ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE

Transkrypt

1 OBRONA CYWILNA I ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE WYBRANE ZAGADNIENIA PODSTAWOWE POJĘCIA ŹYRARDÓW 2008

2 W Polsce pojęcie obrona cywilna funkcjonuje od 18 maja 1973 r. z dniem podjęcia uchwały Rady Ministrów o powołaniu obrony cywilnej. Według obowiązujących unormowań prawnych, Obrona Cywilna zawsze stanowiła trwały, historycznie ukształtowany, ważny element systemu obronnego państwa. i stanowi kompleks przedsięwzięć: o charakterze planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, inwestycyjnym, materiałowo technicznym i zaopatrzeniowym. Przedsięwzięcia te są realizowane przez organa administracji rządowej i samorządowej oraz jednostki organizacyjne. Centralnym organem właściwym w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, którego na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji powołuje prezes Rady Ministrów. Terenowymi organami obrony cywilnej w administracji rządowej i samorządowej są Wojewodowie, starostowie, wójtowie oraz burmistrzowie i prezydenci miast jako szefowie obrony cywilnej województw, powiatów i gmin. Za realizację zadań obrony cywilnej w zakładach pracy odpowiedzialni są ich właściciele lub kierownicy. Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej, w art. 137 określa cel obrony cywilnej, którym jest: - ochrona ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury; - ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny; - współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwanie ich skutków. Działalność obrony cywilnej sprowadza się więc do ratowania i stwarzania poszkodowanym warunków do przetrwania w warunkach zagrożenia. Szefem Obrony Cywilnej Powiatu jest Starosta, Miasta Prezydent, Burmistrz, Gminy Wójt. FORMACJE OBRONY CYWILNEJ Formacje OC są podstawowymi jednostkami organizacyjnymi przeznaczonymi do wykonywania zadań obrony cywilnej. Formacje tworzą: starosta, prezydent, burmistrz, wójtowie, pracodawcy. Są przygotowywane do działań w stanach nadzwyczajnych. W czasie pokoju uczestniczą w realizacji zadań wynikających z planu działania komendanta formacji, uzgodnionego z pracodawcą i prezydentem. Formacje mogą być kierowane do wsparcia akcji ratowniczych prowadzonych w stanie klęski żywiołowej lub w sytuacji zagrożenia na znacznym obszarze miasta. Na podstawie obowiązujących przepisów tworzy się: - formacje obrony cywilnej ratownictwa ogólnego - formacje obrony cywilnej przeznaczone do wykonywania zadań specjalnych. 2

3 W czasie pokoju formacje obrony cywilnej nie są przygotowywane do natychmiastowego udziału w akcji ratowniczej Gotowość do działania będą osiągały sukcesywnie, z chwilą podnoszenia gotowości do działania, na zarządzenie organów obrony cywilnej. Jednocześnie z pewnością stopień przygotowania członków formacji umożliwia ich udział w akcjach ratowniczych na terenie tworzącego formacje podmiotu. E W A K U A C J A Ewakuacja polega na natychmiastowym przemieszczaniu ludności z rejonów, w których wystąpiło bezpośrednie zagrożenie, do rejonów bezpiecznych. Organem zarządzającym, kierującym ewakuacją ludności jest szef Obrony Cywilnej. Z uwagi na uwarunkowania wynikające z charakteru niebezpieczeństwa wyróżnia się dwa rodzaje ewakuacji: 1. planową 2. doraźną Ewakuacja planowa: polega na zawczasu przygotowanym przemieszczeniu ludności z obszarów przyległych do zakładów pracy oraz obiektów hydrotechnicznych i innych stanowiących w razie uszkodzenia lub awarii potencjalne zagrożenie. Ewakuacja planowa przygotowywana jest obecnie a realizowana w sytuacji wystąpienia symptomów zagrożenia, w czasie stanów nadzwyczajnych. Ewakuacja doraźna: polega na natychmiastowym przemieszczaniu ludności z rejonów, w których wystąpiło nieprzewidziane bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia. W przypadku zarządzenia ewakuacji komunikaty w sprawie zostaną przekazane przez: - środki masowego przekazu - akustyczny system alarmowy - wizualny system alarmowy - jednostki organizacyjne Systemu Wczesnego Ostrzegania (służby, inspekcje, straże, szkoły, podmioty gospodarcze instytucje). OCHRONA LUDNOŚCI Jest działaniem ciągłym, zapewniającym bezpieczeństwo ludności przed możliwością wystąpienia zdarzeń spowodowanych: katastrofą naturalną awarią techniczną zdarzeniem wywołanym działaniem terrorystycznych. Główne kierunki działań w zakresie ochrony ludności to: - planowanie, profilaktyka, zabezpieczenie logistyczne akcji, szkolenia. Przygotuj się Ewakuując się z obszaru zagrożonego musisz być przygotowany na pewną samowystarczalność i mieć ze sobą rzeczy niezbędne. Czas, w którym powinieneś się ewakuować zależy od rodzaju zagrożenia. Jeśli zagrożenie można monitorować masz zwykle czas na przygotowanie się do ewakuacji. W większości sytuacji, ewakuującym się starcza czasu jedynie na zabranie najpotrzebniejszych rzeczy. Dlatego trzeba być zawczasu przygotowanym. Planowanie ewakuacji: 3

