Śladem thrillerów przez Europę!

Transkrypt

1 Śladem thrillerów przez Europę! W Europie zrodziła się prawdziwa turystyka thrillerowa. Czytelnicy Kodu Leonarda da Vinci oraz Aniołów i demonów mają okazję obejrzenia na Ŝywo miejsc akcji tych bestsellerów. PodąŜając tropem Roberta Langdona, bohatera obu powieści, moŝna na nowo odkrywać najpiękniejsze metropolie Europy! JuŜ nie tylko biura turystyczne z USA (ostatnio nawet i z Nowej Zelandii) oferują wycieczki pod hasłem The Da Vinci Tour. TakŜe wiele lokalnych agencji turystycznych włączyło ten temat do swoich programów i organizuje wycieczki z przewodnikiem do ParyŜa, Londynu i Rzymu, trasami wiodącymi przez miejsca powieściowych zdarzeń. Gdy ktoś jednak spróbuje na własną rękę podąŝać opisanymi w thrillerach szlakami, ten szybko zauwaŝy, Ŝe Dana Browna w ParyŜu czy Rzymie lepiej by o drogę nie pytać. Pisarska fantazja i artystyczna swoboda autora nieraz przenosi kościoły w inne miejsca, zmienia bieg ulic, znajduje drogi tam, gdzie ich nie ma. Ten przewodnik pozwala uniknąć takich pułapek. Obok licznych informacji o tle historycznym miejsc, w których rozgrywa się akcja powieści, znajdziemy w nim propozycje wycieczek po ParyŜu, Londynie i Rzymie, a na ich podstawie moŝemy ustalić trasę własnej wyprawy śladami Kodu Leonarda da Vinci oraz Aniołów demonów. Dla osób, które chcą teŝ zobaczyć Sewillę, na końcu zamieszczono krótki rozdział dotyczący Cyfrowej twierdzy. Wprawdzie w Sewilli nie ma zbyt wielu miejsc, gdzie toczy się akcja powieści, ale za to podczas małej wyprawy śladami Cyfrowej twierdzy moŝna poznać wspaniałe budowle, a potem w jednym z licznych barów tapa rozkoszować się hiszpańską kulturą. Ta ksiąŝka nie ma zastępować ją klasycznych przewodników ma być ich uzupełnieniem, pomocnym tym wszystkim, którzy chcieliby powędrować tropami Roberta Langdona. Ale i w domowym zaciszu, siedząc w wygodnym fotelu, warto czytać liczne ilustracje dodatkowo uatrakcyjnią przygody powieściowych bohaterów. O jednym podczas naszych wycieczek nie wolno jednak zapominać: kościół przede wszystkim jest miejscem zadumy i modlitwy, niezaleŝnie od tego jakie znajdują się w nim rzeźby i zabytki. A wspaniałe dzieła Gian Lorenzo Berniniego, Michała Anioła i Leonarda da Vinci tak czy owak zawsze były warte oglądania. Cieszmy się więc z tego, Ŝe Dan Brown swoimi powieściami przyczynił się do rozwoju nowej formy turystyki kulturalnej. A więc dobrej zabawy na thrillerowych wyprawach i bez obaw, choć zaczerpnięte z thrillerów, całkiem niegroźne... Kim był naprawdę Leonardo da Vinci? Wędrówka po ParyŜu śladami Kodu Leonarda da Vinci Hotel Ritz Ritz któŝ nie zna tej nazwy! Wychwalany piórem i pieśnią, jest synonimem przepychu i luksusu. Stworzył go pod koniec XIX wieku César Ritz. Ten urodzony w 1850 roku Szwajcar przez długie lata zbierał doświadczenia w wytwornych hotelach Baden-Baden, Cannes, Londynu i Rzymu. Dobrze poznał wysokie wymagania bogatych i szlachetnie urodzonych. W 1898 roku otworzył własny hotel przy placu Vendôme. I odniósł sukces. Świadczy o tym lista gości Ritza, którą czyta się jak leksykon sław. Nocowały tu koronowane głowy: król Anglii Edward VII, szach perski i Windsorowie; pisarze: Marcel Proust, Jean-Paul Sartre i Ernest Hemingway, który przez wiele lat mieszkał w pokoju 31, a jego imieniem nazwano hotelowy bar. Bywali tu aktorzy: Charlie Chaplin, Greta Garbo, Marlena Dietrich oraz wielu innych artystów, muzyków i rozmaitych znakomitości. Ekscentryczna dyktatorka mody Coco Chanel mieszkała ponad 30 lat w swoim apartamencie w Ritzu i tam w 1971 roku zmarła. Obecni prominenci równieŝ bardzo dobrze się tu czują: w kwietniu 2005 roku David Beckham zaskoczył swoją Ŝonę Victorię spontanicznym zaproszeniem na wspólny wypad do ParyŜa, z noclegiem w apartamencie Coco Chanel. Były to przeprosiny za to, Ŝe nie mógł świętować jej 31. urodzin, bo tego dnia musiał pracować dla swojej firmy Realu Madryt. Nic dziwnego, Ŝe Victoria bardzo się ucieszyła