Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki

Transkrypt

1 Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki w numerze m.in.: Udzielanie zgody przez Prezesa URE na budowę gazociągu bezpośredniego wybrane problemy Kodeksy sieci instrument regulacji rynku gazu w UE Obowiązki sprzedawcy z urzędu System wsparcia odbiorców wrażliwych 03/2014 NR 3 (89) 30 września 2014 ISSN X

2 Spis treści Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki 3/ Wybrane problemy udzielania przez Prezesa URE zgody na budowę gazociągu bezpośredniego 8/ Kodeksy sieciowe jako podstawowy instrument regulacji rynku gazu w Unii Europejskiej 17/ Zakres obowiązku nałożonego na sprzedawcę z urzędu 28/ System wsparcia odbiorców wrażliwych energii elektrycznej. Zmarnowana szansa czy dobry początek? 36/ Komunikat Prezesa URE Nr 25/ / Informacja Prezesa URE Nr 26/ / Informacja Prezesa URE Nr 27/ / Informacja Prezesa URE Nr 28/ / Komunikat Prezesa URE Nr 29/ / Informacja Prezesa URE Nr 30/ / Informacja Prezesa URE Nr 31/ / Informacja Prezesa URE Nr 32/ / Informacja Prezesa URE Nr 33/ / Informacja Prezesa URE Nr 34/2014 Szanowni Państwo! Budowa gazociągu bezpośredniego, przed wydaniem pozwolenia na budowę na podstawie przepisów prawa budowlanego, wymaga uzyskania w drodze decyzji zgody Prezesa URE. Główne przesłanki udzielenia takiej zgody zostały określone szczegółowo w ustawie Prawo energetyczne. W prezentowanym w niniejszym Biuletynie artykule Piotra Jarmowicza przybliżone zostały wybrane aspekty problematyki udzielania przez regulatora zgody na budowę takiego gazociągu, z uwzględnieniem kwestii związanych z przesłankami wydania przedmiotowej decyzji. Autor przedstawił ponadto cel i funkcje gazociągu bezpośredniego, a także problem parametrów jakościowych paliwa gazowego transportowanego takim gazociągiem. Coraz większą rolę w kształtowaniu zarówno aktualnej, jak i przyszłej struktury wewnętrznego rynku energii odgrywają kodeksy sieciowe. Karolina Golonka w swoim artykule zawarła najważniejsze informacje dotyczące genezy kodeksów, procedur i zasad ich ustalania oraz zagadnień regulowanych przez nie obecnie i poddawanych regulacjom w przyszłości. Państwa uwadze polecamy także materiał Huberta E. Zadrożniaka podnoszący temat obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej w źródle odnawialnym, nałożonego Prawem energetycznym na sprzedawcę z urzędu, czyli na przedsiębiorstwo posiadające koncesję na obrót paliwami gazowymi lub energią elektryczną, świadczące usługi kompleksowe odbiorcom paliw lub energii w gospodarstwie domowym, niekorzystającym z prawa wyboru sprzedawcy. Artykuł to wnikliwe studium obowiązującego prawa, które jak przedstawia autor jednoznacznie wskazuje na zobligowanie zobowiązanych przedsiębiorstw do zakupu całej oferowanej energii wytworzonej w OZE. Nowelizacja ustawy Prawo energetyczne z września 2013 r., wprowadziła rozwiązania składające się łącznie na system wsparcia odbiorców wrażliwych. Alicja Pawłowska w swoim materiale przybliża ten temat, skupiając się na kwestiach skuteczności i proporcjonalności systemu wsparcia tych odbiorców na gruncie krajowym. Przedstawione zostały m.in.: geneza wprowadzenia tego systemu (ramy unijne), funkcjonowanie krajowego systemu ochrony odbiorców wrażliwych wraz z jego oceną, a także propozycje pewnych rozwiązań na przyszłość. W bieżącym numerze publikujemy ponadto sporą dawkę informacji i komunikatów Prezesa URE, a także dane tabelaryczne dotyczące zatwierdzonych taryf dla ciepła i decyzji w sprawie koncesji. Redakcja 45/ Informacja Prezesa URE Nr 35/ / Tabele informacyjne taryfy dla ciepła, koncesje WYDAWCA Urząd Regulacji Energetyki ADRES REDAKCJI Warszawa, Al. Jerozolimskie 181, tel. (0-22) , faks: (0-22) , FOTO materiały fotograficzne wykorzystano za zgodą właścicieli praw autorskich Nota copyright do artykułów zamieszczonych w Biuletynie Urzędu Regulacji Energetyki przysługuje autorom tych artykułów

