygotowanie planu modernizacji i rozwoju ośrodków zarządzanych przez samorządy lokalne. Działanie operacyjne 2.7: Poprawa funkcjonalności i żeglowności akwenów Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: połączenie jezior Pojezierza Drawskiego (Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej w Szczecinie), udrożnienie kanału Nidzica na szlaku kajakowym Pętla Szczecinecka (inwestor: miasto Szczecinek), odnowienie szlaku Wałecka Pętla Kajakowa (inwestor: miasto Wałcz i MOSiR Wałcz). Dodatkowo, w oparciu o analizę potencjału rekomendowane są następujące działania: połączenie szlaków kajakowych Drawy i Piławy wymaga zbudowania kanału pomiędzy jeziorami Żerdno i Komorze, z uwzględnieniem różnic wysokości, odrębności działu wód, pogłębienie i udrożnienie połączenia Jeziora Pile z Jeziorem Trzesiecko (w wielu źródłach opisany jest szlak kajakowy pomiędzy tymi dwoma jeziorami, łączący szlak kajakowy Piławy z Pętlą Szczecinecką i szlakiem kajakowym Gwdy, jednak w praktyce przepłynięcie tą trasą nie jest możliwe), połączenie kanałem szlaku kajakowego Drawy z rzeką Brzeźnicką Węgorza (dopływ Regi) dorzecza obu rzek oddziela zaledwie 1,5 km, zinwentaryzowanie szlaków pod względem przepustowości na odcinkach szczególnie wąskich, o zarośniętych brzegach i podjęcie we współpracy z Zachodniopomorskim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych działań zaradczych, skoordynowanie informacji z elektrowni wodnych na szlakach kajakowych, aby informacja o czasie poboru i/lub upuszczania wody była ogólnie dostępna. Partnerami w realizacji opisanych zadań i projektów jest przede wszystkim Zachodniopomorski Zarząd Melioracji

139 i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, RZGW w Szczecinie i Poznaniu, Województwo Zachodniopomorskie, samorządy lokalne, na terenie których przepływają rzeki i cieki. Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Bardzo istotnym wsparciem w realizacji Programu będzie opracowanie i sukcesywne budowanie marki Pojezierze Zachodniopomorskie. Marka objęłaby zakresem oddziaływania cały obszar realizacji Programu, również dorzecza Parsęty i Regi, mające swoje źródła na Pojezierzu Drawskim, które stanowiłyby submarki Pojezierza Zachodniopomorskiego. Stałaby się ona integralną częścią szerszej koncepcji budowy marki turystycznej Zachodniopomorska Kraina Wodna. Marka Pojezierze Zachodniopomorskie oparta zostanie na programie zaproponowanych markowych produktów turystycznych i innych produktów, w tym imprez i wydarzeń, które są realizowana na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Marka Pojezierze Zachodniopomorskie obejmować będzie szereg działań, które mają docelowo wyróżnić turystykę wodną na obszarze realizacji Programu. Ważnym elementem budowy marki będą inicjatywy, wskazujące na wysoką jakość infrastruktury i oferty turystycznej w zakresie śródlądowej turystyki wodnej. Jakość będzie jednym z podstawowych wyznaczników marki. Jej powstanie warunkuje stworzenie sieci współpracy wszystkich partnerów, działających na obszarze oddziaływania marki. Dlatego tak istotne jest stworzenie modelu współpracy oraz podjęcie zintegrowanych działań promocyjnych. Opisane aspekty znajdują odzwierciedlenie w celach, rozwiniętych w poniższych tabelach. Warto mieć na uwadze, że zbudowanie marki Pojezierza Zachodniopomorskiego jest inicjatywą, obejmującą swoim zakresem wszelkie działania na rzecz rozwoju turystyki wodnej. Dotyczy to w szczególności budowy i modernizacji infrastruktury dla turystyki wodnej i kształtowania na jej bazie oferty turystycznej. Proponowana marka ma spajać rozwój i promocję turystyki wodnej, w ramach celów, działań, zadań i projektów przewidzianych w Programie. Tabela 40: Opis działań i zadań w ramach celu: Opracowanie i wdrożenie wspólnej marki turystycznej w ramach Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej Cel rozwijający 3 (szczegółowy): Opracowanie i wdrożenie wspólnej marki turystycznej w ramach Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej Działanie operacyjne 3.1: Przygotowanie do budowy marki Pojezierze Zachodniopomorskie, obejmującej Pojezierze Drawskie, Myśliborskie, Wałeckie oraz dorzecza Parsęty i Regi. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: opracowanie koncepcji i programu marki Pojezierze Zachodniopomorskie, objęcie marką systemu markowych produktów turystycznych (opisanych w prezentacji działań i zadań dla celu rozwijającego nr 1), połączenie marki Pojezierza Zachodniopomorskiego z marką Zachodniopomorska Kraina Wodna oraz markami równoległymi (m.in. marka Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego ), oparcie się marki na wartościach zawartych w marce Województwa Zachodniopomorskiego Zachodniopomorskie morze przygody, przygotowanie spójnego systemu identyfikacji wizualnej, obejmującej wskazane obszary oddziaływania marki, uwzględniającego jej specyfikę i przewidującego zestaw nośników adekwatnych do odbiorców (związanych z turystyką wodną), np. specjalne mapy nieprzemakalne, oznakowanie przystani, szlaków, obiektów dla turystyki wodnej, centrów informacji turystycznej (należy przygotować się również do licencjonowania marki podmiotom komercyjnym poprzez udostępnienie identyfikacji wizualnej w formie licencji, dlatego przewidzieć trzeba również nośniki specjalne: żagle, różne rodzaje łodzei, kajaki, deski surfingowe, inne sprzęty do uprawiania sportów wodnych, odzież sportową, itp.), powołanie partnerstwa dla marki. Działanie operacyjne 3.2: Zaplanowanie specjalnych inicjatyw firmujących markę Pojezierze Zachodniopomorskie. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: przygotowanie systemu certyfikacji jakości przystani żeglarskich i kajakowych, premiowanie podmiotów obsługujących segmenty turystyki wodnej za wyróżniające działania, wpisujące się w markę, wdrożenie systemu certyfikacji szlaków kajakowych (dla rodzin, dla początkujących, dla sportowców, ekstremalne, wyjątkowe, itp.),

140 inicjowanie akcji Pojezierze Zachodniopomorskie na cztery pory roku, realizacja całorocznej oferty imprez związanych z turystyką wodną, firmowanie działalności centrów obsługi turystyki wodnej, wodnej informacji turystycznej, oparcie marki na centrach sportów wodnych, jako jednego z istotnych filarów marki, opracowanie i wdrożenie systemu bezpieczeństwa na akwenach objętych oddziaływaniem marki. Działanie operacyjne 3.2: Wdrażanie programu marki Pojezierze Zachodniopomorskie. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: wybór katalogu miejsc, wydarzeń, osób, produktów, które firmować będą markę Pojezierze Zachodniopomorskie, opracowanie programu komunikacji marki, spójne wdrażanie marki i zaproponowanych markowych produktów turystycznych, opracowanie planu wdrażania i komunikacji marki określenie celów, terminów, źródeł finansowania, wskaźników, zaplanowanie i realizacja kampanii promocyjnych w ramach wdrażania marki, przygotowanie modelu współpracy w ramach wdrażania marki, określenie lidera marki dobrze byłoby, aby tej roli podjęło się Województwo Zachodniopomorskie, we współpracy w liderami lokalnymi z obszaru realizacji Programu, pozyskanie silnych partnerów komercyjnych, z pozytywnym wizerunkiem korespondującym z założeniami marki Pojezierze Zachodniopomorskie ; chodzi również o pozyskanie licencjobiorców i sponsorów, którzy będą wspierać nasycanie marki. Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Dla działań związanych z marką Pojezierze Zachodniopomorskie proponowani są następujący partnerzy: Województwo Zachodniopomorskie, ZROT, samorządy lokalne, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, LOT-y obszaru objętego oddziaływaniem marki, inne organizacje pozarządowe, wspierające rozwój turystyki na poziomie lokalnym, w tym związki i zrzeszenia gmin, PTTK, WOPR, LGD i LGR, lokalna branża turystyczna, w szczególności podmioty obsługujące segmenty turystyki wodnej, media. Wymienieni partnerzy powinni wspierać budowę i promocję marki Pojezierze Zachodniopomorskie oraz działania promocyjne, wspierające nasycanie marką. Istotne znaczenie ma spójna prezentacja w ramach marki oferty turystyki wodnej Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Nie chodzi tu tylko o spójność wizualną, ale o wysoką wartość merytoryczną, redakcyjną i użytkową oraz jakość wydawniczą. W zintegrowanym systemie promocji powinna zostać uwzględniona segmentacja rynku turystyki wodnej, przedstawiona w dalszej części Programu. Powinno się zatem uwzględnić potrzebę opracowania odrębnych linii promocyjnych dla żeglarzy, kajakarzy, uprawiających inne sporty wodne (płetwonurków, windsurferów), osób zainteresowanych rekreacją i wypoczynkiem nad wodą, rodzin z dziećmi, sportowców, itp. Proponowane grupy narzędzi i kanałów promocyjnych w ramach poszczególnych kanałów promocyjnych przedstawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 41: Opis działań i zadań w ramach celu: Zapewnienie systemu zintegrowanej komunikacji marketingowej (promocji) turystyki wodnej Cel rozwijający 4 (szczegółowy): Zapewnienie systemu zintegrowanej komunikacji marketingowej (promocji) turystyki wodnej Działanie operacyjne 4.1: Budowa zintegrowanego systemu promocji marki Pojezierze Zachodniopomorskie i markowych produktów turystycznych w zakresie turystyki wodnej. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: przygotowanie i wdrażanie programu zintegrowanej komunikacji, obejmującej promocję marki Pojezierze Zachodniopomorskie i markowych produktów turystycznych, objęcie promocją obszaru jako całości, zaplanowanie promocji poszczególnych krain, produktów wspólnych, jak i produktów odrębnych wypracowanie formuły niekonkurencyjnego współistnienia w ramach spójnej koncepcji, spiętej marką Pojezierza Zachodniopomorskiego, wyznaczenie centrum koordynacji zintegrowanych działań promocyjnych lub powierzenie promocji podmiotowi zewnętrznemu, zaangażowanie przedsiębiorców turystycznych, szczególnie obsługujących segmenty turystyki wodnej w działania w ramach zintegrowanej promocji,

141 zaplanowanie zróżnicowanych narzędzi promocji, w tym narzędzi niestandardowych: budowanie wizerunku za pomocą portali społecznościowych, specjalistycznych imprez targowych, eventów i akcji społecznościowych (konkursy, dialog z adresatami marki i markowych produktów turystycznych), budowa funkcjonalnej, przejrzystej, prostej w nawigacji i często aktualizowanej strony internetowej organizacja na wybranych rynkach geograficznych promocji za pomocą evenetów dot. turystyki wodnej, informujących o ofercie pojezierzy i dorzeczy, zachęcających do odwiedzania obszaru i skorzystania z jego oferty, podjęcie działań o charakterze wybitnie wizerunkowym badania wskazują, że obszar tej części Województwa Zachodniopomorskiego jest jeszcze nadal stosunkowo słabo identyfikowalny, skojarzenia zaś dotyczą przede wszystkim piękna krajobrazu i infrastruktury turystycznej o dość niskim poziomie; proponowane działania: pozyskanie ambasadorów, tworzenie profili na portalach społecznościowych, marketing wirusowy, szeptany, prezentacje branżowe, prezentacje w centrach handlowych, study tours i studypress, artykuły sponsorowane, przygotowanie tematycznych prezentacji, adresowanych do poszczególnych segmentów turystycznych, wdrożenie karty turystycznej, za pomocą której byłaby możliwość sprzedawania pakietów turystycznych i nawiązanie kontaktów z lokalnymi touroperatorami, którzy będą zainteresowani sprzedażą pakietów ofert śródlądowej turystyki wodnej, położenie dużego nacisku na czytelną i skuteczną reklamę zewnętrzną oraz system oznakowania turystycznego jezior, szlaków, przystani, atrakcji (znaki zgodne z wytycznymi PTTK, mapy, tablice, itp.). Działanie operacyjne 4.2: Stworzenie centrów obsługi ruchu turystycznego w najważniejszych miastach obszaru (Szczecinek, Czaplinek, Drawsko Pomorskie, Wałcz, Myślibórz, Barlinek, Białogard, Świdwin, Łobez, Gryfice). 146 Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: zaplanowanie centrów na bazie istniejących informacji turystycznych lub stworzenie nowych podmiotów, zaplanowanie głównych, subregionalnych centrów obsługi ruchu turystycznego, które koncentrowałyby się na ofercie podstawowej, ale równocześnie informowałyby o całym potencjale turystycznym danego obszaru; takie centra mogłyby znajdować się w: Czaplinku, Szczecinku, Myśliborzu, Barlinku, Wałczu, Białogardzie, Łobzie, Gryficach, stworzenie punktów wodnej informacji turystycznej, w tym punktów przy akwenach, przygotowanie i wdrożenie internetowego systemu informacji turystycznej zapewnienie jak najszerszego dostępu do analogowej i cyfrowej informacji turystycznej i kontynuacja wprowadzania nowoczesnych technologii w komunikacji z turystami: nawigacja GPS, hot-spoty, powiadamianie sms-em i na telefon komórkowy, włączenie centrów i punktów IT w proces promocji markowych produktów turystycznych, sieciowanie oferty turystycznej i sprzedaż pakietów, np. jako agent, wdrożenie narzędzia komunikacji z branżą turystyczną (rodzaj komunikatora, inspirowanego systemem Info-tour), w celu gromadzenia i przetwarzania aktualnych informacji, przekazywania turystom zmian, organizacji zadań operacyjnych dot. współpracy, wypracowanie standaryzacji obsługi segmentów turystyki wodnej w centrach i punktach obsługi ruchu turystycznego, wprowadzenie narzędzi pomiaru efektywności i skuteczności działań prowadzonych przez informację turystyczną, w tym wielkość obsłużonego ruchu turystycznego, zapewnienie systemu wsparcia i szkoleń personelu informacji turystycznej, w celu zapewnienia wysokich standardów obsługi. Działanie operacyjne 4.3: Wprowadzenie systemu badań marketingowych na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: 145 Badania modelu zachowań turystów odwiedzających Województwo Zachodniopomorskie pokazały, że Internet jest podstawowym źródłem pozyskiwania informacji przez turystów. Tą tezę potwierdzają również konsultacje z branżą turystyczną, która koncentruje swoje działania promocyjne właśnie na internetowych narzędziach komunikacji z docelowym klientem, czyli turystą. Istotne znaczenie w ramach projektu miałoby powiązanie informacji publikowanych przez samorządy lokalne, organizacje pozarządowe i podmioty branży turystycznej w ramach integrowanego internetowego systemu informacji turystycznej. 146 W działaniu tym uwzględnione zostały wytyczne Koncepcji funkcjonowania systemu informacji turystycznej w Województwie Zachodniopomorskim,

