PRZEGLĄD SEJMOWY DWUMIESIĘCZNIK ROK XV 6(83)/2007
|
|
- Renata Angelika Marciniak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRZEGLĄD SEJMOWY DWUMIESIĘCZNIK ROK XV 6(83)/2007
2 KOMITET REDAKCYJNY Redaktor naczelny MIROSŁAW GRANAT Zastępcy redaktora naczelnego: PAWEŁ SARNECKI, MICHAŁ KRÓLIKOWSKI Sekretarz naukowy ANDRZEJ SZMYT Członkowie: LESZEK GARLICKI, JERZY GÓRAL, WOJCIECH KULISIEWICZ, ZBIGNIEW WITKOWSKI, KRZYSZTOF WÓJTOWICZ, MAREK ZUBIK Redaktorzy: URSZULA NAŁĘCZ-RAJCA, PIOTR ZIELIŃSKI Tłumaczenia: na język angielski ALBERT POL na język rosyjski ANDRZEJ KUBIK W wypadku wykorzystania tekstów i informacji z Przeglądu Sejmowego w innych publikacjach prosimy o powołanie się na nasze czasopismo. U w a g a. Artykułów nie zamówionych nie zwracamy. Zastrzegamy sobie prawo do skrótów w tekstach nadesłanych do publikacji. Copyright by Kancelaria Sejmu Warszawa 2007 Przegląd Sejmowy ukazuje się od 1993 r. ISSN KANCELARIA SEJMU Przygotowanie, druk i oprawa: Wydawnictwo Sejmowe Wydanie pierwsze Warszawa, styczeń 2008 Adres: Przegląd Sejmowy, ul. Zagórna 3, Warszawa, tel przegsejm@sejm.gov.pl
3 SPIS TREŚCI List Marszałka Sejmu z okazji 15-lecia Przeglądu Sejmowego DZIAŁ I STUDIA I MATERIAŁY Prof. dr hab. Zbigniew Witkowski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Konstytucja Republiki Włoskiej z 1947 r. (w sześćdziesiątą rocznicę jej uchwalenia) Summary Prof. Giuseppe de Vergottini, Uniwersytet w Bolonii Geneza i ewolucja Konstytucji Republiki Włoskiej Summary Prof. Tania Groppi, Uniwersytet w Sienie Forma rządu a systemy wyborcze we Włoszech Summary Prof. dr Giovanni Maria Flick, Uniwersytet Luiss Guido Carli w Rzymie Pięćdziesiąt lat włoskiego Sądu Konstytucyjnego Summary Prof. Sergio Bartole, Uniwersytet w Trieście Ciągłość i zmiany Konstytucji Republiki Włoskiej Summary Prof. dr Guido Rivosecchi, Uniwersytet w Salento i Uniwersytet Luiss Guido Carli w Rzymie Reformy instytucjonalne i system dwuizbowy we Włoszech analiza stanu reform Summary Dr Izolda Bokszczanin, Uniwersytet Warszawski Proces decentralizacji w Republice Włoskiej Summary Prof. dr hab. Jan Wawrzyniak, Instytut Nauk Prawnych PAN Reformy instytucjonalne we Włoszech Summary DZIAŁ II OPINIE, GLOSY, RECENZJE, NOTY, VARIA A. OPINIE Dotyczące skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2007 r. (sygn. akt K 2/07) w sprawie niezgodności z Konstytucją RP przepisów lustracyjnych (1. Piotr Radziewicz, s. 143; 2. Krzysztof Skotnicki, s. 167; 3. Andrzej Szmyt, s. 172) B. GLOSY Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Mariusz Jabłoński, Sylwia Jarosz-Żukowska, glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 marca 2007 r. (sygn. akt K 8/07)
4 4 Przegląd Sejmowy 6(83)/2007 Spis treści Orzecznictwo innych sądów Marek Sagan, glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 20 marca 2007 r. (sygn. akt I ACz 240/07) C. RECENZJE Riforme istituzionali e rappresentanza politica nelle Regioni italiane, red. Alessandro Chiaramonte, Giovanni Tarli Barbieri (Dorota Struska) Giovanni L.C. Bianco, La tutela dei diritti umani nella ricerca scientifica (Adriana Nosewicz) Bogusław Banaszak, Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych (Zbigniew Witkowski) Grzegorz Górski, Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych do 1930 r. (Wojciech Rafał Wiewiórowski) D. NOTY Stefan Bielański, Tradycje federalizmu we Włoszech (Paweł Sarnecki) Jean-Claude Zarka, Introduction au droit constitutionnel (Jarosław Szymanek) A World of Second Chambers. Handbook for Constitutional Studies on Bicameralism, red. Jörg Luther, Paolo Passaglia, Rolando Tarchi (Ewelina Gierach, Aleksandra Gołuch) E. VARIA Etyka doradcy prawnego władz publicznych (na przykładzie afery tzw. Torture Papers) (Jerzy Zajadło) Sąd Konstytucyjny oraz kwestia konstytucyjności i legalności prawa w Republice Albanii (Avdullah Robaj) DZIAŁ III DOKUMENTY MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE DO STUDIÓW NAD PARLAMENTARYZMEM Zagadnienia parlamentarne w orzecznictwie konstytucyjnym innych państw Republika Włoska: wyrok Sądu Konstytucyjnego Republiki Włoskiej z dnia 6 października 2006 r. (nr 322) dotyczący zgodności ustawy regionalnej z Konstytucją Republiki Włoskiej (przekład i opracowanie Zbigniew Witkowski) Republika Litewska: wyrok Sądu Konstytucyjnego z dnia 9 lutego 2007 r. (sygn. 06/07) dotyczący monopolu partii politycznych na przedstawianie kandydatów w wyborach samorządowych (przekład i opracowanie Marcin Wiącek) 251 Errata do Przeglądu Sejmowego 2007, nr
5 TABLE OF CONTENTS The Letter from the Marshal of the Sejm on the Occassion of the 15 th Anniversary of Przegląd Sejmowy SECTION I STUDIES AND PAPERS Prof. Dr Habil. Zbigniew Witkowski, The Nicolaus Copernicus University in Toruń The Constitution of the Republic of Italy of 1947 (on the 60 th Anniversary of its Adoption) Summary Prof. Giuseppe de Vergottini, University of Bologna The Origins and Evolution of the Constitution of the Italian Republic.. 23 Summary Prof. Tania Groppi, University of Siena The Form of Government and Electoral Systems in Italy Summary Prof. Dr Giovanni Maria Flick, The Luiss Guido Carli University in Rome Fifty Years of the Italian Constitutional Court Summary Prof. Sergio Bartole, University of Trieste Continuity and Change in the Constitution of the Republic of Italy Summary Prof. Dr Guido Rivosecchi, University of Salento and the Luiss Guido Carli University in Rome The Institutional Reforms and Bicameral System of Parliament in Italy: An Analysis of the Situation Concerning the Reforms Summary Dr Izolda Bokszczanin, University of Warsaw Decentralization Process in the Italian Republic Summary Prof. Dr Habil. Jan Wawrzyniak, Polish Academy of Sciences, Institute of Legal Sciences Institutional Reforms in Italy Summary SECTION II OPINIONS, GLOSSES, REVIEWS, NOTES, VARIA A. OPINIONS On the Effects of Judgment of the Constitutional Tribunal of 11 May 2007 (Act Call No. K 2/07) concerning non-conformity of vetting provisions to Poland s Constitution (1. Piotr Radziewicz, p. 143; 2. Krzysztof Skotnicki, p. 167; 3. Andrzej Szmyt, p. 172) 143 B. GLOSSES The Rulings of the Constitutional Tribunal Mariusz Jabłoński, Sylwia Jarosz-Żukowska, Gloss to the Judgment of the Constitutional Tribunal of March 13, 2007 (Act Call No. K 8/07)
6 6 Przegląd Sejmowy 6(83)/2007 Table of Contents The Rulings of Other Courts Marek Sagan, Gloss to the Decision the Appellate Court in Lublin of March (Act Call No. I ACz 240/07) C. REVIEWS Riforme istituzionali e rappresentanza politica nelle Regioni italiane, [ed.] Alessandro Chiaramonte, Giovanni Tarli Barbieri (Dorota Struska) Giovanni L.C. Bianco, La tutela dei diritti umani nella ricerca scientifica (Adriana Nosewicz) Bogusław Banaszak, Comparative Constitutional Law of Modern Democratic States (Zbigniew Witkowski) Grzegorz Górski, US Supreme Court before 1930 (Wojciech Rafał Wiewiórowski) D. NOTES Stefan Bielański, Traditions of Federalism in Italy (Paweł Sarnecki) Jean-Claude Zarka, Introduction to Constitutional Law (Jarosław Szymanek) 224 A World of Second Chambers. Handbook for Constitutional Studies on Bicameralism, [ed.] Jörg Luther, Paolo Passaglia, Rolando Tarchi (Ewelina Gierach, Aleksandra Gołuch) E. VARIA The Ethics of Legal Adviser to Public Authorities (on the example of the Torture Papers Affair) (Jerzy Zajadło) The Constitutional Court and the Issues of Constitutionality and Legality of Law in the Republic of Albania (Avdullah Robaj) SECTION III DOCUMENTS SOURCE MATERIALS FOR STUDY OF PARLIAMENTARISM Parliamentary Matters in the Constitutional Rulings of Other States Italian Republic: Judgment of the Constitutional Court of the Italian Republic of October 6, 2006 (No. 322) on the conformity of the regional statute with the Constitution of the Italian Republic (translated and prepared by Zbigniew Witkowski) Republic of Lithuania: Judgment of the Constitutional Court of February 9, (Act Call No. 06/07) on monopoly of political arties in nominating candidates in local government elections (translated and prepared by Marcin Wiącek) 251 Erratum Slip to Przegląd Sejmowy 2007, No
7 СОДЕРЖАНИЕ Письмо Маршала Сейма по случаю 15-й годовщины выпуска первого номера журнала Пшеглонд Сеймовы I ОТДЕЛ ИССЛЕДОВАНИЯ И МАТЕРИАЛЫ Проф. д-р наук Збигнев Витковский, Университет Миколая Копреника в Торуне Конституция Итальянской Республики от 1947 г. (к 60-ой годовщине ее принятия) Резюме Проф. Джюзеппе де Верготтини, Университет в Болоньи Гeнeзиc и эвoлюция Конституции Республики Италия Резюме Проф. Таня Гроппи, Университет в Сиене Форма правительства и избирательные системы в Италии Резюме Проф. д-р Джованни Мария Флик, Университет Люисс Гуидо Карли в Риме Пятьдесят лет итальянского Конституционного Суда Резюме Проф. Сержио Бартоле, Университет в Триесте Преемственность и изменения в конституции Республики Италия.. 79 Резюме Проф. д-р Гуидо Ривосекки, Университет в Саленто и Университет Люисс Гуидо Карли в Риме Реформы государственных институтов и двухпалатная система в Италии анализ состояния реформ Резюме Д-р Изольда Бокщанин, Варшавский университет Процесс децентрализации в Итальянской Республике Резюме Проф. д-р наук Ян Вавжиняк, Институт юридических наук ПАН Реформы государственных институтов в Италии Резюме II ОТДЕЛ ЭКСПЕРТИЗЫ, ГЛОССЫ, РЕЦЕНЗИИ, ОБЗОРЫ, РАЗНОЕ A. ЭКСПЕРТИЗЫ Касающиеся последствий решения Конституционного Трибунала от 11 мая 2007 г. (шифр дела K 2/07) по делу о несоответствии Конституции Республики Польша перлюстрационных положений закона (1. Петр Радзевич, с. 143; 2. Кжиштоф Скотницкий, с. 167; 3. Анджей Шмыт, с. 172)