3 WYBRANE PROBLEMY UDZIELANIA PRZEZ PREZESA URE ZGODY NA BUDOWĘ GAZOCIĄGU BEZPOŚREDNIEGO PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII Wybrane problemy udzielania przez Prezesa URE zgody na budowę gazociągu bezpośredniego Piotr Jarmowicz Ustawa Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz. 1059, z późn. zm.) daje zainteresowanym podmiotom możliwość wystąpienia do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE) z wnioskiem o wydanie decyzji w sprawie udzielenia zgody na budowę gazociągu bezpośredniego, rozumianego jako gazociąg, który został zbudowany w celu bezpośredniego dostarczania paliw gazowych do instalacji odbiorcy z pominięciem systemu gazowego (art. 3 pkt 11e ww. ustawy). Zgodnie z art. 7a ust. 3 ustawy Prawo energetyczne budowa gazociągu bezpośredniego, przed wydaniem pozwolenia na budowę, w rozumieniu przepisów prawa budowlanego, wymaga uzyskania zgody Prezesa URE, udzielanej w drodze decyzji. Główne przesłanki udzielenia takiej zgody określone zostały w art. 7a ust. 4 ww. ustawy. W niniejszym artykule przedstawione zostały wybrane aspekty problematyki udzielania przez Prezesa URE zgody na budowę gazociągu bezpośredniego, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii związanych z przesłankami wydania takiej decyzji. Jak wynika z przedstawionej definicji gazociąg bezpośredni nie tylko umożliwia bezpośrednie dostarczanie paliw gazowych do instalacji odbiorcy, ale także gazociąg taki został zbudowany z pominięciem systemu gazowego. Pojęcie systemu gazowego zostało zdefiniowane w art. 3 pkt 23 ustawy Prawo energetyczne jako sieci gazowe, instalacje magazynowe lub instalacje skroplonego gazu ziemnego oraz przyłączone do nich urządzenia i instalacje, współpracujące z tymi sieciami lub instalacjami. Zauważyć tu należy, że ww. pojęcie odnosi się w szczególności do pojęcia sieci gazowe, a zatem obejmuje sieci (instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub dystrybucji paliw, należące do przedsiębiorstwa energetycznego art. 3 pkt 11 ustawy), sieć przesyłową (sieć gazową wysokich ciśnień, z wyłączeniem gazociągów kopalnianych i bezpośrednich, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny operator systemu przesyłowego art. 3 pkt 11a ustawy) oraz sieć dystrybucyjną (sieć gazową wysokich, średnich i niskich ciśnień, z wyłączeniem gazociągów kopalnianych i bezpośrednich, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny operator systemu dystrybucyjnego art. 3 pkt 11b ustawy). Odnotować tu także należy, że rozporządzenie Ministra Gospodarki z 2 lipca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu gazowego 1), w zakresie określenia warunków przyłączenia do sieci gazowej, odnosi się także do przyłączania do sieci gazowej gazociągów bezpośrednich (por. 1 pkt 2 in fine, 5 oraz załącznik do rozporządzenia). Zatem należy wysnuć wniosek, że gazociąg bezpośredni jako taki nie może być częścią gazowej sieci dystrybucyjnej ani przesyłowej. Gazociąg bezpośredni stanowi więc element infrastruktury funkcjonujący niezależnie od sieci gazowych, przy czym w momencie ewentualnego przyłączenia do tych sieci traci swój bezpośredni charakter. Jak wynika z definicji gazociągiem takim może być transportowane paliwo gazowe. Ustawodawca zatem posługuje się tu pojęciem szerszym znaczeniowo niż gaz ziemny. W świetle definicji paliw gazowych (gaz ziemny wysokometanowy lub zaazotowany, w tym skroplony gaz ziemny oraz propan-butan lub inne rodzaje gazu palnego, dostarczane za pomocą sieci gazowej, a także biogaz rolniczy, niezależnie od ich przeznaczenia art. 3 pkt 3a ustawy Prawo energetyczne), stwierdzić więc można, że gazociągiem bezpośrednim transportowane mogą być, poza gazem ziemnym, także biogaz oraz tzw. gazy specjalne, niebędące gazem ziemnym, w szczególności gazy wytwarzane metodami przemysłowymi 2) oraz powstający w procesie zgazowania węgla tzw. gaz syntezowy. 1) Dz. U. z 2014 r. poz. 1059, dalej: rozporządzenie systemowe. 2) Por. Polska Norma PN-C-0475:2011 Paliwa gazowe. Klasyfikacja, oznaczenie i wymagania; zastępująca PN-C-0470:2002. nr 3 (89) 30 września 2014 Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki 3

