Ks. Michal Moskwa ODBLASKI. Wspomnienia misjonarza

Transkrypt

1 Ks. Michal Moskwa ODBLASKI Wspomnienia misjonarza

2 Ks. Michał Moskwa ODBLASKI Wspomnienia misjonarza

3 Skład komputerowy, żywe paginy, projekt okładki Tomasz Kubik Fotografie 1-40, 45, z poprzedniego wydania oraz zbiorów archiwalnych autora; wykonane w ambasadzie w Japonii w 2009 r., przekazane autorowi; 41-44, 46, wykonane przez Tomasza Kubika w 2001, 2002, 2011 r. Copyright 2011 by Michał Moskwa and Tomasz Kubik ISBN Wydawca Tomasz Kubik Druk i oprawa I-BiS sc., ul. Lelewela 4, Wrocław Niniejsze wydanie wspomnień ks. Moskwy zostało przygotowane na bazie wydania rozszerzonego. Różni się ono od pierwowzoru zestawem załączonych fotografii (opuszczono fotografie o słabej jakości, uzupełniając ten brak nowymi fotografiami) oraz składem tekstu (wykonanym w systemie LaTeX).

4 ODBLASKI Wspomnienia misjonarza mojej Matce, Rodzinie i Matce Marcelinie

5 Fot. 1: Ks. Moskwa, autor wspomnień, na tle domu sierocińca w Tokio. Zdjęcie wykonane z okazji jubileuszu 25-lecia kapłaństwa r.

6 Spis treści Wstęp 11 Wstęp do wydania poszerzonego 16 Od autora 17 1 Piękna nasza Polska cała Środowisko rodzinne 28 3 Cztery strony świata 38 Pierwsze porywy ku kapłaństwu Życie i praca w zakładzie księdza Bosko W nowicjacie w Czerwińsku Pierwsze wrażenia na okręcie 44 Krótki pobyt w Singapur W strefie równika Japonia - kraj egzotyki 54 Nasz dom Mit punktem wyjścia historii Mozaika narodowościowa Pierwszy przyjaciel i nauka języka japońskiego Boże Narodzenie i Nowy Rok Każdy dom to niezależne królestwo Zmiany w administracji kościelnej Nauka i praca Nishimura Shigeru i Sebastian Maki Uroczystość Bożego Ciała 63 Hejże na wakacje! Przeżycia wakacyjne Widmo wojny Święta ludowe Stopniowa formacja misjonarza Znowu na wakacjach Podwójny tajfun

7 7 Widzenie księdza Bosko 75 Wojenne nastroje Udział misjonarzy salezjańskich w historycznej rocznicy kraju Historia pewnego nawrócenia Nasza postawa Wakacje w górach Sympozjum katechetyczne W przeddzień wyjazdu Dom japoński 83 Podstawy wychowania Charakter Japończyka Najważniejsze dane historyczne Sfinks japońskiej religijności 88 Szyntoizm Buddyzm Nowoczesny buddyzm Kult umarłych Protestanci Kościół grecki Religia katolicka Wiosna chrześcijaństwa w Japonii 94 Pojednawcy Japonii Pierwsze ciosy Postawa chrześcijan Metoda św. Franciszka Ksawerego Odnalezienie chrześcijan Organizacja Kościoła Na wzór ks. Bosko W stronę starszych Rola muzyki w dziele misyjnym Opieka nad chorymi Sam na wyspę Kyushu 110 Miyazaki Pierwsze wrażenie w małym seminarium Pochód z okazji 2600-lecia państwa Edykt cesarza Mejdzi Sadzenie drzewek

8 12 Inspekcja 120 Nieustanne święta Praca na roli Niszimura Zmiana na stanowiskach hierarchii kościelnej Boże Narodzenie i Nowy Rok Codzienne sprawy Gdy się stykają dwie tradycje Na wychowawczym posterunku Walka o byt 130 Tajfun Stulecie dzieła ks. Bosko Zmiana miejsca pracy Trudny element, a przecież Atmosfera wojenna Wpływ czynników religijnych na życie chłopców Pracownia koszykarska Toszio Seminarium w niebezpieczeństwie Nowy pomysł W miesiącu maju Awantura Sadzenie ryżu Bóg z nami 149 Budowa kapliczki Śmierć Haruki We własnej kaplicy Dzień... jak co dzień Święto sportu 156 Sto Yen Grudniowe wydarzenia Samodzielność chłopców Saburo Biedny Asakiczi Uroczystość św. Józefa Widmo zamknięcia seminarium W Tokio czuć wojnę 164 Brat Tateishi ofiarą wojny Praca w seminarium w atmosferze napięcia Ewangelia święta w języku potocznym Parafia w Mikawaszima Wakacje