8 8 Przegląd Sejmowy 6(83)/2007 Содержание B. ГЛОССЫ Практика Констиуционного трибунала Марюш Яблоньский, Сильвия Ярош-Жуковская, глосса к решению Конституционного Трибунала от 13 марта 2007 г. (шифр дела K 8/07) Практика других судов Марек Саган, глосса к определению Апелляционного Суда в Люблине от 20 марта 2007 г. (шифр дела I ACz 240/07) C. РЕЦЕНЗИИ Riforme istituzionali e rappresentanza politica nelle Regioni italiane, под ред. Алессандро Кьярамонте и Джиованни Тарли Барбери (Дорота Струская) Джиованни Л.К. Бьянко, La tutela dei diritti umani nella ricerca scientifica (Адряна Носевич) Богуслав Банашак, Сравнительное конституционное право современных демократических государств (Збигнев Витковский) Гжегож Гурский, Верховный Суд США до 1930 г. (Войцех Рафал Вевюровский) D. ОБЗОРЫ Стефан Беляньский, Традиции федерализма в Италии (Павел Сарнецкий) 222 Жан-Клод Зарка, Introduction au droit constitutionnel (Ярослав Шиманек) 224 A World of Second Chambers. Handbook for Constitutional Studies on Bicameralism, под ред. Ёрга Лютера, Паоло Пассалья и Роландо Тарки (Эвелина Герах, Александра Голух) E. РАЗНОЕ Этика юридического консультанта публичных властей (на примере аферы т.н. Torture Papers) (Ежи Заядло) Конституционный Суд и вопрос о соответствии конституции и законности права в Республике Албания (Авдуллах Робаж) III ОТДЕЛ ДОКУМЕНТЫ ИСТОЧНИКИ ПО ИССЛЕДОВАНИЮ ПАРЛАМЕНТАРИЗМА Парламентские вопросы в практике конституционных судов других государств Итальянская Республика: решение Конституционного Суда Итальянской Республики от 6 октября 2006 г. (No 322) относительно соответствия регионального закона Конституции Итальянской Республики (перевод и редакция Збигнев Витковский) Литовская Республика: решение Конституционного Суда от 9 февраля 2007 г. (шифр 06/07) относительно исключительного права политических партий на выдвижение кандидатур на выборах в органы местного самоуправления (перевод и редакция Марцин Вионцек) Список опечаток к журналу Пшеглонд Сеймовы No 4/
9 Prof. dr hab. Mirosław Granat Redaktor Naczelny Przeglądu Sejmowego Warszawa Z okazji jubileuszu XV-lecia Przeglądu Sejmowego proszę przyjąć moje serdeczne gratulacje i podziękowania za dotychczasową pracę dla członków Kolegium Redakcyjnego, jak również wszystkich, którzy przez te lata współtworzyli pismo. Szczerze życzę, aby w nadchodzących latach na łamach Przeglądu Sejmowego podejmowano najbardziej palące problemy w debacie na temat ustroju konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej i polskiego parlamentaryzmu, z podobną jak dotychczas odpowiedzialnością za reprezentatywność poglądów i rzetelność przedstawianych opinii. Żywię również nadzieję, że Przegląd Sejmowy będzie w większym jeszcze stopniu wizytówką środowiska polskich konstytucjonalistów i powodem do dumy wydawcy Kancelarii Sejmu. Bronisław Komorowski
10
11 STUDIA i MATERIAŁY ZBIGNIEW WITKOWSKI KONSTYTUCJA REPUBLIKI WŁOSKIEJ Z 1947 R. (W SZEŚĆDZIESIĄTĄ ROCZNICĘ JEJ UCHWALENIA) Dla nowych elit politycznych Włoch przekonanie o niezbędności zmiany konstytucji po II wojnie światowej było oczywiste. Hasło to zgodnie wypowiadane na lewicy, w centrum i na prawicy doprowadziło do przeprowadzenia referendum ustrojowego, które odbyło się 2 czerwca 1946 r. (nawiasem mówiąc, w rocznicę śmierci Giuseppe Garibaldiego). Referendum spowodowało, że Italia weszła na drogę republikańskiej formy państwa, porzucając dotychczasową formę monarchii konstytucyjnej. Jednocześnie z przeprowadzeniem referendum naród włoski wybrał Konstytuantę. Historycy włoscy uważają ten czas wyborów w historii Italii za jeden z momentów najgłębiej świadczących o jedności, ponieważ mimo ewidentnych i radykalnych różnic istniejących między ówczesnymi, odradzającymi się siłami politycznymi, w tamtej chwili najpełniej zweryfikowała się konwergencja postaw w odniesieniu do paru istotnych kwestii, łatwo wyczuwalna także na poziomie społecznym. Tymi kwestiami było umiłowanie wolności, jedności narodu i niepodległości państwa po latach rządów faszystów, równość praw politycznych, sprawiedliwość społeczna oraz umiłowanie wartości i godności pracy. Te wartości zostały zgodnie wypracowane w nowej konstytucji i po dziś dzień stanowią znaczącą wartość dla życia nowoczesnej Italii. Warto wspomnieć, że kobiety włoskie po raz pierwszy uzyskały prawa wyborcze dekretem z dnia 31 stycznia 1945 r., wydanym przez rząd Ivanoe Bonomiego, co sprawiło, że właśnie w 1946 r. pierwszy raz mogły wejść do kabin w lokalach wy-
12 12 Przegląd Sejmowy 6(83)/2007 Studia i Materiały borczych i głosować bez kontroli ojców, mężów i braci, i co ważniejsze, być wybrane, najpierw w marcu w wyborach lokalnych. Wówczas wybrano pierwszy raz kilka kobiet syndyków (burmistrzów) i kilka kobiet radnych gminnych, a następnie w wyborach do Konstytuanty, do której na 556 deputowanych wybrano 21 kobiet. Wynik referendum został potwierdzony orzeczeniem Najwyższego Trybunału Kasacyjnego w dniu 18 czerwca 1946 r., stwierdzającym, że w referendum wzięło udział uprawnionych do głosowania (tj. aż 89,1%), za republiką głosowało obywateli (54,26%), za utrzymaniem monarchii (45,7%), głosów nieważnych oddano Wynikiem tym zostało nieodwołalnie związane 556-osobowe Zgromadzenie Konstytucyjne, a także wyłoniona z niego 75-osobowa Komisja Konstytucyjna. Prace konstytucyjne trwały od lipca 1946 r. do 22 grudnia 1947 r. W tym czasie Zgromadzenie Konstytucyjne zebrało się na 347 posiedzeniach, z których 170 poświęconych zostało wyłącznie problematyce treści konstytucji. Do ostatecznego projektu konstytucji zgłoszono 1663 poprawki, z których 292 zatwierdzono, 314 odrzucono, zaś 1057 wycofano albo włączono poprzez zgłoszenie innych poprawek. W toku prac Zgromadzenia głos zabrało 275 mówców, występując 1090 razy. W Zgromadzeniu przeprowadzono 44 głosowania imienne i 109 głosowań tajnych. Pomimo tak powszechnego zapału włoskiej klasy politycznej do pracy nad nową konstytucją, efekt końcowy prac niestety nie zadowolił wszystkich w równie satysfakcjonującym stopniu. Mający opinię ojca włoskiej konstytucji Meuccio Ruini na koniec prac powiedział, że: zadanie Konstytuanty było trudne i mozolne, gdyż jak każda konstytucja, tak i ta nowa, włoska ustawa zasadnicza nie jest doskonała, a aprobata dla niej z jednej strony zawsze wyzwala lamenty i wypowiedzi deprecjonujące z drugiej strony. W ostateczności, uchwalona 22 grudnia 1947 r., 453 głosami za i zaledwie 62 głosami przeciwko, Konstytucja Republiki Włoskiej została promulgowana 27 grudnia 1947 r. i weszła w życie z dniem 1 styczna 1948 r. Pierwotny tekst konstytucji składał się ze 139 artykułów przyjętych w numeracji arabskiej oraz z 18 postanowień przejściowych i końcowych przyjętych w numeracji rzymskiej. Ustrojodawca włoski świadomie przyjął w ten sposób rozwiązanie polegające na formalnym regulowaniu ważnych spraw wiążących się z wprowadzeniem w życie konstytucji w samej ustawie zasadniczej. Nawiasem mówiąc, postanowienia przejściowe i końcowe, także z powodu ich merytorycznej zawartości, muszą być traktowane jako integralna część konstytucji. O znaczeniu tych postanowień i wadze, jaką przywiązywali do nich twórcy konstytucji, świadczy fakt, że dla ich uzgodnienia specjalnie utworzony Komitet Redakcyjny Zgromadzenia Konstytucyjnego zbierał się aż 11 razy. Projekt konstytucji rozpatrywany w Zgromadzeniu Konstytucyjnym zawierał początkowo jedynie 9 postanowień przejściowych i końcowych. Były one dyskutowane i głosowane wraz z innymi właściwymi postanowieniami konstytucyjnymi oraz z postanowieniami dodatkowymi, które pojawiły się w dniach 5, 6, 12 i 20 grudnia 1947 r. Ostatecznie wszystkie postanowienia o przejściowym i końcowym cha-
