GDAŃSKIE CENTRUM INFORMACJI O SEKTACH 1 NOWYCH RUCHACH RELIGIJNYCH. Gdańsk ^ Sopot Gdynia

Transkrypt

1 B D U L ^ J ^ N GDAŃSKIE CENTRUM INFORMACJI O SEKTACH 1 NOWYCH RUCHACH RELIGIJNYCH Gdańsk ^ Sopot Gdynia

2 W nu merze : I A V I > U < > W A ^ I ^ J K l> < ) r m m M M M \ ki s e k i- 1NOWYCHRtKłlÓW HKIJOIJNYCII k : A łefauftiter PmacM S./ ;; 2 sprzedawca /jadzen 0 m etodach oddziaływ ania na : 6 apfflćm łtim ' 7 PRAWOA\- \ /y.ńan1owe Rzecz o zasndach 1 ograniczeniach woiitosfes rejigij»iej \ 9 #iiiry A B1CZPIIX 'ZEN S I W O r A lv.s IWA 1 I RA»01ir<;X)rI;rRKI>r^ 16 RAPOiir wmyka^^ia SPRAWOZDANIA GUYARD'A 23 SEKTY DZIAŁAJĄCE W POLSCE 28 ŚWIADECTWA 32 JL, c'%. Gdańskie Centrum Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych je? r jrję biuro Stowarzyszenia Jezus żyje : Gdańsk; ul. Warzywnicza 1 J # ' tel./fax: (0 58) lub (0 602) nr konia: 1»HK S.A. O/Gdańsk I Gdańskie Centrum Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych powstało w odpowiedzi na realne zagrożenie dla rodziny, jednostki i wielu struktur życia społecznego płynące ze strony niektórych pojawiających się w Polsce ruchów religijnych, w tym szczególnie sekt. Prace nad powołaniem do życia naszego Centrum rozpoczęły się we wrześniu 1995 r. Obecnie zespól tworzą ludzie różnych profesji: ksiądz, kilku seminarzystów, psychiatra, psycholog, pedagodzy, kapitan marynarki z żoną. Łączy nas przekonanie poparte wieloma taktami i doświadczeniami, że zjawisko sekt i nowych ruchów religijnych mesie ze sobą zagrożenia nie tylko dla sfery duchowej człowieka i rodziny, ałe także sfery psychofizycznej i społecznej. Zadaniem Centrum nie jest podejmowanie walki z sektami, lecz: szeroko pojęta informacja o niebezpieczeństwach w postaci ulotek, biuletynu, inlbimatora o działalności sekt na terenie naszego województwa, a także działalność prelekcyjna, organizowanie seminariów, konferencji i sympozjum (pierwsze tego typu spotkanie odbyło się X r. w Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, na które zaprosiliśmy o. A. Posackiego, doktora filozofii, znawcę od spraw demonologii i zjawisk paranormalnych oraz sekt, następnie w kwietniu 1996 r. zorganizowaliśmy sympozjum poświęcone tematowi Współczesne zagrożenia człowieka czy tylko sekty, w lutym 1998 r. na zaproszenie Stowarzyszenia Jezus Żyje przebywał w Gdańsku o. Joseph Marie Verhnde, nasze Centrum współorganizowało jego pobyt. O. Veiiinde miał szereg wykładów na terenie Trójmiasta: Zagrożenia New Age wobec kultury Zachodu, Duchowe zagrożenia w Europie, wziął również udział w ses ji pt. Nowe sekty renesans neopogaństwa. W czerwcu 1998 r. Centrum zostało zaproszone przez pełnomocnika Rządu d/s Rodziny Ministra K. Kaperę do udziału w Międzyresortowej Komisji przygotowującej Rządowy Projekt Polityki Prorodzinnej Państwa. W związku z tym Centrum przygotowało projekt działań na rzecz obronv jednostki i rodziny przed destruktywnym wpływem sekt r. projekt został przesłany do Ministra K. Kapery. Jesteśmy w trakcie przygotowywania sympozjum poświęconego zagrożeniom w pedagogice.) Centrum pracuje nad stworzeniem programu profilaktycznego. Planujemy przygotowanie szerokiej oferty dla pedagogów i nauczycieli, a także rodziców i młodzieży m.in. prowadzenie szkoleniom' ch rad pedagogicznych, warsztatów dla uczniów i rodziców; destrukcyjny wpływ sekt domaga się nie tylko działalności informacyjno profilaktycznej, ale także objęcia terapią wszystkich, którzy zgłaszają się do nas z prośbą o pomoc (duchową, psychiatryczną czy psychologiczną). Wśród nich są zarówno młodzi, jak i dorośli ludziedolknięci wpływem sekt. Udało nam się uruchomić dyżur psychologów na terenie jednej z trójmiejskich poradni psychologiczno pedagogicznych. Jeśli chcesz porozmawiać na lematy poruszane w biuletynie z psychologiem, możesz skontaktować się z: Poradnią Psychologiczno Pedagogiczną Gdynia, ul. Adm. J. Unruga 76, lei w środę w godz , czwartek w godz CENTRUM współpracuje z Poradniami Religijnymi 1. poniedziałek przy parafii NSPJ w Gdyni, ul. Armii Krajowej 46 (obok biura parafialnego) 2. środa przy parafii Przemienienia Pańskiego w Gdyni -Cisowej, ul. Kcyńska 2, w salce katechetycznej, lei piątek przy parafii NSJ w Gdańsku-Wrzeszczu. ul. Mireckiego, w sali biblioteki parafialnej 4. sobola w Katedrze Oliwskiej (sala studencka) 5 wtorek punkt informacji o sektach i ruchach religijnych przy Centrum Formacji Rycerstwa Niepokalanej w Gdańsku, ul. Sw. i rojcy 4, łax