4 PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII WYBRANE PROBLEMY UDZIELANIA PRZEZ PREZESA URE ZGODY NA BUDOWĘ GAZOCIĄGU BEZPOŚREDNIEGO Cel i funkcje gazociągu bezpośredniego Podstawowy cel budowy gazociągu bezpośredniego, w świetle jego definicji, jest oczywisty i sprowadza się do zapewnienia transportu paliwa gazowego bezpośrednio, czyli z pominięciem systemu gazowego (sieci dystrybucyjnych bądź sieci przesyłowej), do danego odbiorcy. Co przy tym ważne, w świetle definicji gazociągu bezpośredniego oraz definicji legalnych takich pojęć jak przesyłanie paliw gazowych (por. art. 3 pkt 4 lit. a ustawy Prawo energetyczne: przesyłanie transport paliw gazowych sieciami przesyłowymi w celu ich dostarczania do sieci dystrybucyjnych lub odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci przesyłowych) oraz dystrybucja paliw gazowych (por. art. 3 pkt 5 lit. a ustawy Prawo energetyczne: dystrybucja transport paliw gazowych sieciami dystrybucyjnymi w celu ich dostarczania odbiorcom), transportowanie paliwa gazowego via gazociąg bezpośredni nie może być określane jako przesyłanie ani dystrybucja tego paliwa. Zatem na działalność taką nie jest wymagana koncesja na przesyłanie bądź koncesja na dystrybucję paliw gazowych. W konsekwencji funkcją posiadania statusu gazociągu bezpośredniego przez daną instalację jest brak konieczności wyznaczenia przez Prezesa URE operatora systemu dla tej instalacji nie znajdzie tu zatem zastosowania art. 9h ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, statuujący obowiązek wyznaczenia operatora m.in. dla sieci przesyłowej oraz dystrybucyjnej, na wniosek właściciela tej sieci. Dlatego też właściciel gazociągu bezpośredniego, w zakresie eksploatowania tej instalacji, nie podlega szeregowi obowiązków związanych z posiadaniem statusu koncesjonariusza i operatora w zakresie przesyłania bądź dystrybucji paliw gazowych, w szczególności takich jak: obowiązki operatorskie operatora systemu gazowego, określone w art. 9c ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, obowiązek zapewnienia wszystkim odbiorcom oraz przedsiębiorstwom zajmującym się sprzedażą paliw gazowych, na zasadzie równoprawnego traktowania, świadczenia usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych, na zasadach i w zakresie określonym w ustawie (art. 4 ust. 2 ustawy Prawo energetyczne, zasada Third Party Access), obowiązek opracowania taryfy dla świadczonych usług w zakresie transportu paliwa gazowego i przedstawienia taryfy Prezesowi URE do zatwierdzenia. Skonstatować także można, że właściciel gazociągu bezpośredniego, w zakresie eksploatowania tej instalacji, jak już wykazano nie stanowiącej elementu sieci gazowej, nie będzie podlegać ograniczeniom w poborze gazu ziemnego w rozumieniu ustawy o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym 3), które to ograniczenia dotyczą odbiorców przyłączonych do sieci gazowej przesyłowej i sieci dystrybucyjnych 4). Okoliczność ta może być szcze- 3) Dz. U. z 2012 r. poz. 1190, z późn. zm. 4) Por. rozporządzenie Rady Ministrów z 19 września 2007 r. w sprawie sposobu i trybu wprowadzania ograniczeń w poborze gazu ziemnego (Dz. U. Nr 178, poz. 1252). gólnie istotna dla odbiorców przemysłowych, dla których z uwagi na specyfikę wykonywanej i charakterystyki poborów wynika, że wprowadzenie ograniczeń ustawowych 5) (w szczególności na poziomie dziesiątego stopnia zasilania) oznaczać może zamknięcie