9 Dobrzy ludzie Wojna wciąż daje znać o sobie Byle jakoś przetrwać wojnę 173 Pamiętne prymicje Widmo wojny straszy Monsignore Cimatti Pierwszy nalot Naloty nie na żarty Święto Niepokalanej i księdza Bosko pod bombami Zaczyna się 1945 rok Pod nieustannym gradem bomb Wyprawa po marmoladę W trosce o codzienny byt i naukę Apokaliptyczny nalot Bombardowanie naszej dzielnicy Opuszczamy płonące Tokio W drodze do nowego domu 189 W nowych warunkach W poszukiwaniu żywności Choroba oczu Pierwsze przebłyski nadziei Z myślą o jutrze Wojna skończona Pierwsze dni wolności 198 Długo oczekiwane powiadomienie Powoli wszystko wraca do normy Wyprawa do Yokohamy Pierwsze kroki w zburzonym Tokio Nawiązywanie kontaktów z bliskimi i miejscową biedotą Chrzest rodziców cudownych dzieci 206 Praca podczas wakacji Na nowej placówce Wyprawa po sieroty Nareszcie wakacje Legenda o bonzie Ao Ostatnie dni wakacji Znów we własnym domu

10 21 Nareszcie... kapłaństwo 216 Idę do pracy w sierocińcu Kame i Mitsuo Zaczyna się robota Niezwykła wizyta Przeprowadzka Gniazdo mrówek 223 Kokubundzi Trafiła kosa na kamień Codzienne kłopoty Orkiestra Nieustanne remonty Pierwsze miesiące nowego roku szkolnego Powitanie Nowego Roku 231 Troska o wychowanie młodzieży Nowy rok szkolny Krótkie ale miłe wakacje Ważniejsze wydarzenia Inauguracja zakładu i kaplicy Niezwykłe skutki wychowawcze 240 Wizytacje, oceny i zachwyty Przedstawienie Męki Pańskiej Wyjście z Katakumb 244 Błogosławione owoce Sprzyjający klimat W Nagasaki i Hiroszimie Zakład wychowawczy w Osaka Refleksje po uroczystościach św. Fr. Ksawerego 257 Szybki rozwój dzieła misyjnego Stare śmieci 263 Tajfun Rut Poświęcenie nowej misji Misja w Oita Pierwsze obrazy telewizyjne Wzrost poziomu nauczania Sygnał Opatrzności Z wizytą u niewidomych Zainteresowanie prawdą Ewangelii Sielskie wakacje

11 28 Jest taka historia 272 Straszliwe tajfuny Publiczne procesje Św. Dominik Savio prowadzi nas pomyślnie w nowy rok W poszukiwaniu powołań kapłańskich i zakonnych Dziesięciolecie instytucji wychowawczej Osiedle biedoty Kandydaci do Zgromadzenia Na stanowisku mistrza nowicjatu 282 W drodze do ojczystego kraju Śladami róż 289 Wzrost daje Pan Kamień i błoto Feniks odradzający się z własnych popiołów 306 Biedny kto Ciebie nie zna od powicia Przechowanie tajemnic Stare kąty 316 Jak w krótkim czasie przeżyć wiele lat Szare i uroczyste Na miarę epilogu 323 Przez życie przebojem Serce za serce... szaleństwo za szaleństwo Głosimy Bogu chwałę Dodatek 330 Zarys historii i kultury w skrócie Okres przełomu Struktura społeczna po wojnie Ankieta Młodzież japońska na przełomie Podsumowanie Epilog 362 Bibliografia