z niespodzianki... kaŝdy by się ucieszył. Jak kiedyś, tak i dziś, Ritz oferuje wszelkie luksusy i rewelacyjną obsługę, za którą odpowiada ponad 600 pracowników. W hotelu 162 luksusowe pokoje, w tym 66 apartamentów, wyposaŝone w klasyczne francuskie meble, ozdobione starymi obrazami i jedwabnymi tapetami. Niedawno hotel został starannie (i duŝym nakładem finansowym) odnowiony, przy czym zachowano unikatową, historyczną atmosferę. Apartament Coco Chanel jest jednym z 10 niepowtarzalnych apartamentów prestiŝowych, noszących imiona słynnych gości. Na 150 metrach kwadratowych ludzie bogaci rozkoszują się urokiem przeszłości, połączonym z nowoczesnym luksusem. Rachunek opiewa potem na 3800 euro za noc. Za łóŝko takie, jak to, z którego wyrwany został Robert Langdon, trzeba zapłacić co najmniej 590 euro. Wygląda na to, Ŝe symbolodzy nieźle zarabiają... 1

2 Legendarna jest hotelowa kuchnia. W pierwszych latach istnienia hotelu działał tu Auguste Escoffier, chyba najsłynniejszy i najwaŝniejszy kucharz w historii. Dziś restauracją L Espadon kieruje znakomity niemiecki mistrz kuchni Michel Roth. Ma on odzyskać utraconą niedawno drugą gwiazdkę Michelina. atmosferą Miłą moŝna się rozkoszować, siedząc w jednym z cięŝkich, zielonych skórzanych foteli Baru Sekwaną przy Pont de l Alma. Ogrody Tuileries Hemingwaya. Tu miesza i wstrząsa drinki Colin Field, wybrany w 2001 roku najlepszym barmanem na świecie. Obecnym właścicielem Ritza jest Egipcjanin Mohammed Al-Fayed, który kupił hotel w 1979 roku, realizując swoje marzenie z dzieciństwa. Jego nazwisko przywołuje na myśl zdarzenia z 31 sierpnia 1997 roku. Syn Al-Fayeda Dodi i księŝna Diana wspólnie spędzili w Ritzu ostatnie godziny swojego Ŝycia. Stąd krótko po północy, ścigani przez paparazzich, zaczęli jazdę, która skończyła się tragicznie w tunelu pod Tu po raz pierwszy okazuje się, Ŝe plan ParyŜa, z jakiego korzystał Dan Brown, jest inny od naszego. Zwróćmy uwagę, Ŝe po drodze z Ritza do Luwru nie mija się Opery. Ta bowiem leŝy na północ od hotelu, a ogrody Tuileries na południe od niego, w odległości zaledwie kilku minut drogi. Dziwić teŝ moŝe, jak udało się do ogrodów wjechać samochodem koło rue Castiglione. Ogrody otoczone wysokim na około 5 metrów metalowym płotem, w dodatku do bram prowadzą schody. Ogrody Tuileries ciągną się wzdłuŝ brzegu Sekwany od Luwru do placu Concorde. Kiedyś stała tu miejska rezydencja władców francuskich, która została zniszczona w 1871 roku. Dziś długa prosta aleja, ozdobiona obu stronach setkami pogów, dzieli rozległy ogród na dwie części to doskonałe miejsce, by chwilę odpocząć na jednej z wielu ławek. Na wschodnim skraju parku wznosi się mały łuk triumfalny: Arc de Triomphe du Carrousel. Nie mamy pojęcia, jakieŝ to orgiastyczne rytuały, rzekomo odprawiane w tym miejscu, Dan Brown miał na myśli. Wiemy tylko, Ŝe w latach Napoleon kazał ten pomnik zbudować na wzór Łuku Konstantyna w Rzymie. Jak w rzymskim pierwowzorze, tak i tu uŝyto róŝnokolorowych marmurów. Pierwotnie na łuku stały konie z brązu, które Napoleon zabrał z Bazyliki św. Marka w Wenecji jako pamiątkę kampanii włoskiej. Po klęsce pod Waterloo zostały zwrócone i zastąpione kopiami, które moŝna oglądać do dziś. Piramida Wzniesienie piramidy poprzedziły gorące dyskusje. Zwłaszcza tradycjonalistów ten projekt niezmiernie oburzał. Piramida stała się jednak nowym znakiem rozpoznawczym stolicy Francji, przez większość paryŝan akceptowanym i cenionym. Jak to trafnie ujął Robert Langdon, widzą w niej udaną syntezę staroŝytnej formy i nowoczesnej techniki, symbol pomyślnego wejścia Luwru w nowe tysiąclecie. W 1983 roku prezydent Francji François Mitterrand postanowił Luwr poszerzyć i lepiej zintegrować z miastem, nie zafałszowując przy tym historycznego charakteru budowli. Dzięki wyprowadzce ministerstwa finansów, które zajmowało dotąd północne skrzydło, powierzchnia wystawiennicza zwiększyła się do prawie metrów kwadratowych. Plan w kształcie litery U