produkcji i oczywiste straty finansowe. Przesłanki udzielenia zgody na budowę gazociągu bezpośredniego Ustawa Prawo energetyczne w art. 7a ust. 4 wskazuje, że Prezes URE, udzielając zgody na budowę gazociągu bezpośredniego uwzględnia: wykorzystanie zdolności przesyłowych istniejącej sieci gazowej, odmowę świadczenia usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych istniejącą siecią gazową podmiotowi występującemu o uzyskanie zgody oraz nieuwzględnienie złożonej przez niego skargi na tę odmowę. Odnośnie określonych w art. 7a ust. 4 ustawy Prawo energetyczne okoliczności branych z urzędu pod uwagę przy wydawaniu przedmiotowej zgody, stwierdzić należy, że literalna wykładnia ww. przepisu wskazuje, że Prezes URE obowiązany jest wydać taką zgodę po stwierdzeniu zaistnienia co najmniej jednej z tych okoliczności. 5) Polegających na zmniejszeniu poboru gazu ziemnego do poziomu ustalonego dla tego odbiorcy w danym stopniu zasilania od 2 do 10 w opracowanym przez danego operatora planie wprowadzania ograniczeń w poborze gazu ziemnego, zatwierdzonym przez Prezesa URE. 4 Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki nr 3 (89) 30 września 2014

5 WYBRANE PROBLEMY UDZIELANIA PRZEZ PREZESA URE ZGODY NA BUDOWĘ GAZOCIĄGU BEZPOŚREDNIEGO PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII W postępowaniu przed Prezesem URE w sprawie udzielenia zgody na budowę gazociągu bezpośredniego, w opinii autora, powinny zostać zbadane w szczególności następujące przesłanki i okoliczności: budowa gazociągu w celu bezpośredniego dostarczania paliw gazowych do instalacji odbiorcy z pominięciem systemu gazowego badanie dokumentacji technicznej i prawnej ze szczególnym, odpowiednim do uwarunkowań konkretnej sprawy, uwzględnieniem definicji takich pojęć jak: gazociąg bezpośredni, paliwa gazowe, instalacje, sieci, sieć przesyłowa, sieć dystrybucyjna, sieć gazociągów kopalnianych (złożowych, kolektorowych i ekspedycyjnych), system gazowy, punkt wejścia do systemu gazowego, punkt wyjścia z systemu gazowego, odbiorca, wykorzystanie zdolności przesyłowych (rozumianych wedle autora jako zdolności transportowe vide infra) istniejącej sieci gazowej okoliczność ta powinna być badana w odniesieniu do skonkretyzowanych przez inwestora/wnioskodawcę parametrów planowanego gazociągu bezpośredniego, w szczególności w zakresie ilości paliwa gazowego, które będzie transportowane gazociągiem, parametrów jakościowych tego paliwa oraz przewidywanej charakterystyki poboru tego paliwa przez odbiorcę, uwzględnienie wymogów w zakresie parametrów jakościowych danego paliwa gazowego, które ewentualnie miałoby być wprowadzone do sieci gazowej, odmowa świadczenia usług przesyłania lub dystrybucji paliwa gazowego istniejącą siecią gazową podmiotowi występującemu o uzyskanie zgody oraz nieuwzględnienie złożonej przez niego skargi na tę odmowę badanie rozstrzygnięć podjętych przez operatorów oraz ewentualnych decyzji Prezesa URE podjętych w trybie art. 8 ustawy Prawo energetyczne 6) w ww. zakresie. De lege lata, zdaniem autora, odnośnie przesłanek określonych w art. 7a ust. 4 ustawy Prawo energetyczne zauważyć należy, że użyte w art. 7a ust. 4 pkt 1 tej ustawy pojęcie zdolności przesyłowych należy rozumieć jako zdolności transportowe ewentualnie zdolności przesyłowe lub dystrybucyjne istniejącej sieci gazowej, inaczej bowiem należałoby dojść do nieracjonalnego wniosku, że gazociąg bezpośredni nie może być częścią jedynie sieci przesyłowej, co stałoby w sprzeczności z pozostałymi relewantnymi przepisami ustawy Prawo energetyczne w tej sprawie (por. przywołane wyżej definicje gazociągu bezpośredniego, systemu gazowego, sieci przesyłowej, sieci dystrybucyjnej) oraz kłóciłoby się z przepisami rozporządzenia systemowego, mówiącymi o możno- 6) Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne w sprawach spornych dotyczących odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, umowy sprzedaży, umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, umowy o świadczenie usług transportu gazu ziemnego, umowy o świadczenie usługi magazynowania paliw gazowych, umowy, o której mowa w art. 4c ust. 3, umowy o świadczenie usługi skraplania gazu ziemnego oraz umowy kompleksowej, a także w przypadku nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania paliw gazowych lub energii rozstrzyga Prezes URE, na wniosek strony. ści przyłączenia do sieci czyli zarówno do sieci przesyłowej, jak i do sieci dystrybucyjnych gazociągów bezpośrednich (por. 1 pkt 2 in fine i 5 rozporządzenia w związku z załącznikiem do tego rozporządzenia pn.: Wymagania techniczne w zakresie przyłączania do sieci instalacji skroplonego gazu ziemnego, instalacji magazynowych, sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych oraz gazociągów bezpośrednich ). Problem parametrów jakościowych paliwa gazowego transportowanego gazociągiem bezpośrednim W opinii autora przesłanki określone w art. 7a ust. 4 ustawy Prawo energetyczne powinny być rozpatrywane łącznie z kwestią wymogów w zakresie parametrów jakościowych danego paliwa gazowego, które ewentualnie miałoby być wprowadzone do sieci gazowej. Parametry jakościowe paliw gazowych przesyłanych sieciami przesyłowymi i dystrybucyjnymi gazowymi określone zostały w 38 ust. 1 rozporządzenia systemowego. Natomiast parametry, jakie musi posiadać biogaz rolniczy wprowadzony do sieci dystrybucyjnej gazowej określa 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 24 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku potwierdzania danych dotyczących wytwarzanego biogazu rolniczego wprowadzonego do sieci dystrybucyjnej gazowej 7). 7) Dz. U. z 2011 r. Nr 187, poz nr 3 (89) 30 września 2014 Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki 5

6 PRZEDSIĘBIORSTWA ODBIORCA NA RYNKU ENERGETYCZNE ENERGII WYBRANE PROBLEMY UDZIELANIA PRZEZ PREZESA URE ZGODY NA BUDOWĘ GAZOCIĄGU BEZPOŚREDNIEGO Odnotować tu należy, że parametry określone w 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 24 sierpnia 2011 r. stanowią właściwie kopię parametrów określonych 38 ust. 1 rozporządzenia systemowego, z zastrzeżeniem odnoszenia się jedynie do biogazu rolniczego wprowadzonego do sieci dystrybucyjnej. Odpowiednie postanowienia w zakresie parametrów jakościowych paliw gazowych wprowadzanych do sieci zawierają także opracowywane przez operatorów Instrukcje Ruchu i Eksploatacji Sieci, odpowiednio sieci przesyłowej (IRiESP) i sieci dystrybucyjnych (IRiESD). Problem stanowi to, że paliwa gazowe inne niż gaz ziemny, ze względu na swoją charakterystykę chemiczną w związku z wymogami jakościowymi określonymi w ww. rozporządzeniach oraz transponowanych do poszczególnych instrukcji ruchu nie mogą zostać, co do zasady, bez uprzedniego uzdatnienia wprowadzone do sieci gazowej. Co przy tym istotne, jak wskazują postanowienia Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci, spełnianie przez paliwo gazowe (o którego dystrybucję lub przesyłanie występuje wnioskodawca) parametrów jakościowych określonych w danej Instrukcji stanowi warunek konieczny dla uzyskania technicznych warunków przyłączenia do danej sieci gazowej 8). Okoliczność ta jest istotna w świetle relewantnych przepisów statuujących charakter 8) Por. w szczególności pkt 3.3, oraz Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (dostęp: Jak wskazują postanowienia Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci, spełnianie przez paliwo gazowe (o którego dystrybucję występuje wnioskodawca) parametrów jakościowych określonych w danej Instrukcji stanowi warunek konieczny dla uzyskania technicznych warunków przyłączenia do danej sieci gazowej ex ante rozstrzygnięcia Prezesa URE w sprawie gazociągu