13 Zbigniew Witkowski: Konstytucja Republiki Włoskiej z 1947 r. (w sześćdziesiątą rocznicę jej uchwalenia) 13 rakterze zostały uporządkowane i uzgodnione przez Komitet Redakcyjny, zwany też Komitetem Osiemnastu (od liczby jego członków; okazało się, że nomen omen tych postanowień było osiemnaście). Z owych 18 postanowień pięć miało charakter postanowień końcowych (XII, XIII, XIV, XV i XVIII), a trzynaście pozostałych stanowiło postanowienia przejściowe. Dzieje ustroju konstytucyjnego we Włoszech od momentu proklamowania Królestwa Italii ustawą z 17 marca 1861 r. do czasu uchwalenia konstytucji republikańskiej w grudniu 1947 r. włoscy historycy państwa i prawa dzielą na cztery zasadnicze fazy ustrojowe. Pierwsza faza obejmuje przedział czasowy od narodzin Królestwa Italii w 1861 r. do 28 października 1922 r., tj. do chwili dojścia do władzy faszystów. Faza druga została zapoczątkowana wejściem w życie ustawy z 24 grudnia 1925 r., umacniającej władzę faszystów z Benito Mussolinim jako Duce na czele, i trwała do momentu obalenia władzy Mussoliniego w konsekwencji uchwalenia przez Wielką Radę Faszystowską 25 lipca 1943 r. słynnego apelu do Korony o mianowanie szefem rządu marszałka Pietro Badoglio. Fazę trzecią zapoczątkowały dekrety z mocą ustawy wydane przez rząd P. Badoglio, których istotą było obalenie instytucji faszystowskich. Uchwalenie tych dekretów było skojarzone z zawarciem rozejmu 8 września 1943 r., w konsekwencji czego Włochy zostały poddane podwójnej okupacji wojskowej, tj. sprzymierzonych wojsk alianckich na południu i na wyspach oraz wciąż jeszcze trwającej okupacji niemieckiej w centralnych i północnych częściach kraju. Ta faza ustrojowa trwała aż do przeprowadzenia wspomnianego już wcześniej referendum ustrojowego z dnia 2 czerwca 1946 r., w wyniku którego Włochy zostały nieodwołalnie proklamowane republiką. I ten doniosły akt ustrojowy zainicjował fazę czwartą, której szczęśliwym finałem było wspomniane uchwalenie 22 grudnia 1947 r. nowej, tym razem republikańskiej już konstytucji. W pierwszej wcześniej wskazanej fazie ustrojowej, w latach , podstawę ustroju konstytucyjnego państwa stanowiła Karta konstytucyjna, nadana 4 marca 1848 r. Państwu Sardyńskiemu przez jego króla Karola Alberta (potocznie była i jest nadal nazywana Statutem Albertyńskim). Obowiązywanie Karty było z czasem systematycznie rozciągane na kolejne terytoria Półwyspu Apenińskiego przynależące do Królestwa Sardynii, co sprawiło, że ostatecznie od 1861 r. Karta obowiązywała jako podstawa ustroju w całym Królestwie Italii. Była ona wzorowana na francuskiej Karcie konstytucyjnej z 14 sierpnia 1830 r. oraz na konstytucji belgijskiej z 7 lutego 1831 r. i odegrała nie dającą się przecenić rolę w historii ustroju Italii. Za sprawą tejże Karty monarchia absolutna uległa przekształceniu w monarchię konstytucyjną, respektującą: zasadę podziału władzy, zasadę umożliwiającą przedstawicielom narodu uczestniczenie w tworzeniu ustaw, zasadę niezależności władzy sądowniczej oraz inicjującą szacunek dla tzw. praw fundamentalnych. W drugiej fazie ustrojowej, zaczynającej się od 1922 r., najważniejsze znaczenie miała ustawa z 24 grudnia 1925 r. wprowadzająca ustrój autorytarny. Premier, który był dotychczas typowym organem ustroju parlamentarnego, przybrał odtąd tytuł szefa rządu (il Capo di Governo) i uzyskał pozycję przeważającą wobec pozostałych
14 14 Przegląd Sejmowy 6(83)/2007 Studia i Materiały ministrów. Został też arbitrem w zakresie powoływania i odwoływania rządu. Nie ponosił odpowiedzialności przed parlamentem, a jedynie przed głową państwa. Następowała bardzo wyraźna identyfikacja szefa rządu z szefem jedynej partii (faszystowskiej), która sprawowała niepodzielnie swoje rządy. Także Izba Deputowanych uległa faszyzacji poprzez reformę prawa wyborczego, a następnie ustawą z 19 stycznia 1939 r. została definitywnie obalona i zastąpiona Izbą Faszystowską i Korporacyjną. W fazie trzeciej, po obaleniu Duce i powołaniu rządu marszałka P. Badoglio, nowy rząd korzystał z dekretów z mocą ustawy przy likwidowaniu instytucji i instrumentów prawnych doby faszyzmu włoskiego. Po wynegocjowaniu rozejmu 8 września 1943 r. w Italii działały dwa rządy: monarchiczny legitymizowany przez Króla Wiktora Emanuela III na południu i na północy (nielegalny, republikański rząd) i znowu Mussoliniego, uwolnionego przez komandosów hitlerowskich pod dowództwem pułkownika Otto Skorzennego na osobisty rozkaz Hitlera. Rząd ten utworzył na północy Włoch, nad jeziorem Garda, w miejscowości Saló, słynną Włoską Republikę Socjalną, której byt był jednak krótki, gdyż w kwietniu 1945 r. przestała już istnieć. Mówiąc o podstawach ustrojowych tego okresu nie można pominąć też dekretu króla Wiktora Emanuela III, który został zmuszony do usunięcia się z życia politycznego i 5 czerwca 1944 r. przekazał władzę na rzecz swojego syna, księcia Humberta, który też otrzymał tytuł Generalnego Namiestnika Królestwa z prawem wykonywania wszystkich kompetencji głowy państwa. W okresie rządów namiestnikowskich rząd Badoglio został zastąpiony nowym rządem Ivanoe Bonomiego. Znaczenie tego rządu polegało na tym, że był to pierwszy rząd włoski, którego ministrowie byli desygnowani przez 6 partii skupionych w Komitecie Wyzwolenia Narodowego, co oznaczało, że po raz pierwszy rząd mający zaufanie króla i mianowany wyłącznie przez niego został zastąpiony rządem posiadającym zaufanie partii politycznych skupionych w Komitecie Wyzwolenia Narodowego. Wprawdzie i ten rząd, z powodów formalnoprawnych, musiał zostać zamianowany przez namiestnika, to jednak jego pozycja wobec namiestnika była wyjątkowo silna. Zasadniczym aktem ustrojowym, wydanym przez rząd Bonomiego, był dekret namiestnikowski z mocą ustawy z 25 czerwca 1944 r. zapowiadający, że po wyzwoleniu Włoch forma ustrojowa zostanie wybrana przez sam naród, który do realizacji tego celu wybierze w powszechnym i tajnym głosowaniu oraz w wyborach bezpośrednich Zgromadzenie Konstytucyjne, którego zadaniem będzie przygotowanie i uchwalenie konstytucji dla nowego państwa. Król Wiktor Emanuel III 9 maja 1946 r. definitywnie abdykował na rzecz swojego syna Humberta, który, przybrawszy imię Humberta II, obiecał uszanowanie wyniku nadchodzącego referendum ustrojowego i wraz z proklamowaniem Republiki Włoskiej, po zaledwie 36 dniach pełnienia godności monarszej, 18 czerwca 1946 r. opuścił Italię udając się na wygnanie. Mówiąc o konstytucji włoskiej, jej genezie i zawartości merytorycznej by zrozumieć sens jej regulacji i konstrukcję należy pamiętać, w jakich uwarunkowaniach powstała. Przypomnijmy, że na 556 deputowanych 104 (19%) to byli komuni-
15 Zbigniew Witkowski: Konstytucja Republiki Włoskiej z 1947 r. (w sześćdziesiątą rocznicę jej uchwalenia) 15 ści, 207 (35%) to chadecy, 114 (20%) to socjaliści, a po rozbiciu ruchu zostało ich 64, 52 to członkowie socjalistycznej partii włoskich robotników, 24 republikanie, 21 liberałowie, 9 deputowani demokracji pracy, 9 kolejnych członkowie Unii Demokratycznej, 32 przedstawiciele Frontu Szarego Człowieka, 10 autonomiści i 24 bezpartyjni. Te dane świadczą o dominowaniu na ówczesnej scenie politycznej trzech silnych partii (komunistów, chadeków i socjalistów) 1 i funkcjonowaniu u ich boku wielu małych ugrupowań, a nawet zupełnie drobnych. Do połowy 1947 r. wszystkie te partie współpracowały ze sobą mniej lub bardziej zgodnie, ale gdy 23 czerwca 1947 r. utworzony został gabinet składający się z chadecji i mniejszych partii koalicji centrowej, komuniści i socjaliści zostali odsunięci od władzy i musieli przejść do opozycji. Zaczął się okres dominacji chrześcijańskiej demokracji, a gdy jej dominacja uległa zachwianiu, chadecja podejmowała współpracę z lewicą, ale już tylko z socjalistami oraz z republikanami, stanowiącymi swoisty języczek u wagi włoskiej sceny politycznej. Słusznie więc się mówi, że konstytucja włoska jest owocem spotkania, a następnie starcia (incontro-scontro delle forze politiche) w Konstytuancie sił politycznych, w tym przede wszystkim prawicy i lewicy. Gdy jednak rozpoczynano prace nad konstytucją, lewica była jeszcze silna (Umberto Terracini komunista był nawet przewodniczącym Konstytuanty), zaś prawica skompromitowana brakiem odwagi w przeciwstawieniu się faszyzmowi i przyczynieniem się do klęski humanizmu. Gdy natomiast w czerwcu 1947 r. nadszedł czas odsuwania komunistów i socjalistów od władzy, prace przygotowawcze w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia zostały zakończone, a Konstytuanta zdążyła już uchwalić podstawowe zasady konstytucji i całą pierwszą część tekstu nowej ustawy zasadniczej 2. Na początku prac konstytucyjnych pojęcia i zarazem postulaty zaprowadzenia demokracji, sprawiedliwości i budowania postępu głoszone przez prawicę nie mogły brzmieć wiarygodnie, która chcąc odbudować swą wiarygodność musiała włączyć do konstytucji obietnicę rewolucji, jak to obwieszczał Piero Calamandrei 3. Wspomniany układ sił politycznych w Zgromadzeniu Konstytucyjnym odegrał rolę przy konstruowaniu poszczególnych fragmentów tekstu ustawy zasadniczej. Miała rację Janina Zakrzewska, gdy napisała, że szczęśliwie lewica zdawała sobie sprawę, że konieczny jest tak kompromis z siłami centrum, a niekiedy nawet prawicy, jak i realistyczny umiar w wysuwanych postulatach i żądaniach 4. Wydaje się, że ta gotowość do kompromisu charakteryzowała także i prawą stronę Zgromadzenia. To dlatego po latach, gdy ocenia się w literaturze włoskiej konstytucję, często pisze się o niej jako o cudownej syntezie bieżących ide- 1 Por. J. Wawrzyniak, Transformacja systemowa we Włoszech, [w:] Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej, Warszawa 1996, s Por. G. de Vergottini, Diritto costituzionale, Padova 2006, s J. Zakrzewska, Uwagi wstępne do Konstytucji Włoch, [w:] Konstytucje Finlandii, Włoch, Niemieckiej Republiki Federalnej, Francji. Zbiór tekstów, pod red. A. Burdy i M. Rybickiego, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1971, s Tamże, s. 105.