3 UJ prowadzenie do problematyki sekt i nowych ruchów religijnych Wprowadzenie do problematyki sekt i nowych ruchów religijnych 1. Badacze rozróżniają między sektą pochodzącą z jakiejś religń światowej a kultem będącym tworem samoistnym i często eklektycznym. Można też sektę i kult rozumieć w następujący sposób: sektę jako zamkniętą organizację o toksycznym czy destrukcyjnym charakterze: kult zaś jako otwarty światopogląd, który może być jakimś filarem ideologicznym sekty, ale może tez swobodnie dryfować na falach demokratycznej tolerancji oddziałując jednakże nierzadko niebezpiecznie i destrukcyjnie. Kult jako św iatopogląd może mieć faktycznie charakter kultyczny : religijny i inicjacyjny (np. okultyzm jako kult). Może też mieć charakter religijny czy antyreligijny. ateistyczny. agi 10styczny, liberalny czy humanistyczny, najczęściej jednak w formie uta jonego dogmatyzmu mimo. iż sam oficjalnie przeciw staw ia się wszelkim dogmatyzmoni. czy fundamenlalizmom. Światopogląd całościowo ujmuje ocenę rzeczywistości: Boga, człowieka i świat. Nawet jeśli więc zaczyna się od definicji Boga (św iatopogląd religijny), to i tak trzeba zdefiniować pozostałe aspekty. W podobny sposób, jeśli zaczyna się od definicji człow ieka (św iatopogląd antropoccntryczny). Sekty o światopoglądzie religijnym mogą być religijne, pararełigijnc, parapsychologiczne, magiczne, okultystyczne, satanistyczne ild.. czerpiąc z chrześcijaństwa (Biblii), ze światopoglądów orientalnych czy gnostyckich. Sekty o światopoglądzie antropoccnirycznym mogą być terapeutyczne, edukacyjne czy ekonomiczne, co nic znaczy, żc w tych organizacjach nic ma jakiegoś stosunku do rzeczywistości religijnej czy sakralnej, która tu się odpowiednio przedefiniowuje. Gdy chodzi o stosunek do św iata, to pewne sekty zainteresowane są masowym organizowaniem się i podbojem świata, a iiuic wycofują się ze świata postrzegając go jako zly. niebezpieczny czy tymczasowy. próbując przekonać innych do ucieczki od niego. Takie działania są zawsze uw arunkowane jakąś w izją Boga (w tym także choćby Jego negacją) czy też wizją człowieka. Wynika z tego. że należy badać światopogląd) proponowane przez sekty właśnie jako całościowe ujmowanie rzeczywistości. 2. Najważniejszy jest jednak syndrom sekty czyli sekta jako destrukcyjny system, najczęściej obleczony w organizację, który niszczy w olność jednostki a także jej sumienie. Chodzi nic ty lko o pranie mózgu, ale o manipulacje umysłem czy zwodzenie ducha we w wymiarze najgłębszymi: ir wymiarze sumienia. Tak pojęta sekta to raczej lerminus tcclmicus. to przedmiot badań uniwersalnych, w których poszukuje się destrukcyjnego systemu, który nie dotyczy tylko jakichś lam organizacji o religijnym charakterze czy religijnym szyldzie. Nawet jeśli światopogląd religijny w tak pojętych organizacjach jest jakoś prawdziwy, godny szacunku, to destrukcyjny system, w którym on istnieje, niszczy wszystko. W takim sensie sektę można spotkać w organizacjach, firmach czy w końcu w rodzinie. Jedna sekta sta je się azylem i ratunkiem przed inna sektą, jaką może być rodzina czy panująca atmosfera. klimat, nastrój: korzystny dla rozwoju lub zabójczy. Sekty satanistyczne np. rodzą się po części jako całościowa reakcja (i totalna negacja) na pewną atmosferę represji czy hipokryzji. którą młodzi ludzie postrzegają w otaczającym ich środowisku, dosłownie wszędzie. Radykalna negacja społeczeństwa, kultury i religii postrzeganych jako całość może być częściowo interpretowana jako próba wywalczenia sobie własnej wolności i możliwości rozwoju. 