12 Wstęp Pamiętnik ks. Michała Moskwy, jaki oddajemy do rąk czytelnika, wymaga kilku wyjaśnień. Autor, po ukończeniu salezjańskiego nowicjatu w Czerwińsku nad Wisłą w 1937 r., wyjechał, jako młody kleryk, na misje do Japonii. Jest on członkiem Towarzystwa Salezjańskiego, które w kraju kwitnącej wiśni prowadzi placówki misyjne od 1926 r. Bezpośrednio po przybyciu zabrał się przede wszystkim do nauki języka japońskiego jak również do zgłębiania ducha narodu, który zaskakuje cudzoziemca swoją egzotyką na każdym kroku. Kilka lat studiów filozoficznych i teologicznych w środowisku rodowitych Japończyków pozwoliło autorowi pamiętnika zapoznawać się stopniowo i w sposób pogłębiony z bogactwem i złożonością mentalności narodu japońskiego, jak również jego obyczajów i praw rządzących życiem społecznym w całej jego rozpiętości. Obdarzony wyjątkową wrażliwością na wszystkie zjawiska, z którymi się stykał, jak również wielkim zmysłem obserwacji, robił dokładne notatki w ciągu wszystkich lat swego pobytu na ziemi japońskiej. To mu pozwoliło nawet po 40 latach odtworzyć wiernie i w sposób tchnący autentyzmem ten długi okres czasu, wypełniony po brzegi różnoraką pracą katolickiego kapłana-misjonarza i salezjańskiego wychowawcy biednej, opuszczonej młodzieży japońskiej. Kreśląc na bieżąco swoje notatki z przeżyć i faktów codziennego dnia, autor nie miał bynajmniej zamiaru, jak sam wyznaje, publikowania ich w formie książki. Dopiero przynaglony przez przyjaciół, zdecydował się na podjęcie tego trudnego zadania. Zrobił to jednak przywalany ciężarem wielu poważnych wątpliwości, gdyż nigdy nie czuł się pisarzem, nie mówiąc już o tym, że od czterdziestu lat stracił kontakt z ojczystym językiem, ucząc się w międzyczasie kilku innych o zupełnie odmiennej składni i duchu. Jego opory przełamała świadomość, że Bóg w swej nieskończonej dobroci pozwolił mu przeżyć wyjątkowa epopeję, powołując go z ubogiej wioski rzeszowskiej na misjonarza do kraju przodującej techniki, egzotycznych obyczajów i fanatycznej religijności. Dlatego uznał za swój obowiązek przekazania innym tej przedziwnej historii swojego życia, obrazującej jednocześnie historią setek i tysięcy apostołów Bożych, którzy bez reszty poświęcali samego siebie dla sprawy Królestwa Bożego w dalekich krajach. Ks. Michał Moskwa nie pisze dzieła literackiego, w którym trudno rozpoznać, co nosi pieczęć autentyzmu, a co jest wytworem wyobraźni autora. On relacjonuje, prawie że dzień po dniu, wypadki, w których bierze bezpośredni udział, lub które obserwuje z bliska, przeżywając je na swój sposób. Jego opowiadanie jest ścisłe, konkretne, pozbawione literackich upiększeń. I to tak dalece, że czasami aż chciałoby się je widzieć przy opisie realnych osób, spraw, 11

13 wydarzeń. Ale ten sposób opowiadania przekonuje w całej rozciągłości do jego słów i stwierdzeń. I to jest chyba podstawowa wartość tej książki. Nabiera ona tym większej wyrazistości, że przedmiotem jej są ludzie z kręgu zupełnie odmiennej od naszej cywilizacji. Jak wielka jest ta różnica, niech świadczą słowa autora z jego słowa wstępnego: Obcokrajowiec odkrywa Japonię przez całe swe życie i rozstaje się z nią w poczuciu, że jest to wciąż dla niego ziemia nieznana. Czterdzieści lat tu żyję, a przecież nieustannie mam wrażenie, że nie wniknąłem dotąd w tutejsze środowisko rodzime i nie jestem w stanie zasymilować się w nim. To wyznanie ks. Michała Moskwy pozwala od razu zauważyć, że jakkolwiek świat, w którym obracał się przez 40 lat w kraju wschodzącego słońca, był w zasadzie wąski i, powiedzielibyśmy, prozaiczny, gdyż zacieśniał się on do życia w środowisku zakonno-kapłańskim, do pracy w zamkniętym zakładzie dla biednych dzieci japońskich, należących do marginesu społecznego, to przecież okazuje się on bardzo ciekawy, momentami wprost fascynujący. Prawda, że sytuacja autora, jako obcokrajowca, do tego przedstawiciela religii katolickiej, którą wyznaje w Japonii tylko znikoma wprost część ludności, nie pozwalała mu ani na docieranie do bardziej złożonych i odmiennych środowisk, ani na uczestniczenie w wydarzeniach o szerszym formacie. Niemniej jest faktem, że nawet przez ten zawężony pryzmat potrafi on ukazać wypadki o ogólnym znaczeniu niesłychanie interesujące. W całym tekście pamiętnika japońskiego misjonarza przeplatają się bezustannie trzy wątki, które się jakoś wzajemnie uzupełniają, wciągając czytelnika w swój nurt bez reszty. Na pierwszym miejscu autor przedstawia sprawy sobie najbliższe, a więc własne przeżycia jako członka Zgromadzenia Salezjańskiego, które uczestniczy w całej rozciągłości w pracy ewangelizacyjnej Kościoła Powszechnego. Ani na moment nie zapomina on o swej podstawowej misji, do której został powołany przez Boga, a wysłany przez przełożonych z dalekiej Polski, mianowicie szerzenia prawdy ewangelicznej tym, którzy jej dotąd nie znają. Świadomość tego wezwania towarzyszy mu na każdym kroku, co uwidacznia się w jego opowiadaniu. Ks. Michał Moskwa swoje powołanie misjonarza, głosiciela Jezusa Chrystusa, realizuje poprzez pełnienie posłannictwa salezjanina, który posłuszny Duchowi Świętemu, chce przez konsekrację zakonną urzeczywistniać plan apostolski Założyciela, a mianowicie: być według stylu salezjańskiego znakiem i nosicielem miłości Bożej dla młodzieży, zwłaszcza najuboższej. (Konstytucje Salezjańskie art. 2). Wspomnienia zawarte w tej książce w całej pełni potwierdzają tę prawdę. Większą część tego pamiętnika stanowią opisy spraw wychowawczych, w których autor czynnie uczestniczy. Ma on bez przerwy do czynienia z dziećmi i młodzieżą japońską, najpierw z kandydatami do Zgromadzenia Salezjańskiego, a potem z najuboższymi sierotami lub młodzieżą kompletnie wykolejoną, zwłaszcza w latach wojennych i powojennych. Jego zmagania, zmierzające do wyprostowania tych młodych ludzi pod względem moralnym i społecznym, noszą na sobie pieczęć gorliwego apostoła Jezusa Chrystusa i salezjanina wg ducha ks. Bosko. Autor w swej bardzo trudnej pracy wychowawczej widzi najlepszą drogę do szerzenia znajomości Zbawi- 12