bezpośredniego. Z treści przywołanych przepisów wynika bowiem, że zgoda udzielana przez Prezesa URE na budowę gazociągu bezpośredniego ma charakter uprzedni wobec jego budowy ergo może dotyczyć jedynie gazociągu projektowanego. Co więcej, obowiązujące prawo nie przewiduje procedury uznawania elementów istniejącej infrastruktury gazowej za gazociąg bezpośredni. Zatem brak spełniania przez dane paliwo gazowe parametrów jakościowych wymaganych dla paliwa wprowadzanego do danej sieci może skutkować odmową wydania warunków przyłączenia, a tym bardziej odmową świadczenia usług przesyłania lub dystrybucji takiego paliwa, przez co zrealizowana byłaby przesłanka wydania zgody na budowę gazociągu bezpośredniego z art. 7a ust. 4 pkt 2 ustawy Prawo energetyczne. Możliwa jest również sytuacja, gdzie inwestor (wnioskodawca o wydanie zgody na budowę gazociągu bezpośredniego) mając właśnie na względzie wymogi co do parametrów jakościowych paliwa gazowego wprowadzanego do sieci, które wymagałyby od niego jego uzdatnienia, chcąc uniknąć zbędnych, z punktu widzenia biznesowego, kosztów budowy instalacji uzdatniania (mogących przy instalacjach dużej skali wynosić kilka milionów złotych), korzystając przy tym ze swobody wykonywania gospodarczej poprzez realizację założenia biznesowego co do transportu paliwa gazowego gazociągiem bezpośrednim, w ogóle nie występował do właściwego operatora z wnioskiem o świadczenie usług przesyłania/dystrybucji paliwa gazowego, a operator ten siłą rzeczy nie wydał temu inwestorowi odmowy świadczenia usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych istniejącą siecią gazową. Zdaniem autora w takiej sytuacji fakt braku spełniania przez dane paliwo gazowe parametrów jakościowych wymaganych dla paliwa wprowadzanego do danej sieci można odnosić także do przesłanki określonej w art. 7a ust. 4 pkt 1 ustawy Prawo energetyczne, sformułowanej jako wykorzystanie zdolności przesyłowych istniejącej sieci gazowej. W ocenie autora bowiem użyte w art. 7a ust. 4 pkt 1 ustawy Prawo energetyczne pojęcie zdolności przesyłowych istniejącej sieci gazowej powinno być odnoszone nie tylko do teoretycznej zdolności istniejącej sieci gazowej danego operatora, rozumianej jako zdolność/przepustowość techniczna (maksymalna ciągła przepustowość systemu przesyłowego/ dystrybucyjnego, w ramach której operator może świadczyć usługi przesyłania/dystrybucji paliwa gazowego), lecz przede wszystkim powinno być odczytywane in concreto, czyli 6 Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki nr 3 (89) 30 września 2014

7 WYBRANE PROBLEMY UDZIELANIA PRZEZ PREZESA URE ZGODY NA BUDOWĘ GAZOCIĄGU BEZPOŚREDNIEGO ODBIORCA NA RYNKU ENERGII PRZEDSIĘBIORSTWA ENERGETYCZNE Foto: Archiwum Polskiej Spółki Gazownictwa Uwagi końcowe w odniesieniu do skonkretyzowanych przez inwestora/wnioskodawcę parametrów planowanego gazociągu bezpośredniego, w szczególności w zakresie parametrów jakościowych paliwa gazowego, które będzie transportowane planowanym gazociągiem. Zastosowanie takiego podejścia w analizowanej sytuacji, wedle poglądu autora, w sytuacji stwierdzenia braku spełniania przez paliwo gazowe wymogów jakościowych dla gazu sieciowego, powinno skutkować uznaniem, że istnieje brak zdolności transportowych istniejącej sieci gazowej, przez co spełniona byłaby przesłanka wydania zgody na budowę gazociągu bezpośredniego, określona w art. 7a ust. 4 pkt 1 ustawy Prawo energetyczne. Budowa gazociągu bezpośredniego może być rozwiązaniem problemów w dostarczaniu paliw gazowych na terenach słabo zgazyfikowanych, daje także możliwości efektywnego ekonomicznie zasilania odbiorców w paliwa gazowe inne niż gaz ziemny, wykorzystywane przez nich na potrzeby technologiczne lub grzewcze. Dodatkowo, jako że gazociąg bezpośredni z samej definicji funkcjonuje poza systemem gazowym, ewentualne zakłócenia w dostawach gazu do polskiego systemu gazowego nie powinny mieć wpływu na ciągłość dostaw poprzez gazociąg tego typu. Piotr Jarmowicz Specjalista w Departamencie Rynków Paliw Gazowych i Ciekłych URE nr 3 (89) 30 września 2014 Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki 7

8 INTEGRACJA EUROPEJSKA KODEKSY SIECIOWE JAKO PODSTAWOWY INSTRUMENT REGULACJI RYNKU GAZU W UE Kodeksy sieciowe jako podstawowy instrument regulacji rynku gazu w Unii Europejskiej Karolina Golonka Kodeksy sieci odgrywają coraz większą rolę w kształtowaniu aktualnej, a w szczególności przyszłej struktury wewnętrznego rynku energii. Dlatego też warto powiedzieć kilka słów na temat ich genezy, zasad ustalania oraz zagadnień, które już regulują i tych, które w przyszłości będą prawdopodobnie regulować. Zgodnie z art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (dalej: TUE) 1) jednym z celów Unii jest wspieranie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz solidarności między Państwami Członkowskimi 2). Jednym z przejawów realizacji tego celu jest budowa wewnętrznego rynku, który rozumiany jest jako obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału, zgodnie z postanowieniami Traktatów 3). W ramach ustanawiania i funkcjonowania wewnętrznego rynku energii polityka UE ma na celu: 1) Dz.U.UE.L ) TUE, art. 3 ust. 3. 3) TFUE, art. 26 ust. 2. 1) zapewnienie funkcjonowania rynku energii, 2) zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii, 3) wspieranie efektywności energetycznej i oszczędności energii, jak również rozwoju nowych i odnawialnych form energii, 4) wspieranie wzajemnych połączeń między sieciami energii 4). Działania w celu realizacji idei wewnętrznego rynku gazu podejmowane są od 1999 r. Instytucje unijne mogą wyznaczać kierunki tworzenia wewnętrznego rynku gazu dzięki zastosowaniu zasady pomocniczości zawartej w art. 5 ust. 3 TUE: zgodnie z zasadą pomocniczości, w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii. Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej 5) (dalej: TFUE) określa dziedziny, w których Unia Europejska ma wyłączne kompetencje oraz te, 4) TFUE, art. 194 ust. 1. 5) Dz.U.UE.L w których kompetencje są dzielone pomiędzy Unią Europejską a państwami członkowskimi. Zgodnie z tym podziałem rynek wewnętrzny oraz energia należą do tej drugiej kategorii 6), w związku z czym może być w stosunku do nich zastosowana zasada pomocniczości 7). Łącznie z zasadą pomocniczości często w aktach ustawodawczych odnoszących się do regulacji rynku gazu występuje również zasada proporcjonalności, jako że projekty aktów ustawodawczych są uzasadniane w odniesieniu do zasad pomocniczości i proporcjonalności 8). Zgodnie z tą zasadą zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów. Obecnie państwa członkowskie są na etapie wdrażania III pakietu energetycznego, którego założenia zawarte zostały m.in. w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z 13 lipca 2009 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającej dyrektywę 2003/55/WE 9). W punkcie 1 preambuły dyrektywy 2009/73/WE wskazano, że rynek wewnętrzny gazu ziemnego powinien zapewnić prawdziwą możliwość wyboru wszystkim konsumentom w Unii Europejskiej, stworzyć nowe możliwości gospodarcze oraz zwiększyć poziom handlu transgranicznego, aby w ten sposób osią- 6) Art. 4 ust. 2 TFUE. 7) Na zasadę pomocniczości oraz konieczność jej zastosowania do realizacji celów rozporządzenia 715/2009 wskazuje również punkt 37 preambuły tego rozporządzenia. 8) Art. 5 Protokołu 2 w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności. 9) DZ.U.UE.L , dalej: dyrektywa 2009/73/WE. 8 Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki nr 3 (89) 30 września 2014

9 KODEKSY SIECIOWE JAKO PODSTAWOWY INSTRUMENT REGULACJI RYNKU GAZU W UE INTEGRACJA EUROPEJSKA gnąć zwiększenie wydajności, konkurencyjne ceny i wyższe standardy usług oraz przyczynić się do bezpieczeństwa dostaw i stabilności. Dyrektywa 2009/73/WE wyznacza główne kierunki oraz zasady, na bazie których powinien być budowany wewnętrzny rynek gazu ziemnego. Aktem prawnym, będącym bezpośrednią podstawą do tworzenia kodeksów sieci jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 715/2009 z 13 lipca 2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1775/ ). Celem rozporządzenia 715/2009 jest 11) : 1) ustanowienie niedyskryminacyjnych zasad określających warunki dostępu do systemów przesyłowych gazu ziemnego z uwzględnieniem specyfiki rynków krajowych i regionalnych w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego gazu; 2) ustanowienie niedyskryminacyjnych zasad określających warunki dostępu do LNG oraz instalacji magazynowych z uwzględnieniem specyfiki rynków krajowych i regionalnych; 3) ułatwienie powstania właściwie funkcjonującego i przejrzystego rynku hurtowego charakteryzującego się wysokim poziomem bezpieczeństwa dostaw gazu i zapewnienie mechanizmów na rzecz harmonizacji zasad dostępu do sieci dotyczących transgranicznej wymiany gazu. Rozporządzenie 715/2009 zobowiązuje operatorów systemów przesyłowych do powołania 10) DZ.U.UE.L , dalej: rozporządzenie 715/ ) Art. 1 rozporządzenia 715/2009. europejskiej sieci operatorów systemów przesyłowych gazu 12) (ang. European Network of Transmission System Operators for Gas ENTSOG) w celu promowania dokończenia budowy i funkcjonowania rynku wewnętrznego gazu ziemnego oraz transgranicznego handlu tym gazem i zapewnienia optymalnego zarządzania, skoordynowanej eksploatacji sieci przesyłowej gazu ziemnego oraz jej właściwego rozwoju technicznego 13). Zadaniem ENTSOG jest opracowywanie na wniosek Komisji Europejskiej (dalej: Komisja, KE) kodeksów sieci 14) w następujących obszarach: 1) zasady bezpieczeństwa i niezawodności sieci; 2) zasady przyłączania do sieci; 3) zasady dostępu stron trzecich; 4) zasady wymiany danych i rozliczeń; 5) zasady interoperacyjności; 6) procedury operacyjne w sytuacjach awaryjnych; 7) zasady alokacji zdolności i zarządzania ograniczeniami; 8) zasady dotyczące wymiany handlowej w odniesieniu do technicznej i eksploatacyjnej organizacji usług dostępu do sieci i bilansowania systemu; 9) zasady przejrzystości; 10) zasady dotyczące bilansowania, w tym związane z siecią zasady dotyczące procedury nominacji, zasady dotyczące opłat za niezbilansowanie oraz zasady dotyczące bilansowania 12) Art. 5 rozporządzenia 715/ ) Art. 4 rozporządzenia 715/ ) Art. 8 ust. 1 rozporządzenia 715/2009. operacyjnego między systemami operatorów systemów przesyłowych; 11) zasady dotyczące zharmonizowanych struktur taryf przesyłowych; 12) efektywność energetyczna sieci gazowych 15). Procedura ustanawiania kodeksów sieci Kodeksy sieci są opracowywane dla kwestii transgranicznych związanych z siecią oraz kwestii integracji rynku i pozostają bez uszczerbku dla praw państw członkowskich do ustanowienia krajowych kodeksów sieci nie mających wpływu na handel transgraniczny 16). Podmiotami, które są w szczególności zaangażowane w tworzenie kodeksów sieciowych są: Komisja Europejska, ENTSOG oraz Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ang. Agency for the Cooperation of Energy Regulators ACER). Przygotowując kodeks sieci ENTSOG zobowiązany jest do prowadzenia konsultacji projektu na wczesnym etapie w sposób otwarty i przejrzysty oraz z udziałem wszystkich właściwych uczestników rynku 17). Procedura przeprowadzania konsultacji opisana jest w art. 28 regulaminu prac ENTSOG 18). 15) Art. 8 ust. 6 rozporządzenia 715/ ) Art. 8 ust. 7 rozporządzenia 715/ ) Art. 10 ust. 1 rozporządzenia 715/ ) Regulamin dostępny jest na stronie ENTSOG pod adresem nr 3 (89) 30 września 2014 Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki 9