142 wprowadzenie systemu systematycznego monitoringu ruchu turystycznego na obszarze objętym Programem chodzi o wypracowanie wystandaryzowanych narzędzi, które pozwolą na porównywanie wyników badań (obecnie część gmin prowadzi takie badania w własnym zakresie, własnymi siłami, równolegle realizowane są regionalne badania ruchu turystycznego, zlecone przez Województwo Zachodniopomorskie), wdrożenie skutecznej metody realizacji badań przez samorządy lokalne i organizacje turystyczne, w celu zapewnienia wiarygodności, reprezentatywności i porównywalności, nawiązanie współpracy z lokalnymi i regionalnymi jednostkami uczelnianymi, w celu zapewnienia poprawności przygotowania narzędzi badawczych i przeprowadzenia badań oraz wsparcie się w realizacji badań studentami i uczniami lokalnych szkół (np. w ramach praktyk, stażów), wprowadzenie systemu badania potrzeb i uwarunkowań funkcjonowania lokalnej branży turystycznej, w szczególności podmiotów obsługujących segmenty turystyki wodnej, przeprowadzenie szkoleń dla pracowników informacji turystycznej, lokalnej branży turystycznej i innych podmiotów zaangażowanych w realizację opisywanego działania w zakresie gromadzenia i przetwarzania informacji marketingowej od turystów, prowadzenie badań w systemie całorocznym, z uwzględnieniem poszczególnych pór roku chodzi o poznanie potrzeb, preferencji turystów odwiedzających obszar pojezierzy i dorzeczy poza sezonem letnim i podjęcia działań korygujących w celu zwiększania atrakcyjności oferty, zapewnienie źródeł finansowania badań w systemie cyklicznym i całorocznym poprzez składanie wspólnych projektów do LGD i LGR (podmioty te mają jeszcze do dyspozycji środki z programów UE Leader+ i PO RYBY, które mogą stanowić bieżące wsparcie realizowanych przedsięwzięć). Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Zbudowanie partnerstwa na rzecz rozwoju i promocji turystyki wodnej jest koniecznym warunkiem realizacji działań przewidzianych w poszczególnych celach. Rozwój infrastruktury turystycznej wymaga zaangażowania kapitału prywatnego i długoterminowej współpracy pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym. Stroną inicjującą partnerstwo powinny być jednostki samorządowe. Analiza pokazała, że branża turystyczna jest zniechęcona trudnościami biurokratycznymi, oczekuje od władz lokalnych rzeczywistego wsparcia i pomocy w rozwiązywaniu różnych problemów administracyjnych. Potrzebuje zaangażowania w realizację projektów zagospodarowania turystycznego, w tym wspólnego pozyskiwania środków unijnych. Niektóre gminy wypracowały taki model współpracy (np. miasto Szczecinek). Niebagatelną rolę w budowaniu partnerstwa na rzecz turystyki odgrywają organizacje pozarządowe, w tym LOT-y. Na terenie Województwa Zachodniopomorskiego realizowano projekt, którego celem było inicjowanie tworzenia nowych organizacji tego typu. Nie wszędzie udało się jednak stworzyć LOT. Analiza pokazała, że jest ciągle jeszcze duże zapotrzebowanie na organizacje turystyczne, które działając zgodnie z Ustawą o Polskiej Organizacji Turystycznej, będą skupiać samorządy lokalne, branże turystyczną i turystyczny samorząd gospodarczy. Dlatego rekomendowane będzie utworzenie wspólnej Lokalnej Organizacji Turystycznej Pojezierza Zachodniopomorskiego. Powinna ona skupiać wszystkie do tej pory funkcjonujące organizacje, wspierać ich funkcjonowanie i rozwój oraz łączyć je w sieć. Pozwoli to osiągnąć efekt synergii w działaniach na rzecz lokalnego rozwoju turystycznego. Informacje dot. przyszłego okresu programowania środków unijnych pozwalają jednak przypuszczać, że uprzywilejowaną pozycję będą miały klastry. W Województwie Zachodniopomorskim istnieje prężnie funkcjonujący klaster turystyczny, który skupia przede wszystkim podmioty Pasa Nadmorskiego. Część Regionu, objęta niniejszym Programem jest słabo reprezentowana. W ramach Programu rozwoju infrastruktury portów i przystani żeglarskich Województwa Zachodniopomorskiego w regionie Odry, Zalewu Szczecińskiego i wybrzeża Morza Bałtyckiego rekomendowane było powstanie Klastra Turystycznego Ujścia Odry. W roku bieżącym opracowana została analiza funkcjonowania klastrów w Regionie, pn. Istniejące klastry i inicjatywy klastrowe w województwie zachodniopomorskim, w którym scharakteryzowane zostało funkcjonowanie m.in. klastra turystycznego. Według tego opracowania Województwo Zachodniopomorskie cechuje się ponadprzeciętnym poziomem rozwoju inicjatyw w sferze turystyki. Występuje tu wiele przykładów współpracy. Jest to zjawisko powszechne w ramach

143 łańcucha wartości. 147 W ramach opracowywanego Programu rekomendowane jest zbudowanie Klastra Turystycznego Pojezierze Zachodniopomorskie, skupiającego branżę turystyczną. Powinny być kontynuowane działania z zakresu edukacji turystycznej i marketingowej samorządów lokalnych i branży turystycznej. Propozycje działań w ramach programu współpracy partnerskiej na rzecz rozwoju turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu przedstawia poniższa tabela. Tabela 42: Opis działań i zadań w ramach celu: Zbudowanie partnerstwa na rzecz rozwoju i promocji śródlądowej turystyki wodnej Cel rozwijający 5 (szczegółowy): Zbudowanie partnerstwa na rzecz rozwoju i promocji śródlądowej turystyki wodnej Działanie operacyjne 5.1: Opracowanie i wdrożenie programu partnerstwa na rzecz rozwoju i promocji turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: przygotowanie koncepcyjnych założeń programu (ogólne ramy działania, założenia, rekomendacje), określenie zasięgu i zakresu funkcjonowania partnerstwa, wskazanie podmiotów, które utworzą partnerstwo, rozważenie możliwości i uwarunkowań funkcjonowania partnerstwa jako Klastra Turystycznego Pojezierze Zachodniopomorskie, ocena możliwości funkcjonowania klastra, korzyści z jego utworzenia, ew. zagrożeń dla jego działalności, w oparciu o doświadczenia innych klastrów funkcjonujących w Województwie Zachodniopomorskim, w tym klastra turystycznego, wytypowanie liderów partnerstwa, ew. klastra turystycznego, powołanie partnerstwa, ew. klastra turystycznego, koordynowanie w ramach partnerstwa (ew. klastra turystycznego) rozwoju turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu, koordynowanie w ramach partnerstwa (ew. klastra turystycznego) działań na rzecz wsparcia funkcjonowania branży turystycznej na obszarze realizacji Programu, opracowanie szczegółowego programu współpracy, zasad funkcjonowania, zakresu odpowiedzialności, opracowanie narzędzi i wskaźników monitoringu funkcjonowania partnerstwa, ew. klastra turystycznego. Działanie operacyjne 5.2: Wspieranie tworzenia struktur organizacyjnych pozarządowych organizacji turystycznych. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: przeprowadzenie audytu funkcjonowania LOT-ów obszaru realizacji Programu oraz innych organizacji wspierających rozwój i promocję turystyki (zadanie to powinno zostać zrealizowane z inicjatywy Województwa Zachodniopomorskiego), ocena potrzeb w zakresie tworzenia nowych Lokalnych Organizacji Turystycznych (we współpracy z ZROT-em, ZART-em, Forum Regionów Turystyki), inicjowanie powstawania nowych Lokalnych Organizacji Turystycznych, szczególnie na obszarach słabiej funkcjonujących pod względem turystycznym, stworzenie sieci powiązań pomiędzy Lokalnymi Organizacjami Turystycznymi, znajdującymi się na obszarze realizacji Programu, konsultacja i koordynacja inicjatyw w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych na rozwój turystyczny (w celu uniknięcia konkurowania o te same środki na podobne projekty); rolę taką powinno mieć docelowo partnerstwo na rzecz turystyki, zaś na etapie inicjowania wdrażania Programu jako inicjator wystąpiłoby Województwo Zachodniopomorskie, kontynuacja szkoleń na rzecz Lokalnych Organizacji Turystycznych, wsparcie organizacyjne funkcjonowania Lokalnych Organizacji Turystycznych. Działanie operacyjne 5.3: Opracowanie i wdrożenie modelu wsparcia rozwoju branży turystycznej. Zadania operacyjne i projekty w ramach działania: analiza potrzeb w zakresie wsparcia rozwoju przedsiębiorczości turystycznej przedsiębiorstw działających 147 Istniejące klastry i inicjatywy klastrowe w województwie zachodniopomorskim, konsorcjum badawcze w składzie: Fundacja Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową oraz ICG dr Piotr Tamowicz w ramach projektu systemowego prowadzonego przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego pt. Tworzenie, rozwój i aktualizacja Regionalnej Strategii Innowacyjności Województwa Zachodniopomorskiego w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , Szczecin 2011, s

144 w obszarze turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu (zadanie to powinno zostać zrealizowane z inicjatywy Województwa Zachodniopomorskiego), opracowanie programu wsparcia branży turystycznej (określenie celów i sposobów ich osiągnięcia, zakresu wsparcia, podmiotów koordynujących wspieranie firm sektora turystycznego), wypracowanie narzędzi wsparcia przedsiębiorców turystycznych w zakresie rozwiązywania bieżących problemów funkcjonowania (rozwój inwestycji turystycznych, współpraca z RZGW, DPN, Parkami Krajobrazowymi, innymi instytucjami, pozyskiwanie środków na rozwój), planowania rozwoju, wspólnych działań promocyjnych, rozwijania sieci współpracy pomiędzy podmiotami branży turystycznej, zbudowanie w oparciu o partnerstwo na rzecz rozwoju turystyki modelu wsparcia rozwoju przedsiębiorczości turystycznej i współpracy na rzecz rozwoju turystyki, rozwinięcie systemu szkoleń w zakresie współpracy, opracowywania wspólnych ofert sieciowania produktu turystycznego, budowania marki Pojezierza Zachodniopomorskiego, wspólnej promocji, opracowanie planu pozyskiwania nowych inwestorów w zakresie turystyki wodnej i rozwoju inwestycji turystycznych. Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 2. Odniesienie do regionalnych dokumentów strategicznych Program rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi odwołuje się do strategicznych dokumentów o charakterze regionalnym i krajowym. Najważniejszym punktem odniesienia jest Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 r., w którym w ramach celu strategicznego nr 1 wyodrębniono cel kierunkowy Rozwój i promocja produktów turystycznych Regionu. 148 Cel ten został rozwinięty w Obszarze Priorytetowym I Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 r.. Brzmi on następująco: Rozwój markowych produktów turystycznych Regionu. 149 W ramach tego Obszaru Priorytetowego nadano uprzywilejowane znaczenie turystyce wodnej Działanie I.2.2. Budowa i rozwój produktów markowych turystyki wodnej. 150 Zbudowanie atrakcyjnej oferty markowych produktów turystycznych jest jednym z kluczowych celów opracowywanego Programu. Cel rozwijający 1 (szczegółowy) to Rozwój integrowanej oferty markowych produktów turystycznych w zakresie śródlądowej turystyki wodnej. Cel ten odnosi się również do jednego z elementów Działania I.2.1. Budowa i rozwój produktów turystyki aktywnej i specjalistycznej, w którym jest mowa o rozwoju wędkarstwa (Zadanie I.2.3. Budowa i rozwój produktów turystyki specjalistycznej). W zakresie budowy i rozwoju produktów markowych dla turystyki wodnej w cytowanej Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 r. przewidziano: 151 rozwój szlaków wodnych i ich infrastruktury, stworzenie szlaku wodnego łączącego pojezierza (optymalnie dostępnego dla jachtingu), wykształcenie odpowiednich kadr do obsługi i zarządzania ruchem turystyki wodnej, budowa portów, marin i przystani wodnych, rozwój szlaków (między innymi na Parsęcie, Inie, Drawie, Piławie, Redze), utworzenie wzajemnych powiązań między obszarami turystycznymi Regionu. Oparcie się na markowych produktach turystycznych stanowi motyw przewodni innych równoległych projektów (m.in.: Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego i Zachodniopomorskiego Krajobrazu Rzecznego ). Dotyczy to również obszaru realizacji Programu, Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, 148 Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 r., Województwo Zachodniopomorskie, Szczecin 2005, s Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 r., Zachodniopomorska Regionalna Organizacji Turystyczna, Warszawa Szczecin Koszalin, 2005/2006, aktualizacja, grudzień 2008/2009, s Jw. s Jw. s