3. Wolność jednostki i jej sumienie mogą więc być niszczone gdziekolwiek. Nie chodzi więc o nagonkę na poszczególne organizacje uznane za sekty, zwłaszcza, że mogą one ewoluować, zmieniać sw e oblicze, ulepszać się. Należy też odróżnić ludzi będących ofiarami systemu od stojących nad nimi..hierarchów : założycieli, guru. liderów i innych manipulatorów. którzy faktycznie wykorzystują idealizm, szlachetność a lakże zagubienie młodych ludzi po to, by uczynić z nich darmowych niewolników. Konkretne organizacje zadraśnięte syndromem sekty powinny być przedmiotem uwagi społecznej, ale też mają prawo się bronić i przez to jakby doskonalić. Nic można więc wszystkich sekt traktować jednakowo, o czym mówią oficjalne teksty teologiczne Kościoła katolickiego a także Kościołów protestanckich. Należy rozróżnić elementy dobre oraz niedobre i niebezpieczne. Należy odróżnić ludzi 0 wysokiej i czystej motywacji od tych. którzy tę motywację wykorzystują i nią manipulują. Należy odróżnić szczerą radość w dzieleniu się duchowymi odkryciami od nachalnego prozelityzmu, który polega na narzucaniu innym własnego obrazu świata przemocą lub podstępem. Należy odróżnić propozycje światopoglądowe, które są wartościowe od tych. które są prymitywną redukcją obrazu rzeczywistości. Należy odróżnić dobre 1słuszne pytania, które zadają ludzie (a na które nic otrzymują odpowiedzi w otaczającym ich środowisku) od złych i niebezpiecznych odpowiedzi, jakie dają sekty. Słusznie więc zauważa Kościół, że nie należy porzucać dialogu tam. gdzie jest on możliwy, ale też nic lekceważyć znaczenia obrony własnych przekonań (obrony wiary) a także obrony ludzi przed zwodniczą manipulacją czy po prostu zwykłym błędem. W każdym przypadku należy jednak starannie i jakby konkretnie rozeznawać przyjmując raczej postawę rozumiejącą niż potępiającą. Potępienie zaś powinno dotyczyć przede wszystkim niektórych idei czy także czynów nic zaś samych osób. gdyż człowiek jest zawsze ważniejszy od własnych idei i większy od własnych czynów. 4. Światopoglądy propagowane przez sekty są niekiedy dziwne i niebezpieczne, niekiedy zaś oryginalne i inspirujące dla poszukiwań inteleklualno duchowych, wchodzące jakby w lukę ludzkich pytań, oczekiwań i pragnień, których religia. Kościół czy kultura a także rodzina z wielu powodów często złożonych i niezawinionych łub będących skutkiem winy zbiorowej i wypadkową wielu czynników nic były w stanie zaspokoić, rozw iązać czy wyjaśnić. BIULETYN 1

4 Sprzedawcy złudzeń Nowe nicliy religijne (także w Polsce) ukazują czasami szczególną wrażliwość na lematy metafizyczne dotyczące sensu życia i śmierci człowieka, życia po śmierci. Tematy, które w dzisiejszej cywilizacji śmierci" traktowane są raczej pesymistycznie lub tragicznie, a naw cl w prosi eliminowane ze świadomości (nierzadko z pomocąsocjolcchnik). Now c ruchy podejmują także próbę filozoficznego czy teologicznego rozwiązania zagadki czy leż tajemnicy zliu przeciw staw iając się w sobie właściwy sposób (czasem ewidentnie błędny) banalizacji problematyki zla lub popadania w kompletny nihilizm, co jest udziałem współczesnej kultury zachodniej. Szerz} się nihilizm a przynajmniej relatywizm także poprzez ręce gwiazdorskich luminarzy tejże kultury, którzy w świetle pewnych diagnostyk spirytualnych (nie tylko chrześcijańskich) jaw ią się jako fałszywi prorocy i demagodzy odwodzący ludzi od poważnego traktowania życia a także poważnego poszukiwania wyzwolenia czy zbawienia (w tym także tzw. życia po śmierci). Pewnego rodzaju niepokój poszukiwań duchowych, kontestacja czy nawet bunt wobec zasianych ideologii i obyczajów społecznych, mimo iż nierzadko wyradza się w formy błędne czy nawet patologiczne, może mieć istotny sens w pogłębieniu świadomości społecznej oraz może skłonić do zadawania pytań trudnych i głębokich, co może mięć znaczenie także dla współczesnego Kościoła. Dlatego Kościół katolicki w swoich dokumentach mówi o wyzwaniu'' ze strony sekt i nowych ruchów religijnych a także o pewnego rodzaj u,.znakach czasu. 5. Pomimo jednak tych słusznych wyznań i interpretacji (jakie podają teologowie, filozofowie religii. kulturoznawcy, antropolodzy czy nawet sam Kościół) dobro jednostki, a więc wolność człowieka i jego sumienia, którego wybory decydują nic tylko 0 zdrowiu psychicznym. ale i Ozbawieniu wiecznym, powinny być na pierwszym planie. Celem działalności Kościołajest m in. owa humanistyczna troska połączona z. duchowym oglądem rzeczywistości spraw ludzkich. Realistyczne otrzeżwicnie i pilnowanie pulsu praw człowieka także jako dziecka Bożego, za które umarł Chrystus, jest sprawą najwyższej wagi. Nic można być naiwnym i nieuważnym tam, gdzie dokonuje się destrukcja, prozelityzm czy oszukiwanie człowieka, o czym także przypominają dokumenty Kościoła. W badaniach nad sektami należy więc uwzględnić trzy podstawowe problemy: zagrożenia zdrów ia psychicznego; manipulacje umysłem: zagrożenia duchowe (zwodzenie sumienia). Zagadnieniem zagrożeń zdrowia psychicznego, jako kryterium destrukcyjności istniejącym w rozmaitych sektach, zajmują się nauki psychologiczne i socjologiczne (większość dotychczasowych opracowań dotyczącyh problematyki sekt ogranicza się głównie do tego aspektu). Manipulacja umysłem natomiast to rodzaj zakłamania (dezinformacja, niedoinformowanie) na gruncie świadopoglądu, czy też ideologii, które należy badać osobno w sferze kultury i nauki. Jeszcze czymś innym są zagrożenia duchowe czy też zwodzenie duchowe dotyczące sumienia czyli oceny w dziedzinie dobra i zla. Zagrożenia duchowe są także ściśle związane z przynależnością do określonego wyznania. W tym kontekście spustoszeniem typu duchowego jest np. aposlazja (czyli zaparcie się wyznawanej wiary'), która jest czymś głębszym i poważniejszym niż zwykła konwersja światopoglądowa, o której mówi się w socjologii. Badania wykazują, że spustoszenia w dziedzinie sum ienia są najgroźniejsze, gdyż dotyczą najgłębszych i najbardziej intymnych sfer człowieka. Generalnie należy więc odróżnić zagrożenia zdrowia psychicznego (np. psychomanipiilacja, tzw. pranie mózgu) od zagrożeń ir obszarze kultury (np. manipulacja umysłem) i religii (np. zagrożenia duchow e). Istnieje potrzeba badania zjawiska sekt i to nic ty lko przez psychologów i socjologów (jak to ma miejsce do lej pory w Polsce), ale także przez kulturologów. filozofów, teologów. antropologów, prawników. Badanie problematyki sekt powinno wykroczyć poza poziom doraźnej sensacy jności i powierzchowności przesądów serwowanych przez większość mediów. Ponadto badania te powinni mieć charakter interdyscyplinarny, stały i biorący pod uwagę kulturowe procesy rozwojowe trwające na przestrzeni lat. Ks. ALEKSANDER POSACKI SJ SPRZEDAWCY ZŁUDZEŃ O metodach oddziaływania na ludzką psychikę W patrzeniu na m etody, jakimi sekty posługują się w stosunku do sw oich adeptów, często można zauważyć dw ie skrajności. Niektórzy, zwłaszcza ludzie związani z kręgami religijnymi, mają tendencję do przy pisywania sektom niemal nadprzyrodzonych umiejętności w dziedzinie wpływania na ludzkie postawy. Inni. szczególnie ci przedstawiciele nauk społecznych, którzy nie czują się zw iązani z żadnym kościołem, bagatelizują oddziaływanie sekl. tłumacząc ich rosnące w ostatnich Jatach znaczenie jedynie znajomością ludzkiej psychiki. Słuchając takich teorii można niekiedy odnieść w rażenie, że ludzie sami garną się do sekt. Taka interpretacja problemu prowokuje jednak nieuniknione pytanie: Jaki jest sens mówienia o ofiarach sekl'? Prawda, jak zwykle bywa. leży pośrodku. Niewątpliwie sekty bazują na doskonalej znajomości ludzkiej psychiki: rozumieją specyfikę czasów, w jakich żyjemy, i starają się odpowiadać na konkretne ludzkie problemy. Niebezpieczeństwo kryje się w tym, że zamiast dopomóc człowiekowi i uwolnić go od stresów, niepokojów ilp. podporządkow ują go sobie, stosując niekiedy wyrafinowane metody psycho- i socjotechniczne. 2 BIULE I YN

5 Sprzedawcy złudzeń Człowiek u schyłku XX wieku Socjologowie i inni specjaliści od szeroko rozumianych nauk społecznych cały czas szukają odpowiedzi na pytanie o specyfikę naszych czasów, leli obraz nigdy pewnie nie będzie jednoznaczny. Wśród bezspornych atrybutów naszej epoki można wymienić rosnące tempo życia, chroniczny brak czasu, wielką mobilność i wynikającą z niej zmienność, atomizację społeczeństwa zwłaszcza naruszenie więzi w małych grupach społecznych (rodzina, wspólnota sąsiedzka). Wynikają z tego określone konsekwencje, mające niezaprzeczalny wpływ na współczesnego człowieka. Ciągły pęd nie sprzyja zakorzenieniu. Człowiek, któiy do niedawna miał swoje, konkretnie wyznaczone miejsce w świecie zarówno w sensie geograficznym, jak i społecznym stal się włóczęgą (określenie Zygmunta Baumana), który wszędzie jest u siebie, a zarazem nigdzie nie ma domu. W Polsce zjawisko to nie jest tak bardzo odczuwalne, ale w krajach, gdzie pracownik z racji pełnienia obowiązków zawodowych kilka razy w ciągu swojej kariery zmienia specjalizację, kilkanaście raz)' miejsce pracy i zamieszkania, trudno mówić o jakimkolwiek zakorzenieniu, jakiego człowiek potrzebuje dla utrzymania normalności własnej egzystencji. Skoro w danym miejscu będę mieszkać przez rok, najwyżej dwa. nic ma sensu nawiązywanie jakichkolwiek relacji z sąsiadami, ponieważ niedługo staną się dla mnie obcymi ludźmi, a najprawdopodobniej nigdy więcej się nic spotkamy. Podobne zachowania można zaobserwować w miejscu pracy. Jeśli pracownik ma świadomość, że za rok może trochę więcej będzie już w innym oddziale swojej firmy, a może nawet w innej firmie, traci sens nawiązywanie kontaktów prywatnych z innymi. Nawet jeżeli takie kontakty istnieją, zostaną silą rzeczy zerwane w momencie przeprowadzki. Z kolei ilość czasu, jaką człowiek poświęca swoim obowiązkom zawodowym. doskonaleniu umiejętności, zmianie kwalifikacji itp., uniemożliwia utrzymywanie bliższych relacji nawet z. członkami najbliższej rodziny. Czas.jaki przeciętny człowiek poświęca swoim najbliższym, jest zaledwie nikłym procentem czasu spędzanego w pracy. Nic dziw nego, ze następuje dezintegracja rodzin. Jeśli wierzyć statystykom, ponad połowa dzieci (w wieku do 12 lat) ma żal do rodziców, że poświęcają im zbyt mało czasu. Bardzo często ów żal idzie w parze z przekonaniem, żc są nickocliane. nieakceptowane i tak naprawdę nikomu niepotrzebne. Taki obraz życia społecznego wielu może wydać się przejaskrawiony. Faktem jest jednak, żc wiciu ludzi potrzebuje po prostu życzliwości, serdeczności i akceptacji. Nie jest przypadkiem, żc właśnie dzięki tym banalnym środkom sekty zdobywają wielu adeptów. Po prostu w iedzą, do kogo iść ze swoim przesianiem. Grupy ryzyka Bardzo często mówi się o tym, żc szczególnie narażona na werbunek do sekt jest młodzież. W takim stwierdzeniu jest wiele prawdy, jednak bezkrytyczne przyjęcie tego sądu to karygodne uproszczenie. Młodzież z. pewnością jest nietypową grupą społeczną. Są to ludzie skierowani ku przy szłości, a zarazem kwestionujący sensowność układania sobie życia według wypracowanych prze/, starsze pokolenia schematów. Chcą być samodzielni. choć nie są jeszcze dojrzali. Z definicji niejako odrzucają to, co stare poszukując nowości. Żyją w permanentnym konflikcie z. pokoleniem rodziców, a zarazem są gotowi bez reszty podporządkować się komuś, kogo uznają za swojego mistrza choćby nawet stawiał im absurdalne wymagania. Tęsknią za wyjątkowością i dlatego pociąga ich wszelki elitaryzm. nawet związany ze stawianiem trudnych wymagań. Wreszcie poszukują sensu ży cia i chociaż traktują to bardzo poważnie, łatwo dają się zwieść mirażom, byle były one (w ich odczuciu) godne pożądania. Nic dziwnego, że młodzi ludzie zwłaszcza ci, którzy nie mają silnego oparcia w swoich najbliższych, zwłaszcza w rodzinie to wymarzony materiał na członków seki. Nie można jednak zapominać o tym. że także wśród starszych niemało jest ludzi sfrustrowanych, pogubionych, załamanych, dla których życzliwość, jaką na w ejście ofiarowuje im sekta, to praw dziwy ratunek To także do nich samotnych, chorych, zrozpaczonych kierują się sekciarscy werbownicy. Tyle tylko, że fakt ten jest oceniany przez społeczeństwo w nieco inny sposób. Kiedy w orbicie wpływów- sekty znajdzie się młody człowiek, który' ma rodzinę, przyjaciół itd. zostaje on (słusznie) uznany za ofiarę sekly, a najbliżsi robią wszystko, co możliwe, aby go spod jej wpływu uwolnić. Jeśli jednak sekta zainteresuje się starszym, zwłaszcza samotnym człowiekiem, jego otoczenie sąsiedzi, znajomi często przyjmują to obojętnie lub wręcz z radością, tłumacząc, że nareszcie spotkał życzliwych ludzi, odnalazł sens życia, ma się czym zająć itp. Tc fakty pokazują, żc sekta może skusić każdego czlow icka. Na czym zatem polega siła jej oddziaływania? Cóż takiego poza zwykłą życzliwością może ona zaofiarować zagubionemu człowiekowi? O kilku ludzkich potrzebach Poza kilkoma rzeczami oczywistymi, bez których ludzka egzystencja jest niemożliwa oddychaniem, odżywianiem, snem człowiek potrzebuje czegoś w ięcej. Są to często potrzeby lak oczywiste, żc nic jesteśmy w stanie ich nazwać. Dopiero niczaspokojenic którejś z nich rodzi problem. Twórcy ideologii sekt w przeciwieństwie do zwykłych ludzi doskonale zdają sobie sprawę, co należy podsunąć potencjalnym członkom sekty. Przede wszystkim wiedzą, w którym przy padku ich działanie może przynieść rezultat. Charakterystyczna dla człowieka jest potrzeba przynależności do jakiejś wspólnoty. Może to być rodzina, grupa koleżeńska, klub sportowy... Istotny jest sam fakt, że człowiek utożsamia się z grupą; czuje się jej częścią. Bnik owej więzi powoduje dyskomfort psychiczny, z którego każdy w jakiś sposób stara się wyjść. Dlatego sekty mają w ielkic szanse u ludzi samotnych, nieakceptowanych przez otoczenie lub tych, którzy' za takich się uważają. Człowiek poszukuje odpowiedzi na różne pytania. Obok tych zupełnie banalnych pojawiają się także islolne o sens życia, śmierci, cierpienia: o naszą przyszłość. Szczególnie sklomii do stawiania sobie takich pytań są ludzie starsi, a także ci, którzy' przeżywają jakiś dramat (załamanie się planów życiowych. śmierć kogoś najbliższego itp.). Oni także znajdują się w polu zainteresowania sekt. Człowiek chce mieć spójną wizję świata. Natłok informacji, pochodzących z różnych źródeł, sprawia, żc jest to niemal niemożliwe. Sekta oferuje spójną, integralną wizję świata i człowieka; życia i tego. co ma po nim nastąpić. Tęsknota za B IU L E T Y N 3

6 Sprzedawcy złudzeń uporządkowaniem otaczającego nas chaosu sprawia, ze wizje, przedstawiane przez sekty choćby były najdziwaczniejsze, jeśli tylko Iworzą całość stają się możliwe do przyjęcia. Człowiek nic chce być anonimowym trybem wr maszynie. Tymczasem cywilizacja, w jakiej żyjemy, nie sprzyja indywidualności. A raczej: tych indywidualności, wielkich gwiazd jest lak wiele, że można się zagubić w icli tłumie. Sekta mówi każdemu nowemu członkowi, że jest kimś niezwykłym, wyjątkowym. Świadczyć ma o tym sam fakt dopuszczenia do grupy ekskluzywnej, do której nie każdemu dane jest należeć. Z czasem la wyjątkowość stanic się pustym dźwiękiem... Człowiek naszych czasów, mimo pozorów racjonalności, szuka transcendencji. Ma świadomość albo tylko niejasną intuicję ze tylko gdzieś poza tym świalcm może mieć swoje korzenie prawdziwy sens życia. Wspólnoty religijne wyrażają lo prościej: człowiek szuka Boga; człowiek jest z nalury otwarły na Boga. Czasem gubi się w lym poszukiwaniu i twarzy sobie prywatne bóstwo albo idzie za czyimś urojeniem. Człowiek potrzebuje mistrza. Z jednej strony chce być samodzielny i bardzo nie lubi, kiedy ktoś próbuje pokierować jego życiem. Zarazem jednak poszukuje autorytetu; kogoś żywego, konkretnego człowieka - na którym mógłby się oprzeć, do którego mógłby się odw ołać. I często, kiedy już. kogoś takiego znajdzie, podporządkowuje mu się całkow icie, pozwalając mu podejmować decyzje za siebie. Czasem nawet uważa za zaszczyt to. że ów mistrz zechciał się nim zainteresować. Człowiek potrzebuje wizji. Chce nie tylko teoretycznej odpowiedzi na pytanie o sens życia. Pragnie również wy tyczenia konkretnej drogi, która pozwoli na dojście do tego celu. Człow iek wreszcie potrzebuje zaangażowania. Musi czuć się potrzebnym, aby nadać sens swojemu życiu. Musi coś robić, aby ów sens samemu zobaczyć. Aby uwierzyć, że pozostawi po sobie ślad choćby w ludzkiej pamięci. Sekta stara się wyjść naprzeciw tym ludzkim potrzebom jednak w laki sposób, aby. pomagając je zaspokoić, podporządkować sobie człowieka. Rzecz o metodach Metody, jakimi poslugująsię poszczególne sekty, są bardzo zróżnicowane. Trudno byłoby stworzyć ich kompletną listę. Tutaj pozwolę sobie ograniczyć się tylko do tych najczęściej stosowanych. 1. B o m b a rd o w a n ie m iło ścią (b v e bom bing). S tosow anie tej m etody jest prostą konsekw encją faktu, że w śród potencjalnych kandydatów na członków sekty znajdują się ludzie, którym brakow ało życzliw ości czy a k c e p ta c ji ze s tro n y d o ty c h c z a so w e g o o to c z e n ia. Uśm iech, sym patia, zainteresow anie w ystarczają, aby ich przyciągnąć, nam ów ić do otw arcia się przed now ym p rz y ja c ie le m. C z ło w ie k, k tó rem u d o tąd n ik t nic pośw ięcał w iele uw agi, często w tym m om encie w yrzuca z siebie w szystko, co się w nim nagrom adziło. P rzyjaciel'' uw ażnie tego słucha, co jest traktow ane jak o dow ód życzliw ości. W przyszłości ta w iedza przyda się sekcie o czym za chw ilę. Ż yczliw ość czyni człow ieka bardziej podatnym na m anipulację. Z czasem la życzliw ość przestaje być bezinteresow na. a staje się uzależniona od spełnienia określonych warunków. W ten sposób, stopniow o żeby nie odstraszyć od bom bardow aniam iłością"' dochodzi się do pełnej kontroli zachow ali adepta sekty. 2. Flirt (flirtin g -fish in g. czyli ło w ien ie przez flirt). Najkrócej m ożna pow iedzieć, że je s t to pójście o krok dalej w stosunku do poprzedniej m etody. N iektóre sekty nakłaniają (zm uszają) sw oicli członków naw et do prostytucji. byle tylko zyskać now ych adeptów. T a m etoda, podobnie ja k poprzednia, je s t szczególnie skuteczna w stosunku do osób poszukujących akceptacji. 3. W ykorzystanie słabości. N adm ierna szczerość m oże się niekiedy zem ścić. Sekta um ie doskonale w ykorzystać słabości now ego członka. Robi to dw ojako. Po pierw sze, oferuje m u zaspokojenie jego potrzeb. Jest to zaw sze m ocny argum ent na rzecz pozostania wr sekcie. Jeżeli to nic w ystarcza, pozostaje szantaż: g ro źba u jaw n ien ia najbardziej skrytych tajem nie adepta. C ena strachu, a w łaściw ie w stydu, je s t tak w ysoka, że nic każdy jest gotów ją zapłacić za uw olnienie się spod w pływ u sekty. 4. Pochlebstwo. Człow iek je st niezwy kle w rażliw y na pochwały nie tylko te zasłużone. W ystarczy zaczepić go na ulicy i zacząć rozm ow ę od banalnego stw ierdzenia, że in telig en tn ie w y g lą d a albo sp ra w ia w rażen ie m y śląceg o, aby wyciągnąć go w d łu ż sz ą ro zm o w ę, nam ów ić do przyjścia na spotkanie itp. Ta m etoda także później m oże być z pow odzeniem stosow ana: kiedy za każdy akt posłuszeństw a w obec sekty adept w ysłuchuje pochwal, łatwiej jest m u podporządkow ać się kolejnym, stopniow o coraz trudniejszym poleceniom. 5. Wymuszanie decyzji. Słow o..w ym uszanie brzm i m oże nieco b ru ta ln ie : c h o d z i Lu g łó w n ie o p resję psychiczną. To oddziaływ anie przypom ina trochę zachow ania specjalistów ' od reklam czy zw ykły ch sp rz e daw ców. którzy próbują nann m anipulow ać, w m aw iając, że to jedyna okazja, ostatnia szansa i że m usim y się zdecydow ać, bo teraz albo n igdy. Podobnie potencjalnego adepta pró b u je się n ie k ie d y p rzym u sić do podjęcia natychm iastow ej decyzji, tłum acząc, żc później nic będzie m iał ju ż takiej szansy. 6. Rozdawnictwo/pomoc humanitarna. Sposób tyleż prosi}', co efektow ny i pozw alający zjednać sym patię sp ołeczeństw a. S ek ta p ró b u je p rzez to p o k azać, żc troszczy się o zw ykle potrzeb) szarego człow ieka. C zęsto spotykana form a p om ocy h u m an itarn ej to darm ow e posiłki. 7. Izolacja. W chodząc na dobre w- sektę, człow iek je st mniej lub bardziej gw ałtow nie przym uszany do zerw ania kontaktów z najbliższym otoczeniem. W skrajnym przypadku mówi m u się w prost, że m usi się oderw ać od daw nego tow arzystw a, zerw ać w ięź z p rzeszłością, bo ona uniem ożliw ia m u dojście do celu. jaki staw ia sobie sekta (np. sekta p rzedstaw ia siebie jako w spólnotę zbaw io- 4 BIULE I YN

7 Sprzedawcy złudzeń n y ch. a resztę jako skazanych na pew ne potępienie). N iekiedy nic pada żaden nakaz, ale sekta stara się na tyle zapełnić czas adepta, aby ograniczyć do m inim um jego kontakty z innym i środow iskam i. M ożna też w ysiać adepta (lub przynajm niej nam ów ić go) na w yjazd do innego m iasta lub naw et państw a, aby uniem ożliw ić kontakty z rodziną, przyjaciółm i itd. 8. Ciągła kontrola. A depta nic m ożna pozostaw ić sam e mu sobie. C iągle tow arzystw o..anioła stró ża' członka sekty ogranicza do m inim um ryzyko, że adept zacznie zastanaw iać się, co się z nim tak napraw dę dzieje. Ów opiekun m oże na bieżąco rozw iew ać rodzące się. jeszcze n iczw crb alizo w anc w ątp liw o ści, a w razie potrzeby podjąć decyzję o zastosow aniu specjalnych środków. 9. Bombardowanie intelektualne. Sprzyja mu pełna izolacja członków sekty. Jedynym źródłem informacji jest dla nich sekta, a dokładniej ktoś. kto stoi ponad nimi w hierarchii. To pom aga w tw orzeniu i pow ielaniu klisz m yślow ych, pew nych schem atów, a z czasem prowadzi do utraty krytycyzm u i przyjm ow ania w szystkiego, co pow ie m istrz. 10. Techniki medytacyjne. M edytacja pow oduje nie tylko w yciszenie. S praw ia rów nież, żc człow iek staje się bardziej podatny na sugestie, hipnozę i oddziaływ ania na podśw iadom ość. Z resztą w łaśnie w pływ anie na podśw iadom ość przez tzw. bodźce podprogow c to rów nież jedna z m etod oddziaływ ania sekt. 11. Dla porządku należy dodać, że sekta posługuje się na różne sposoby kłam stw em. Jako przykłady m ożna tu podać fałszyw e interpretacje Biblii, sztuczne tworzenie analogii (np. porów nyw anie C hrystusa z Buddą), przypisyw anie osobom uw ażanym przez adepta za autorytety w ypow iedzi, które w rzeczyw istości nigdy nic zostały przez nic w ygłoszone. Szczególny przypadek: Pranie mózgu Brainwushing. czyli pranie mózgu albo kontrola myśli lo mechanizm bard/o niebezpieczny, niszczący ludzką psychikę, powodujący jej przeprogramowanie. Składa się z kilku etapów: Rozstrojenie organizmu. Dokonuje się ono zarówno na płaszczyźnie fizycznej, jak i psychicznej. Stres, izolacja, ograniczenie snu. głód (wiclc sekt zaleca swoim adeptom dietę) powoduje rozregulowanie czynności fizjologicznych. kłopoty z koncentracją, przemęczenie. Człowiek staje się przez lo bardziej podamy na sugestię. Ograniczenie poczucia bezpieczeństwa. Prowadzi ono do lęku. Adcpl boi się o samego siebie, ale ów strach odnosi się przede wszystkim do kar, jakie może pociągnąć za sobą nieposłuszeństwo poleceniom sekty. Degradacja i pogarszanie obrazu siebie. Rozstrój psychiczny bardzo często przybiera postać depresji. Wiąże się to z reguły z tendencją do samoponiżania. z poczuciem w iny, płynącym z przekonania, że nie jest się takim, jakim się być powinno. Regresja. Jest ona logiczną konsekwencją podejmowanych dotąd działań, a przejawia się najczęściej w infantylności i prymitywizmie zachowań. Człowiekowi towarzyszy poczucie bezsilności, nad którym nie jest w stanic zapanować. Stąd biorą się gwałtowne wahania nastrojów, napady płaczu czy agresji. Tak urobionemu adeptowi podsuwa się ofertę wyjścia z beznadziei nowego życia. Oczywiście, nic za darmo. Jeśli jednak podporządkuje się sekcie, jeśli będzie spełniał polecenia guru, jeśli... wtedy jego udziałem stanie się wspaniała przyszłość. Czy' po doświadczeniach całego procesu prania mózgu nie jest to wspaniała propozycja? Trudno wyrwać spod wpływ u sekty człowieka, który przeszedł pranie mózgu. Składa się na lo kilka przyczyn. Z reguł}' ktoś taki przed przyjściem do sekty nic należał do ludzi szczęśliwych; czegoś mu brakowało. Nie ma zatem za czym tęsknić. Sam proces prania mózgu lo koszmar, którego pewnie wolałby nie pamiętać. Co ciekawe, nic wini za to sekty, ale raczej samego siebie: jako słabego człowieka, który po prostu w ten sposób musiał zasłużyć na znalezienie się w gronie wybranych. Prawdziwe szczęście we własnej opinii osiągnął dopiero teraz, dostępując wtajemniczenia. Miałby zatem dobrowolnie z tego rezygnować? Parę uwag na zakończenie Nic ma sensu demonizowanie działania sekt. Z pewnością sąone groźne; nie znaczy to jednak, żc nic ma przed nimi żadnej ucieczki. Zamiast walczyć z sektami, warto zająć się likwidacją zjawisk, które leżą u podłoża ich popularności. Kiyzys rodziny, więzi sąsiedzkich, anonimowość, brak zwykłej życzliwości sprawiają, że coraz więcej ludzi szuka ratunku w sektach. Czy go znajduje? Często we własnym przekonaniu tak. Na ile jest to faktycznie ratunek, a na ile złudzenie trudno odpowiedzieć. Sekty bazują na dobrej znajomości psychologii, co pozwala im stworzyć iluzję szczęścia, zadow olenia. Z pozoru człowiek otrzymuje w nich to, czego pragnie. Tyle, że ceną za lo jest wolność. Czy warto płacić aż tyle za złudzenie? Bibliografia: DOMINIKA PIĘTKI KWICZ 1. Ciaklini R. W ywieranie w pływ u na ludzi ". Gdańskie W ydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk Le Bon G. Psychologia tłumu", PWN. Warszawa Sekty albo now e ruchy religijne. W yzwanie duszpasterskie" w; L Osserva- tore Romano nr 5 (79) 1986 (wyd. polskiej 4. W spólnoty kościelne, niezależne grupy religijne, sekty. W ydawnictwo Księży Werbistów YERBINUM, W a rszaw a ks. A. Zwoliński, Anatomia sekty. W ydawnictwo Gotów. Kraków ks. A. Zwoliński, Sekty... Dlaczego?", W ydawnictwo Sióstr l.oretanek. Warszawa 1998 BIULE I YN 5