4 1. Zapoznaj się z charakterystyką zagrożeń miejsca zamieszkania 2. Zapytaj w urzędzie o sposób przeprowadzenia ewakuacji planowej Twojego obszaru. 3. Omów z rodziną ewentualną konieczność ewakuacji w sytuacji zagrożenia. Zaplanuj, gdzie się udasz jeśli będziesz musiał się samoewakuować. Zdecyduj się jak się tam dostaniesz, ustal miejsce; 4. Ustal miejsce, gdzie Twoja rodzina ma się spotkać jeśli zostaniecie rozdzieleni w sytuacji zagrożenia. Poproś swoich znajomych mieszkających poza obszarem Twojego zamieszkania, by zgodzili się pełnić rolę "punktu informacyjnego" gdzie odseparowany od rodziny możesz zadzwonić i poinformować, gdzie jesteś i jaka jest Twoja sytuacja; 5. Dowiedz się, gdzie ewakuowane będą Twoje dzieci, jeśli taka konieczność zajdzie w czasie ich pobytu w szkole; 6. Zgromadź zestaw rzeczy niezbędnych do ewakuacji. 7.Jeśli jest konieczność ewakuacji napełnij bak swego samochodu. Stacje benzynowe mogą być zamknięte w czasie katastrofy; Co robić jeśli otrzymasz informację o ewakuacji: Realizuj przekazywane przez/ zarządzającego ewakuację/ Zespół Zarządzania Kryzysowego instrukcje. - Wykorzystuj zalecane drogi ewakuacji; - Nie korzystaj ze skrótów, ponieważ mogą być one zablokowane; - Bądź uważny i nie przejeżdżaj przez obszary zagrożone ; - Trzymaj się z dala od zerwanych linii elektrycznych; - Zabierz dokumenty, polisy ubezpieczeniowe, pieniądze; - Zabezpiecz dom, zamknij okna; - Zamknij główny zawór wody, gazu, wyłącz prąd; - Poinformuj rodzinę, gdzie się udajesz. Jeżeli uznasz, że możesz pomóc w akcji zadzwoń po nr telefonu wskazany przez zarządzającego ewakuację. Zagrożenia z którymi musimy się liczyć, uzasadniające działania w zakresie ochrony ludności: KATASTROFY TECHNICZNE ZAGROŻENIE SKAŻENIEM PROMIENIOTWÓRCZYMI AKTY TERRORU: - podłożenia ładunków wybuchowych - umyślne spowodowanie katastrofy technicznej - umyślne skażenia i zakażenia - destrukcyjne działania grup ludzi. Zagrożenia terrorystyczne biologiczne chemiczne radiologiczne zniszczenie struktur zarządzania zniszczenie elementów infrastruktury krytycznej, w tym systemów: zaopatrzenia ludności w energię, wodę i żywność, obiektów bankowych, telekomunikacyjnych. 4

5 PROCEDURA POSTEPOWANIA PO OTRZYMANIU ZGŁOSZENIA O PODŁOŻENIU ŁADUNKU WYBUCHOWEGO KOLEJNOŚĆ DZIAŁANIA SYTUACJA - WYKONYWANA CZYNNOŚĆ 1 Telefoniczne odebranie zgłoszenia o podłożeniu ładunku wybuchowego 2 3 Gdy usłyszysz słowa Podłożyłem ładunek wybuchowy - bombę nie wpadaj w panikę, zachowaj spokój, postępuj wg poniższych wskazówek Po przyjęciu informacji nie odkładaj słuchawki, połóż ją obok aparatu telefonicznego 4 Powiadom natychmiast o zdarzeniu swoich przełożonych 5 W przypadku, gdy jest to utrudnione lub niemożliwe: 6 Powiadom Komendę Powiatową Policji 7 Powiadom służby administracyjno - techniczne 8 Powiadom służby porządkowo ochronne w budynku 9 Upewnij się,że informacja o zdarzeniu dotarła do przełożonych Sprawdź czy wszystkie informacje, które otrzymałeś podczas zgłoszenia, dokładnie przekazałeś przełożonemu lub policji Nie rozpowszechniaj samowolnie informacji o otrzymanym zgłoszeniu o podłożeniu bomby, może to spowodować panikę wśród personelu oraz osób postronnych. Utrudni działania policji oraz ewentualną ewakuację. 12 Wykonuj polecenia przełożonych i funkcjonariuszy policji 13 Bądź świadom, że przyjmując zgłoszenie stałeś się świadkiem zdarzenia i będziesz przesłuchiwany przez policję. SUSZE, POŻARY, HURAGANY, ZAMIECIE I ZAWIEJE ŚNIEŻNE, EPIDEMIE Wobec przedstawionej problematyki zagrożeń oraz w odniesieniu do definicji znanych nam zjawisk i sytuacji nie można mieć wątpliwości, że działania w zakresie ochrony ludności w formach objętych przepisami prawnymi i procedurami mają pełne uzasadnienie i powinny być doskonalone. Obowiązek podjęcia działań w zakresie zarządzania kryzysowego spoczywa na tym organie właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego, który pierwszy otrzymał 5

6 informację o wystąpieniu zagrożenia. Organ ten niezwłocznie informuje o zaistniałym zdarzeniu organy odpowiednio wyższego i niższego szczebla, przedstawiając jednocześnie swoją ocenę sytuacji oraz informację o zamierzonych działaniach. ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE Sytuacja kryzysowa to stan narastającej destabilizacji, niepewności i napięcia stwarzający zagrożenie w szczególności dla integralności terytorialnej, życia, mienia, dziedzictwa kulturowego, środowiska lub infrastruktury krytycznej, w tym spowodowane zdarzeniem o charakterze terrorystycznym charakteryzujący się możliwością utraty kontroli nad przebiegiem wydarzeń albo eskalacji zagrożenia. W celu zapobieżenia skutkom klęsk żywiołowych lub ich usuwania tworzy się reagowania kryzysowego pracujące w czterech fazach: zespoły FAZA ZAPOBIEGANIA Etap w którym staramy się nie dopuścić do wystąpienia zagrożenia lub ograniczamy w znacznym stopniu ewentualne jego skutki. Działania te dotyczą uodpornienia infrastruktury technicznej oraz inwestycji związanych z bezpieczeństwem. FAZA PRZYGOTOWANIA Etap w którym podejmujemy działania planistyczne dotyczące sposobów reagowania na czas wystąpienia klęski żywiołowej, także działania mające na celu powiększenie zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania. Prowadzimy ocenę potencjalnych zagrożeń, skali i prawdopodobieństwa ich wystąpienia oraz rozpatrujemy możliwe scenariusze rozwoju wydarzeń. Prowadzona jest edukacja ludności (w szkołach, w zakładach pracy) oraz specjalistyczne szkolenia służb ratowniczych. ETAP REAGOWANIA Jest to czas bezpośredniego działania. Weryfikacji poddane zostają wszelkie działania podejmowane w dwóch poprzednich etapach. Prowadzone są działania ratownicze polegające na dostarczeniu pomocy poszkodowanym i przywróceniu minimalnych warunków niezbędnych do przeżycia, zahamowaniu rozwoju występujących zagrożeń oraz ograniczeniu strat i zniszczeń. Rozpoczyna się wstępne szacowanie szkód i strat. ETAP ODBUDOWY Celem działania jest przywrócenie normalnego funkcjonowania infrastruktury, w tym obiektów budowlanych, urządzeń, instalacji, usług kluczowych dla bezpieczeństwa obywateli, sprawnego funkcjonowania administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorstw. Działania prowadzone będą w taki sposób aby odbudowany obszar był bardziej odporny na możliwość wystąpienia podobnego zdarzenia. 6