14 ciela i najdoskonalszy środek do oświecania umysłów ludzkich blaskiem Bożej Prawdy ewangelicznej. Te fragmenty pamiętnika, choć zdawać by się mogły na pozór zwyczajne, są wprost pasjonujące. Tym bardziej, że autor potrafi patrzeć głęboko w serce swoich wychowanków i czytać krzywe linie ich życia. Posiada niewątpliwie wielki dar oddziaływania na dusze chłopców, przemieniając je ku światłu i życiu. Wgłębiając się w opisy procesów wychowawczych, zawarte w tym pamiętniku, ma się wrażenie, jakby odbijał się w nim echem Poemat Pedagogiczny Makarenki, tylko w chrześcijańskim wydaniu. Ten nurt wychowania najbiedniejszej młodzieży japońskiej w duchu nauki Jezusa Chrystusa poprzez stosowanie metody św. Jana Bosko stanowi drugi wspaniały wątek wspomnień ks. Michała Moskwy. Oba powyższe strumienie opowiadania autora przewijają się na tle fascynującej egzotyki narodu i kraju japońskiego. Zaskakuje ona na każdym kroku, stanowi przedmiot zdumienia, zadumy i wzruszenia dla obcokrajowca. Wyziera ona z okien i ścian rodziny japońskiej, imponuje na ulicach miast w czasie państwowych obchodów, porusza do głębi w obrzędach religijnych. Ks. Michał Moskwa wszelkie jej objawy bardzo skrzętnie notuje i opisuje plastycznie. W podziw wprawia autora piękno przyrody jak i ukształtowanie terenu wysp japońskich. Groźne tajfuny, gnane podmuchem bezkresnych wód wywołują w nim raz po raz silne przeżycia. Na te wszystkie zjawiska jest on bardzo wrażliwy i ukazuje je w całym ich pięknie i grozie. Osobnym wątkiem, choć i on wtapia się w całość przedstawianych tu spraw, była druga wojna światowa, którą autor w całości przeżył w Tokio i jego pobliżu. Opisy bombardowania przez Amerykanów tej wielomilionowej metropolii wywołują mocne wrażenie. Przypominają jakieś apokaliptyczne obrazy. Wspomnienia ks. Michała Moskwy są bardzo bogate w swej treści. Niemniej jest rzeczą oczywistą, że bardzo wielu rzeczy nie dotknął, gdyż nie miał z nimi po prostu do czynienia. Stąd czytelnik może być w niektórych momentach jakby lekko zawiedziony, spodziewając się może czegoś więcej przy opisywaniu poszczególnych spraw. Trzeba jednak mieć przed oczyma te wszystkie okoliczności, o których była mowa powyżej. Ponieważ autor jest członkiem Zgromadzenia Salezjańskiego, w jego atmosferze się wychowywał i jego założeniami żył, przeto wypada podać bodaj kilka wiadomości na ten temat. Zgromadzenie Salezjańskie założył ok. 120 lat temu św. Jan Bosko z Turynu. Jego dzieła wychowawcze szybko rozeszły się najpierw po całej Italii, a potem poza jej granicami. Ks. Bosko czuł się posłany przede wszystkim do młodzieży biednej, opuszczonej, narażonej na niebezpieczeństwo (Konstytucje Salezjańskie art. 10). Po tej samej linii rozwijali swą działalność jego synowie duchowi, salezjanie, zajmując się młodzieżą, która z powodu ubóstwa materialnego, społecznego i kulturalnego - nieraz skrajnego - nie ma normalnej możliwości zdobycia wykształcenia, oraz młodzieżą biedną pod względem uczuciowym, moralnym, duchowym, wskutek czego ulega zobojętnieniu, działaniu niewiary i przestępczości. Stąd młodzież jest pierwszym i głównym przedmiotem zainteresowania się i pracy salezjanów na wszystkich szerokościach geograficznych. 13

