Redakcja: Monika Paw³owska

Transkrypt

1

2

3

4

5 Bezpieczeñstwo danych osobowych Redakcja: Monika Paw³owska Wydawnictwo C. H. Beck 2008 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Sk³ad i ³amanie: Kolonel Druk i oprawa: Bia³ostockie Zak³ady Graficzne S.A., Bia³ystok ISBN

6 Spis treści Wstęp... IX Wykaz skrótów... XI Wykaz literatury... XV Wprowadzenie... XXV Rozdział I. Konstytucyjne aspekty dostępu do informacji Ogólna charakterystyka konstytucyjnej wolności dostępu do informacji Elementy pojęciowe Państwo prawa Zasada praworządności Zasada nadrzędności Konstytucji i hierarchiczności źródeł prawa Zasada lex retro non agit (zasada nieretroakcji) Wolność informacyjna początki sieci globalnej Fundamenty konstytucyjnej wolności informacyjnej Realizacja jawności informacyjnej Rozdział II. Etiologia ochrony danych osobowych Ogólna charakterystyka ewolucji ochrony danych osobowych Ewolucja ochrony danych osobowych na płaszczyźnie międzynarodowej Dokumenty Rady Europy Rezolucja z r. o ochronie danych w sektorze prywatnym Rezolucja z r. ochronie danych w sektorze publicznym Konwencja 108 Rady Europy z r Inne dokumenty Rady Europy Dokumenty Unii Europejskiej Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (95/46/WE) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (2000/31/WE) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (2002/58/WE) Konwencja z Schengen (System Informacyjny z Schengen) Karta Praw Podstawowych V

7 Spis treści VI Dokumenty Europejskiej Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju Rekomendacja OECD z r Dokumenty ONZ Kodeks Postępowania Funkcjonariuszy Porządku Prawnego Rezolucja 45 (95) Zgromadzenia Ogólnego ONZ Dokumenty Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) Rozdział III. Ochrona danych osobowych w polskim systemie prawnym Ochrona danych osobowych w ujęciu konstytucyjnym Ogólna charakterystyka przepisów ustawy o ochronie danych osobowych Polskie prawo a regulacje wspólnotowe Uwagi wstępne Zakres regulacji elementy podstawowe Podstawowe zasady przetwarzania danych Dane sensytywne i ich przetwarzanie Obowiązki administratora Prawa i obowiązki osoby zainteresowanej Metody ochrony i kontroli przetwarzania danych osobowych Dostęp do danych osobowych Nadzór nad przetwarzaniem danych rejestracja zbiorów danych Zasady odpowiedzialności Organ nadzoru Przekazywanie danych do państwa trzeciego Ochrona danych osobowych w przepisach szczególnych Prawo bankowe Prawo o aktach stanu cywilnego Prawo oświatowe Prawo ubezpieczeń społecznych Ochrona danych osobowych na podstawie polskiej ustawy o ochronie danych osobowych Teoretyczne koncepcje ochrony danych osobowych Koncepcja przedmiotowa Koncepcja podmiotowa Koncepcja celowościowa (funkcjonalna) Dane osobowe jako przedmiot praw Prawno-autorski zakres ochrony danych Inne formy ochrony danych Przedmiotowy zakres ustawy o ochronie danych osobowych Podmiotowy zakres ustawy o ochronie danych osobowych Osobowość prawna a ochrona danych osobowych

8 Spis treści 5.6. Organy ochrony danych osobowych Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych uregulowania prawne Organizacja i funkcjonowanie Biura GIODO Prawa i obowiązki Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych Zasady przetwarzania danych osobowych Przesłanki przetwarzania danych osobowych Obowiązek informacyjny Zasady przetwarzania danych sensytywnych Dane pracownicze Przetwarzanie powierzone zasady powierzenia Udostępnianie danych i odmowa udostępniania Prawa i obowiązki podmiotów ustawowych Prawa i obowiązki Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych i inspektorów Inspektorzy Prawa i obowiązki administratora danych osobowych rola administratora bezpieczeństwa informacji Prawa i obowiązki osób, których dane dotyczą Zasady rejestracji zbiorów danych Odpowiedzialność Odpowiedzialność z tytułu naruszenia ustawy o ochronie danych osobowych Pojęcie bezprawności działań na zbiorach danych Karnoprawna ochrona danych osobowych sankcje Odpowiedzialność cywilna Transfer danych osobowych Zabezpieczenie danych osobowych Rozdział IV. Bezpieczeństwo jako element prawnej ochrony danych osobowych Bezpieczeństwo w polskich przepisach prawa Definicje bezpieczeństwa Bezpieczeństwo danych osobowych a zarządzanie bezpieczeństwem Gwarancje bezpieczeństwa danych osobowych Pojęcie atrybutów bezpieczeństwa Poufność Rozliczalność Integralność Autentyczność Elementy bezpieczeństwa informacji Wrażliwość Podatność Ryzyko i jego analiza, a ryzyko szczątkowe Dokumentacja bezpieczeństwa danych osobowych VII

9 Spis treści 4.1. Polityka bezpieczeństwa Cechy poprawnej polityki bezpieczeństwa Instrukcja zarządzania systemem informatycznym Elementy konieczne instrukcji Metodologia tworzenia instrukcji Rozdział V. Dane osobowe a inne tajemnice prawnie chronione Tajemnica państwowa i służbowa Zasady ochrony informacji niejawnych Zasada legalizmu Zasada obiektywizmu i bezstronności Zasada ograniczonego dostępu do informacji Zasada numerus clausus informacji niejawnych stanowiących tajemnicę państwową Zasada hierarchiczności organów ochrony Zasada kontroli Zasada instancyjności Zasada pierwszeństwa informacji niejawnych Odtajnianie tajemnicy państwowej i służbowej Ochrona danych medycznych Inne tajemnice zawodowe jako element gwarancji praw jednostki Tajemnica adwokacka i radcowska Tajemnica radcowska Tajemnica adwokacka i obrończa Tajemnica bankowa Tajemnica handlowa tajemnica przedsiębiorstwa Rozdział VI. Postępowanie w sprawach ochrony danych osobowych Właściwość przepisów proceduralnych Postępowanie przed administratorem danych Postępowanie przed Generalnym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych Postępowanie nakazowe Postępowanie rejestracyjne Postępowanie w sprawie wyrażenia zgody na transfer danych za granicę Indeks rzeczowy VIII

10 Wstęp Ustawa o ochronie danych osobowych z r. wprowadziła do polskiego systemu prawnego wiele nowych rozwiązań. Musimy przyznać, iż budzące wątpliwość przepisy w każdej sytuacji utrudniają odbiór społeczny przepisów prawa częstokroć prawnikom, a co dopiero przeciętnym obywatelom, którzy gubią się w gąszczu odniesień i interpretacji. Bardzo istotną kwestią jest także rozumienie rozwiązań prawnych w kwestii danych osobowych w przepisach europejskich. W Konwencji Nr 198 z r. danymi osobowymi są informacje dotyczące konkretnej osoby lub takiej osoby, którą można zidentyfikować, a cechą wyróżniającą jest możliwość ustalenia tożsamości na podstawie dostarczonej informacji (tzw. identyfikowalność osoby). Jednak ta możliwość jest ograniczona nakładem środków, których należy użyć, aby osobę zidentyfikować. Przy dużych nakładach sił i środków prawdopodobieństwo zidentyfikowania osoby wzrasta, co powoduje zbytnie rozszerzenie granic ochrony, co z kolei nie jest wskazane. Dlatego też przyjęto, że osoba fizyczna nie może zostać uznana za identyfikowalną, jeżeli ustalenie jej tożsamości wymagałoby nieproporcjonalnie dużo czasu, kosztów i działań. Obecnie kryterium kosztów, jako tego służącego do zidentyfikowania jednostki, przestaje mieć uznanie. W opracowywanych dokumentach Rady Europy przyjmuje się, że brak jest obiektywnego wskaźnika, na podstawie którego można by określić, czy koszty są proporcjonalne do efektów działań. Zarówno Dyrektywa 95/46 WE, jak i Konwencja, gwarantują, iż państwa członkowskie Unii zapewniają ochronę podstawowych praw i wolności osób fizycznych, szczególnie ich prawo do prywatności wobec przetwarzania danych o charakterze osobowym. Konwencja przewiduje jednak możliwość rozszerzenia ochrony na dane dotyczące ugrupowań, stowarzyszeń, fundacji, spółek, korporacji i innych organizacji skupiających bezpośrednio lub pośrednio osoby fizyczne, ale co warto zauważyć, posiadanie osobowości prawnej nie ma tutaj znaczenia co może zostać w naszym ustawodawstwie uznane za co najmniej kontrowersyjny pomysł (na ten temat będę wypowiadał się w dalszej części opracowania). Bardzo istotną informacją jest fakt, iż legislatorzy europejscy pragnęli odnosić przepisy Konwencji nie tylko do zbiorów danych, ale także do informacji o charakterze osobowym, które są przedmiotem przetwarzania zautomatyzowanego. Generalnie rzecz ujmując, to od tego zautomatyzowanego przetwarzania zrodziły się obawy o zakres dopuszczalności ingerencji w takie dobra osobiste jak dane osobowe. Konwencja przez zautomatyzowane przetwarzanie rozumie operacje wykonywane w całości lub części przy pomocy procedur zautomatyzowanych: rejestracja danych, zastosowanie do tych danych operacji logicznych i/lub arytmetycznych, ich modyfikacja, usuwanie, wyprowadzanie lub rozpowszechnianie. Dyrektywa mówi już o operacji lub zespole operacji wykonanych z pomocą lub IX

11 Wstęp bez pomocy procedur automatycznych (odnosi się więc także do przetwarzania ręcznego) zastosowanych wobec danych o charakterze osobowym. Dotyczy zatem gromadzenia, rejestracji, zorganizowania, przechowywania, adaptacji, zmiany, wyprowadzania, zapoznawania, używania, komunikowania przez transmisję, rozpowszechniania lub jakiejkolwiek formy przekazania, łączenia, blokowania, wymazania lub niszczenia. Chciałbym w tym miejscu złożyć podziękowania Generalnemu Inspektorowi Danych Osobowych za zgodę na wykorzystanie części materiałów pochodzących ze strony internetowej urzędu. Chciałbym też zaznaczyć, iż badania, które zaowocowały powstaniem tej książki prowadzone były przez osiem lat pracy praktycznej na stanowiskach związanych z ochroną informacji. Za każdym jednak razem zadania stawiane przez życie okazywały się nieść nowe wyzwania, a tym samym i dostarczały nowych doświadczeń związanych z praktycznym ujmowaniem problematyki bezpieczeństwa danych osobowych. Chciałbym, aby ta praca stanowiła kolejny krok w poznaniu problematyki bezpieczeństwa informacji, dając tym samym możliwość rozwoju tej jakże ciekawej dziedziny prawa. Wybór orzecznictwa mający stanowić wsparcie oraz zamieszczone akty prawne stanowią jedynie wycinek bogatych już nawet w Polsce badań nad danymi osobowymi. Niezliczone komentarze, orzeczenia, wreszcie powstające monografie pokazują, w jak różny sposób można postrzegać tę problematykę. Mam nadzieję, że pozycja ta wzbogaci tę już i tak długą listę, stanowiąc cenne źródło dla odbiorców tak komentarzy, poglądów, jak i praktyków w tej dziedzinie. Mariusz Polok X

12 Wykaz skrótów 1. Akty normatywne DostępInfU... ustawa z r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz ze zm.) DziałUbezpU... ustawa z r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz ze zm.) EKPC... Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności IuKDG... Gesetz zur Regelung der rahmenbedinungen für Informations und Kommunikationsdienste (ustawa niemiecka o usługach informacyjnych i komunikacyjnych z r.) KC... ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK... ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 535 ze zm.) KP... ustawa z r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPA... ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm.) KPC... ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK... ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRKU... ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz.U. Nr 50, poz. 580 ze zm.) NIKU... ustawa z r. o Najwyższej Izbie Kontroli (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701) OchrDanOsobU... ustawa z r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. Nr 101, poz. 926 ze zm.) OchrInfU... ustawa z r. o ochronie informacji niejawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 196, poz ze zm.) PrAdw... ustawa z r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz ze zm.) PrNot... ustawa z r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.) PrPras... ustawa z r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.) RadPrU... ustawa z r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 123, poz ze zm.) XI

13 Wykaz skrótów SGospU... ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz ze zm.) ŚwDrElektrU... ustawa z r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz ze zm.) TDDSG... Teledienste Datenschutzgesetz (ustawa niemiecka o ochronie danych osobowych przy usługach teleinformatycznych; część ramowej ustawy IuKDG) TDSV... Telekommunikations Datenschutzverordnung (rozporządzenie niemieckie o ochronie danych w telekomunikacji) ZNKU... ustawa z r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz ze zm.) 2. Czasopisma i publikatory CRI... Computer und Recht International CuR... Computer und Recht Dz.U.... Dziennik Ustaw Ent. L.R... Entertainment Law Rewiev ETPC... Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu FCLJ... Federal Communication Law Journal IRIS... IRIS Rechtliche Rundschau der Europäischen Audiovisuellen Informationsstelle KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego KuR... Kommunikation und Recht M.P.... Monitor Polski MMR... Multimedia und Recht, Zeitschrift für Informations -, Telekommunikations und Medienrecht MoP... Monitor Prawniczy NP... Nowe Prawo ODO. Biuletyn ABI... Ochrona Danych Osobowych. Biuletyn Administratorów Bezpieczeństwa Informacji ONSA... Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONZ... Organizacja Narodów Zjednoczonych OSA... Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSN... Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNAP... Orzecznictwo Sądu Najwyższego: Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC... Orzecznictwo Sądu Najwyższego: Izba Cywilna OSNKW... Orzecznictwo Sądu Najwyższego: Izba Karna i Izba Wojskowa OTK... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego PiP... Państwo i Prawo PiZS... Praca i Zabezpieczenie Społeczne PiŻ... Prawo i Życie PPH... Przegląd Prawa Handlowego PUG... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego PUSiG... Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych XII

14 Wykaz skrótów RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny ZNUJ... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 3. Inne skróty ABI... Administrator Bezpieczeństwa Informacji EOG... Europejski Obszar Gospodarczy GATS... General Agreement on Trade in Services GATT... General Agreement on Tarrifs and Trade GIODO... Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych KEL... Kodeks etyki lekarskiej MPPGSiK... Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych MPPOiP... Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych NIA... Naczelna Izba Aptekarska NIK... Najwyższa Izba Kontroli NSA... Naczelny Sąd Administracyjny OECD... Organizacja Współpracy Ekonomicznej i Rozwoju RE... Rada Europy RP... Rzeczpospolita Polska SN... Sąd Najwyższy SOKiK...Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów tekst jedn.... tekst jednolity TK... Trybunał Konstytucyjny UE... Unia Europejska WIPO... World Intellectual Property Organisation WIPR... World Intellectual Property Report WTO... World Trade Organisation XIII

15

16 Wykaz literatury Adamiak B., Borkowski J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa Adamiak B., Borkowski J., Polskie postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa Adamski A., Prawo karne komputerowe, Warszawa Adamski A., Przestępczość komputerowa. Materiały z konferencji naukowej, Toruń Adamski A., Przestępczość w cyberprzestrzeni, Prawne środki przeciwdziałania zjawisku w Polsce na tle projektu Rady Europy, Toruń Adamski A., Przestępczość w cyberprzestrzeni, Toruń Aldhouse F. G. B., Data protection, privacy and the media, Communications Law 1999, vol. 4, no. 1. Aleksandrowicz T. R., Komentarz do ustawy o dostępie do informacji publicznej, Warszawa Babiarz P., Udostępnianie przez bank danych klientów, MoP 2001, Nr 5. Balicki R., Rzecznik Praw Obywatelskich, w: Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak. Banaszak B., Prawa jednostki i systemy ich ochrony, Wrocław Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa Banaszak B., Wygoda K., Polish Legal Regulations Concerning the Protection of Personal Data in Light of the Law of 29 August 1997, w: Constitutional Essays, red. M. Wyrzykowski, Warszawa Banaszak B., Wygoda K., Regulacja prawna ochrony danych osobowych w Polsce w świetle ustawy z r. i standardów europejskich, w: Ochrona danych osobowych (zbiór referatów wygłoszonych na poświęconej problematyce ochrony danych osobowych konferencji naukowej w dniach r.), red. M. Wyrzykowski, Warszawa Barta J., Fajgielski P., Markiewicz R., Ochrona danych osobowych. Komentarz, Kraków Barta J., Markiewicz R., Internet a prawo, Kraków Barta J., Markiewicz R., Ochrona danych osobowych, Komentarz, Warszawa Barta J., Markiewicz R., Ustawa o ochronie baz danych. Komentarz, Warszawa Barta J., Markiewicz R., Zmienić przepisy, zanim zaczną obowiązywać, Rzeczpospolita z r. Berners-Lee T., Fielding R., Erystyk H., Hypertext Transfer Protocol HTTP/1.0, RFC 1945 r. XV

17 Wykaz literatury Białas A., Bezpieczeństwo informacji i usług w nowoczesnej instytucji i irmie, Warszawa Białas A., Podstawy szyfrowania, Bielsko-Biała Bierć A., Ochrona prawna danych osobowych w sferze działalności gospodarczej w Polsce aspekty cywilnoprawne, w: Ochrona danych osobowych (zbiór referatów wygłoszonych na poświęconej problematyce ochrony danych osobowych konferencji naukowej w dniach r.), red. M. Wyrzykowski, Warszawa Bierć A., Sytuacja prawna administratora bezpieczeństwa informacji jako podmiotu obowiązanego do kontroli stanu ochrony danych osobowych w przedsiębiorstwie, w: Prawa i obowiązki administratora bezpieczeństwa informacji w świetle przepisów o ochronie danych osobowych, red. A. Bierć, Warszawa Błaś A., W sprawie kontroli sądowej czynności faktycznych podejmowanych przez administrację publiczną, w: Prawo administracyjne w okresie transformacji ustrojowej, red. E. Knosala, A. Matan, G. Łaszczyca, Kraków Boć J. (red.), Prawo administracyjne, Wrocław Boć J., Prawo do prywatności i jego ochrona w prawie konstytucyjnym, w: Przetwarzanie i ochrona danych, red. G. Szpor, Katowice Bogusz M., Pojęcie aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy o NSA, Samorząd Terytorialny 2000, Nr 1 2. Borowicz J., Obowiązek prowadzenia przez pracodawcę dokumentacji osobowej i organizacyjnej z zakresu danych osobowych, PiZS 2000, Nr 3. Brieskorn N., Ochrona danych osobowych a zagrożenia prywatności, w: Ochrona danych osobowych, red. M. Wyrzykowski, Warszawa Browning G., Elektroniczna demokracja, Warszawa Buchała K., Zoll A., Polskie prawo karne, Warszawa Byczkowski M., Polityka bezpieczeństwa informacji a ochrona danych osobowych. Część III. Postępowanie w sytuacji naruszenia ochrony danych osobowych sytuacje kryzysowe, ODO. Biuletyn ABI 2000, Nr 8. Byczkowski M., Polityka bezpieczeństwa informacji a ochrona danych osobowych. Część IV. Zarządzanie systemem informatycznym przeznaczonym do przetwarzania danych osobowych, ODO. Biuletyn ABI 2000, Nr 9. Carey P., Adress are they personal data?, Entertainment Law Review 2000, Nr 1. Cartou L., Clergerie J. L., Gruber A., Rambaud P., L Union européenne, 4ème édition, Paris Cendrowski J., Kośla R., UOP: Bezpieczeństwo systemów teleinformatycznych w aspekcie przepisów o ochronie informacji niejawnych, Materiały konferencji NetSec 99, Chorzów Cendrowski J., Ochrona informacji niejawnych w systemach i sieciach teleinformatycznych, cykl artykułów w IT Security Magazine, Cendrowski J., Tajemnice prawnie chronione i informacje niejawne, IT Security Magazine 1999, Nr 1. XVI

18 Wykaz literatury Cendrowski J., Polityka bezpieczeństwa a ochrona danych osobowych, cz. I i II, IT Security Magazine 2002, Nr 5 6 (9 10). Chaciński J., Prawa podmiotowe a ochrona dóbr osobistych, Lublin Chorąży K., Taras W., Wróbel A., Postępowanie administracyjne. Podręcznik, Kraków Ciszak P., Przestępstwo, policjant, komputery i co dalej?, Winsecurity Magazine 2001, Nr 1. Ciupa S., Wybrane strategie zabezpieczenia informacji zagadnienia cywilnoi administracyjnoprawne, cz. 1, OI 2002, Nr 3. Ciupa S., Zakres i zasady dostępu zakładowej organizacji związkowej do danych osobowych pracowników w związku z prowadzeniem działalności związkowej w indywidualnych sprawach pracowniczych, ODO. Biuletyn ABI 2001, Nr 22 i 24. Cornwall H., Dataheft. Computer Fraud, lndustrial Espionage and lnformation Crime, London Cornwall H., The Hacker s Handbook, Londyn Czachórski W., System prawa cywilnego. Prawo zobowiązań część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa Czechowski R., Sienkiewicz P., Przestępcze oblicza komputerów, Warszawa Dawidowicz W., Zarys procesu administracyjnego, Warszawa Dierks T., Allen C., The TLS-Protocol Version 1.0. RFC 2246, Doda Z., Gaberle A., Dowody w procesie karnym, Warszawa Dolnicki B., Prawne zagadnienia reglamentacji administracyjnej w gospodarce narodowej, Administracja 1998, Nr 4. Drachal J., Mzyk E., Niewiadomski Z., Prawo administracyjne. Część procesowa, Warszawa Drozd A., Prawo podmiotu zatrudniającego do pozyskiwania informacji o kandydacie na pracownika, Warszawa Drozd A., Zakres zakazu przetwarzania danych osobowych, PiP 2003, Nr 2. Drzewiecki Z., Ustawa o ochronie danych osobowych w pigułce, w: Praktyczne konsekwencje obowiązywania ustawy o ochronie danych osobowych, Seminarium Stowarzyszenia Marketingu Bezpośredniego, Warszawa Eco U., Czy komputer pożre książkę?, Gazeta Wyborcza z r. Ehmann E., Helich M., EG Datenschutzrichtlinie Kurzkommentar, Köln Ellger R., Der Datenschutz im grenzüberschreitenden Datenverkehr, Baden-Baden Fajgielski P., Ochrona danych osobowych w telekomunikacji aspekty prawne, Lublin Fajgielski P., Podstawy dopuszczalności przetwarzania danych osobowych, w: Współczesne problemy prawa publicznego. Studia z prawa publicznego, t. 1, red. S. Fundowicz, Lublin Fedorowicz H., Akt wirtualny zamiast na papierze. Notariat czekają elektroniczne zmiany, Rzeczpospolita z r. Fielding R., Gettys J., Mogul J., Frystyk H., Masinter L., Leach P., Berners-Lee T., Hypertext Transfer Protocol HTTP/1.1, Internet draft standard RFC 2616, June 1999, XVII

19 Wykaz literatury Filar M., Lekarskie prawo karne, Kraków Filipek J., Prawo administracyjne. Instytucje ogólne, wyd. 2, Kraków Fisher B., Przestępstwa komputerowe i ochrona informacji, Kraków Fleszer D., Prawo do kontroli przetwarzania swoich danych osobowych, Glosa 2004, Nr 1. Frey D., Weryikacja odmowy, Rzeczpospolita z r. Friedman L. M., The horizontal society. New Haven, Yale University Press Gajek F., Gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie danych relacja pomiędzy szpitalem a Kasami Chorych, Prawo i Medycyna 2000, Nr 5. Gauthronet S., Nathan F., On-line services and data protection and the protection of privacy, Study for the Commission of the European Community 1998 (DG XV), powielony maszynopis. Goik Z., Forma udostępniania (odmowy udostępniania) danych osobowych, Radca Prawny 2000, Nr 1. Górzyńska T., Kilka słów o prawie do informacji i zasadzie jawności, w: Państwo prawa, administracja i sądownictwo, praca dedykowana prof. dr hab. Januszowi Łętowskiemu, red. A. Wróbel, S. Kiewlicz. Górzyńska T., Prawo do informacji a konstytucja, Rzeczpospolita z r. Górzyńska T., Zasada jawności w administracji, PiP 1988, Nr 6. Grabowska M., Ogonowska A., Wprowadzenie do problematyki integracji europejskiej, w: Informacja Unii Europejskiej. Informacja drukowana, elektroniczna, audiowizualna, videotext i telewizja satelitarna, red. M. Grabowska, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Grajewski J., Paprzycki L., Płachta M., Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Kraków Gruszecki K., Sądowa kontrola administracji w zakresie czynności materialnotechnicznych, Przegląd Sądowy 2000, Nr 3. Grzegorczyk T., Dowody w procesie karnym, Warszawa Grzybowski S., Ochrona dóbr według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Warszawa Gwiazda A., Instrukcja postępowania w sytuacji naruszenia ochrony danych osobowych, ODO. Biuletyn ABI 2000, Nr 3. Gwiazda A., Środki prawnej ochrony przed naruszeniem danych osobowych, ODO, Biuletyn ABI 2000, Nr 2. Habryn A. (red.), Ochrona danych osobowych i informacji niejawnych w praktyce, Poznań Habuda A., Konstrukcje prawne uznania administracyjnego (na przykładzie prawa osobowego obywateli), Edukacja Prawnicza 2001, Nr 3. Harla A., Termin dane osobowe uwagi de lege lata i de lege ferenda na gruncie ustawy z r. o ochronie danych osobowych, Palestra 2001, Nr 1. Harrington J., Data Protection Adresses Revisited; is the DPA Workable, Entertainment Law Review 2000, Nr 7. Hauser R., Przetwarzanie danych osobowych: cel i środki, Rzeczpospolita z r. Hauser R., Terminy załatwiania spraw w k.p.a. w doktrynie i orzecznictwie sądowym, RPEiS 1997, Nr 1. XVIII

20 Wykaz literatury Heather R., Data Protection Act 1998, A Practical Guide, London Hołda Z., Ochrona praw człowieka, Lublin Huk A., Tajemnica zawodowa lekarza, Prokuratura i Prawo 2001, Nr 6. Iwanowicz-Palus G., Prawa pacjenta w Polsce, Prawo i Medycyna 2000, Nr 8. Izdebski H. (red.), Dostęp do informacji publicznej. Wdrażanie ustawy, Urząd Służby Cywilnej, Warszawa Jackowski M., Ochrona danych medycznych, Warszawa Jagielski J., Kontrola administracji publicznej, Warszawa Jakubek M., Prawo bankowe. Wprowadzenie, zbiór przepisów, Lublin Jakubski K. J., O rejestracji zbiorów danych osobowych uwag kilka, IT Security Magazine 1999, Nr 2. Jakubski K. J., Sieci komputerowe a przestępczość Materiały konferencyjne Trzeciego Forum Teleinformatyki Bezpieczeństwo systemów teleinformatycznych, Legionowo r. Jamiołkowski A., Hackerzy z etyką, Rzeczpospolita z r. Jankowski A., Adresy z makulatury, PiŻ 2000, Nr 5. Janowicz Z., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa Jarocki R., Lekarskie tajemnice stanu, Rzeczpospolita z r. Jasudowicz T., Ochrona danych. Standardy europejskie. Zbiór materiałów, Toruń Kaczmarek A., Obowiązki administratorów danych osobowych przetwarzających dane osobowe w systemach informatycznych rejestrujących usługi medyczne, w: Ochrona danych medycznych i ich przetwarzanie, Warszawa Kaczmarek A., Sibiga G., Ochrona danych osobowych w systemie informatycznym, Radca Prawny 2000, Nr 3. Kamiński R., Internet poza prawem, Wprost Intermedia, dodatek do tygodnika Wprost 2000, Nr 5. Kisielewicz A., Ochrona danych osobowych w praktyce orzeczniczej Naczelnego Sądu Administracyjnego, Glosa 2001, Nr 2. Klensin J., Simple Mail Transfer Protocol, RFC 2821, Kmiecik Z. R., Postępowanie administracyjne i postępowanie sądowoadministracyjne, Kraków Koczanowski J., Ochrona dóbr osobistych osób prawnych, Kraków Koelman K., Bygrave L., Privacy, Data Protection and Copyright: Their Interaction In the Context of Electronic Copyright Management Systems, Amsterdam Konarski X., Internet i prawo w praktyce, Warszawa Kopff A., Koncepcja praw do intymności i do prywatności życia osobistego (zagadnienia konstrukcyjne), Studia Cywilistyczne 1971, t. XX. Kopff A., Ochrona życia prywatnego jednostki w świetle doktryny i orzecznictwa, Prace prawnicze, Kraków 1982, Nr 100. Korff D., EC study on implementation of data protection directive. Comparative summary of national laws, Commission of the European Communities, Study Contract ETD 2001/ B5 3001/A/49. Korff D., Study on the protection of the rights and interests of legal persons with regard o the processing of personal data relating to such persons, Commission of the European Communities, Study Contract ETD/97/B5 9500/78. XIX