145 Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Po Dorzeczu Odry i Pasie Nadmorskim kolejnym krokiem w polityce Województwa Zachodniopomorskiego jest wsparcie rozwoju markowych produktów turystyki wodnej na obszarze pojezierzy i dorzeczy. W Programie przedstawiono propozycję spójnej koncepcji powiązanych ze sobą produktów turystycznych, m.in. Szlak Żeglarski Pojezierza Zachodniopomorskiego. Działania przewidziane w Programie stanowią zatem realizację i rozwinięcie celów zapisanych w cytowanych strategiach Województwa Zachodniopomorskiego. Program jest zgodny z zapisami Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 r. również w zakresie zagospodarowania turystycznego. W Obszarze Priorytetowym IV Kształtowanie przestrzeni turystycznej w poszczególnych celach przewidziano rozwój infrastruktury turystycznej turystyki wodnej. Są to: Działanie IV.1.2 Wsparcie infrastruktury żeglugi śródlądowej i morskiej oraz Działanie IV.1.3 Wsparcie budowy infrastruktury turystyki wodnej i sportów wodnych. 152 Rozwój infrastruktury uwzględniono również w Działaniu IV.3.4 Rozwój infrastruktury przystosowanej do obsługi konkretnego typu turysty tego samego priorytetu. 153 Przewidziany w Programie rozwój zagospodarowania turystycznego wyrażony został w celu rozwijającym 2 (szczegółowym): Budowa nowej i modernizacja istniejącej infrastruktury dla turystyki wodnej. Zgodnie z uzasadnieniem tego celu, rozwój infrastruktury turystyki wodnej jest nieodzownym warunkiem zbudowania atrakcyjnej oferty markowych produktów turystycznych Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. W tym zakresie cel jest zgodny z założeniami zawartymi w Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 r.. W Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 r. za istotne uznano również zagadnienia związane z promocją i współpracą partnerską. Obszar Priorytetowy III Wsparcie marketingowe precyzuje działania związane z kształtowaniem marki, promocją, informacją turystyczną. W celu operacyjnym III.1.2 przewidziano następujące działania: Działanie III.1.1. Opracowanie zintegrowanego systemu promocji markowych produktów Województwa oraz Działanie III.1.2. Kreowanie spójnego wizerunku turystycznego Regionu. 154 Dodatkowo Obszar Priorytetowy III podkreśla znaczenie zintegrowanego systemu informacji turystycznej (Działanie III.2.1 Budowa zintegrowanego analogowego systemu informacji turystycznej, Działanie III.2.2 Budowa zintegrowanego cyfrowego systemu informacji turystycznej oraz Działanie III.2.3. Stworzenie kompleksowej i nowoczesnej bazy informacyjnej o ofercie turystycznej ). 155 Z wymienionymi działaniami, celami i priorytetami korespondują cele wskazane w Programie. Cel rozwijający 3 (szczegółowy): Opracowanie i wdrożenie wspólnej marki turystycznej w ramach Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej, cel rozwijający 4 (szczegółowy): Zapewnienie systemu zintegrowanej komunikacji marketingowej (promocji) turystyki wodnej oraz Cel rozwijający 5 (szczegółowy): Zbudowanie partnerstwa na rzecz rozwoju i promocji śródlądowej turystyki wodnej wpisują się w opracowanie zintegrowanego systemu promocji. Będzie obejmować on swoim zasięgiem obszar oddziaływania Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Przewidziano również zbudowanie systemu informacji turystycznej w zakresie turystyki wodnej. Przewidziane działania mają doprowadzić do poprawy wizerunku turystycznego tego obszaru. W ten sposób Program przyczyni się do realizacji celów strategii turystycznej Województwa Zachodniopomorskiego. 152 Jw. s. 55 i Jw. s Jw. s Jw. s

146 Powiązanie celów Programu z zapisami Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 r. przedstawia schemat na poniższym rysunku. Rysunek 28: Powiązanie celów Programu z dokumentami strategicznymi Województwa Zachodniopomorskiego Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Istotnym punktem odniesienia dla Programu jest Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego W dokumencie tym oprócz przewidzianego do opracowania, wymienionego już Studium drogi wodnej łączącej akweny Pojezierza Drawskiego, zaplanowane zostały inne przedsięwzięcia. W kierunkach zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego, Kierunek 4: Wykorzystanie potencjału turystycznego województwa jako czynnika rozwoju gospodarczego i społecznego znalazły się następujące ustalenia: 157 wykształcenie centrów obsługi ruchu turystyki wodnej w wybranych ośrodkach (Barlinek, Czaplinek, Drawsko Pomorskie, Myślibórz), zapewnienie publicznego dostępu do brzegów rzek i jezior, ograniczenie ich zabudowy i grodzenia. Ma to doprowadzić do wydłużenia sezonu turystycznego w drodze rozwoju niektórych form turystyki, w tym turystyki wodnej. W rekomendacjach znalazł się natomiast zapis o Wykreowaniu turystyki wodnej jako regionalnego produktu turystycznego. 158 Adresatem tych rekomendacji jest Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego i organizacje turystyczne. 156 Wypis z Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego 2010, Diagnozy i ustalenia Planu Zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego dotyczące turystyki, Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej w Szczecinie, Szczecin Jw. s Jw. s

147 Najważniejszy jest jednak zapis dotyczący wykształcenia centrów obsługi turystyki wodnej, odnoszący się w części do kluczowych destynacji Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego. Odwołując się do cytowanego dokumentu, w ramach Programu uwzględniono powstanie centrów we wskazanych miejscach. Dodatkowo przewidziano utworzenie centrów obsługi turystyki wodnej w wybranych miastach dorzecza Parsęty i Regi (ponieważ zgodnie z Planem chodzi o centra śródlądowej turystyki wodnej, nie objęto tymi działaniami miasta i gminy Kołobrzeg oraz gminy Trzebiatów). Rysunek 29: Ujęcie rozwoju turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu w Planie zagospodarowania przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego 2010 Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Program wpisuje się również w Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego, Oś 1. Gospodarka, Innowacje, Technologie oraz Oś 5. Turystyka, kultura i rewitalizacja. Wprawdzie środki w ramach tego programu są na wyczerpaniu jednak samorządy lokalne obszaru objętego Programem realizują inwestycje, które finansowane są głównie z Osi 5 (np. projekty inwestycyjne: Renowacja i modernizacja Zabytkowego Parku Miejskiego w Szczecinku, Turystyczne zagospodarowanie nabrzeża jeziora Raduń w Wałczu, Kajakiem do morza sieć przystani kajakowych ). Oś 5 przewiduje wsparcie dla projektów, które związane są z budową oraz rozbudową infrastruktury turystycznej, m.in. dla turystyki wodnej. Priorytetowe znaczenie mają również programy budowy markowych produktów turystycznych, z uwzględnieniem produktów już istniejących, np. wodne szlaki turystyczne. Projekty turystyczne, muszą wykazać ewidentny, ekonomiczny efekt. Wspierany jest rozwój sieci punktów informacji turystycznej, funkcjonujących w zintegrowanym dla całego województwa systemie regionalnej informacji, a także tworzenie i rozwój spójnego systemu promocji turystycznej. 159 Działania, zadania i projekty ujęte w Programie wpisują się w opisane kryteria wsparcia. Zmierzają one do poprawy jakości, konkurencyjności i atrakcyjności oferty turystyki wodnej w części Województwa Zachodniopomorskiego, objętego oddziaływaniem Programu. Przyczynią się one do rozwoju i wzrostu gospodarczego Regionu i będą miały znaczący efekt ekonomiczny. Jeśli założymy, że w przyszłym okresie programowania w ramach regionalnych programów operacyjnych będą realizowane podobne typy projektów, są duże szanse pozyskania środków na realizację Programu w kolejnej postaci Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego

148 Warto mieć na uwadze, że niniejszy Program wpisuje się również w strategiczne programy, opracowywane na szczeblu ogólnopolskim. Dotyczy to w szczególności Kierunków Rozwoju Turystyki do 2015 r W dokumencie tym uznano, że najważniejszymi (wiodącymi) celami rozwoju turystyki są: wzrost znaczenia ekonomicznego turystyki w rozwoju gospodarczym kraju, wzrost jakości środowiska i życia mieszkańców, współpraca oraz integracja na rzecz turystyki i jej otoczenia w wymiarze społecznym, przestrzennym i ekonomicznym. Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 r. przewidywały Kreowanie i rozwój konkurencyjnych produktów turystycznych, co jest zbieżne z celami opracowywanego Programu rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Dodatkowo, zakładana była Integracja produktów i oferty turystycznej regionów, czemu odpowiadają działania zmierzające do zbudowania zintegrowanej oferty sieciowych markowych produktów turystycznych obszaru objętego oddziaływaniem Programu. Ważnym celem Kierunków Rozwoju Turystyki do 2015 r. był również Rozwój infrastruktury turystycznej oraz Zwiększenie dostępności turystycznej. Również w tym zakresie znaleźć można odniesienia w zakresie planów dotyczących planu zagospodarowania turystycznego pojezierzy i dorzeczy. Reasumując, cele szczegółowe Programu wpisują się w założenia dokumentu wskazującego strategiczne kierunki rozwoju turystyki w Polsce do 2015 r. Warto mieć na uwadze, że Program opracowywany jest w szczególnym momencie. Większość strategicznych dokumentów, planów, programów i środków finansowych znajduje się w końcowej fazie realizacji (np. Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 r. obowiązuje jeszcze przez 4 lata). Jednocześnie kończy się bieżący okres programowania środków unijnych i większość programów ma wyczerpane zasoby. Nowy okres programowania rozpocznie się w 2014 r. i do tego czasu znane będą założenia poszczególnych programów regionalnych, ogólnopolskich, transgranicznych, ponadnarodowych i pozostałych Inicjatyw Wspólnotowych. Wówczas z pewnością aktualizowane będą również strategiczne programy, w tym strategie sektorowe. Ponieważ Program odnosi się do obowiązujących obecnie dokumentów, należy założyć, że być może zajdzie potrzeba ponownego wskazania powiązań. 3. Proponowane działania, zadania i programy operacyjne na rzecz rozwoju turystyki wodnej rozwinięcie Zadania operacyjne i projekty, ujęte w zaproponowanych celach rozwijających (szczegółowych), obejmują zarówno realizowane lub przewidziane do realizacji inwestycje i projekty, jak również wskazane na podstawie analizy potencjału turystycznego przez autorów Programu. Oprócz zidentyfikowanych projektów oraz inwestycji, wskazane są również inne, uzupełniające zadania, które mają na celu zwiększenie atrakcyjności oferty turystycznej Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz dorzeczy Parsęty i Regi. Potrzeba podjęcia tych zadań wynika z kompleksowego i spójnego spojrzenia na rozwój turystyki wodnej, które jest rezultatem przeprowadzonej analizy faktograficznej, dotyczącej potencjału turystycznego, infrastruktury turystycznej i społecznej turystyki wodnej obszaru. Niektóre z zaproponowanych działań, zadań i programów wymagają szczególnego rozwinięcia. Poniżej znajduje się uszczegółowienie wybranych z nich, przedstawionych w formie kart projektów. Inne, jak te dotyczące marki Pojezierza Zachodniopomorskie i markowych produktów turystycznych przedstawione zostaną w następnym rozdziale Programu. 160 Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 r., Ministerstwo Sportu i Turystyki, Warszawa

149 Tabela 43: Karta projektu: Wprowadzenie ułatwień dla kajakarzy w miejscach przenosek oraz zapewnienie systemu wózków do transportu kajaków Karta projektu: Wprowadzenie ułatwień dla kajakarzy w miejscach przenosek oraz zapewnienie systemu wózków do transportu kajaków Działanie operacyjne 2.3: Budowa, rozbudowa i modernizacja zagospodarowania szlaków kajakowych Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Opis projektu: Cel rozwijający 2 (szczegółowy): Budowa nowej i modernizacja istniejącej infrastruktury dla turystyki wodnej Partnerzy: Województwo Zachodniopomorskie, ZROT, RZWG,PTTK, Lokalne Grupy Rybackie i Lokalne Grupy Działania, Lokalne Organizacje Turystyczne, samorządy gminne i powiatowe, inwestorzy prywatni. Cele projektu są następujące: poprawa dostępności i funkcjonalności szlaków kajakowych na rzekach Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi, zwiększenie atrakcyjności szlaków dla początkujących i rodzin poprzez zmniejszenie ich uciążliwości, poprawa bezpieczeństwa korzystania ze szlaków kajakowych, umożliwienie stworzenia sieci szlaków kajakowych, wsparcie w budowaniu markowego produktu turystycznego Zachodniopomorska Kraina Kajakowa. W ramach realizacji projektu proponowane są następujące zadania: szczegółowa inwentaryzacja wszystkich szlaków kajakowych (ew. wykorzystanie informacji z inwentaryzacji przeprowadzonej przez część samorządów, m.in.: gminę Borne Sulinowo, powiat łobeski) w celu wskazania miejsc newralgicznych przenosek i innych przerw ciągłości szlaków, długości przeszkód, ich lokalizacji, charakterystyki terenu organizacji przenoski, ustalenie właściciela terenu położonego w sąsiedztwie przeszkody oraz ewentualne wypracowanie porozumienia, zaplanowanie szczegółowych przedsięwzięć, w tym: - uporządkowania i oczyszczenia trasy przenoski, - rozpoznanie możliwości skrócenia długości trasy przenoski, - oznakowanie przenoski (w ramach projektu oznakowania szlaków kajakowych na obszarze realizacji Programu, - przygotowanie projektu pozyskania środków na zakup wózków do transportu kajaków na szlakach kajakowych, wraz z uwzględnieniem zabezpieczania i przechowywania wózków (wózki powinny być dostępne w punktach ulokowanych na szlakach w miejscu występowania przeszkód, wymagających przenoszenia kajaków), - przygotowanie razem z lokalnym przewoźnikiem oferty przewozu kajaków samochodem z przyczepą na dalsze odległości oraz pomiędzy poszczególnymi szlakami kajakowymi (np. pomiędzy działem wód rzek Drawy i Piławy, na terenie Poligonu Drawskiego); oferta powinna być opisana i dostępna dla turystów w miejscach organizacji spływów oraz w centrach i punktach informacji turystycznej, - realizacja wprowadzania udogodnień, - organizacja działań informacyjno perswazyjnych, które powiadomią turystów i mieszkańców oraz zachęcą do skorzystania z oferty szlaków kajakowych nowych użytkowników. Oferta udogodnień na szlakach kajakowych pozwoli zwiększyć liczbę korzystających ze szlaków o dużej uciążliwości (np. Regi i Parsęty w górnym biegu oraz części szlaku kajakowego Drawy) i stanie się elementem wyróżniającym ofertę szlaków kajakowych Województwa Zachodniopomorskiego. Termin realizacji: Lata Źródła finansowania: PO RYBY, środki własne samorządów, środki DPN, inne źródła Wartość: Do ustalenia Koordynator: Do ustalenia Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne

150 Tabela 44: Karta projektu: Stworzenie Zachodniopomorskiego Centrum Windsurfingu i Kitesurfingu nad Jeziorem Wielimie w Gwdzie Wielkiej. Karta projektu: Stworzenie Zachodniopomorskiego Centrum Windsurfingu i Kitesurfingu nad Jeziorem Wielimie w Gwdzie Wielkiej Działanie operacyjne 2.5: Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury dla innych segmentów turystyki wodnej. Opis projektu Cel rozwijający 2 (szczegółowy): Budowa nowej i modernizacja istniejącej infrastruktury dla turystyki wodnej Partnerzy: gmina Szczecinek, powiat szczecinecki, Województwo Zachodniopomorskiego, RZGW, LGD Partnerstwo Drawy, LGR Partnerstwo Drawy LOT Pojezierza Drawskiego, inwestorzy prywatni. Cele projektu są następujące: wspieranie rozwoju nowych form turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, zwiększenie potencjału w zakresie turystyki wodnej obszaru objętego Programem, zagospodarowanie płytkiego Jeziora Wielimie i wykorzystanie jego potencjału (sprzyjające dla windsurferów wiatry, wielkość akwenu, brak kolizji z żeglarzami z uwagi na małą głębokość Jezioro Wielimie nie nadaje się do żeglowania), wsparcie budowania oferty markowych produktów turystycznych Pojezierza Zachodniopomorskiego. W ramach realizacji projektu proponowane są następujące zadania: wyznaczenie lokalizacji Zachodniopomorskiego Centrum Windsurfingu i Kitesurfingu nad Jeziorem Wielimie z uwzględnieniem istniejącego pomostu pływającego oraz miejsca postojowego, przygotowanie dokumentacji formalnej i pozwolenia na budowę oraz kosztorysu prac, przygotowanie wniosku projektowego w celu aplikacji o środki zewnętrzne, budowa przystani windsurfingu i kitesurfingu: - przygotowanie linii brzegowej Jeziora Wielimie, - doprowadzenie sieci wodociągowej, kanalizacji, energii elektrycznej, - organizacja zaplecza (WC, pryszniców), - zapewnienie infrastruktury uzupełniającej (zaplanowanie miejsca na lokal gastronomiczny, ew. miejsca grillowego), stworzenie zaplecza Zachodniopomorskiego Centrum Windsurfingu i Kitesurfingu nad Jeziorem Wielimie : - budynek klubowy, - punkt WOPR, - miejsca do rekreacji i odpoczynku, - szkółki windsurfingu i kitesurfingu, budowa parkingu w pobliżu Centrum, stworzenie wypożyczalni sprzętu, budowa drogi do przystani od strony Gudowa, stworzenie oznakowania drogi dojazdowej do Jeziora Wielimie i terenu Centrum, uwzględnienie w projekcie działań promocyjnych inwestycji oraz stworzonego produktu. Termin Realizacji Lata Źródła finansowania Budżet powiatu szczecineckiego, budżet gminy szczecinek, środki PO RYBY, środki dostępne w następnym okresie programowania, w tym pochodzące z odpowiednika Regionalnego Programu Operacyjnego. Wartość Do ustalenia Koordynator Do ustalenia Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne

151 VII. Koncepcja budowy produktu turystycznego w zakresie turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi w oparciu o potencjał turystyki wodnej 1. Założenia budowy produktu turystycznego opartego na potencjale turystyki wodnej Najważniejszym elementem opracowywanego Programu jest opracowanie koncepcji budowy produktu turystycznego w oparciu o potencjał turystyki wodnej Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Zgodnie z wytycznymi polityki strategicznej Województwa Zachodniopomorskiego w ramach Programu powinna zostać stworzona sieć produktów lub pojedyncze produkty turystyczne, które wejdą w skład markowego produktu turystycznego Zachodniopomorska Kraina Wodna, jako marki turystycznej, obejmującej swoim zasięgiem obszar całego Regionu. Ponieważ Zachodniopomorska Kraina Wodna zaplanowana została do realizacji jako markowy produkt turystyczny, współtworzące ją produkty również powinny stanowić marki turystyczne. Take podejście jest zgodne z zapisami Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 r., które stanowi punkt odniesienia dla Programu. Obejmuje również inne programy, dotyczące rozwoju turystyki wodnej, głównie rozwój produktu turystycznego Zachodniopomorski Szlak Żeglarski wraz z budową jego marki. Oczywistą kontynuacją polityki Województwa Zachodniopomorskiego jest budowa i rozwój nowych produktów turystycznych, łączenie ich w sieć, w ramach istniejących powiązań. Po opracowaniu produktów turystycznych dla Dorzecza Odry i Pasa Pojezierzy kolejnym krokiem jest przygotowanie założeń do ich budowania na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Cel rozwijający 1 (szczegółowy) Programu, czyli Rozwój zintegrowanej oferty markowych produktów turystycznych w zakresie śródlądowej turystyki wodnej, wskazuje na działania i zadania w zakresie przygotowania i wdrożenia produktów turystycznych. Program koncertuje się w szczególności na koncepcji markowych produktów turystycznych, które powinny mieć charakter sieciowy. Niniejszy rozdział zawiera koncepcję budowy produktu turystycznego, który realizuje cele Programu i opiera się na kluczowych zasobach dla rozwoju produktu. Zgodnie z przedstawionym wyżej uzasadnieniem, koncepcja prezentuje zestaw wspólnych markowych produktów turystycznych, łączących wszystkie bądź kilka krain objętych realizacją Programu. Zawiera również propozycje pojedynczych produktów dla poszczególnych gmin, pojezierzy lub dorzeczy. Wszystkie zaproponowane produkty będą połączone wspólną marką Pojezierze Zachodniopomorskie, wchodzącą jako submarka w skład marki turystycznej Zachodniopomorska Kraina Wodna. Propozycja wzajemnych powiązań poszczególnych marek turystycznych przedstawiona zostanie w podrozdziale Wytyczne dla budowania marki turystycznej opartej na potencjale turystyki wodnej. W celu właściwego zrozumienia istoty markowego produktu turystycznego, należy wyjaśnić, jak na potrzeby opracowywanego Programu definiowane są pojęcia związane z produktem turystycznym. Istnieje wiele definicji tego pojęcia. Produkt turystyczny można klasyfikować w sposób bardzo wąski lub bardzo szeroki. W zaproponowanej koncepcji budowy produktu turystycznego opartego na potencjale turystyki wodnej Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi występują następujące kategorie produktów turystycznych: punktowy, liniowy, markowy, sieciowy. Sieciowy produkt turystyczny nawiązuje swoją nazwą i istotą do definicji Polskiej Organizacji Turystycznej

152 Produkt taki był przedmiotem działań podejmowanych w ramach ogólnopolskiego projektu Turystyka Wspólna Sprawa, w którym powstawały programy markowych, sieciowych produktów turystycznych. W ramach wprowadzenia do koncepcji budowy produktu turystycznego, poniżej przedstawiono rozumienie czterech wspomnianych wyżej kategorii produktu turystycznego. Punktowy produkt turystyczny (obiekt) rozumieć należy wg podawanej przez Kaczmarka, Stasiaka i Włodarczyka 161 definicji obiektu, czyli jako jedna, główna atrakcja powiązana z kilkoma usługami towarzyszącymi skupiona w jednym miejscu, obiekcie (np. skansen, park rozrywki, aquapark, centrum handlowe, muzeum, wycieczka do Disneylandu). W tym rozumieniu produktem obszaru objętego Programem może być np. rejs statkiem po Jeziorze Drawsko. Liniowy produkt turystyczny jest specyficznym rodzajem produktu turystycznego, czyli w tym przypadku może to być szlak kajakowy, szlak kajakowo rowerowy, szlak żeglarski. Po odpowiednim zagospodarowaniu, promocji i stworzeniu sieci dystrybucji produkt taki może stać się elementem oferty turystycznej danego obszaru, a z czasem po zdobyciu odpowiedniej renomy produktem markowym. Produkt liniowy składa się z usług i towarów, których podstawę wyznacza trwale oznaczony lub przyjęty ciąg turystyczny przebiegający przez obszary o specyficznych walorach, umożliwiający uprawianie turystyki. Tworzenie szlaków turystycznych o przewodniej tematyce pozwala łączyć obiekty i miejscowości główną ideą myślą przewodnią. Za opracowaniem szlaków powinno nadążać ich wykorzystanie w praktyce dla turystów. Dalszym etapem rozwoju szlaku powinno być doprowadzenie do tego, aby stał się produktem turystycznym, spełniającym podstawowe jego cechy: określoną cenę, pakiet świadczeń, miejsce realizacji i krąg odbiorców. 162 Liniowy produkt turystyczny może być markowym produktem turystycznym. Znamiona takiego produktu mają szlaki kajakowe Pętla Szczecinecka i Wałecka Pętla Kajakowa. Takim produktem jest już obecnie Zachodniopomorski Szlak Żeglarski. Przedstawione podejście zastosowano w koncepcji produktów turystycznych turystyki wodnej, przedstawionej w Programie. Koncepcja sieciowego produktu turystycznego opiera się na założeniu, że stanowi on złożoną konfigurację różnych elementów oferty turystycznej, opartą o różne atrakcje, wydarzenia i imprezy turystyczne, zespolone usługami turystycznymi (usługa noclegowa, gastronomiczna, transportowa, przewodnicka). Również sieciowy produkt turystyczny może stać się markowym produktem turystycznym. Przyjmuje on wówczas postać rozbudowanej, wielopoziomowej struktury, gdzie w ramach brandu produktowego zawarte zostały pakiety usług i dóbr turystycznych, które są dostępne w postaci gotowych do zakupu ofert. Wskazane jest, aby doprowadzić proponowane w ramach Programu produkty turystyczne do tego etapu i zapewnić turyście możliwość nabywania gotowych pakietów. Takie rekomendacje przedstawione w działaniach i zadaniach operacyjnych w rozdziale VI. Produkt turystyczny Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego oraz dorzecza Parsęty i Regi powinien mieć charakter sieciowy i obejmować będzie różne dobra i usługi tematyczne, oferowane przez podmioty obsługi ruchu turystycznego tego obszaru. Markowy produkt turystyczny wyróżniać powinien ofertę turystyczną poprzez dostarczenie wyjątkowych korzyści i wartości, motywujących turystę do skorzystania i zakupu oferty. Istotnymi elementami składowymi markowego produktu turystycznego jest odpowiednia nazwa, wyróżniający zestaw cech, za pomocą których będzie on identyfikowany przez odbiorców, a także koncepcja pozycjonowania, która pozwala na wyróżnienie go na rynku spośród innych produktów. Cechą charakterystyczną markowego produkty turystycznego jest zatem rozbudowana struktura, osadzona na podstawowych, czytelnych w odczytaniu filarach. 161 Kaczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk, Produkt turystyczny", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2005 r. 162 Z. Kruczek, Szlaki jako specyficzny rodzaj produktu turystycznego, w: Droga szlaku lokalnego do produktu turystycznego, Materiały z seminarium, Zawoja 7-8 września 2006 r

153 Filary te związane są z wizją, obietnicą, wartościami i korzyściami dla turystyki. Są to elementy nieodzowne w procesie budowania marki, również turystycznej i stanowią elementu metodologii pracy nad programami strategii marki. Mówiąc w Programie o markowym produkcie turystycznym, chodzi o przedstawione wyżej jego rozumienie. W taki sposób należy rozumieć wskazania dotyczące budowy produktu turystycznego obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi, zawarte w celu rozwijającym 1 (szczegółowym) Programu - Rozwój zintegrowanej oferty markowych produktów turystycznych w zakresie śródlądowej turystyki wodnej. Koncepcja budowy produktu turystycznego obszaru objętego Programem oparta zostanie częściowo na produktach już istniejących, jak wspomniane wcześniej szlaki kajakowe. Zaproponowane zostaną również nowe markowe produkty turystyczne. Zostały one uwzględnione w działaniach i zadaniach przewidzianych do realizacji w ramach celu rozwijającego 1 (szczegółowego) Programu. Rysunek 30: Powiązania pomiędzy rodzajami produktów turystycznych Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Struktura markowych produktów turystycznych Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi odnosi się do poziomów produktu turystycznego (rdzeń, produkt podstawowy i produkt poszerzony). Rdzeń produktu, związany jest z podstawową korzyścią funkcjonalną, główną motywacją do skorzystania z produktu. Stanowi jeden z kluczowych elementów funkcjonowania produktu. Poszczególne produkty turystyczne, przewidziane w koncepcji produktów turystycznych opartych o potencjał turystyki wodnej Województwa Zachodniopomorskiego, opracowane są według ustalonej procedury, która uwzględnia filozofię marki Regionu Zachodniopomorskie morze przygody oraz reguły budowania markowych produktów turystycznych. Koncepcja budowy produktów turystycznych obszaru objętego Programem składa się z dziewięciu elementów. Elementy te odpowiadają kolejnym etapom koncepcji, która stanowi podstawę do opracowania