15 To samo dzieje się w Japonii. 29 grudnia 1925 r. Papież Pius XI pobłogosławił pierwszych dziewięciu misjonarzy salezjańskich, w tym 6 księży i trzech koadiutorów (salezjanów nie kapłanów), którzy zamierzali udać się do Japonii, aby tam położyć fundamenty pod misje salezjańskie. Na czele tej grupy stał ks. Wincenty Cimatti, człowiek i kapłan wielkiego formatu. Potwierdzeniem tego jest fakt, że rozpoczął się jego proces beatyfikacyjny, który otwiera mu drogę na ołtarze w aureoli błogosławionych i świętych. Ci zapaleńcy Boży płynęli 40 dni okrętem na miejsce swego przeznaczenia. 8 lutego 1926 r. wylądowali w porcie Moji, powitani przez misjonarzy z Paryża i biskupa Nagasaki na czele. W osiem dni później rozpoczęli gorliwą naukę języka japońskiego, zasiadając na ławie szkolnej z młodymi chłopcami. Wyniki w tym względzie były wyśmienite, bo już w miesiącu maju mogli niektórzy z nich publicznie czytać swoje pierwsze przemówienia ku chwale Matki Bożej w języku japońskim. Był to wyczyn bez precedensu, jeśli weźmie się pod uwagę nieprawdopodobne trudności w opanowaniu tego języka. Swoją pracę w winnicy Pańskiej Dalekiego Wschodu rozpoczęli synowie ks. Bosko od dzieci. Nie mogło być inaczej, w krótkim czasie ta gromadka Apostołów Bożych dzieli się ma trzy grupy, aby zasięgiem swego wpływu ogarnąć jak (najszersze tereny i jak największą liczbę ludzi nieznających Chrystusa. Po trzech udają się do Oita, Nakatsu i Miyazaki. Na wszelki dostępny sobie sposób rozwijają działalność kapłańską i salezjańską poprzez zajęcie się dziećmi i młodzieżą biedną, poprzez szerzenie prasy katolickiej. Pozostają w jak najlepszych kontaktach z innymi zgromadzeniami zakonnymi, z władzami świeckimi i z cywilami, szkolnymi, a nawet wojskowymi. Szczególną uwagę zwracają na chorych, którym służą z miłością prawdziwie Chrystusową. Praca pełna poświęcenia i entuzjazmu, dzięki stosowaniu metody św. Jana Bosko, zaczęła wydawać w krótkim czasie błogosławione owoce. Placówki misji salezjańskich zaczęły się mnożyć, jak przysłowiowe grzyby po deszczu, zwłaszcza po trudnym okresie II wojny światowej. Na bieżąco stan ich przedstawia się następująco: 139 salezjanów grupuje się w 23 domach zakonnomisyjnych. Rozwijają następujące dzieła: w 6 budynkach szkolnych prowadzą jedną szkolę podstawową, osiem szkół średnich, w tym 5 niższego stopnia i 3 wyższego, oraz dwa ośrodki szkoleniowe na poziomie uniwersyteckim o charakterze politechniczno-przemysłowym i handlowym. Oprócz tego mają trzy internaty, dwa sierocińce i jedno centrum młodzieżowe. Salezjanie prowadzą 17 parafii, w tym 10 wyłącznie we własnym zakresie. Liczba wychowanków w szkołach wyżej wymienionych wynosi 2 264, parafian zaś objętych obsługą misjonarzy salezjanów jest (stan z końca roku szkolnego 1977 r.). Niezależnie od wszystkiego istnieją dwa domy formacyjne, które przygotowują przyszłych salezjanów i misjonarzy. Interesujący jest skład narodowościowy misjonarzy salezjańskich w Japonii. Rekrutują się oni z następujących krajów: Japonia - 65; Włochy - 40; Polska - 7; Czechosłowacja - 5; Argentyna i Belgia - po 4; Niemcy i USA - po 3; Meksyk - 2; po jednym z narodowości angielskiej, litewskiej, peruwiańskiej i węgierskiej. Dużą uwagę zwracają misjonarze salezjańscy na szerzenie prasy katolickiej. Uważają ją za skuteczny środek zapoznawania Japończyków z wiarą 14

16 Chrystusową. Z tego tytułu prowadzą własną drukarnię, posiadają własne wydawnictwa i wydają jeden periodyk pięknie ilustrowany. Obok salezjanów pracują także Córki Maryi Wspomożycielki Wiernych (salezjanki) (przybyły do Japonii w trzy lata po salezjanach), których jest obecnie 335 w 21 domach zakonnych. Tak się przedstawia obecny stan misji salezjańskich. W roku ubiegłym minął złoty jubileusz ich istnienia i działalności. Warto zauważyć, że autor tych pamiętników przybył do Japonii w równe dziesięć lat od ich zaistnienia. Tym samym dzieje jego 40 lat pracy i życia, zawarte w tych wspomnieniach, stanowią w dużym stopniu także odbicie historii misji salezjańskich w kraju wschodzącego słońca. Z tego też tytułu posiadają szczególną wartość. Oddajemy ten skromny, ale na pewno bardzo interesujący pamiętnik, do rąk polskiego czytelnika w głębokim przeświadczeniu, że przyczyni się on do bliższego poznania egzotyki ludzi Dalekiego Wschodu, stania się pomostem zbliżenia międzyludzkiego, a może rzuci iskrę w drzemiące dusze, zapalając je ku ofiarnej służbie wielkim ideałom głoszenia odwiecznej prawdy Chrystusowej. ks. Stefan Pruś Głosków-Zielone, 15 sierpnia 1977 r. 15