16 16 Przegląd Sejmowy 6(83)/2007 Studia i Materiały ałów Kraju, czy trzech tradycji w myśleniu o nim katolicko-demokratycznej, demokratyczno-liberalnej oraz socjalistyczno-marksistowskiej 5. Generalnie współcześnie określa się, że konstytucja włoska z 1947 r. programowo rzecz biorąc reprezentuje konstytucjonalizm liberalny, ale ze znaczącym uzupełnieniem czy skorygowaniem jej rozwiązań wprowadzających instytucje właściwe ówczesnemu etapowi rozwoju koncepcji socjalnego państwa prawa i konsolidującego się demokratycznego konstytucjonalizmu zachodniej Europy 6. Szczęśliwie krótki, choć niestety znaczący okres doświadczeń państwa totalitarnego doby faszyzmu włoskiego skłonił twórców konstytucji do wmontowania w jej konstrukcję wielu szerokich gwarancji praw człowieka i całych grup społecznych. Było jasne, że instytucje i doświadczenia państwa liberalnego okresu sprzed I wojny światowej nie były wystarczające, tym bardziej nie mogły być brane pod uwagę instrumenty ustrojowe okresu sprzed II wojny. Dlatego musieli oni zorientować się ku rozmaitym instytucjom kreującym możliwości koncyliacyjnego trybu sprawowania władzy i poszukiwać sposobów formułowania w pozytywny sposób na nowo albo wręcz nowych zasad konstytucyjnych 7. To był zasadniczy powód, by można mówić o kompromisowej w istocie naturze paktu konstytucyjnego zawieranego przez odradzające się włoskie siły polityczne, a sformalizowanego w ostatecznie uchwalonym i promulgowanym tekście powojennej ustawy zasadniczej Italii 8. Jednak o owym kompromisowym charakterze konstytucji świadczył także wynik głosowania nad konstytucją. Została ona uchwalona znaczną większością głosów (453 deputowanych głosowało za na 515 obecnych). Była wynikiem porozumienia oraz koncyliacyjnego nastawienia sił politycznych potrafiących w danej chwili dziejowej wznieść się ponad istniejące pomiędzy nimi bardzo niekiedy głębokie podziały i różnice ideowe 9. Trzy wspomniane wcześniej orientacje składające się na rozwiązania konstytucyjne katolicka, liberalna i marksistowska połączyły się podczas prac nad projektem ustawy zasadniczej, który dla wielu znawców problematyki wydawał się początkowo nazbyt programowy i cieniowany w swojej warstwie normatywnej, ale zarazem nadający się do zapewnienia społeczeństwu włoskiemu dokonania oczekiwanych, w miarę szybkich zmian. Orientacja chrześcijańsko-demokratyczna czerpiąc także wzory z konstytucji weimarskiej z 1919 r. 10 wniosła do konstytucji potwierdzenie klasycznych zasad liberalizmu demokratycznego, takich jak: gwarancje wolności i własności, równość formalną wszystkich obywateli państwa. Promowała też skutecznie nowe zasady o inspiracji katolicko-demokratycznej, takie jak: ochrona rodziny, wyznań religijnych (art. 7 i art. 8) oraz organizacji zawodowych, a także ochronę wspólnot lokalnych regionów, prowincji i gmin, swobodę tworzenia szkolnictwa niepaństwowego 11. Tym- 5 La Repubblica ha la sua Magna Charta, Macchina del Tempo z maja 2006 r., nr 5, s Por. G. de Vergottini, op. cit., s Por. tamże. 8 Por. J. Wawrzyniak, op. cit., s Por. Istituzioni di Diritto Pubblico, Napoli 2006, s Por. tamże, s Por. tamże.
17 Zbigniew Witkowski: Konstytucja Republiki Włoskiej z 1947 r. (w sześćdziesiątą rocznicę jej uchwalenia) 17 czasem orientacja socjalistyczno-komunistyczna zapewniła potwierdzenie w konstytucji zasad sprawiedliwości i pokoju społecznego oraz równości materialnej (np. art. 1, 3, 4, 35, 37 i 38), a także zasad modyfikacji i kontroli ustroju społeczno-gospodarczego poprzez wprowadzenie instrumentów prawnoustrojowych zapewniających publiczną kontrolę gospodarki (np. art. 41, 42 i 43 konstytucji) 12. W finalnym rozrachunku doniosłość i znaczenie rozwiązań przyjętych w 1947 r. w konstytucji Włoch polega na tym, że już wtedy w konstytucji została potwierdzona centralna pozycja człowieka i nienaruszalność praw człowieka (zasada personalizmu, art. 2) konstytucja uznała istotną rolę organizacji społecznych i zagwarantowała im swobodę działania (zasada pluralizmu, art. 2 i art. 5), oparła podstawę władzy publicznej na wolnej woli wyborców, a rząd większości na zasadzie poszanowania praw mniejszości (zasada demokratyzmu, art. 1), gwarantowała sądową ochronę praw, sądownictwo konstytucyjne i sztywność konstytucji chroniącą ją przed pochopnymi, uwarunkowanymi doraźnie zmianami, orientowanymi potrzebami politycznymi aktualnej większości (zasada gwarancji), poręczała autonomię terytorialną jednostkom władzy lokalnej wszystkich szczebli w ramach państwa jedności narodowej (zasada decentralizacji, art. 5 i 52) oraz gwarantowała porządkowi ustrojowemu Włoch jego otwarcie na kontekst międzynarodowy (zasada przychylności konstytucji prawu międzynarodowemu, art. 11) 13. Ponadto konstytucja gwarantowała parlamentarną formę rządów, zapewniającą współpracę pomiędzy kolegialnie działającym gabinetem i tworzącą go większością parlamentarną, ale pod kontrolą polityczną opozycji. Tego dorobku nikt nie odbierze Konstytucji Republiki Włoskiej sprzed 60. lat, która jak na tamte czasy w swoich rozwiązaniach merytorycznych była pozytywnie bardzo zaawansowana 14 i uznawana za jedną z bardziej demokratycznych ustaw zasadniczych tamtej epoki 15, nawet jeśli w późniejszych czasach podlegała ona nieznacznym zmianom modyfikującym istotne rozwiązania początkowe oraz rozmaitym i niejednoznacznym zabiegom interpretacyjnym 16. Jednak mało satysfakcjonująco funkcjonował włoski system polityczny, zaś proces wykonania konstytucji poprzez uchwalanie niezbędnych dla jej prawidłowego stosowania ustaw wydłużał się ponad jakąkolwiek rozsądną miarę (ustawa o Sądzie Konsty tucyjnym 1953 r., rozpoczęcie pracy w 1956 r.; utworzenie Narodowej Rady Gospodarki i Pracy 1957 r.; utworzenie Najwyższej Rady Sądownictwa 1958 r., zatwierdzenie statutów regionów zwyczajnych 1970 r.; uchwalenie ustawy o referendum 1970 r. itd.) 17, a sytuacja polityczna i społeczna powojennych Włoch wielokrotnie ulegała zmianom, w tym nierzadko pogorszeniu. Prawie zawsze jednak były to 12 Por. tamże. 13 Por. G. de Vergottini, op. cit., s Por. La Costituzione esplicata. La Carta fondamentale della Repubblica spiegata articolo per articolo, Napoli 2003, s J. Wawrzyniak, op. cit., s Por. J. Zakrzewska, Włochy. Zarys ustroju, Wrocław 1974, s Por. na ten temat uwagi J. Wawrzyniaka, op. cit., s
18 18 Przegląd Sejmowy 6(83)/2007 Studia i Materiały zmiany o drugoplanowym charakterze, dotykające wyspecjalizowanych i bardzo konkretnych zagadnień, takich np. jak: kadencja sędziów Sądu Konstytucyjnego, tzw. biały semestr, immunitet parlamentarny, głosowanie Włochów za granicą. Jedyną zmianą o systemowym charakterze była reforma wprowadzona ustawą konstytucyjną nr 3 z 2001 r. szeroko i głęboko zmieniająca tytuł V, części II konstytucji dotyczącej statusu regionów. Reforma ta została następnie dopełniona przez ustawę z 5 czerwca 2003 r. nr 131 powszechnie znana pod nazwą ustawa La Loggia. Aktualnie obowiązująca Konstytucja Republiki Włoskiej doświadczyła dotychczas 33 zmian, a zmiany te można podzielić na trzy grupy. I zmiany dotyczące tekstu pierwotnego konstytucji i dokonywane poprzez wykorzystanie procedury przewidzianej w art. 138 konstytucji; były przeprowadzane poprzez uchwalanie odpowiednich ustaw konstytucyjnych rewidujących poszczególne przepisy tekstu oryginalnego ustawy zasadniczej. Są to: ustawa konstytucyjna z 9 lutego 1963 r. nr 2 zmieniająca art. 56, art. 57 i art. 60 konstytucji, ustawa konstytucyjna z 27 grudnia 1963 r. nr 3 zmieniająca art. 131 i art. 57 oraz ustanawiająca region Molise, ustawa konstytucyjna z 22 listopada 1967 r. nr 2 zmieniająca art. 135 konstytucji i przepisy dotyczące Sądu Konstytucyjnego, ustawa konstytucyjna z 16 stycznia 1989 r. zmieniająca art. 96, art. 134, art. 135 konstytucji i ustawę konstytucyjną z 11 marca 1953 r. nr 1 oraz przepisy procedur dotyczących przestępstw, o których mowa w art. 96 konstytucji, ustawa konstytucyjna z 4 listopada 1991 r. nr 1 zmieniająca art. 88 ust. 2 konstytucji, ustawa konstytucyjna z 6 marca 1992 r. nr 1 rewidująca art. 79 konstytucji w kwestii udzielania amnestii i abolicji, ustawa konstytucyjna z 29 października 1993 r. nr 3 zmieniająca art. 68 konstytucji, ustawa konstytucyjna z 22 listopada 1999 r. nr 1 przepisy dotyczące wyboru bezpośredniego przewodniczącego Giunty Regionu i autonomii statutowej regionów, ustawa konstytucyjna z 23 listopada 1999 r. nr 2 wprowadzająca zasady sprawiedliwego procesu do art. 111 konstytucji, ustawa konstytucyjna z 17 stycznia 2000 r. nr 1 zmiana art. 48 konstytucji dotyczącego instytucji okręgu wyborczego zagranicznego dla wykonywania prawa głosowania przez obywateli włoskich zamieszkujących za granicą, ustawa konstytucyjna z 23 stycznia 2001 r. nr 1 zmieniająca art. 56 i 57 konstytucji dotyczące liczby deputowanych i senatorów reprezentujących Włochów z zagranicy, ustawa konstytucyjna z 18 października 2001 nr 3 zmiany tytułu V, części drugiej konstytucji, ustawa konstytucyjna z 30 maja 2003 r. nr 1 zmiana art. 51 konstytucji.
19 Zbigniew Witkowski: Konstytucja Republiki Włoskiej z 1947 r. (w sześćdziesiątą rocznicę jej uchwalenia) 19 II zmiany dokonywane za pośrednictwem ustaw konstytucyjnych, polegające na zatwierdzaniu albo zmianie statutów regionalnych, regionów posiadających tzw. autonomię specjalną. Niektóre z tych ustaw konstytucyjnych uchwalone zostały jeszcze w lutym 1948 r. przez samo Zgromadzenie Konstytucyjne. Chodzi tu o następujące ustawy konstytucyjne z 26 lutego 1948 r.: nr 2 konwersująca w ustawę konstytucyjną Statut regionu Sycylii, nr 3 nadająca statut specjalny dla Sardynii, nr 4 nadająca statut specjalny dla Valle d Aosta, nr 5 nadająca statut specjalny dla Trydentu-Górnej Adygi. Ponadto w tej grupie lokuje się zwykle pozostałe ustawy konstytucyjne, takie jak: ustawa konstytucyjna z 31 stycznia 1963 r. nr 1 nadająca statut specjalny dla Regionu Friuli-Wenecja Julijska, ustawa konstytucyjna z 10 listopada 1971 r. nr 1 zmieniająca i uzupełniająca statut specjalny dla Trydentu-Górnej Adygi, ustawa konstytucyjna z 23 lutego 1972 r. nr 1 zmieniająca termin ustalony kadencji Zgromadzenia Regionu Sycylii i rad regionalnych Sardynii, Valle d Aosta, Trydentu-Górnej Adygi, Friuli-Wenecji Julijskiej, ustawa konstytucyjna z 9 maja 1986 r. zmiana art.16 statutu specjalnego dla Sardynii, zatwierdzonego ustawą konstytucyjną z 26 lutego 1948 r. nr 3, dotyczącego definicji liczby radców regionalnych, ustawa konstytucyjna z 12 kwietnia 1989 r. nr 3 zmiana i uzupełnienie do ustawy konstytucyjnej z 23 lutego 1972 r. nr 1 dotycząca kadencji Zgromadzenia Regionu Sycylii i rad regionalnych Sardynii, Valle d Aosta, Trydentu-Górnej Adygi i Friuli-Wenecji Julijskiej. Zmiana do statutu specjalnego Valle d Aosta, ustawa konstytucyjna z 23 września 1993 r. nr 2 zmiana i uzupełnienie do statutów specjalnych Valle d Aosta, Sardynii, Friuli-Wenecji Julijskiej i Trydentu- -Górnej Adygi, ustawa konstytucyjna z 31 stycznia 2001 r. nr 2 przepisy dotyczące wyboru bezpośredniego przewodniczących regionów o statutach specjalnych i prowincji autonomicznych Trydentu i Bolzano. III inne ustawy wprowadzające do systemu ustrojowego normy o randze konstytucyjnej, czasami uchylające także obowiązujące dotychczas postanowienia konstytucji. Poza wcześniej już powoływanymi w innym miejscu ustawami konstytucyjnymi z 22 listopada 1967 r. nr 2 i z 16 stycznia 1989 r. nr 1 w tej grupie należy pomieścić także: ustawę konstytucyjną z 9 lutego 1948 r. nr 1 zawierającą normy dotyczące postępowania oceniającego zgodność z konstytucją i w kwestii gwarancji niezależności Sądu Konstytucyjnego, ustawę konstytucyjną z 11 marca 1953 r. nr 1 zawierającą normy uzupełniające konstytucję dotyczące Sądu Konstytucyjnego, ustawę konstytucyjną z 18 marca 1958 r. nr 1 o upływie terminu, o którym mowa w art. XI Postanowień przejściowych i końcowych konstytucji,
20 20 Przegląd Sejmowy 6(83)/2007 Studia i Materiały ustawę konstytucyjną z 9 marca 1961 r. nr 1 o przydzieleniu trzech mandatów senatorskich gminom Triestowi, Duino Aurisina, Monrupino, Muggia, San Dorligo Della Valle e Sgonico, ustawę konstytucyjną z 21 czerwca 1967 r. nr 1 w kwestii ekstradycji za zbrodnie przeciwko ludzkości, ustawę konstytucyjną z 3 kwietnia 1989 r. nr 2 w sprawie rozpisania referendum skierowanego na udzielenie mandatu konstytucyjnego Parlamentowi Europejskiemu, który miał być wybrany w 1989 r., ustawę konstytucyjną z 6 sierpnia 1993 r. nr 1 w sprawie funkcji komisji parlamentarnej ds. reform instytucjonalnych oraz w sprawie uregulowania procedury rewizji konstytucyjnej, ustawę konstytucyjną z 24 stycznia 1997 r. nr 1 w sprawie powołania komisji parlamentarnej ds. reform konstytucyjnych oraz ustawę konstytucyjną z 23 października 2002 r. nr 1 ustawa konstytucyjna dla zakończenia obowiązywania ustępu pierwszego i drugiego XIII dyspozycji przejściowej i końcowej konstytucji. Bardzo pocieszająco zabrzmiały słowa wypowiedziane w pałacu Kwirynalskim przez ówczesnego prezydenta Włoch, Carlo Azeglio Ciampiego, w dniu 31 grudnia 2004 r: Dziś czujemy się Europejczykami, ale także z dumą Włochami. Przez długi czas nie obserwowaliśmy tak silnego przywiązania obywateli, we wszystkich częściach Italii, do symboli naszego Narodu, tzn. do naszej trójkolorowej flagi, do odrodzeniowego hymnu Mamelego i do Konstytucji 18. Jednak mimo tej konstatacji o przywiązaniu Włochów m.in. do konstytucji, konstytucja ta bez wątpienia będzie podlegać dalszym zmianom, nawet jeśli uznamy, tak jak czyni to część włoskiej doktryny prawa konstytucyjnego, że zasady podstawowe konstytucji nie wymagają zmian i zachowują swoją wartość, to jednak narastają jednocześnie w tejże konstytucji konkretne ograniczenia powodujące jednoczesny wzrost presji sił politycznych na jej reformę. W konsekwencji można zaobserwować wzrost liczby przedstawianych projektów zmiany konstytucji do tego stopnia, że dotychczas utworzono aż trzy dwuizbowe komisje konstytucyjne dla opracowania niezbędnych jej zmian 19 (nawet jeśli prace te zakończyły się bez pozytywnych rezultatów). SUMMARY of the article: The Constitution of the Republic of Italy of 1947 (on the 60 th Anniversary of its Adoption) The author analyzes the social and political situation in Italy after He gives the reasons that caused the holding of constitutional referendum in June 1946 and, than, the conver- 18 Por Por. G. de Vergottini, op. cit., s
KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ
KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ PRZEDMOWA ROZDZIAŁ I. ZMIANY USTROJU POLITYCZNEGO POLSKI W LATACH 1944-1997 1. Pojęcie ustroju politycznego i jego periodyzacja 2. Okres Krajowej
Bardziej szczegółowoRozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa
POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE Red.: Dariusz Górecki Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa Rozdział
Bardziej szczegółowoUstrój polityczny Republiki Włoskiej
Rafał Czyrny Ustrój polityczny Republiki Włoskiej Rzeszów 2013 Ustrój polityczny Republiki Włoskiej Copyright Rafał Czyrny Rzeszów 2013 ISBN 978-83-62681-57-0 Wydawnictwo ARMAGRAF ul. Krakowska 21, 38-400
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Rozdział I. Aksjologiczne fundamenty Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Uwagi wprowadzające... 26
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... XI Wykaz podstawowej literatury... XV Przedmowa... XVII Rozdział I. Aksjologiczne fundamenty Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej... 1 1. Uwagi wprowadzające... 2 2. Zasada
Bardziej szczegółowoOBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE
... imię i nazwisko ucznia czas trwania konkursu: 45 minut maks. liczba punktów: 65... nazwa i adres szkoły OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE KONKURS WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY
Bardziej szczegółowoJerzy Buczkowski (red.) Łukasz Buczkowski Krzysztof Eckhardt
Podręczniki uczelniane nr 125 Wyższa Szkoła Prawa i Administracji Rzeszów-Przemyśl Wydział Prawa i Administracji 105 (125) Jerzy Buczkowski (red.) Łukasz Buczkowski Krzysztof Eckhardt PRAWO KONSTYTUCYJNE
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 19 lipca 2012 r.
UCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją: 1) art. 20 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część A. Pytania egzaminacyjne. Część B. Kazusy. Część C. Tablice. Wykaz skrótów. Pytanie
Wykaz skrótów XI Część A. Pytania egzaminacyjne Pytanie 1 150 1 Część B. Kazusy Kazus 1. Umowa międzynarodowa 109 Kazus 2. Immunitet, ułaskawienie 112 Kazus 3. Rozporządzenie z mocą ustawy, Trybunał Konstytucyjny
Bardziej szczegółowoUSTRÓJ POLITYCZNY: PARLAMENT:
USTRÓJ POLITYCZNY: Francja jest republiką o systemie semiprezydenckim. Konstytucja przyjęta została w referendum w 1958 roku. Modyfikowana była w latach 1962 oraz 1995. Głową państwa jest prezydent wybierany
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów. Description of individual course units
SYLABUS KIERUNEK STUDIÓW: prawo, studia stacjonarne STOPIEŃ EDUKACJI: jednolite studia magisterskie Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units II.B. l Nazwa przedmiotu (course
Bardziej szczegółowoZASADY NACZELNE USTROJU RP
ZASADY NACZELNE USTROJU RP Zasady naczelne ustroju RP Zawierają idee przewodnie ustawy zasadniczej. Są to normy prawne zawarte w Konstytucji, których szczególna doniosłość charakteryzuje się w tym, że
Bardziej szczegółowoTabela 3. Porównanie systemów politycznych
Tabela 3. Porównanie systemów politycznych Charakterystyka ustroju System polityczny charakter głowy państwa republika republika republika republika monarchia parlamentarna budowa terytorialna państwo
Bardziej szczegółowoSpis treści. Spis treści. Spis treści
Spis treści Spis treści Spis treści Wykaz skrótów.................................................. 15 Od Autora...................................................... 19 ROZDZIAŁ I. Pojęcie i przedmiot
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units
SYLABUS KIERUNEK STUDIÓW PRAWO, TRYB STACJONARNY STOPIEŃ EDUKACJI: STUDIA MAGISTERSKIE Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units II.B. l Nazwa przedmiotu ( course title) PRAWO
Bardziej szczegółowoMODELE USTROJOWE PAŃSTW DEMOKRATYCZNYCH
MODELE USTROJOWE PAŃSTW DEMOKRATYCZNYCH S. PREZYDENCKI Ogólna charakterystyka: Rozdzielczość i względna równość kompetencji władzy ustawodawczej i wykonawczej Władza wykonawcza prezydent Władza ustawodawcza
Bardziej szczegółowoAndrzej Pułło ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PAŃSTWA
Andrzej Pułło ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PAŃSTWA Andrzej Pułło ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PAŃSTWA Zarys wykładu Wydanie II Gdańsk 2018 Redakcja Projekt okładki Tomasz Mikołajczewski Wydanie II, objętość
Bardziej szczegółowoIII 3 - Pytanie testowe WSPÓŁCZESNE SYSTEMY RZĄDÓW
III 3 - Pytanie testowe WSPÓŁCZESNE SYSTEMY RZĄDÓW T1: 1. Zasada incompatibilitas polega na: a) zakazie łączenia funkcji b) braku kompetencji do dokonania określonej czynności c) nakazie określonego zachowania
Bardziej szczegółowoZakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego
Poznań, 9 października 2018 r. Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego I. Podstawowe pojęcia prawa konstytucyjnego 1. Pojęcia małej konstytucji, minimum konstytucyjnego, ustawy organicznej.
Bardziej szczegółowoPOLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W
POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W RED.: DARIUSZ GÓRECKI Wykaz skrótów Przedmowa Rozdział pierwszy Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1. Nazwa
Bardziej szczegółowoHISTORIA USTROJU POLSKI. Autor: Marian Kallas
HISTORIA USTROJU POLSKI Autor: Marian Kallas Dział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski Część I Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Powstanie Polski i zmiany terytorialno-administracyjne
Bardziej szczegółowoSpis treści. Rozdział czwarty Zasady ustroju politycznego Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r...
Spis treści Rozdział pierwszy Ustrój polityczny państwa pojęcie i istota... 11 1. Pojęcie ustroju politycznego... 12 2. Ewolucja ustroju politycznego Polski... 14 Rozdział drugi Konstytucyjne podstawy
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Tomasz Słomka Między dwiema konstytucjami: kilka uwag o specyfice polskiej ciągłości i zmiany systemowej... 11
SPIS TREŚCI Wprowadzenie................................................... 9 Między dwiema konstytucjami: kilka uwag o specyfice polskiej ciągłości i zmiany systemowej............................................
Bardziej szczegółowoKONSTYTUCJA FEDERACJI ROSYJSKIEJ A ROSYJSKA I EUROPEJSKA TRADYCJA KONSTYTUCYJNA
Ub Hamburg A/553552 Jerzy Kowalski KONSTYTUCJA FEDERACJI ROSYJSKIEJ A ROSYJSKA I EUROPEJSKA TRADYCJA KONSTYTUCYJNA Polskie Wydawnictwo Prawnicze Warszawa - Poznań 2009 Spis treści Wstęp 11 1. Zakres tematyczny
Bardziej szczegółowoSpis treści. Dział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski. Do Czytelnika Przedmowa... 13
Spis treści Do Czytelnika.............................................. 11 Przedmowa................................................ 13 Dział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski Część
Bardziej szczegółowoW centrum uwagi Roczny plan pracy. Liczb a godzi n lekcyj nych. Punkt z NPP
W centrum uwagi Roczny plan pracy Jednostka tematyczna 1. Życie zbiorowe i jego reguły 2. Socjalizacja i kontrola społeczna Zagadnienia Klasa II I. Społeczeństwo socjologia formy życia społecznego normy
Bardziej szczegółowoPytania na egzamin magisterski dla kierunku prawo
Pytania na egzamin magisterski dla kierunku prawo 1. Pojęcie zasady naczelnej konstytucji 2. Zasada zwierzchnictwa Narodu 3. Formy realizacji zasady zwierzchnictwa Narodu 4. Zasada demokratycznego państwa
Bardziej szczegółowoSądowa kontrola konstytucyjności prawa we współczesnych demokracjach Kontrola konstytucyjności prawa przez sądy powszechne
Trybunał Konstytucyjny w polskich systemach politycznych Autor: Robert Alberski Wstęp Rozdział 1 Sądowa kontrola konstytucyjności prawa we współczesnych demokracjach 1. Konstytucja i zasada podziału władzy
Bardziej szczegółowoZasada demokratycznego państwa prawnego. Olga Hałub Katedra Prawa Konstytucyjnego
Zasada demokratycznego państwa prawnego Olga Hałub Katedra Prawa Konstytucyjnego Art. 2 Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część I. Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Państwo patrymonialne (połowa X w. 1320)
Spis treści Do Czytelnika 5 Część I Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Państwo patrymonialne (połowa X w. 1320) 1.1. Początki i rozwój państwa polskiego (do 1138). Rozbicie dzielnicowe i dążenia
Bardziej szczegółowoDEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA
DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA - Sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców bez pośrednictwa jakichkolwiek organów państwowych - Bezpośrednie decydowanie prze
Bardziej szczegółowoDział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski
Spis treści Do Czytelnika Przedmowa Dział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski Część I Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Powstanie Polski i zmiany terytorialno-administracyjne
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Projekt USTAWA z dnia 2013 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319,
Bardziej szczegółowoPOWOŁYWANIE RADY MINISTRÓW. ODPOWIEDZIALNOŚĆ RADY MINISTRÓW I JEJ CZŁONKÓW. mgr Kinga Drewniowska
POWOŁYWANIE RADY MINISTRÓW. ODPOWIEDZIALNOŚĆ RADY MINISTRÓW I JEJ CZŁONKÓW mgr Kinga Drewniowska RADA GABINETOWA Art. 141 Konstytucji RP 1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce
Księgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce 1764-1989 Spis treści Do Czytelnika..... 11 Przedmowa....... 13 Rozdział 1. Geneza i charakterystyka ustroju administracyjnego państw
Bardziej szczegółowoHISTORIA ADMINISTRACJI W POLSCE Autor: Wojciech Witkowski
HISTORIA ADMINISTRACJI W POLSCE 1764-1989 Autor: Wojciech Witkowski Rozdział 1. Geneza i charakterystyka ustroju administracyjnego państw nowożytnej Europy 1.1. Pojęcie administracji i biurokracji 1.2.
Bardziej szczegółowoSEJM I SENAT JAKO ORGANY WŁADZY USTAWODAWCZEJ W RP
SEJM I SENAT JAKO ORGANY WŁADZY USTAWODAWCZEJ W RP PARLAMENT - DEFINICJA Organ państwowy który: ma charakter kolegialny, przy czym jest to ciało o znacznej liczebności, nawet kilkusetosobowe, stanowi reprezentacje
Bardziej szczegółowoCzy znasz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku? Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz. Zaznacz prawidłową odpowiedź.
W KONSTYTUCJI RP Czy znasz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku? Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz. Zaznacz prawidłową odpowiedź. 1. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. to:
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów. Description of individual course units
SYLABUS KIERUNEK STUDIÓW PRAWO, TRYB NIESTACJONARNY STOPIEŃ EDUKACJI STUDIA MAGISTERSKIE II.B. l Nazwa przedmiotu (course title) PRAWO KONSTYTUCYJNE II. B. 2 Typ przedmiotu (type of course) PODSTAWOWY
Bardziej szczegółowoPrawo konstytucyjne. Niestacjonarne Studia Prawa 2016/2017 semestr zimowy
Prawo konstytucyjne Niestacjonarne Studia Prawa 2016/2017 semestr zimowy Stosunek prawa międzynarodowego do prawa krajowego Artykuł 38. 1. Trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz skrótów... Wprowadzenie Prof. dr hab. Mirosław Granat, Prof. dr hab. Marek Zubik... Rozdział I. Rzeczpospolita
Wykaz skrótów..................................... Wprowadzenie Prof. dr hab. Mirosław Granat, Prof. dr hab. Marek Zubik.................................... XI XV Rozdział I. Rzeczpospolita 1. Konstytucja
Bardziej szczegółowoKLASA II GIMNAZJUM. Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej. Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE NA POSZCZEGÓLNE OCENY KLASA II GIMNAZJUM Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej Temat lekcji 1. O czym będziemy się uczyć na lekcjach wiedzy o społeczeńst
Bardziej szczegółowoOPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające
OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i
Bardziej szczegółowoZakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka. Janusz Korzeniowski
Zakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka Opracowanie: Janusz Korzeniowski nauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiej w Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli 1 Spis slajdów Idea
Bardziej szczegółowoPRAWO KONSTYTUCYJNE. Ćwiczenia 5
PRAWO KONSTYTUCYJNE Ćwiczenia 5 Prezydent a) Pozycja ustrojowa b) Zasady wyboru c) Funkcje ustrojowe i kompetencje d) Odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna WŁADZA WYKONAWCZA Art. 10. 1. Ustrój Rzeczypospolitej
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wprowadzenie. Część I. Prawoznawstwo 1
Wprowadzenie XI Część I. Prawoznawstwo 1 Tabl. 1. Pojęcie państwo 3 Tabl. 2. Cechy państwa 4 Tabl. 3. Teorie powstania państwa 5 Tabl. 4. Funkcje państwa 6 Tabl. 5. Typ i forma państwa 7 Tabl. 6. Aparat
Bardziej szczegółowoMarek Wąsowicz. Historia. ustroju państw Zachodu. zarys wykładu. wydanie 1
Marek Wąsowicz Historia ustroju państw Zachodu zarys wykładu wydanie 1 LIBER Warszawa 1998 Spis treści WSTĘP 11 I. PAŃSTWO W STAROŻYTNOŚCI USTRÓJ DESPOTII WSCHODNICH I POLIS GRECKIEJ 1. Uwagi wstępne 17
Bardziej szczegółowoDruk nr 580 Warszawa, 12 maja 2006 r.
SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ V kadencja Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Druk nr 580 Warszawa, 12 maja 2006 r. Pan Marek Jurek Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 235 ust.
Bardziej szczegółowoPRAWO. SEMESTR ZIMOWY 2015/2016 mgr Anna Kuchciak
PRAWO KONSTYTUCYJNE SEMESTR ZIMOWY 2015/2016 mgr Anna Kuchciak Z A S A D A S U W E R E N N O Ś C I N A R O D U art. 4 Konstytucji RP 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
Bardziej szczegółowoRecenzent prof. zw. dr hab. Eugeniusz Zieliński. Projekt okładki Jan Straszewski. Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-08-0
Recenzent prof. zw. dr hab. Eugeniusz Zieliński Projekt okładki Jan Straszewski Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-08-0 Copyright by Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia... o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Projekt USTAWA z dnia... o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Art. 1 W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz.U.1997.78.483) wprowadza się następujące zmiany: 1)
Bardziej szczegółowoPytania na powtórzenie wiadomości z zakresu ustroju Rzeczypospolitej Polskiej wiedza o społeczeństwie (nowa podstawa programowa)
Pytania na powtórzenie wiadomości z zakresu ustroju Rzeczypospolitej Polskiej wiedza o społeczeństwie (nowa podstawa programowa) 1) Kiedy odbyły się obrady Okrągłego Stołu? 2) Na czym polegały najważniejsze
Bardziej szczegółowoWiedza o społeczeństwie, zakres rozszerzony Plan dydaktyczny, klasa 2d
Wiedza o społeczeństwie, zakres rozszerzony Plan dydaktyczny, klasa 2d Jednostka tematyczna 1. Życie zbiorowe i jego reguły 2. Socjalizacja i kontrola społeczna Zagadnienia I. Społeczeństwo socjologia
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne..
Spis treści Wstęp... 7 Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne... 11 Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne.. 27 Rozdział III Demokracja i totalitaryzm. Kryzys polityczny
Bardziej szczegółowoSTANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 10 marca 2017 r.
STANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 10 marca 2017 r. w przedmiocie zarzutów grupy posłów na Sejm RP sformułowanych we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego dotyczącym wyboru kandydatów na stanowisko
Bardziej szczegółowoRecenzent: prof. UW dr hab. Stanisław Sulowski. Projekt okładki Jan Straszewski. Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-21-9
Recenzent: prof. UW dr hab. Stanisław Sulowski Projekt okładki Jan Straszewski Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-21-9 Copyright by Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny
Bardziej szczegółowoTemat: Konstytucja marcowa i ustrój II Rzeczypospolitej
Temat: Konstytucja marcowa i ustrój II Rzeczypospolitej 1. Wybory do sejmu ustawodawczego (1919r.) 26 stycznia 1919 r. przeprowadzono wybory w dawnym Królestwie i Galicji Zachodnie, w czerwcu 1919 dołączyli
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa do dziewiątego wydania... V Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX
Spis treści Przedmowa do dziewiątego wydania... V Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX Rozdział I. Przedmiot prawa konstytucyjnego... 1 Rozdział II. Polska w europejskim systemie konstytucyjnym...
Bardziej szczegółowoŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO W RP
ŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO W RP SYSTEM PRAWA Zbiór uporządkowanych i wzajemnie ze sobą powiązanych norm generalnych i abstrakcyjnych wysłowionych w tekstach aktów prawotwórczych i nieuchylonych
Bardziej szczegółowoWŁADZA USTAWODAWCZA W POLSCE. Sejm i Senat
WŁADZA USTAWODAWCZA W POLSCE Sejm i Senat GŁÓWNE CECHY PARLAMENTU W RP Parlament jest jedynym organem ustawodawczym w Polsce. Parlament (zwłaszcza izba sejmowa) pełni też inne funkcje kontrolną i kreacyjną.
Bardziej szczegółowo- kontrola finansów państwa poprzez stanowienie budżetu i ustalanie wysokości podatków;
Zjednoczone Królestwo to monarchia parlamentarna z rządem ponoszącym odpowiedzialność przed parlamentem. Na czele państwa stoi monarcha brytyjski. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu. Władzę
Bardziej szczegółowoTrybunału odpowiednich do rangi zadań. Temu celowi powinny być podporządkowane wszelkie działania władzy ustawodawczej. Pozycja ustrojowa Trybunału,
Stanowisko Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 22 czerwca 2016 r. o przedstawieniu wniosków związanych z pracami legislacyjnymi dotyczącymi projektów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym Krajowa Rada Sądownictwa
Bardziej szczegółowoPan Grzegorz Andrysiak Ul. 90-368 Łódź
BIURO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH Warszawa, 0 7 LIS. 2014 Zespół Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego VII.602.20.2014. JZ Pan Grzegorz Andrysiak Ul. 90-368 Łódź W odpowiedzi na Pana
Bardziej szczegółowoDruk nr 1226 Warszawa, 22 października 2008 r.
SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Druk nr 1226 Warszawa, 22 października 2008 r. Pan Bronisław Komorowski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp Rozdział III
Spis treści Wstęp... 9 Rozdział I Wiadomości ogólne o konstytucji jako najważniejszym w państwie akcie prawnym... 13 1. Pojęcie, geneza i funkcje konstytucji... 13 2. Konstytucja ustawą zasadniczą państwa...
Bardziej szczegółowoPublikacja dofinansowana przez Instytut Nauk Prawnych PAN i Fundację Promocji Prawa Europejskiego
Recenzent: prof. dr hab. Jan Barcz Redakcja: Leszek Kwiatek Korekta: Grażyna Polkowska-Nowak Projekt okładki i stron tytułowych: Katarzyna Juras Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Projekt 27 kwietnia 2017 r. Wariant art. 121 ust. 4 USTAWA z dnia r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. poz.
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Podstawy prawa konstytucyjnego. na kierunku prawno-ekonomicznym
Dr Julia Wojnowska-Radzińska Katedra Prawa Konstytucyjnego Poznań, dnia 15 września 201 r. OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Podstawy prawa konstytucyjnego na kierunku prawno-ekonomicznym
Bardziej szczegółowoSpis treści Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty 1. Uwagi wstępne 2. Europeizacja prawa administracyjnego
Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty. 1 1. Uwagi wstępne... 10 I. Europeizacja............................................... 10 II.
Bardziej szczegółowoWolności i prawa jednostki w Konstytucji RP. Tom I. Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP
Wolności i prawa jednostki w. Tom I. Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP Red.: Mariusz Jabłoński Wprowadzenie Wykaz skrótów Część I. Koncepcja konstytucyjnego
Bardziej szczegółowoPrezydent RP uwarunkowania administracyjnoprawne. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW
Prezydent RP uwarunkowania administracyjnoprawne mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW Prezydent RP głowa Państwa Władza wykonawcza Nie jest centralnym organem administracji Poza strukturą administracji głowa
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units
KIERUNEK STUDIÓW administracja STOPIEŃ EDUKACJI studia stacjonarne pierwszego stopnia SYLABUS II.B. l Nazwa przedmiotu (course title) Konstytucyjny system organów państwowych Opis poszczególnych przedmiotów
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Prawo konstytucyjne na kierunku Administracja
OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Poznań, dnia 15 września 2016 r. dla przedmiotu Prawo konstytucyjne na kierunku Administracja I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Prawo konstytucyjne 2. Kod modułu 10-PK-a1-s;
Bardziej szczegółowoP R AWO KO N S T Y T U C Y J N E. SEMESTR LETNI 2017/2018 mgr Anna Kuchciak
P R AWO KO N S T Y T U C Y J N E SEMESTR LETNI 2017/2018 mgr Anna Kuchciak KONTRASYGNATA współpodpis Prezes Rady Ministrów, który przejmuje przed Sejmem ODPOWIEDZIALNOŚĆ za akt urzędowy Prezydenta (polityczna
Bardziej szczegółowoZakres rozszerzony - moduł 25 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Janusz Korzeniowski
Zakres rozszerzony - moduł 25 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Opracowanie: Janusz Korzeniowski nauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiej w Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli
Bardziej szczegółowoPlan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie poziom rozszerzony na rok szkolny 2015/2016 dla klasy II a
Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie poziom rozszerzony na rok szkolny 2015/2016 dla klasy II a Nauczyciel prowadzący: Jacek Foszczyński Liczba tygodni nauki: 38 Liczba godzin w tygodniu: 3 Liczba godzin
Bardziej szczegółowoSĄDY I TRYBUNAŁY (Roz. VIII) (władza sądownicza) Sędziowie. Krajowa Rada Sądownictwa
SĄDY I TRYBUNAŁY (Roz. VIII) (władza sądownicza) Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Wyroki wydawane w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, w postępowaniu co najmniej dwuinstancyjnym.
Bardziej szczegółowoSAMORZĄDOWE PRAWO WYBORCZE
SAMORZĄDOWE PRAWO WYBORCZE Kazimierz Czaplicki Bogusław Dauter Andrzej Kisielewicz Ferdynand Rymarz 2. wydanie Warszawa 2010 Spis treści SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 11 Wstęp... 17 Ustawa z dnia 16 lipca
Bardziej szczegółowoPorównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych Autor: Bogusław Banaszak
Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych Autor: Bogusław Banaszak Wykaz skrótów Przedmowa do wydania trzeciego Wstęp do wydania drugiego Słowo wstępne Rozdział I Komparatystyka
Bardziej szczegółowoSądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. [ ]
Art. 173 Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. [ ] Art. 175 1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sady administracyjne
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wprowadzenie... V Wykaz skrótów... XIII. Część I. Koncepcja konstytucyjnego modelu regulacji wolności i praw jednostki
Spis treści Wprowadzenie... V Wykaz skrótów... XIII Część I. Koncepcja konstytucyjnego modelu regulacji wolności i praw jednostki Rozdział I. Idee przewodnie wolności i praw jednostki w procesie uchwalania
Bardziej szczegółowoPrawo administracyjne. Część ogólna wyd. 9
Prawo administracyjne. Część ogólna wyd. 9 Eugeniusz Ochendowski, 978-83-72856-89-0, TNOIK 2013 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 15 DZIAŁ I ZAGADNIENIA OGÓLNE Administracja publiczna i prawo administracyjne...
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 24 zaliczenie z oceną
Wydział: Prawo i Administracja Nazwa kierunku kształcenia: Prawo Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: prof. dr hab. Kazimierz Działocha Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb
Bardziej szczegółowoPrawa człowieka i systemy ich ochrony
Prawa człowieka i systemy ich ochrony Uniwersalizm i regionalizm w ochronie praw człowieka Prawa człowieka i systemy ich ochrony SNP(Z) II rok, semestr zimowy 2018/2019 Wolność zgromadzeń Prawo do skutecznego
Bardziej szczegółowoPrzedmowa. Część 1 TEORIE POLITYCZNE. 1. Co to jest polityka? 2. Rządy, systemy i ustroje. 3. Ideologie polityczne XIII
Przedmowa XIII Część 1 TEORIE POLITYCZNE 1. Co to jest polityka? Definiowanie polityki 4 Polityka jako sztuka rządzenia 6 Polityka jako sprawy publiczne 10 Polityka jako kompromis i konsensus 11 Polityka
Bardziej szczegółowoTRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY
Konstytucja wk 10 TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY Został ustanowiony nowelą konstytucyjną 26 marca 1982r Ustawa o TK została uchwalona 29 kwietnia 1985r TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY jest organem władzy sądowniczej, choć
Bardziej szczegółowoWYKAZ AKTÓW PRAWNYCH Z PRAWA KONSTYTUCYJNEGO. 2. Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 224 ze zm.
WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH Z PRAWA KONSTYTUCYJNEGO 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze 2. Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz.U.
Bardziej szczegółowoRADA KONSULTACYJNA SĘDZIÓW EUROPEJSKICH (CCJE) Opinia Biura CCJE. na wniosek polskiej Krajowej Rady Sądownictwa
Strasburg, 12 października 2017 r. CCJE-BU(2017)9REV RADA KONSULTACYJNA SĘDZIÓW EUROPEJSKICH (CCJE) Opinia Biura CCJE na wniosek polskiej Krajowej Rady Sądownictwa o przedstawienie opinii w sprawie projektu
Bardziej szczegółowoPolitologia studia niestacjonarne Seminaria dyplomowe w roku akademickim 2017/2018 Spis treści
Politologia studia niestacjonarne Spis treści HARMONOGRAM SPOTKAŃ... 2 Prof. UAM dr hab. Anita Adamczyk... 3 Prof. UAM dr hab. Edward Jeliński... 4 Prof. UAM dr hab. Andrzej Stelmach... 5 1. Ni 28 Sty
Bardziej szczegółowoEuropejska Karta Samorządu Lokalnego
Europejska Karta Samorządu Lokalnego sporządzona w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz.U. 1994, Nr 124, poz. 607 ze zm.) Państwa członkowskie Rady Europy, sygnatariusze mniejszej Karty, zważywszy,
Bardziej szczegółowoOPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 4 kwietnia 2017 r.
OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 4 kwietnia 2017 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 1435) Krajowa
Bardziej szczegółowoPrawo konstytucyjne. Niestacjonarne Studia Prawa 2016/2017 semestr zimowy
Prawo konstytucyjne Niestacjonarne Studia Prawa 2016/2017 semestr zimowy Mgr Dominika Kuźnicka Katedra Prawa Konstytucyjnego Uniwersytet Wrocławski PLAN ZAJĘĆ 1. Organizacja ćwiczeń 2. Cześć merytoryczna
Bardziej szczegółowoLiteratura przykładowa
Literatura przykładowa Samorząd terytorialny w RP Zbigniew Leoński Podręcznik "Samorząd terytorialny w RP" omawia formy organizacyjne lokalnego życia publicznego, tj. gminy, powiatu i województwa. Tok
Bardziej szczegółowoWspółczesne systemy polityczne
Jarosław Zieliński Współczesne systemy polityczne System polityczny może być rozumiany jako podstawowe struktury władz państwowych oraz główne zasady polityczne i prawne; jako ogół instytucji, za pośrednictwem
Bardziej szczegółowoSpecjalność Podyplomowe Studium dla Nauczycieli Wiedzy o Społeczeństwie i Historii Najnowszej. Praca napisana pod kierunkiem dr A.
PRACA DYPLOMOWA Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Nauk Społecznych Kierunek: Politologia Specjalność Podyplomowe Studium dla Nauczycieli Wiedzy o Społeczeństwie i Historii Najnowszej.
Bardziej szczegółowoŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO W SYSTEMIE PRAWA WEWNĘTRZNEGO
Maciej M. Sokołowski ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO W SYSTEMIE PRAWA WEWNĘTRZNEGO Warszawa, 16/10/2014 r. POJĘCIE ŹRÓDEŁ PRAWA Czynniki wpływające na treść prawa np. wola narodu czy prawodawcy, stosunki
Bardziej szczegółowoZgodnie z obowiązującą Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów oraz
Zgodnie z obowiązującą Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi
Bardziej szczegółowoPRAWO KONSTYTUCYJNE semestr zimowy 2016/17
PRAWO KONSTYTUCYJNE semestr zimowy 2016/17 KWESTIE ORGANIZACYJNE Kontakt i konsultacje Przebieg dwiczeo Literatura podstawowa oraz akty prawne Zakres materiału Warunki zaliczenia Instota i pojęcie terminu
Bardziej szczegółowoKodyfikacja prawa samorządu terytorialnego. Sławomir Brodziński
Kodyfikacja prawa samorządu terytorialnego Sławomir Brodziński Samorząd terytorialny w Polsce gmina powiat województwo Prawo samorządu terytorialnego Źródła prawa według Konstytucji RP (art. 87): 1) Konstytucja
Bardziej szczegółowoDz.U FRAGMENT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.) Rozdział VIII. Art. 173.
Dz.U.97.78.483 FRAGMENT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.) Rozdział VIII SĄDY I TRYBUNAŁY Art. 173. Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezaleŝną
Bardziej szczegółowoSYLABUS PRZEDMIOTU W SZKOLE DOKTORSKIEJ
SYLABUS PRZEDMIOTU W SZKOLE DOKTORSKIEJ Tytuł Tytuł w jęz. ang. System polityczno-ustrojowy państwa Political and constitutional system of the state Status przedmiotu obowiązkowy dla: ścieżka w dyscyplinie:
Bardziej szczegółowo