154 szczegółowych programów markowych produktów turystycznych. Etapy pracy nad koncepcją budowy produktów turystycznych, zawartych w Programie sprowadzają się do określania elementów takich, jak: 163 nazwa produktu stworzona na potrzeby markowa nazwa dla każdego z produktów, którą będziemy posługiwać się na etapie wdrażania, opis koncepcji (filozofii funkcjonowania) produktu główna motywacja skorzystania z produktu (rdzeń produktu), opis cech, doświadczeń i korzyści emocjonalnych i symbolicznych związanych z produktem (poziom rzeczywisty i poszerzony produktu), grupy docelowe, czasokres produktu, na czym będzie oparty produkt kluczowe atrakcje, najważniejsze komponenty i podprodukty, wchodzące w jego skład, co wyróżnia produkt jakie są przesłanki jego markowości, unikalności i wyróżnialności, czyli realizacji koncepcji pozycjonowania, inspiracje do produktu inspiracje polskie i europejskie, które wskazują na wdrożenie z sukcesem markowych produktów turystycznych, wdrażanie produktu kto będzie odpowiedzialny za wdrożenie, jakich partnerów wsparcie jest zalecane, jakie są zalecane kroki wdrożeniowe. Opracowanie koncepcji rozowju produktów turystycznych obejmuje następujące kroki: wybór kategorii i wariantów produktów, segmentacja rynku turystyki wodnej na obszarze realizacji Programu, wzajmne dopasowanie produktów i segmentów rynku turystyki wodnej, określenie kierunków pozycjonowania kierunków (w oparciu o elementy budowania marki). Zgodnie z wnioskami z konsultacji przeprowadzonymi z samorządami lokalnymi, zaproponowane w koncepcji produkty oparte zostaną na atrakcjach dotyczących pozostałych rodzajów turystyki, jako uzupełnienie walorów w zakresie turystyki wodnej. W filozofii funkcjonowania produktu wskazane zostaną także grupy docelowe, do których jest on adresowany. Identyfikacja grup docelowych i segmentów zostanie przedstawiona poniżej. Istotne jest uwzględnienie, że wzajemne dopasowanie segmentów i zaproponowanych markowych produktów turystycznych ma doprowadzić do stworzenia takich propozycji oferty turystycznej, które zrealizują założenie zawarte w cytowanym wyżej celu Programu, dotyczącego rozwoju turystyki wodnej na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. Koncepcja markowych produktów turystycznych obszaru realizacji Programu stanowi rdzeń oferty produktowej. Konstrukcja zaproponowanych produktów warunkować będzie osiągnięcie wyróżnialnej pozycji oferty turystyki wodnej na rynku turystycznym w skali regionalnej i ponadregionalnej. Wybór produktów poparty został badaniami i analizami oraz znajomością rynku turystycznego. Opracowanie koncepcji poprzedziło zderzenie różnych wariantów markowych produktów turystycznych z potencjałem turystycznym tej części Województwa Zachodniopomorskiego, wytycznymi polityki strategicznej Województwa Zachodniopomorskiego, oczekiwaniami samorządów lokalnych i branży turystycznej obszaru realizacji Programu. Kolejnymi krokami powinno być opracowanie szczegółowych programów poszczególnych produktów, stworzenie systemu identyfikacji wizualnej każdego z nich, sieciowanie produktów, ich komercjalizacja i wprowadzenie do kanałów dystrybucji. Te działania powinny być wsparte zintegrowanymi działaniami promocyjnymi. 163 Jest to autorska metoda firmy 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne, która stosowana była w ramach opracowywania strategii, koncepcji i programów markowych produktów turystycznych (m.in.: dla Szklarskiej Poręby, Ziemi Kłodzkiej, powiatu nyskiego, Raciborza, Ustki)

155 2. Odbiorcy produktu segmenty główne i uzupełniające Segmentacja jest to podział rynku turystycznego na względnie jednorodne grupy odbiorców, które z uwagi na podobieństwo cech ujawniają podobny popyt na podobne kategorie produktu turystycznego i warianty produktowe. Celem segmentacji jest wybór segmentu lub segmentów rynku, najlepiej odpowiadających założeniom koncepcji budowy produktu turystycznego opartego na potencjale w zakresie turystyki wodnej obszaru objętego Programem. Odbiorcami zaproponowanych produktów turystycznych będą różne segmenty w ramach rynku turystyki wodnej. Charakterystykę segmentów oparto na analizie potencjału turystyki wodnej obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Jednym z kryteriów segmentacji jest wyodrębnienie poszczególnych jednorodnych segmentów ze względu na dominujący motyw wyjazdu turystycznego. Pod tym względem wyodrębnić można następujące segmenty i podsegmenty: turyści aktywni, uprawiający różne formy turystyki kwalifikowanej i sportu: o żeglarze, o kajakarze, o windurferzy i kitesurferzy, o wędkarze, o płetwonurkowie, o narciarze wodni, o uprawiający inne rodzaje turystyki i sportów wodnych (m.in. motorowodniactwo, rafting, kanioning, wakeboard, smocze łodzie, bojery, piłka wodna, jet-ski, freediving, itp.), turyści wypoczynkowi: o wypoczynek nad wodą, o rekreacja wodna (pływanie, korzystanie z oferty sprzętu wodnego przy kąpieliskach), o korzystający z oferty statków wycieczkowych, uczestnicy imprez wodniackich: o aktywni uczestnicy imprez wodniackich, o bierni uczestnicy imprez wodniackich, segmenty mieszane, między innymi: o turyści łączący rekreację rowerową i kajakową, o turyści łączący rekreację wodną z ofertą kulturalną i krajoznawczą, o turyści łączący pobyty biznesowe z rekreacją wodą. Zgodnie z cytowanym wyżej audytem turystycznym Województwa Zachodniopomorskiego, Pas Pojezierny charakteryzuje się wielokulturowością, historycznym znaczeniem wielu miast (np. Szczecinek, Myślibórz, Barlinek, Wałcz, Kołobrzeg, Białogard, Świdwin). Posiada walory antropogeniczne, silnie związane z przeszłością tych terenów (np. założenia dworsko parkowe, wiejskie układy osadnicze, zamki i pałace, zabytki sakralne, budowle militarne i obronne z różnych epok, grodziska średniowieczne i groby megalityczne). Na obszarze objętym realizacją Programu, na pograniczu Pojezierza Drawskiego i dorzecza Regi, znajduje się jedno z uzdrowisk Województwa Zachodniopomorskiego Połczyn-Zdrój. Miasto to jest uznane za wyspecjalizowane centrum, o ustalonej marce turystycznej (turystyka uzdrowiskowa i zdrowotna). 164 W dokumencie Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego wskazane zostały dominujące segmenty 164 Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s

156 rynku turystycznego dla Pasa Pojeziernego. Zostały one określone jako segmenty rynku jeziorno leśnego. 165 Segmenty te przedstawiono w tabeli poniżej. Analiza potencjału obszaru objętego Programem pozwala stwierdzić, że segmenty te można odnieść również do dorzecza Parsęty i Regi, jako krain powiązanych z Pasem Pojeziernym. Tabela 45: Segmenty rynku turystycznego Pasa Pojeziernego według Audytu Turystycznego Województwa Zachodniopomorskiego Lp. Nazwa segmentu Dominujący motyw przyjazdu 1. Turyści wypoczynkowi Jeziora, kąpieliska, lasy, imprezy kulturalne, oferta rozrywkowa. (pobyty długookresowe) 2. Turyści aktywni (pobyty krótkookresowe) Aktywna rekreacja, w tym wodna (kajakarstwo, żeglarstwo), piesza, rowerowa w oparciu o szlaki, ścieżki, przygoda. 3. Miłośnicy form turystyki specjalistycznej Realizacja i rozwój zainteresowań, pasji. (myślistwo, wędkarstwo, hippika) 4. Turystyka sentymentalna Odwiedzanie miejsc urodzin przodków, spędzania dzieciństwa (głównie Niemcy). 5. Młodzież szkolna, kolonie, zielone szkoły Wypoczynek grupowy, zorganizowany, także motyw poznawczy i edukacyjny. 6. Miłośnicy wsi Wypoczynek i rekreacja na terenach wiejskich. 7. Dbający o zdrowie, Wypoczynek i profilaktyka zdrowotna. Ekolodzy (eko turyści) 8. Przyrodnicy Wypoczynek poprzez kontakt z przyrodą, realizacja pasji, poznanie nowych miejsc atrakcyjnych ze względu na walory przyrodnicze. 9. Turysta weekendowy Kilkudniowy, najczęściej sobotnio-niedzielny wypoczynek i rekreacja, istotne znaczenie oferty kulturalnej oraz specjalnych pakietów weekendowych. 10. Rodziny z dziećmi Wypoczynek rodzinny. 11. Turystyka tranzytowa Atrakcyjny nocleg i oferta gastronomiczna (stosunek cena/jakość) na ważnych szlakach, istotne znaczenie udogodnień, bezpieczeństwa. 12. Turystyka kulturalno-objazdowa Poznanie atrakcyjnych miejsc, kultury i historii. Źródło: Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s. 130 Analizując powyższy wykaz segmentów i ich charakterystykę można stwierdzić, że nie straciła ona na aktualności i można ją odnieść do całego obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Z pewnością słabło będzie znaczenie segmentu turystów sentymentalnych, definiowanych w tradycyjny sposób. Ich miejsce będą zastępować tzw. nowi turyści sentymentalni, tj. osoby urodzone na tych terenach po 1945 r. Aby utrzymać turystów niemieckich, którzy mają swoje korzenie na terenach obecnego Województwa Zachodniopomorskiego, należy skoncentrować się na zapewnieniu tej grupie atrakcyjnej i konkurencyjnej cenowo oferty (relacja cena/jakość). Należy mieć świadomość, że opieranie się tylko na motywach sentymentalnych może okazać się niewystarczające. W założeniach koncepcji produktu, przedstawionej w cytowanym wyżej dokumencie określone zostały strategiczne rynki, odpowiadające zidentyfikowanym produktom. Są to: 166 turystyka wypoczynkowa (na terenach jeziorno leśnych) głównie segment turystów wypoczynkowych, submarki turystyki specjalistycznej (w odniesieniu do przedmiotu Programu jest to głównie wędkarstwo) głównie segment miłośników form turystyki specjalistycznej, 165 Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do roku Audyt Turystyczny Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Szczecin 2005, s Jw. s

157 popularne formy turystyki aktywnej (szlaki wodne, sporty wodne, szlaki rowerowe) głównie segment turystów aktywnych. Określając odbiorców oferty turystycznej Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi, należy odnieść się również do rynków w sensie geograficznym. W odniesieniu do obszaru, jako całości, wyodrębniono pięć głównych kierunków, z których przyjeżdżają turyści. Największe znaczenie globalne ma turystyczny ruch wewnątrzregionalny na obszar pojezierzy i dorzeczy przyjeżdżają mieszkańcy innych części Województwa Zachodniopomorskiego. Poprawa połączeń komunikacyjnych powoduje, że obszar realizacji Programu jest odwiedzany przez mieszkańców aglomeracji Szczecińskiej, Koszalina. Dotyczy to zwłaszcza pobytów krótkookresowych, których motywem jest turystyka aktywna. Kolejnymi ważnymi geograficznie rynkami są obszary północnej części Województwa Wielkopolskiego i Lubuskiego. Budowa drogi ekspresowej S3 i dogodny zjazd w Renicach skrócił czas przyjazdu na Pojezierze Myśliborskie. Dla mieszkańców Wielkopolski naturalnym kierunkiem jest Pojezierze Wałeckie oraz Pojezierze Drawskie. Te tereny są również chętnie odwiedzane przez mieszkańców Województwa Kujawsko Pomorskiego i Łódzkiego. Układ połączeń komunikacyjnych i dogodny dojazd z południa Polski powodują, że obszar Pasa Pojezierzy jest również atrakcyjny dla Dolnoślązaków. Jednak częściej wybierają oni destynacje nadmorskie i w rywalizacji o segment turystów preferujących wypoczynek nadmorski obszar pojezierzy i dorzeczy ma gorszą pozycję. Należy pamiętać, że jest to inny segment, o innych potrzebach oraz motywacjach i jest mało prawdopodobne zatrzymanie tych turystów (w drodze nad morze lub drodze powrotnej). Są to głównie krótkie pobyty tranzytowe (np. w Szczecinku), z reguły bez noclegu. Mapa na poniższym rysunku przedstawia główne kierunki przyjazdów na obszar objęty realizacją Programu. Należy mieć na uwadze, że tę część Województwa Zachodniopomorskiego odwiedzają również turyści z innych województw i przedstawione kierunki nie wyczerpują w pełni zagadnienia. Jednak mając na uwadze charakter produktu, w tym jego sezonowość, dostępność i atrakcyjność, można stwierdzić, że głównym odbiorcą oferty są mieszkańcy terenów położonych w promieniu do 300 km. 3 Rysunek 31: Dominujące geograficzne segmenty rynku turystycznego obszaru realizacji Programu Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne

158 Opierając się na znajomości zasad przeprowadzania procesu segmentacyjnego i wyborze kryteriów segmentacji, ustalono, że dla obszaru Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi kluczowe znaczenie będą miały segmenty turystów aktywnych, uprawiających sporty wodne, turystów wypoczynkowych oraz segment turystyki specjalistycznej wędkarzy. Takie podejście jest uzasadnione charakterem Programu, którego podstawowym celem jest aktywizacja rozwoju turystyki wodnej. Trzy główne segmenty rynku turystycznego, wyodrębnione dla tego Programu są następujące: aktywny (turystyka aktywna i sporty wodne), hobbysta, wypoczynkowy. W ramach tych segmentów wyodrębnić można podsegmenty. Mamy również do czynienia z segmentem mieszanym, łączącym dwa segmenty główne: turyści aktywno wypoczynkowi. Ta grupa ma szczególne cechy. Są to przede wszystkim turyści sezonowi, przyjeżdżający na Pojezierze Drawskie, Myśliborskie lub Wałeckie w okresie sezonu letniego na pobyty długookresowe (powyżej 8 dni). Na Pojezierzu Drawskim często pobyty wakacyjne trwają do 2 tygodni, zaś krótkookresowe pobyty weekendowe są uzupełnieniem. Jednak po sezonie letnim ruch turystyczny praktycznie zamiera. Sezonowość ta przekłada się niekorzystnie na rozwój turystyki w tej części Województwa Zachodniopomorskiego. Specyficzny charakter mają obszary obu dorzeczy. Produktami dominującymi są pobyty krótkookresowe, związane z uprawianiem turystyki aktywnej oraz turystyki na obszarach wiejskich (ekoturystyka, agroturystyka). Są to zarówno krótkookresowe pobyty (w tym weekendowe), jak również sezonowo pobyty średnio i długookresowe (mają mniejsze znaczenie). Podesgmenty segmentów głównych przedstawione zostały w poniżej tabeli. Podsegmenty zidentyfikowane zostały na podstawie następujących kryteriów: intensywności wypoczynku, profilu społecznego oraz długości pobytu. Tabela 46: Struktura głównych segmentów odbiorców produktów turystyki wodnej obszaru objętego Programem Lp. Segment aktywny Segment hobbysta Segment wypoczynkowy 1. Żeglarze: - żeglarze rekreacyjni: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy, - żeglarze na poważnie : - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy, - rodziny: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy, - uczestnicy imprez żeglarskich (w czasie organizacji imprezy). Wędkarze: - wędkarze rekreacyjni: - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy, - wędkarze klubowicze : - krótkookresowe pobyty również całoroczne (wędkarstwo podlodowe), - uczestnicy imprez wędkarskich (w czasie organizacji imprezy). Wypoczynkowi aktywni: - rodziny: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy, - pary: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy, - krótkookresowe pobyty całoroczne, głównie w weekendy, - zorganizowane grupy dzieci i młodzieży oraz zorganizowane grupy dorosłych: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty wakacyjne oraz całoroczne, głównie w weekendy, - uczestnicy imprez (w czasie organizacji imprezy). 2. Kajakarze: Sportowcy wodni: Wypoczynkowi plaża i las:

159 - kajakarze rekreacyjni: - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy, - kajakarze na poważnie : - krótkookresowe pobyty całoroczne, głównie w weekendy, - kajakarze ekstremalni (tzw. zwałkowcy ): - krótkookresowe pobyty całoroczne, głównie w weekendy, - rodziny: - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy, - zorganizowane grupy dzieci i młodzieży: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy, - zorganizowane grupy dorosłych: - krótkookresowe pobyty całoroczne, głównie w weekendy, - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy, - uczestnicy imprez kajakowych (w czasie organizacji imprezy). 3. Płetwonurkowie: - rekreacyjni: - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy, - freedivingowcy : - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy. - uczestnicy zgrupowań sportowych: - długookresowe pobyty od wiosny do jesieni oraz całoroczne - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy oraz pobyty całoroczne, - członkowie klubów: - krótkookresowe pobyty całoroczne, głównie w weekendy, - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy. Ekoturyści: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy, - rodziny: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy, - pary: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy, - zorganizowane grupy dzieci i młodzieży oraz zorganizowane grupy dorosłych: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy, - emeryci i renciści: - długookresowe pobyty w sezonie, - krótkookresowe pobyty wakacyjne oraz od wiosny do jesieni. Ten segment koncentruje się głównie na wakacyjnym wypoczynku nad wodą i jego pojawienie się jest uzależnione od aury pogodowej. Wypoczynkowi wrażeniowcy: - rodziny: - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy, - pary: - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy, - zorganizowane grupy dzieci i młodzieży oraz zorganizowane grupy dorosłych: - krótkookresowe pobyty wakacyjne, głównie w weekendy. 4. Uprawiający inne sporty wodne: - rekreacyjni: - krótkookresowe pobyty od wiosny do jesieni, głównie w weekendy, - uczestnicy imprez sportowych (w czasie organizacji imprezy). Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Ten segment łączy wypoczynek nad wodą ze zwiedzaniem i poznawaniem okolic

160 Na osobne potraktowanie zasługuje turystyka weekendowa. Pobyt weekendowy na obszarze Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz w dorzeczu Parsęty i Regi rozpatrywany według dominującego motywu pobytu może mieć bardzo różnorodny charakter. Turystyka weekendowa nabrała w ciągu ostatnich lat znaczenia, które wynika ze zmiany modelu zachowań społecznych i psychologicznych, a w szczególności proporcji pomiędzy pracą a wypoczynkiem (Raport Komisji Europejskiej dotyczący psychologicznych i społecznych uwarunkowań turystyki z 2006 r.). Zmiany te powodują, że stale rośnie rynek docelowy aktywnych zawodowo osób, dla których turystyczny wyjazd weekendowy musi być dopracowany w szczegółach, nasycony atrakcjami i pozwalający korzystać z wolnego czasu. Oferta aktywnej turystyki wodnej obszaru objętego Programem jest bardzo dobrą propozycją dla osób chcących spędzić aktywny weekend w bliskim kontakcie z przyrodą, z dala od dużych aglomeracji i zatłoczonych plaż. Działania w zakresie budowy i modernizacji infrastruktury turystycznej zwiększą atrakcyjność obszaru dla tego subsegmentu. Możliwości stworzenia atrakcyjnej oferty weekendowej na Pojezierzu Drawskim, Myśliborskim, Wałeckim oraz w dorzeczu Parsęty i Regi, czyli na Pojezierzu Zachodniopomorskim, przedstawia schemat na poniższym rysunku. Rysunek 32: Weekend na Pojezierzu Zachodniopomorskim Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne 3. Proponowane produkty oparte na potencjale turystyki wodnej W rozdziale VI, w prezentacji działań i zadań w ramach celu: Rozwój zintegrowanej oferty markowych produktów turystycznych w zakresie śródlądowej turystyki wodnej, wskazano na główne i uzupełniające produkty turystyczne, na których opiera się koncepcja budowy produktu turystycznego w oparciu o potencjał turystyki wodnej Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Rekomendowano do opracowania i wdrożenia pięć głównych markowych produktów turystycznych,

161 bazujących na potencjale turystyki wodnej obszaru objętego Programem. Produkty te stanowić będą swoiste filary i siłę napędową rozwoju turystyki wodnej śródlądowej w tej części Województwa Zachodniopomorskiego. Zaproponowanych zostało pięć produktów, które zostaną opisane w ramach opracowania wyżej wspomnianej koncepcji. Schemat na poniższym rysunku przedstawia główne produkty turystyczne, które stanowią podstawy prezentowanej koncepcji. Rysunek 33: Główne produkty turystyczne planowane w ramach koncepcji produktu turystycznego opartego na potencjale turystyki wodnej obszaru realizacji Programu Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne W celu rozwijającym 1 Programu zaproponowane zostały również przykładowe propozycje produktów, które można opracować i wdrożyć do realizacji. Zgodnie z oczekiwaniami, w produktach tych uwzględniono również potencjał przyrodniczy i kulturowy Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. W koncepcji produktów turystycznych obszaru należy uwzględnić istniejące: Pętla Szczecinecka, Wałecka Pętla Kajakowa, częściowo również Zachodniopomorski Szlak Nurkowy. Zachodniopomorskie Centrum Windsurfingu i Kitesurfingu nad Jeziorem Wielimie, Jezioro Trzesiecko wodny surviwal, Podwodny świat Jeziora Lubie, Wodny szlak Pojezierza Drawskiego, Rzeki i bunkry Wał Pomorski na Pojezierzu Wałeckim, Z biegiem Myśli przyroda i kultura na Pojezierzu Myśliborskim, Świat natury widziane z Parsęty i Regi

162 3.1. Szlak żeglarski Pojezierza Zachodniopomorskiego Opis koncepcji produktu Główna myśl: jeziora Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego należą do najatrakcyjniejszych śródlądowych akwenów Województwa Zachodniopomorskiego. Najważniejszym zbiornikiem jest Jezioro Drawsko, drugie pod względem głębokości jezioro w Polsce i trzecie co do wielkości w Regionie. Jeziora Pojezierza Zachodniopomorskiego leżą w atrakcyjnym otoczeniu: wśród morenowych wzgórz, lasów, Drawieńskiego Parku Narodowego, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody, z dala od aglomeracji miejskiej. Ich otoczenie jest niezniszczone krajobrazowo. Same jeziora są czyste, głębokie i obfitują w ryby. Produkt Szlak Żeglarski Pojezierza Zachodniopomorskiego obejmie najważniejsze jeziora obszaru. Jeziora te nie są ze sobą połączone, wiec na chwilę obecną będzie to szlak żeglarsko samochodowy. W miarę rozbudowy i modernizacji zagospodarowania turystycznego dla żeglarzy, zwiększy się również jego atrakcyjność. Ważnym elementem produktu będą centra obsługi ruchu turystycznego dla turystyki wodnej. Produkt będzie równoległy do Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego. Główna motywacja do skorzystania z produktu: czerpanie przyjemności z żeglarstwa w otoczeniu niezniszczonej przyrody, w ciszy i z dala od zatłoczonych szlaków wodnych Mazur, Zalewu Zegrzyńskiego, Odry. Cechy markowego produktu: spokojny, przyjazny, bezpieczny, piękny, zielony, kojący, wyciszający. Docelowy odbiorca: żeglarze rekreacyjni, rodziny żeglarze na poważnie, uczestnicy imprez żeglarskich, sportowcy. Czasokres produktu: szczyt w sezonie letnim. W celu przedłużenia sezonu turystycznego wskazane jest opracowanie atrakcyjnej oferty pozasezonowej. Na czym będzie oparty produkt Kluczowe atrakcje i elementy: Jeziora: Drawsko, Siecino, Lubie, Pile, Adamowo, Trzesiecko, Wierzchowo, Betyń (Bytyń) Wielki, Zamkowe w Wałczu, Zdbiczno, Myśliborskie, Barlineckie, Morzycko, Chłop, Wądół, Duży Pełcz, Karskie Wielkie oraz inne jeziora, które będą rozbudowywać infrastrukturę przystani i stanic żeglarskich. Docelowo sieć marin żeglarskich (Szczecinek, Czaplinek, Drawsko Pomorskie, Cieszyno, Borne Sulinowo, Drzewoszewo, Nakielno, Barlinek, Myślibórz, Moryń). Miasta wraz z ich architekturą, ofertą kulturalną, muzeami, lokalami gastronomicznymi. Istnieje możliwość włączenia ich w oferty opracowane na bazie produktu hitów zachodniopomorskich: przyrody rezerwatu Doliny Pięciu Jezior, poniemieckich bunkrów i wrzosowisk w Bornym Sulinowie, Wału Pomorskiego. Imprezy i wydarzenia wpisujące się w produkt: imprezy żeglarskie, wymienione w podrozdziale trzecim rozdziału II Programu. Proponowane nowe imprezy: cykl regat na Pojezierzu Zachodniopomorskim kalendarz imprez z wspólną nazwą w każdy weekend sezonu, Majówka żeglarska. Podprodukty i komponenty żeglarskie lato na Pojezierzu Zachodniopomorskim oferta pakietów pobytowych dla żeglarzy, karta żeglarska Pojezierza Zachodniopomorskiego, paszport żeglarski Pojezierza Zachodniopomorskiego, jedź i żegluj oferta obejmująca czarter łodzi, transport turystów i łodzi, obsługę w centrach sportów wodnych, usługi przewodnickie, transport pomiędzy poszczególnymi jeziorami, szkoła pod żaglami na Pojezierzu Zachodniopomorskim oferta zielonych szkół, kolonii, obozów, zgrupowań żeglarskich dla dzieci i młodzieży. Co wyróżnia produkt Trzy obszary pojezierne, tworzące Pojezierze Zachodniopomorskie posiadają potencjał, który lokuje produkt pomiędzy ofertą żeglarską jezior mazurskich, a ofertą innych śródlądowych zbiorników wodnych. Produkt wyróżnia zachowanie piękna krajobrazu, które obecnie rekompensuje niedostateczne

163 zagospodarowanie dla żeglarstwa. Rozwijając infrastrukturę przystani żeglarskich należy dążyć do zachowania walorów krajobrazowych i krajoznawczych Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego i Wałeckiego. Inspiracje do produktu Inspiracją regionalną do produktu są plany, działania i rezultaty, osiągnięte w realizacji Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego. Inspiracją zewnętrzną była współpraca Związku Gmin Nadnoteckich w stworzeniu zintegrowanego produktu turystycznego Turystyka wodna na Noteci wykorzystanie atrakcji miast i gmin nadnoteckich oraz stworzenie sieci nowoczesnych portów. Partnerzy do realizacji produktu Województwo Zachodniopomorskie, samorządy lokalne, Zachodniopomorski Okręgowy Związek Żeglarski, ZROT, Lokalne Organizacje Turystyczne, ośrodki sportów wodnych, Ośrodki Sportów i Rekreacji, kluby żeglarskie, podmioty czarterujące łodzie, firmy transportowe, organizatorzy turystyczni, przewodnicy, Drawski Park Krajobrazowy, Nadleśnictwa, RZGW, podmioty branży turystycznej, inne podmioty prywatne Zachodniopomorska Kraina Kajakowa Opis koncepcji produktu Główna myśl: rzeki Województwa Zachodniopomorskiego są atrakcyjnymi szlakami kajakowymi. Najbardziej znany jest szlak kajakowy Drawy. Szlaki przepływają przez jeziora Pojezierza Zachodniopomorskiego, łączą się w sieć i sprawiają, że można płynąć malowniczymi trasami, położonymi na terenie DPN, Parków Krajobrazowych i rezerwatów przyrody. Produkt obejmie 5 głównych rzek, wraz z ich dopływami: Drawę, Piławę, Gwdę, Regę i Parsętę. Na szlakach tych rzek występuje wiele przenosek i nie są to oferty dla każdego turysty. Rekreacja kajakowa staje się coraz bardziej popularna, jednak turyści mają coraz większe wymagania dotyczące zagospodarowania turystycznego szlaków. Stopniowa poprawa jakości zagospodarowania szlaków, wyznaczenie szlaków łatwych (dla początkujących i rodzin), rozwiązywanie trudności z dostępnością i zmniejszanie uciążliwości niektórych przeszkód zwiększy również dostępność, atrakcyjność i wykorzystanie innych szlaków (Drawa charakteryzuje się dużą popularnością). Główna motywacja do skorzystania z produktu: chęć poprawy kondycji, potrzeba integracji, kontaktu z naturą, pokonywanie trudności. Cechy markowego produktu: różnorodny, dynamiczny, zaskakujący, integracyjny, przyrodniczy, witalny. Docelowy odbiorca: kajakarze rekreacyjni, kajakarze na poważnie, kajakarze ekstremalni, rodziny, uczestnicy imprez, sportowcy, wypoczynkowi aktywni. Czasokres produktu: posiada potencjał do rozwoju całorocznego, jednak najlepsze warunki do korzystania z produktu są od wiosny do jesieni. Na czym będzie oparty produkt Kluczowe atrakcje i elementy: szlaki kajakowe na następujących rzekach: na Drawie, Piławie, Gwdzie, Rurzycy, Dobrzycy, Myśli, Płoni, Parsęcie, Radwi, Redze, Starej Redze, Brzeźnickiej Węgorzy i Reskiej Węgorzy, Uklei, Mołstowej oraz Pętla Szczecinecka i Wałecka Pętlę Kajakowa. Przystanie, stanice kajakowe, ośrodki sportów wodnych. Centra Obsługi Zachodniopomorskiej Krainy Kajakowej proponowane miejsca: Czaplinek, Drawno, Szczecinek, Borne Sulinowo, Wałcz, Myślibórz, Barlinek, Łobez, Gryfice, Białogard, Karlino. Docelowo powstać powinna sieć przystani kajakowych, miejsc postojowych, biwakowych dla kajakarzy, udogodnienia i zaplecze sanitarne, na których wesprze się produkt. Uzupełniającymi elementami produktu są atrakcje przyrodnicze i antropogeniczne wzdłuż rzek (które powinny być opisane, oznakowane w postaci tablic w miejscach biwakowych, postojowych, przy przystaniach), miasta Pojezierza Zachodniopomorskiego. Imprezy i wydarzenia wpisujące się w produkt: imprezy kajakowe, wymienione w podrozdziale trzecim rozdziału II Programu. Proponowane nowe imprezy: spływy Regą i Parsętą Kajakiem do morza,