17 Wstęp do wydania poszerzonego Pierwsze wydanie Odblasków miało miejsce w 1978 r. Zadbał o to ks. dr Stefan Pruś, ówczesny dyrektor Wydawnictwa Salezjańskiego w Warszawie. Z konieczności tekst został bardzo okrojony. Przyczynił się do tego zarówno skromny przydział papieru jak i cenzura państwowa. Mimo to wszyscy odbiorcy znakomitych listów świątecznych i uczestnicy spotkań misyjnych z ks. misjonarzem Michałem Moskwa z Japonii, w czasie jego wizyt w Polsce, przyjęli tę książkę z wielką radością. Utrwaliła i poszerzyła ona rzeczy zasłyszane na spotkaniach i sygnalizowane tylko w listach, bo na więcej nie pozwalał skromny wymiar korespondencji. Książka ukazała również panoramę działalności Zgromadzenia na Dalekim Wschodzie, w kraju kwitnącej wiśni. W ubiegłym roku Autor wydał domowym sposobem suplement, wiele pięknych wspomnień i wydarzeń, które wówczas zostały pominięte. Był to początek do obecnego, pełnego wydania Wspomnień misjonarza z Japonii. Wzrusza w nim saga rodzinna, zwłaszcza wspomnienie poświęconych bez reszty Bogu sióstr, historia ich życia i powołania. W swoim krótkim biogramie Autor wspomina, że człowiek wyrasta i formuje się w środowisku. Są tam piękne słowa i wspomnienia czasu przeżytego w aspirantacie w Daszawie, gdzie zrodziło się i ugruntowało powołanie salezjańskie ks. Seniora, ale też są tam piękne słowa o środowisku rodzinnym, które jest prawdziwą matką i początkiem życia duchowego i powołania. Z tekstów emanuje swego rodzaju nostalgia i za dawnymi czasami i za ludźmi, którzy te czasy tworzyli, zwłaszcza za najbliższą rodziną. Czuje się też w tych słowach wielką wdzięczność dla całej rodziny za piękny przykład życia, z którego zrodziło się powołanie i tak piękne życie nie tylko Autora, ale i sióstr, z których jedna była nawet przełożoną generalną zakonu. Istnieje łacińskie przysłowie: exempla trahunt (przykłady pociągają), a piękna książka jest swego rodzaju exemplum dla akcji powołaniowej. Na pewno wzbudzi w sercach wielu chłopców i dziewcząt zapał misyjny i chęć poświęcenia się Bogu. ks.stanisław Szmidt Łódź, 24 lutego 2009 r. 16

18 Od autora Każdy rodzaj literatury ma swoje obowiązki i prawa a wybieranie jednego spośród wielu nakłada na autora pewne więzy oraz daje mu zielone światło na inne drogi zamknięte dla pozostałych. Wybrałem rodzaj pamiętnika, ponieważ opowiadanie zgadza się z prawdą w każdej jego części. Owszem, moc materiału z niezliczonych przeżyć w czasach szczególnie zróżnicowanych, stała się powodem konieczności wyboru i eliminacji wielu nie mniej interesujących wydarzeń i aspektów codziennego życia. Czytelnik łaskawie mi wybaczy ten wybór. W ogóle posłużyłem się kroniką skrzętnie notowaną w każdej placówce, skąd chronologia i fabuła mogą być uważane za prawdziwe, a naświetlenie faktów z własnego punktu widzenia, zdaje mi się nie tylko dozwolone, ale wprost wskazane, aby wspomnienia można było zaliczyć do własnych. W większej części pominąłem nazwiska osób, podając raczej ich imiona. Jako powód do tego można by zaliczyć delikatność, jakiej wymaga szacunek dla tych osób i ich rodzin, ale jeszcze więcej to, że bezimienni są przedstawicielami szerokich warstw i jakoby tajemnicą, która kryje niezliczone i niezbadane aspekty wielu jednostek. Nie uzbroiłem też opowiadania przypisami, by nie obciążać zbytecznie i nie ograniczać wolności niezwiązanej na wzór prac naukowych, do których nie roszczę sobie pretensji. Co mnie skłoniło do przedsięwzięcia tej niełatwej imprezy? Liczne zachęty przyjaciół a zwłaszcza usilne prośby mojej siostry Julii, która od początku stanęła na straży głosu Bożego. Piszę również na świadectwo dla ofiarnych dusz, na które liczy sprawa Chrystusowa na każdej szerokości geograficznej, że zaangażowanie się w niej chociażby jak największe, nie jest nigdy ryzykiem. Pisząc o innych pisze się o sobie, przedstawiając innych pokazuje się siebie, własny charakter, zapatrywania, uczucia, skłonności, zwycięstwa i przegrane. Mówi się, że tworzymy historię. Tak, człowiek pisze historię, ale własną, osobistą, niepowtarzalną. Stawia się przed zwierciadłem i przyjmuje te cięcia, którymi został najgłębiej zraniony. Własne rysy, na które spogląda, on je obserwuje, bada, docieka i odtwarza w świetle i kolorze, który mu najbardziej odpowiada, bez różnicy czy sąd o nim będzie mniej lub więcej pozytywny. Historia jednego człowieka to wielka tajemnica i nie tylko dla innych, ale również dla siebie samego i to tajemnica pełna powabu i odrazy, światła i cieni, szczęścia i zawodu, zwycięstwa i klęski. Każdy z nas pisze swoją historię i rzuca ją w wieczność bezpowrotnie, bez możliwości zmiany, odwrócenia wypadków, powrócenia do startu - istnieją tylko mety. Nie jest to ślepym losem, ani tym mniej nieodwołalnym przeznaczeniem, bo sam człowiek tka z nici, które ma do wyboru, a wiemy, że płótno nie zależy od fantazji ani od zmian klimatycznych, ale od materiału, z którego się wyrabia. Mniej lub wię- 17

19 cej ozdobne wymijanie i uzupełnianie nici nie gra większej roli w osiągnięciu tego, do czego tkanina jest przeznaczona, ponieważ najważniejsza rolę odgrywa początkowy wybór tkacza. Decyzja rzucenia na papier wspomnień, równa się podpisaniu pod sądem i wyrokiem czytelnika, który ma więcej doświadczenia, głębszą wiedzę i bogatszy zasób środków komunikacji w swoim repertuarze. Jest to jednak wzbogaceniem się chociażby tylko pośrednim, z powodu trudności uzyskania pomocy i rady tak cennej, ale niestety już nieaktualnej. Przy takiej zadumie można sobie zadać, lub wyobrazić takie pytanie - czy teraz w wielu podobnych warunkach postąpiłbym tak jak w tamtych, odległych i na wpół zapomnianych? Prawdopodobnie tak. Kto stara się prowadzić według własnego sumienia i korzysta ze wszystkich pomocy, które Bóg tak szczodrze rozdziela każdemu, powinien iść naprzód jakby wszystko od niego zależało, ale równocześnie ufny w Opatrzność, która wszystkim kieruje, aby zamiary Boże doszły do skutku i wypełniły się co do joty, niezależnie od pionków, którymi się posługuje. Jeszcze jedno pytanie: gdyby można było powrócić realnie do tamtych czasów z obecnymi warunkami środowiska i własnymi, czy zdecydowałbym się na nie chętnie? Chyba nie! To co minęło i wypełniło się miało swoją rację bytu, której nie można sądzić w dzisiejszych warunkach i w teraźniejszym nastawieniu ducha. Chociażbym powrócił z dzisiejszą wiedzą i doświadczeniem, nie jestem pewny czy postąpiłbym lepiej, zwłaszcza, że taki wybór oznaczałby więcej własną sztukę, niżeli pomoc i błogosławieństwo Boże, bez których nie ruszy się człowiek i nie przestąpi progu, by się nie pomylił. Jeszcze kilka słów osobistego wyznania. Wyznaję otwarcie, że zaczynałem pisanie tego pamiętnika przywalony ciężarem wielu poważnych wątpliwości, czy moja praca ma sens i jaki będzie z niej pożytek. W tym roku (pisane w 1976 r. - przyp. red.) upływa równe czterdzieści lat od chwili, gdy jako młody kleryk znalazłem się na ziemi japońskiej. Ogromny to szmat czasu. Nic więc dziwnego, że mimo iż od samego początku robiłem sobie dokładne notatki z bieżących zdarzeń, wiele z nich w dużym stopniu zatarło się w pamięci, a przynajmniej straciło na swej świeżości i ostrości. Przedstawienie ich teraz z wszystkimi detalami natrafia na poważne kłopoty. Nie zajmowałem się nigdy w życiu pisaniem, poza normalną korespondencją i bieżącymi potrzebami. Kiedy więc mam nagle zamknąć w kształcie literackim treść mojego życia, czuję bezradność. Cóż zresztą może odczuwać biedny misjonarz, który od czterdziestu lat tracił kontakt z ojczystym językiem, ucząc się w międzyczasie kilku innych, o zupełnie odmiennej składni i duchu? Onieśmiela mnie jeszcze inna okoliczność. Zdałem sobie sprawę, że w moim życiu misjonarza-salezjanina nie ma żadnych wielkich wydarzeń, niezwykłych faktów, dramatycznych powikłań, czy też przygód, co mrożą krew w żyłach. Cóż więc ciekawego mogę zaofiarować mojemu czytelnikowi? Od chwili przyjazdu aż do dziś prowadziłem życie unormowane Konstytucjami zakonnymi, wciśnięte w ramy zakładu wychowawczego, w zasadzie izolowane od tak nawet wielkich wydarzeń, jak druga wojna światowa. Te i wiele innych wątpliwości wytrącały mi pióro z ręki i zniechęcały do pisania. Ale po głębszym namyśle postanowiłem skreślić historię swego po- 18