7 K A T A L O G M O Ż L I W Y C H Z A G R O Ż E Ń ZAGROŻENIA O CHARAKT ERZE LOKALNYM / ZAGROŻENIA REGIONU / PRZYCZYNY - SKUT KI Zagrożenie pożarowe 1 Pożary w instytucjach i podmiotach gospodarczych 2 Pożary w zabudowie mieszkalnej 3 Pożary obszarów leśnych 4 Pożary składowisk produkcyjnych i odpadów produkcyjnych 5 Pożary instalacji paliwowych Zagrożenie ludności zamieszkałej w strefie pożaru i bezpośrednie zagrożenie podmiotów gospodarczych powodujące straty materialne i nieodwracalne s traty w środowisku. Awarie urządzeń i instalacji 6 Awarie instalacji ciepłowniczych 7 Awarie instalacji gazowniczych 8 Awarie instalacji energetycznych 9 Awarie sieci teletechnicznych 10 Awarie wodociągów i kanalizacji Pozbawienie, ograniczeni e dostaw mediów dla społeczeństwa, podmiotów gospodarczych. Zaprzestanie działalności gospodarczej podmiotów świadczących podstawowe usługi w zakresie dostaw żywności i innych niezbędnych produktów i usług. Zakłócenie porządku publicznego 11 Imprezy masowe 12 Zbiorowe naruszenie ładu i porządku publicznego 13 Niepokoje i protesty społeczne 14 W ystępowanie niewypałów i niewybuchów 15 Atak terrorystyczny 16 Przestępstwa kryminalne z użyciem materiałów wybuchowych, broni palnej 17 Nielegalna mi gracja Zdarzenia naruszające porządek prawny. Potencjalne niebezpieczeństwo zakłócenia porządku publicznego. Racjonalna przesłanka czy ostrzeżenie o działaniu. Dewastacje mienia, terror. Niekorzystne warunki meteorologiczne 18 Zagrożenie silnym wiatre m 19 Zagrożenie w wyniku śnieżycy 20 Zagrożenie wywołane gwałtowną zmianą temperatury 21 Zagrożenie powodziowe / podtopienie/ - przekroczenie stanów ostrzegawczych i alarmowych - widoczne osłabienie wałów, ograniczenia przepływu ZAGROŻENIA O CHARAKT ERZE LOKALNYM / ZAGROŻENIA REGIONU / SKUT KI 22 Gradobicie 23 Susza O dużej skali oddziaływania na środowisko. Znaczne zniszczenia i straty materialne związane z koniecznością ewakuowania poszkodowanych, potrzebą zapewnienia miejsc w lokalach zastępczych, zapewnienia dostaw materiałów i usług potrzebującym. Zjawiska powodujące konieczność informowania, ostrzegania i alarmowania, uzyskania wsparcia akcji ratowniczej. Wypadki i katastrofy komunikacyjne 24 Katastrofy drogowe 25 Katastrofy kolejowe 26 Awaria chemiczna 27 Katastrofy lotnicze Dotyczy zdarzeń, których skala wymaga interwencji znacznych sił ratowniczych, współdziałania zarządców tras /dróg/ oraz udziału miasta i sąsiednich gmin. Zagrożenie powodujące niebezpieczeństwo skażenia środowisk a, potrzebę ewakuacji ze strefy bezpośredniego niebezpieczeństwa. Poważne awarie n a terenie zakładów w mieście i poza jego obszarem, mające wpływ na działania w mieście. Zdarzenie powodujące utrudnienia w ruchu drogowym i ruchu kolejowym, znaczne opóźnien ia w stosunku do rozkładów jazdy. 7

8 Katastrofy budowlane 28 Katastrofy obiektów budowlanych: mieszkalnych, przemysłowych, gospodarczych, magazynowych i innych ; - zawalenie obiektu - uszkodzenie w stopniu zagrażającym życiu użytkowników, najemców lokali Zagrożenia spowodowane wybuchem gazu wewnątrz obiektu budowlanego, zjawiskami atmosferycznymi, klęskami naturalnymi, awariami technicznymi instalacji, wadą konstrukcji. Zawalenia obiektów nie użytkowanych. Zagrożenie epidemiologiczne 29 - epidemie chorób wśród ludzi - epizootie zwierząt hodowlanych - epifity upraw - śnięcie ryb - skażenie wody i gleby Zidentyfikowane i potwierdzone zagrożenia. Zjawiska mogące mieć następstwa w środowisku człowieka. W ymagające ekspertyz laboratoryjnych, badania wstępn ego wykonanego przez specjalistyczne służby, inspekcje, szybkiego działania właściwych w sprawie organów. Zdarzenia wymagające interwencji policji, straży, inspekcji sanitarnej, ochrony środowiska, weterynaryjnej. Zagrożenie promieniotwórcze 30 Awaria w elektrowni jądrowej na terenie państw europejskich W ykrycie nielegalnego źródła promieniowania Zagrożenie spowodowane uszkodzeniem aparatury medycznej Prezes Rady Ministrów z własnej inicjatywy, na wniosek właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody, może wprowadzić na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo jego części, w drodze zarządzenia, następujący stopień alarmowy: 1) pierwszy stopień alarmowy - w przypadku uzyskania informacji o możliwości wystąpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym lub innego zdarzenia, których rodzaj i zakres jest trudny do przewidzenia; 2) drugi stopień alarmowy - w przypadku uzyskania informacji o możliwości wystąpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym lub innego zdarzenia, powodujących zagrożenie bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej; 3) trzeci stopień alarmowy - w przypadku uzyskania informacji o osobach lub organizacjach przygotowujących działania terrorystyczne godzące w bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej lub wystąpienia aktów terroru godzących w bezpieczeństwo innych państw albo w przypadku uzyskania informacji o możliwości wystąpienia innego zdarzenia godzącego w bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej lub innych państw; 4) czwarty stopień alarmowy - w przypadku wystąpienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym lub innego zdarzenia, powodujących zagrożenie bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej lub innych państw. 8