164 pokazy umiejętności kajakarzy ekstremalnych (zwałkowców), zima na kajaku cykl spływów kajakowych od listopada do marca. Podprodukty i komponenty Sieć szlaków kajakowych Pojezierza Zachodniopomorskiego połączenie szlaków, regionalna odznaka kajakowa, karta kajakowa, Zachodniopomorskie ekstremalne kajaki, coolwater zimowa kraina kajakowa, Pętla Szczecinecka Wałecka Pętla Kajakowa, Kajakiem do Morza. Co wyróżnia produkt Wśród 30 najbardziej atrakcyjnych szlaków kajakowych w Polsce, 8 znajduje się w Województwie Zachodniopomorskim, w tym 7 z nich przepływa bezpośrednio przez obszar Pojezierza Zachodniopomorskiego. Szlak kajakowy Drawy jest znany i ceniony wśród kajakarzy. Cechą charakterystyczną szlaków kajakowych Pojezierza Zachodniopomorskiego jest ich różnorodność niektóre rzeki nizinne momentami przypominają rzeki górskie. Najbardziej wyróżnia ofertę szlaków kajakowych to, że tylko tu można przepłynąć kajakiem do morza. Część szlaków przepływa przez centrum miast, co stanowi dodatkowy walor. Inspiracje do produktu Inspiracją do produktu były plany organizacji i zagospodarowania dolnośląskich szlaków kajakowych, m.in. Kwisy. 167 W zakresie stworzenia i organizacji szlaków kajakowych jako produktu markowego inspiracją są działania podjęte w Województwie Kujawsko Pomorskim na rzekach Brda i Wda ( Kajakowy Tramwaj Brdą, Wahadło Kajakowe Wdą ). Szlaki te są dobrze oznakowane i zagospodarowane. Z inspiracji regionalnych ważna jest inicjatywa powiatu gryfickiego Kajakiem do morza, którą należałoby kontynuować, rozwijać i implementować na innych rzekach. Partnerzy do realizacji produktu Województwo Zachodniopomorskie, samorządy lokalne, ZROT, Lokalne Organizacje Turystyczne, Lokalne Grupy Działania, Lokalne Grupy Rybackie, Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, inne organizacje pozarządowe, ośrodki sportów wodnych, kluby żeglarskie, DPN, Parki Krajobrazowe, Nadleśnictwa, RZGW, podmioty branży turystycznej, w tym świadczące usługi wypożyczalni kajaków, tworzące bazę noclegową i gastronomiczną, firmy transportowe i organizatorzy turystyczni. Skoordynowanie działań podejmowanych m.in. przez następujących partnerów: Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, gmina Drawno, DPN, gmina Borne Sulinowo, gmina i miasto Szczecinek, gmina Drawsko Pomorskie, powiat łobeski, powiat gryficki, powiat myśliborski, gmina Pełczyce, Towarzystwo Z biegiem Myśli, miasto i gmina Wałcz, powiat wałecki Wszystkie drogi prowadzą przez Pojezierze Drawskie Opis koncepcji produktu Główna myśl: Pojezierza Drawskie jest swoistym łącznikiem Pojezierza Zachodniopomorskiego, tu występują działy wód dorzeczy Drawy, Piławy, Gwdy, Regi, Parsęty wszystkich najważniejszych szlaków kajakowych obszaru. Na Pojezierzu Drawskim znajdują się największe jeziora, w tym drugie pod względem 167 Program zagospodarowania turystycznego szlaku kajakowego Kwisy, Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, Legnica

165 głębokości w Polsce, Jezioro Drawsko o bardzo atrakcyjnej i urozmaiconej linii brzegowej. Rzeki wypływające z Pojezierza Drawskiego łączą się z Pojezierzem Wałeckim oraz dorzeczami Parsęty i Regi. Produkt obejmie jeziora i rzeki Pojezierza Drawskiego, miasta z ich architekturą i zapleczem, Drawski Park Krajobrazowy, DPN, rezerwaty przyrody, bazę noclegową i gastronomiczną. Częściowo obejmie obszar dorzecza Parsęty i Regi. Wymieniony obszar łączyć będą imprezy kulturalne, rozrywkowe, sportowe, przede wszystkim dotyczące jezior i rzek, ale również pozostałe atrakcyjne wydarzenia, które mogą być interesujące dla turysty. Produkt łączy ze sobą elementy Szlaku Żeglarskiego Pojezierza Zachodniopomorskiego i Zachodniopomorskiej Krainy Kajakowej z potencjałem przyrodniczym i antropogenicznym nie odnoszącym się bezpośrednio do turystyki wodnej (m.in. miasta: Czaplinek, Drawsko, Szczecinek, Złocieniec, Świdwin, Drawno, Kalisz Pomorski, Połczyn Zdrój, Łobez, Karlino, Wałcz, Borne Sulinowo poniemieckie bunkry i radziecka przeszłość, wrzosowiska, szlaki kulturowe, obszary wiejskie, w tym leżące na terenach cennych przyrodniczo, kuchnia, tradycje i zwyczaje, imprezy kulturalne). Główna motywacja do skorzystania z produktu: chęć odpoczynku, potrzeba przebywania w kontakcie z naturą, oddechu od miejskiego zgiełku, przeżycia przygody, zabawy, potrzeba aktywności fizycznej. Cechy markowego produktu: różnorodny, naturalny, przyjazny, klimatyczny, wypoczynkowy, spokojny, gościnny. Docelowy odbiorca: przede wszystkim podsegmenty segmentu wypoczynkowego: wypoczynkowi aktywni, wypoczynkowi plaża las, wypoczynkowi wrażeniowcy. Pożądanym odbiorcą są: rodziny, zorganizowane grupy dorosłych, poza sezonem letnim emeryci i renciści oraz ekoturyści (podsegment segmentu hobbysta). Produkt może być adresowany również do niektórych podsegmentów segmentu aktywnego. Czasokres produktu: ten produkt ma największy potencjał do rozwoju całorocznego. Przeszkodą jest niski stopień zagospodarowania części obszaru, niedostateczna znajomość i dość słaby wizerunek. Poprawa jakości zagospodarowania turystycznego powinna zwiększyć atrakcyjność produktu. Ma on również największy potencjał do stworzenia mixu ofertowego dla turysty weekendowego i można stworzyć propozycje dla wszystkich kategorii tego turysty, przedstawionych w charakterystyce odbiorców produktów obszaru objętego Programem. Na czym będzie oparty produkt Kluczowe atrakcje i elementy: produkt oparty zostanie przede wszystkim na jeziorach, szlakach rzecznych, miastach, Drawieńskim Parku Narodowym, Drawskim Parku Krajobrazowym. Wsparty zostanie atrakcyjną ofertą uzupełniającą, obejmującą atrakcje przyrodnicze, kulturalne, obiekty rekreacyjno sportowe, jak również istniejące szlaki tematyczne, które biegną przez ten obszar. Kluczowymi elementami produktu będzie kombinacja walorów natura i kultura : wymienione wyżej jeziora i rzeki, w tym najważniejsze jeziora Pojezierza Drawskiego (Drawsko, Lubie, Adamowo, Komorze, Siecino, Pile, Trzesiecko, Wielimie, Wierzchowo), obszary chronionego krajobrazu, centra miejskie, jako ośrodki władzy rycerskiej (Świdwin, Drawno, Stare Drawsko, Karlino), zabytkowe i klimatyczne wsie, uzdrowisko Połczyn-Zdrój i architektura uzdrowiskowa miasta, bunkry, koszary i wrzosowiska w Bornym Sulinowie, umocnienia Wału Pomorskiego, elektrownie wodne, zabytkowa wytwórnia gęsich piór do pisania w Mirosławcu, Szlak Solny, Szlak twierdz i fortyfikacji, Szlak Zachodniopomorskie Przygody (DPN, Drawski Park Krajobrazowy). Ważnym elementem produktu jest zaplecze noclegowe i gastronomiczne oraz organizacja obsługi ten produkt powinien być sprzedawany w pakietach. Imprezy i wydarzenia wpisujące się w produkt: imprezy wodne, wymienione w podrozdziale trzecim rozdziału II Programu. Imprezy kulturalno rozrywkowe, w tym: Cztery Oblicza Off-roadu na Pojezierzu Drawskim, Ogólnopolskie Spotkania Filmowe w Połczynie-Zdroju, Festiwal Teatrów Ulicznych w Wałczu, X-Triathlon Orienteering w Bornym Sulinowie, Rajd Szlakiem Umocnień Wału Pomorskiego, Jarmark Stefana Batorego w Wałczu, Bitwa o Krowę (Świdwin, Karlino), Międzynarodowy Złot Pojazdów Militarnych w Bornym Sulinowie, Piknik nad Drawą i inne imprezy. Podprodukty i komponenty

166 Weekend na Pojezierzu Drawskim zestaw pakietów weekendowych dla różnych grup turystów, Szlak jezior i fortyfikacji szlak subregionalny, w skład którego weszłyby m.in. następujące miejsca: Jezioro Drawsko i Zamek Drahim, Świdwin, Karlino, Drawno, Borne Sulinowo, Wałcz, paszport Pojezierza Drawskiego, Woda i kultura pakiety łączące wypoczynek nad wodą z ofertą krajoznawczą, udziałem w imprezach, Pojezierze Drawskie cykl imprez (połączenie kalendarza imprez wodnych, krajoznawczych, kulturalnych, rozrywkowych). Co wyróżnia produkt Idea połączenia ze sobą systemem wodnym rzek i jezior obszaru bardzo różnorodnego, położonego wśród lasów, wzgórz, z ukrytymi pomiędzy nimi spokojnymi miastami i wsiami. Produkt wyróżnia to, że jest swoistym łącznikiem pomiędzy Morzem Bałtyckim a środkową częścią Polski Drawą, Gwdą i Piławą prowadzącą na południe, do Wielkopolski. Inspiracje do produktu Inspiracją do produktu był program Cztery Pory Roku na Pojezierzu Drawskim oraz idea połączenia wszystkich pojezierzy i dorzeczy tej części Województwa Zachodniopomorskiego pod egidą Pojezierza Drawskiego.. Partnerzy do realizacji produktu Województwo Zachodniopomorskie, samorządy lokalne, ZROT, Lokalne Organizacje Turystyczne, Lokalne Grupy Działania, Związek Miast Gmin Dorzecza Parsęty, różne podmioty obsługujące segmenty turystyki wodnej, instytucje i organizacje związane kulturą, Drawski Park Krajobrazowy, Nadleśnictwa, RZGW, podmioty branży turystycznej, organizatorzy turystyczni, przewodnicy Kraina wodna dorzecza Parsęty i Regi Opis koncepcji produktu Główna myśl: Parsęta i Rega to dwie rzeki Przymorza jedne z najdłuższych w Polsce rzek uchodzących bezpośrednio do Bałtyku. Obie rzeki wraz z dopływami tworzą malowniczą krainę rzeczną, która kończy się wraz z ujściem do Morza Bałtyckiego w uzdrowisku Kołobrzeg (Parsęta) i w Trzebiatowie (Rega). Dorzecze Parsęty i Regi to również subregion, gdzie można dopłynąć kajakiem do morza. Jest to najbardziej wewnętrznie zróżnicowany obszar Pojezierza Zachodniopomorskiego biegowi rzek towarzyszą niezamieszkałe obszary leśne (cenne przyrodniczo obszary Natura 2000), spokojne wsie, powiatowe ośrodki miejskie, kąpieliska nadmorskie i porty tętniące życiem przez cały rok uzdrowisko Kołobrzeg. Produkt obejmuje obszar dorzecza obu rzek, uzdrowiska Kołobrzeg i Połczyn Zdrój, szlaki kajakowe na rzekach dorzecza Parsęty i Regi (w tym zakresie łączy się z produktem Zachodniopomorska Kraina Kajakowa ). Częściowo łączy się również z produktem Wszystkie drogi prowadzą przez Pojezierza Drawskie. Synteza głównej myśli sprowadza się do potencjału opartego na kombinacji rzeki, przyroda, miasta i wsie. Pomijając miasto i gminę Kołobrzeg oraz gminę Trzebiatów, obszar dorzecza Parsęty i Regi jest dość słabo zagospodarowany turystycznie. W celu zwiększenia atrakcyjności turystycznej niezbędna jest kontynuacja rozpoczętych działań w zakresie rozwoju turystyki wodnej oraz ekoturystyki i turystyki na obszarach wiejskich. Główna motywacja do skorzystania z produktu: potrzeba kontaktu z naturą, obserwacji przyrody, odpoczynku z dala od zgiełku, chęć poznania nowych miejsc, poszukiwanie wyzwań, potrzeba różnorodności (od ciszy wsi po gwar uzdrowiska Kołobrzeg). Cechy markowego produktu: różnorodność, ekologiczny charakter, klimatyczność, uzdrowiskowość (również klimatyczny Kołobrzeg), pasja