20 bytu w Japonii. Prawda, że było to życie proste, zwyczajne, ale toczyło się ono w kraju Wschodzącego Słońca i Kwitnącej Wiśni, który Europejczyka fascynuje. I ta właśnie okoliczność była bodźcem decydującym. Wiem, że opowiadam na stronicach tej książki rzeczy proste i codzienne, a przecież w związku z nimi cisną się pod pióro opisy mieszkańców Japonii, ich sposób bycia i myślenia, ich psychika jakże diametralnie różna, która dla obcokrajowca ma charakter niecodzienny. Uprzytomniłem sobie ten fakt od pierwszego momentu, gdy postawiłem nogę na ziemi Dalekiego Wschodu. Z tego tytułu postanowiłem swoje wrażenia i przeżycia przekazać innym. Mam pełną świadomość, że mimo bardzo pilnie utrwalanych obserwacji życia i obyczajów Japończyków, o wielu sprawach w ogóle nie wspominam, a inne naświetlam zaledwie częściowo. Stało się to przede wszystkim dlatego, że jako obcy przybysz i urzędowy przedstawiciel religii katolickiej, której wyznawcy stanowią ułamek społeczeństwa, miałem ograniczone możliwości kontaktu z całokształtem życia tego dziwnego kraju. Luki mojej relacji starałem się uzupełnić częściowo ogólnymi wiadomościami o historii i religiach Japonii. Niemniej zdaję sobie sprawę, że moja opowieść jest bardzo niepełna. Istotną przyczyną tego jest fakt, że obcokrajowiec odkrywa Japonię przez całe życie i rozstaje się z nią w poczuciu, że jest to wciąż dla niego ziemia nieznana. Czterdzieści lat tu żyję (pisane w 1976 r. - przyp. red.), a przecież nieustannie mam wrażenie, że nie wniknąłem dotąd w tutejsze środowisko rodzime i nie jestem w stanie zasymilować się w nim. Wierzę jednak, że nawet i te okruchy, które zdołałem zamknąć w nieudolne słowa, przybliżą polskiemu czytelnikowi ten mało znany mu świat, z całą jego złożonością i niezwykłością. W moim mozolnym pisaniu miałem wciąż przed oczyma zastępy ofiarnych dusz, które urzeczone Chrystusem i Jego nauką, wyprawiały się na krańce ziemi, by głosić słowo zbawienia wszystkim narodom. Nie przerażały ich warunki materialne ani społeczne, wśród których trzeba było im pracować. Ci szaleńcy Boży potrafili pokonywać przeszkody, o jakich zwykłym zjadaczom chleba ani się śniło. Japonia jest zroszona krwią męczeńską wielu misjonarzy katolickich, a jeszcze bardziej użyźniona potem ich codziennego trudu. Z pamięcią o tych wszystkich wspaniałych duchach kreśliłem własną historię misjonarza. Japończycy naukę Ewangelii przyjmują z największymi oporami. Dzieje to się na skutek ich nieprawdopodobnego wkorzenienia się w ojczyste religie i tradycje, kompletnie przecież odmienne. Barykadą nie do pokonania w tym względzie jest diametralnie różna mentalność ludzi Dalekiego Wschodu od tych z kręgów cywilizacji europejskiej. Nie ma po prostu odpowiedników. Praca misjonarzy w Japonii jest wyjątkowo trudna, wymaga cierpliwości i znalezienia odpowiedniego klucza do serc i umysłów tubylców. W swoich wspomnieniach staram się ukazać metodę zyskiwania sympatii Japończyków i zbliżania ich do religii katolickiej. Wypróbowane metody św. Jana Bosko, założyciela Zgromadzenia Salezjańskiego (do którego i ja należę) są, jak uważny czytelnik spostrzeże, najbardziej skuteczne. Noszą na sobie pieczęć błogosławieństwa nieba. Bóg w swej nieskończonej dobroci pozwolił mi przeżyć wyjątkowa, epopeję, powołując mnie z ubogiej wioski rzeszowskiej na misjonarza do kraju 19