9 SYGNAŁY ALARMOWE I KOMUNIKATY OSTRZEGAWCZE Rodzaje alarmów, sygnały alarmowe Lp. 1 2 Rodzaj alarmu Alarm powietrzny Alarm o skażeniach Sposób ogłoszenia alarmów Akustyczny system alarmowy Ciągły, modulowany dźwięk syreny w okresie jednej minuty Następujące po sobie sekwencje długich dźwięków sygnałów dźwiękowych pojazdów, gwizdków, trąbek lub innych przyrządów na sprężone powietrze w stosunku 3:1; - w przybliżeniu 3 sekundy dźwięku oraz 1 sekunda przerwy Przerywany modulowany dźwięk syreny Sekwencja krótkich sygnałów wydawanych sygnałem dźwiękowym pojazdu lub innym podobnym urządzeniem lub też uderzenia metalem czy też innym przedmiotem w stosunku 1:1, - w przybliżeniu 1 sekunda wydawania dźwięku oraz 1 sekunda przerwy Sposoby alarmowania: Środki masowego przekazu zapowiedź słowna: Uwaga! ogłaszam alarm powietrzny dla... zapowiedź słowna: ogłaszam alarm o skażeniach... (podać rodzaj skażenia) dla... Wizualny sygnał alarmowy Znak czerwony najlepiej w kształcie kwadratu Znak czarny najlepiej w kształcie trójkąta Sposób odwołania alarmów Akustyczny system alarmowy Dźwięk ciągły trwający 3 minuty Dźwięk ciągły trwający 3 minuty Środki masowego przekazu zapowiedź słowna: Odwołuję alarm powietrzny dla... zapowiedź słowna: Odwołuję alarm o skażeniach dla... 1) sygnał dźwiękowy, emitowany przez syreny alarmowe; 2) komunikaty przekazywane ze stałych lub ruchomych urządzeń nagłaśniających; 3) komunikaty przekazywane przez środki masowego przekazu; 4) komunikaty przekazywane przez operatorów sieci telekomunikacyjnych; 5) komunikaty przekazywane przez posłańców (gońców) 9

10 Komunikaty ostrzegawcze Lp. Rodzaj komunikatu Sposób ogłoszenia komunikatu akustyczny system alarmowy Środków masowego przekazu Sposób odwołania komunikatu akustyczny system alarmowy środków masowego przekazu 1 Uprzedzenie o zagrożeniu skażeniami zapowiedź słowna: Osoby znajdująca się na terenie... około godz.... min.... może nastąpić skażenie... (podać rodzaj skażenia) w kierunku... (podać kierunek) zapowiedź słowna: Odwołuję uprzedzenie o zagrożeniu... (rodzaj skażenia) dla... 2 Uprzedzenie o zagrożeniu zakażeniami Formę i treść komunikatu uprzedzenia o zagrożeniu zakażeniami ustalają organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej 3 Uprzedzenie o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska zapowiedź słowna: Informacja o zagrożeniu i sposobie postępowania mieszkańców zapowiedź słowna Odwołuję alarm o klęskach... dla... Osoby zaalarmowane i poinformowane o zagrożeniu, są obowiązane do: 1) zachowania się w sposób zgodny z komunikatem właściwych organów władzy publicznej; 2) podjęcia we własnym zakresie działań mogących zmniejszyć skutki zagrożenia, mających na celu ochronę zdrowia, życia i mienia; Telefony alarmowe i infolinie Pogotowie ratunkowe Straż Pożarna 997 Policja 986- Straż Miejska Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego telefon alarmowy dla użytkowników telefonów komórkowych kryzysowa infolinia Policji (połączenie bezpłatne) 10