167 Docelowy odbiorca: zróżnicowanie wewnętrzne produktu przekłada się na różnorodny charakter odbiorców. Najważniejsze będą następujące grupy: subsegmenty kajakarzy segmentu aktywny, sportowy i ekoturyści z segmentu hobbysta, wypoczynkowi aktywny, wypoczynkowi wrażeniowy z segmentu wypoczynkowego. Czasokres produktu: produkt o potencjale całorocznym (z uwagi na włączenie potencjału walorów wypoczynkowych, uzdrowiskowych, kulturowych). Produkt najbardziej atrakcyjny jest w sezonie letnim (również na dłuższe pobyty). Wysiłki powinny również zostać skoncentrowane na stworzeniu atrakcyjnej oferty pakietów weekendowych, dla różnych grup odbiorców, z naciskiem na ofertę pozasezonową. Na czym będzie oparty produkt Kluczowe atrakcje i elementy: produkt oparty zostanie przede wszystkim na szlakach rzecznych obu dorzeczy, miastach, zbiornikach wodnych, obszarach chronionego krajobrazu; wsparty zostanie atrakcyjną ofertą uzupełniającą, obejmującą atrakcje przyrodnicze (obszary Natura 2000 obu dorzeczy, Parsęta kraina łososia), kulturalne, obiekty rekreacyjno sportowe (w produkcie ujęty zostałby również projekt Kajakiem do Morza ). Elementy produktu to również: uzdrowiska (Połczyn-Zdrój i Kołobrzeg), miasta (Świdwin, Łobez, Gryfice, Szczecinek, Karlino, Kołobrzeg), zabytki (Bazylika Katedralna w Kołobrzegu, zamek w Świdwinie), atrakcje przyrodnicze (Głaz Trygław w Tychowie), zabytkowe wsie, układy staromiejskie i średniowieczne systemy obronne (Kołobrzeg, Świdwin, Trzebiatów), ośrodki władzy książęcej (Świdwin), zabytki techniki i przemysłu (m.in. elektrownie i jeziora zaporowe). Ważnym elementem produktu będzie infrastruktura dla kajakarzy (opisana w produkcie Zachodniopomorska Kraina Kajakowa ), infrastruktura dla ekoturystyki i turystyki na obszarach wiejskich (gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne, produkty kuchni tradycyjnej, ośrodki edukacji ekologicznej, stawy rybne, gospodarstwa rybackie, Szlak Konny i obiekty znajdujące się na nim). Wdrożenie produktu jest związane z rozwojem infrastruktury turystycznej w dorzeczach Parsęty i Regi (zagospodarowanie rzek dla turystyki wodnej, rozwój bazy noclegowej i gastronomicznej, szczególnie wzdłuż rzek, poprawa estetyki miast, przez które przepływają Parsęta i Rega). Imprezy i wydarzenia wpisujące się w produkt: imprezy kajakowe, wymienione w podrozdziale trzecim rozdziału II Programu. Pozostałe imprezy, organizowane na obszarze dorzecza Parsęty i Regi: m.in. Bitwa o Krowę w Karlinie i Świdwinie, Sunrise Festiwal w Kołobrzegu, Młodzieżowy Zlot Harleyów w Kołobrzegu, Łobeski Memoriał Szachowy w Łobzie, Lato z Węgorzem w Węgorzynie. Podprodukty i komponenty Krajobraz dorzecza Parsęty i Regi oferta pakietów krajoznawczych, łącząca rekreację wodną na rzekach dorzeczy Parsęty i Regi z edukacją ekologiczną, Rzeka i wieś oferta pakietowa pobytów na obszarach wiejskich, połączona z rekreacją wodną na wybranych szlakach rzecznych, karta turystyczna dorzecza Parsęty i Regi, Przyroda widziana z rzeki produkty dla ekoturystów, obejmujące wycieczki wzdłuż rzek lub spływy łodziami (pontonami, kajakami) na rzekach, Szlak elektrowni wodnych dorzecza Parsęty i Regi. Co wyróżnia produkt Obie główne rzeki są jednymi z najważniejszych rzek Przymorza w Polsce i drugimi co do ważności po Odrze w Województwie Zachodniopomorskim. Rzeki mają swoje źródła na Pojezierzu Drawskim i tworzą rozbudowany system dorzeczy, które łączą atrakcyjne szlaki kajakowe. Parsęta to kraina łososia rzeka tajemnicza, zmienna. Poszczególne dorzecza objęte są Programem Natura 2000 : Dorzecze Parsęty, Dorzecze Regi (dawniej Dolina Regi ) i Trzebiatowsko Kołobrzeski Pas Nadmorski

168 Inspiracje do produktu Inspiracją dla produktu jest zagospodarowanie Odry (również w części dolnośląskiej), rozwój turystyki wodnej nad Notecią, zagospodarowanie rzeki Pasłęki wraz z okolicznymi terenami (jest to również rzeka Przymorza), zagospodarowanie Krainy Kanału Elbląskiego. Partnerzy do realizacji produktu Województwo Zachodniopomorskie, samorządy lokalne, ZROT, Lokalne Organizacje Turystyczne, Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, Unia Miast i Gmin Dorzecza Regi, Lokalne Grupy Działania, Lokalne Grupy Rybackie, lokalna branża turystyczna, różne podmioty obsługujące segmenty turystyki wodnej, instytucje i organizacje związane z kulturą, Nadleśnictwa, RZGW, podmioty branży turystycznej, organizatorzy turystyczni, przewodnicy Zachodniopomorskie na wędkę Opis koncepcji produktu Główna myśl: rzeki i jeziora Pojezierza Zachodniopomorskiego stwarzają doskonałe walory dla wędkarstwa. Są zasobne w różne gatunki ryb praktycznie można tu łowić wszystkie gatunki ryb słodkowodnych. Dodatkowo rzeki przymorza umożliwiają łowienie ryb morskich, wędrujących w górę rzek na tarło (Parsęta jest nazywana krainą łososia). Łowiska naturalne i stworzone przez człowieka położone są w atrakcyjnym otoczeniu lasów, obszarów objętych ochroną krajobrazu. Wszystko to stwarza dogodne warunki do wykreowania markowego produktu turystycznego dla amatorów wędkarstwa. Produkt obejmie łowiska na terenie Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Główna motywacja do skorzystania z produktu: możliwość uprawiania hobby w bliskim kontakcie z naturą, poszukiwanie atrakcyjnych i zasobnych łowisk, chęć przeżycia przygody wędkarskiej, łowienia ryb niedostępnych na innych rzekach śródlądowych. Cechy markowego produktu: naturalny, niezwykły, spokojny, ekologiczny, rzeczno morski, bogaty, różnorodny, zmienny (jak charakter rzek). Docelowy odbiorca: głównie segment hobbysta (wędkarze rekreacyjni, wędkarze klubowicze, uczestnicy imprez wędkarskich). Czasokres produktu: od wiosny do jesieni, a także w zimie (jeśli stworzone zostaną warunki do uprawiania wędkarstwa podlodowego oraz infrastruktura całoroczna dla wędkarstwa). Na czym będzie oparty produkt Kluczowe atrakcje i elementy: łowiska na jeziorach i rzekach, rybne stawy hodowlane i inne łowiska. Istniejąca infrastruktura techniczna dla wędkarzy (pomosty, miejsca biwakowe, ośrodki nad jeziorami i rzekami, warunki do wędkowania z łodzi), infrastruktura społeczna (gospodarstwa rybackie, Koła PZW, sklepy wędkarskie, prywatne stawy, wypożyczalnie łodzi i innego sprzętu). Niezbędne będzie zapewnienie odpowiedniej infrastruktury dla wędkarzy: budowa nowej infrastruktury oraz modernizacja istniejącej (pomostów, kładek, stanic wędkarskich, miejsc postojowych i biwakowych, usług: wypożyczenie łodzi, system zakup kart i pozwoleń wędkarskich, map, informacji dla wędkarzy). Podstawą tego produktu jest zapewnienie sieci ośrodków oferujących usługi dla wędkarzy (ośrodki kempingowe, punkty gastronomiczne, sieć sprzedaży pozwoleń) oraz organizacja centrów kompleksowej obsługi wędkarzy. Stworzy to możliwość do zorganizowania w poszczególnych ośrodkach różnego rodzaju wzajemnie powiązanych zawodów wędkarskich. Imprezy i wydarzenia wpisujące się w produkt: imprezy wędkarskie, wymienione w podrozdziale trzecim rozdziału II Programu. Sugerowanie jest opracowanie we współpracy z PZW atrakcyjnych nowych imprez oraz opracowanie regionalnego kalendarza stałych imprez wędkarskich

169 Podprodukty i komponenty sieć barów wędkarskich, oferujących dania rybne i dających również możliwość przyrządzenia złowionych ryb, certyfikacja łowisk, karta wędkarska Pojezierza Zachodniopomorskiego, Festiwal rybny połączenie imprez wędkarskich, odbywających się w różnych miejscach Pojezierza Zachodniopomorskiego, Wybory wędkarza Pojezierza Zachodniopomorskiego. Co wyróżnia produkt Atrakcyjne, czyste i bezpieczne łowiska, obfitujące we wszystkie gatunki ryb. Najbardziej wyróżniającym elementem jest możliwość łowienia łososia na Parsęcie (również na Redze). Inspiracje do produktu Inspiracją dla produktu była organizacja produktu Łowiska Noteckie w dorzeczu Noteci oraz stworzenie atrakcyjnej, sieciowej oferty dla wędkarzy. Partnerzy do realizacji produktu Województwo Zachodniopomorskie, samorządy lokalne, ZROT, Lokalne Organizacje Turystyczne, Lokalne Grupy Działania, Lokalne Grupy Rybackie, PZW, Gospodarstwa Rybackie, DPN i Parki Krajobrazowe, Nadleśnictwa, RZGW, podmioty branży turystycznej, podmioty obsługujące wędkarzy, właściciele prywatnych łowisk. 4. Wytyczne do budowania marki turystycznej opartej na potencjale turystyki wodnej Marka jest obecnie głównym czynnikiem wyróżnienia miast i regionów. Powinna być spójną ideą, która obejmie wszystkie obszary związane z rozwojem danego obszaru. Musi spinać kluczowe wartości i działania na rzecz rozwoju. Województwo Zachodniopomorskie posiada strategię marki. Sprawny rozwój regionów wymaga od osób nimi zarządzających wykorzystywania nowoczesnych narzędzi marketingowych w celu efektywnej promocji. Jednym z nich jest Strategia Marki Regionu. 168 Główną cechą marki Regionu jest różnorodność, która dotyczy wielu obszarów i odnosi się również do turystyki. Marka Województwa Zachodniopomorskiego wyrażona jest w postaci wizualnej (logo) oraz werbalnej (hasło) Zachodniopomorskie morze przygody. To hasło definiuje charakter marki, która spinać powinna wszelkie inicjatywy realizowane w Województwie Zachodniopomorskim. Opierając się na powyższym założeniu, w opracowywanym Programie zaproponowano opracowanie marki turystycznej Pojezierze Zachodniopomorskie. Marka ta obejmuje obszar Pojezierza Drawskiego, Myśliborskiego, Wałeckiego oraz dorzecza Parsęty i Regi. Stanowić będzie jeden z elementów Zachodniopomorskiej Krainy Wodnej, jako szerszej inicjatywy budowania marki w obszarze turystyki wodnej Województwa Zachodniopomorskiego. Powiązania te obrazuje poniższy rysunek

170 Rysunek 34: Powiązania marki Pojezierze Zachodniopomorskie z marką regionalną oraz marką turystyczną Zachodniopomorska Kraina Wodna Źródło: Opracowanie własne 2ba szkolenia i doradztwo strategiczne Dalszym krokiem powinno być opracowanie programu marki Pojezierze Zachodniopomorskie, jako całościowej koncepcji łączącej obszar realizacji Programu, czyli Pojezierze Drawskie, Myśliborskie, Wałeckie oraz dorzecze Parsęty i Regi. W celu zbudowania marki Pojezierze Zachodniopomorskie rekomendowane są następujące działania: zdefiniowanie celów i założeń (wynikają one w wytycznych, zawartych w podrozdziale 1.2 rozdziału VI), wskazanie obietnicy marki, określenie głównych elementów: filary, wartości, korzyści, cechy, atrybuty, zdefiniowanie szczegółowych powiązań pomiędzy marką Województwa Zachodniopomorskiego, a marką turystyczną Zachodniopomorska Kraina Wodna, opracowanie logo (w powiązaniu z identyfikacją wizualną markowych produktów) i systemu identyfikacji wizualnej, opracowanie programu komunikacji marketingowej marki, opracowanie programu wdrażania i współpracy. Niektóre z wskazanych elementów zostały wstępnie określone w niniejszym Programie, na poziomie bazowych założeń. Obietnica marki Pojezierze Zachodniopomorskie odwołuje się do wysokich walorów krajobrazowych i krajoznawczych oraz spokojnego wypoczynku nad wodą i rekreacji wodnej (żeglarskiej, kajakowej) na Pojezierzu Drawskim, Myśliborskim, Wałeckim oraz w dorzeczu Parsęty i Regi. To odróżnia turystykę wodną na tym obszarze od innych, konkurencyjnych destynacji. W Programie wskazane i opisane zostały kluczowe filary marki: