ZARZĄDZANIE RYZYKIEM NA SZCZEBLACH ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ W ASPEKCIE ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

Transkrypt

1 dr hab. Grzegorz Krasnodębski Akademia Marynarki Wojennej Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich Gdynia, r. RECENZJA rozprawy doktorskiej Pani mgr. inż. Doroty WOJTYTO nt. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM NA SZCZEBLACH ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ W ASPEKCIE ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO 1. UWAGI OGÓLNE Przedstawiona do recenzji rozprawa doktorska Pani mgr inż. Doroty WOJTYTO pt. Zarządzanie ryzykiem na szczeblach administracji samorządowej w aspekcie zarządzania kryzysowego została opracowana pod naukowym kierownictwem Pana prof. dr hab. inż. Grzegorz SOBOLEWSKIEGO na Wydziale Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej. W mojej ocenie działo to jest dojrzałe i posiada wysokie walory merytoryczne. Zauważlene jest w nim doświdczenie Doktorantki zdobyte na licznych kursach, szkoleniach konferencjach naukowych, stażach oraz ćwiczeniach. Autorka rozprawy podejmuje w swoich rozważaniach, niezwykle ważny w całym procesie zarządzania kryzysowego, problem oceny ryzyka, który daje podstawy podjęcia niezbędnych działań profilaktycznych, do skutecznego reagowania na sytuacje kryzysowe. Rozwiązanie tego problemu jest bardzo istotne, gdyż doświadczenia administracji publicznej odpowiedzialnej za krajowe bezpieczeństwo pokazują, że przeciwdziałanie zidentyfikowanym zagrożeniom wymaga budowy efektywnego systemu zarządzania kryzysowego, działającego w strukturach nadrzędnego systemu bezpieczeństwa narodowego. Systemu, który zapewniłby odpowiedni poziomu bezpieczeństwa, akceptowanego przez wszystkich obywateli. Budowa systemu zarządzania kryzysowego to proces długotrwały, wymagający dużego wysiłku organizacyjnego oraz środków finansowych. Należy podkreślić, że w Polsce uczyniono w tym zakresie już bardzo wiele, natomiast ciągle istnieją pewne niedoskonałości i luki, których przykładem jest, jak słusznie twierdzi Doktorantka, marginalne traktowanie oceny ryzyka. Fakt ten potwierdza zasadność podjętych przez Panią mgr inż. Dorotę WOJTYTO badań prowadzących do przedstawienia koncepcji zmian w procesie zarządzania 1

2 kryzysowego, w którym działania dotyczące oceny ryzyka odgrywałby kluczową rolę. Za cel badań przyjęto określenie roli i istoty zarządzania ryzykiem w działalności jednostek administracji samorządowej w aspekcie zarządzania kryzysowego oraz wskazanie udoskonaleń w tym kierunku. Tak, więc można przyjąć, że niniejsza rozprawa doktorska stanowi materiał nadający się do naukowego uwzględnienia jako podstawa do dalszego postępowania w przewodzie doktorskim. 2. OCENA KONCEPCJI METODOLOGICZNEJ PRACY Koncepcja metodologiczna rozprawy została umieszczona w rozdziale pierwszym (ss. 9-31), w którym przedstawiono w zasadzie wszystkie podstawowe elementy naukowej metodologii badawczej, obejmującej: sytuację problemową, przedmiot i cel badań, określenie głównego problemu badawczego i szczegółowych problemów badawczych, sformułowanie hipotezy roboczej i hipotez badawczych, przyjęcie ograniczeń prowadzonych badań, prezentację zastosowanych metod, technik i narzędzi badawczych. Przyjętą koncepcję metodologiczną należy uznać za formalnie poprawną i adekwatną do potrzeb rozprawy. Jedyną uwagą jaką można odnieść do tej części jest brak zdefiniowanych celów szczegółowych prowadzących do osiągnięcia celu głównego natomiast godne podkreślenia są precyzyjnie sformułowane hipotezy badawcze. W wyniku pierwszego przybliżenia problemu badawczego Autorka formułuje hipotezę roboczą (s. 17) zakładającą, że:.aktualny przebieg procesu zarządzania ryzykiem na poszczególnych szczeblach administracji samorządowej nie jest w pełni efektywny i wymaga udoskonaleń oraz standaryzacji. W zakresie zarządzania kryzysowego proces ten powinien obejmować zarówno województwa, powiaty, jak i gminy i mieć charakter ciągły. Przypuszcza się, że dla realizacji procesu zarządzania ryzykiem ważny aspekt stanowi zaplecze kadrowe wyspecjalizowane w wykonywaniu zadań z tego zakresu. Z kolei, aby przygotować się na występowanie zagrożeń oraz minimalizować ich skutki, konieczna jest rzetelna identyfikacja tych zagrożeń, ich analiza oraz ocena w oparciu o właściwą metodykę zarządzania ryzykiem. Odzwierciedlenie tych zadań wymaga sporządzenia dokumentacji niezbędnej do realizacji działań na każdym etapie procesu. Ponadto istotną kwestię stanowi zwrócenie szczególnej uwagi na weryfikację mechanizmów kontroli w stosunku do zagrożeń, a zatem zastosowanie wartości ryzyka rezydualnego. Ma to na celu przede wszystkim stały monitoring i wprowadzenie 2

3 udoskonaleń w zakresie zarządzania ryzykiem, co bezpośrednio przekłada się na podnoszenie poziomu bezpieczeństwa ludzi, mienia i środowiska. Weryfikacji tak postawionej hipotezy roboczej towarzyszą 4 hipotezy badawcze (ss ) mówiące o: konieczności wdrożenia i realizacji procesu zarządzania ryzykiem w ujęciu holistycznym na poziomie gminnym, powiatowym i wojewódzkim, traktowaniu ryzyka jako nierozłącznego elementu zarządzania kryzysowego oraz administracji samorządowej jako podmiotu ryzyka, braku jednolitej koncepcji oceny ryzyka na wszystkich szczeblach samorządowych, konieczności podjęcia działań formalno-organizacyjnych, poprzez wdrożenie planów zarządzania ryzykiem oraz jednolitej metodyki oceny ryzyka w samorządach. Podsumowując należy stwierdzić, że przyjęta przez Doktorantkę koncepcja metodologiczna rozprawy i zaproponowane metody, techniki, narzędzia i procedury badawcze są poprawne i adekwatne do potrzeb rozpatrywanej tematyki badawczej. Wyczerpuje ona wszystkie elementy naukowej procedury badawczej i precyzyjnie ukierunkowuje dalsze rozważania merytoryczne. Założony schemat postępowania badawczego właściwie orientuje wysiłek Doktorantki na realizację celu pracy i naukową weryfikację postawionych hipotez badawczych. Pewien niedosyt budzi brak specyfikacji kluczowych pozycji literatury i źródeł piśmiennictwa choć Doktorantka prowadzi dosyć szerokie rozważania dotyczące terminologii z zakresu zagrożeń, zarządzania kryzysowego oraz ryzyka. Autorka wykazała się bardzo dobrą znajomością warsztatu pisarskiego. Praca została napisana językiem poprawnych. Rozdziały i podrozdziały tworzą logiczną całość. Nieliczne niedociągnięcia edytorskie nie pomniejszają pozytywnej oceny końcowej pracy. 3. OCENA MERYTORYCZNA PRACY Przedstawiona do recenzji rozprawa doktorska jest bardzo ważnym głosem i przyczynkiem do dyskusji naukowej. Stanowi w pełni dojrzałe dzieło naukowe i pod względem merytorycznym nie budzi żadnych wątpliwości. Opracowanie zawiera wszystkie wymagane elementy redakcyjne prac naukowych, w tym wstęp, pięć rozdziałów merytorycznych, zakończenie, bibliografię, wykaz rysunków i tabel, wykaz użytych skrótów oraz załączniki. 3

4 W rozdziale pierwszym pt. Założenia,metodologiczne procesu badań (ss. 9-31) przedstawione zostały podstawy metodologiczne badań, do których odniesiono się w poprzedniej części niniejszej recenzji. Rozdział drugi pt. Analiza współczesnych zagrożeń oraz ich wpływ na zarządzanie ryzykiem (ss ) zawiera rozważania prowadzące do znalezienia odpowiedzi na pytanie: jaki jest poziom aktualnych zagrożeń występujących na badanych obszarach administracyjnych i jaki ma on wpływ na proces zarządzania ryzykiem? Autorka przedstawiła w nim podział zagrożeń mogących wystąpić na każdym szczeblu administracji samorządowej oraz podjęła próbę oceny poziomu strat generowanych przez sytuacje kryzysowe. Pozwoliło jej to określić wpływ wybranych zagrożeń na zarządzanie ryzykiem. W rozdziale trzecim pt. Ryzyko w zarządzaniu kryzysowym (ss ) Doktorantka omówiła istotę ryzyka oraz scharakteryzowała proces zarządzania ryzkiem w jednostkach administracji samorządowej. Przedstawiono w nim również wybrane metody i techniki zarządzania ryzykiem. W konkluzjach tego rozdziału Autorka podkreśla, że zarządzanie ryzykiem w jednostkach administracji samorządowej, zarówno pod kątem ryzyka katastroficznego, jak i wewnątrz-organizacyjnego jest procesem złożonym i trudnym ze względu na wiele czynników. Czynniki te Doktorantka bardzo szczegółowe identyfikuje. Rozdział czwarty pt. Zarządzanie ryzykiem w jednostkach administracji samorządowej na potrzeby zarządzania kryzysowego (ss ) zawiera ocenę dokumentacji planistyczno-organizacyjnej oraz formalno-prawnej odnoszącej się do procesu oceny ryzyka. Autorka przedstawiła w nim kompetencje osób odpowiedzialnych za realizację zadań z zakresu zarządzania kryzysowego oraz dokonała analizy badań ankietowych dotyczących procesu zarządzania ryzkiem w administracji samorządowej. We wnioskach zamieszczonych na końcu rozdziału Doktorantka zauważa, że w większości gmin brakuje efektywnego systemu zarządzania ryzykiem oraz kompetentnego personelu realizującego zadania zarządzania kryzysowego. Wnioski te potwierdzają w pełni zasadność prowadzonych badań. Rozdział piaty pt. Doskonalenie procesu zarządzania ryzykiem w systemie zarządzania kryzysowego (ss ) zawiera zasadniczy element twórczy, bardzo wyraźnie kategoryzujący recenzowaną pracę do rangi rozprawy doktorskiej. Autorka przedstawiła w nim oryginalny model procesu zarządzania ryzkiem oraz 4

5 zaproponowała koncepcję planu zarządzania ryzykiem wraz z opracowaną samodzielnie metodą zarządzania ryzykiem uwzględniającą stosowne zmiany wynikające z przeprowadzonych badań. Doktorantka zaproponowała również wykorzystanie systemu informatycznego jako narzędzia wspierającego proces zarządzania ryzykiem. Każdy z powyższych rozdziałów merytorycznych zamykają syntetyczne autorskie konkluzje, co bardzo dobrze świadczy o precyzji i konsekwencji procesu myślowego Autorki, która zwięźle potrafi zrekapitulować często bardzo obszerne wywody i rozważania teoretyczne. W zakończeniu Autorka dokonała podsumowania przeprowadzonego procesu badawczego oraz przedstawiła w sposób uogólniony wnioski końcowe, które świadczą o dojrzałości naukowej kandydatki do stopnia doktora. Część merytoryczną pracy zamyka związana z tematyką rozprawy bibliografia, zawierająca łącznie 278 pozycji, w tym 83 publikacje zwarte, 43 artykuły, 49 źródeł prawa i dokumentów normatywnych, 6 słowników, 85 adresów internetowych oraz 12 innych źródeł. Treści rozprawy kończą załączniki, uszczegóławiające treści zamieszczone w rozdziałach merytorycznych. Podsumowując należy stwierdzić, że pod względem merytorycznym rozprawa jest poprawna. Układ rozdziałów, podrozdziałów i punktów spełnia postulat strukturalizacji treści i zasadę stopniowania trudności, jest logicznie uzasadniony i hierarchicznie uporządkowany. Treści kolejnych rozdziałów i podrozdziałów wynikają z poprzedzających je rozważań. Brzmienie poszczególnych tytułów i podtytułów odpowiada zawartej w nich treści i dokładnie określa zakres merytoryczny danej partii materiału. 4. WNIOSEK KOŃCOWY Recenzowana rozprawa doktorska Pani mgr. inż. Doroty WOJTYTO pt. Zarządzanie ryzykiem na szczeblach administracji samorządowej w aspekcie zarządzania kryzysowego jest dziełem autorskim i oryginalnym, spełnia podstawowe kryteria stawiane rozprawom doktorskim. Znaczącym walorem rozprawy jest konsekwentna dyscyplina metodologiczna i wysoki poziom rozważań teoretycznych, bazujący na dogłębnej wiedzy Autorki. 5

6 Wyjątkową cechą rozprawy jest rozległa analiza teoretyczna badanego problemu i konsekwentne komentowanie i rekapitulowanie płynących z tej analizy wniosków. Charakter rozprawy podejmuje ważne problemy nauk o bezpieczeństwie w kontekście procesu oceny ryzyka w zarządzaniu kryzysowym. Rozprawa mgr. inż. Doroty WOJTYTO wnosi znaczący wkład w rozwój nauk o bezpieczeństwie, w zakresie zarządzania ryzykiem na szczeblach administracji samorządowej. Wobec faktu, że recenzowana praca spełnia wszystkie wymogi Ustawy z dn. 14 marca 2003r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U nr 65, poz. 595, art. 11, ust 1) wnoszę o dopuszczenie Pani mgr inż. Doroty WOJTYTO do publicznej obrony rozprawy doktorskiej. 6