sprawiał jednak, Ŝe niektóre sale zaczęła odległość dzielić prawie dwóch kilometrów. Postanowiono więc zbudować centralne wejście, które umoŝliwiałoby bezpośredni dostęp do kaŝdego z trzech skrzydeł muzeum. Projekt zlecono urodzonemu w Chinach i wykształconemu w USA architektowi Ieohowi Ming Pei. To on zaprojektował, między innymi Niemieckie Muzeum Historyczne w Berlinie. Zadanie, jakie postawiono mu w ParyŜu, rozwiązał, wznosząc szklaną piramidę pośrodku Cour Napoléon, który dotąd słuŝył za parking. Dzięki piramidzie światło wpada do podziemnej części wejścia, a ona sama jest z daleka widoczna nad ziemią. Wysoka na prawie 22 metry budowla składa się (według informacji ze strony internetowej Luwru) z 673 szklanych płyt liczba 666, podana w powieści, brzmi, rzecz jasna, bardziej znacząco. Szklane tafle, nie juŝ czyszczone, jak na początku, przez wykwalifikowanych wspinaczy, tylko przez specjalnego robota. Odwrócona piramida, pyramide inversée, znajduje się juŝ nie na właściwym terenie muzeum, tylko w podziemnym pasaŝu handlowym Carrousel du Louvre. PasaŜ ciągnie się aŝ od głównego wejścia pod Arc du Carrousel. Wśród wielu znajdujących się tam sklepów jest teŝ sklep Luwru, z ksiąŝkami, reprodukcjami i kartkami pocztowymi. Pocztówki moŝna od razu wysłać znajomym, bo bardzo poręcznie, po drugiej stronie pasaŝu, umieszczono pocztę. Dotrzeć tu moŝna albo przez piramidę, albo bezpośrednio, jednym z dwóch wejść tę obu stronach Arc du Carrousel. Polecamy drugą drogę w ten sposób omijamy długie kolejki przed wejściem głównym. Bo i tędy moŝna wejść do Luwru. Wysoka (czy raczej głęboka?) na 7 metrów pyramide inversée znajduje się pośrodku placu, na którym krzyŝują się podziemne przejścia do muzeum, sklepów i restauracji. TuŜ pod nią, bardzo blisko, stoi mała, mniej więcej metrowej wysokości kamienna piramidka. Pomysł Dana Browna, by poniŝej umieścić jeszcze jedną odwróconą piramidę, w której spoczywają szczątki Marii Magdaleny, to oczywiście czysta fantazja. W rzeczywistości kamienna piramidka stoi po prostu na ziemi i nic pod nią iść nie ma. Nie musimy więc w ślady Roberta Langdona i padać przed piramidką na kolana. 2

3 Luwr Około roku 1200 wzniesiono w tym miejscu średniowieczną twierdzę, która miała bronić brzegu Sekwany przed wrogimi Normanami. Około roku 1370 zamek-twierdza został przebudowany przez króla Karola V na pałac mieszkalny. W ciągu kolejnych stuleci prawie wszyscy władcy Francji przebudowywali Luwr, a przede wszystkim powiększali. Obecna konstrukcja z trzema skrzydłami pochodzi w większości z XVII wieku. Kiedy Ludwik XIV przeniósł w 1682 roku rezydencję królewską do Wersalu, zaprzestano robót budowlanych. Dopiero ponad sto lat później Napoleon i jego bratanek Napoleon III podjęli prace na nowo i budowlę ukończyli. Ostatni okres wielkiej aktywności budowlanej to lata 80. XX wieku. Ówczesny prezydent François Mitterrand zainicjował projekt Grand Louvre, w ramach którego powstała wielka piramida i otwarto skrzydło Richelieu. JuŜ przeszło 200 lat w Luwrze mieści się muzeum. W roku 1793, krótko rewolucji francuskiej, skarby sztuki królów francuskich, juŝ wcześniej tu przechowywane, udostępniono publiczności. I do dziś stanowią obiekty powszechnego zachwytu: kaŝdego roku to największe muzeum świata jest odwiedzane prawie przez osób, z czego około dwóch trzecich przyjeŝdŝa z zagranicy. W sumie znajduje się tu eksponatów, z czego jednak tylko jedna dziesiąta jest dostępna dla publiczności. Mimo ogromnej powierzchni wystawowej, wielu eksponatów nie moŝna pokazać i muszą one pozostawać w magazynach. Trzy skrzydła gmachu noszą imiona Denona, Sully ego i Richelieu. Nas, rzecz jasna, szczególnie interesuje skrzydło Denona. Tu wiszą dzieła włoskich mistrzów XVI i XVII wieku. Sauničre raczej nie mógł zerwać ze ściany Caravaggia. Trzy obrazy tego malarza wiszą znacznie dalej w głębi galerii. A dlaczego Dan Brown za prawdziwą atrakcję tej sali uznał parkiet, wie chyba tylko sam pisarz to po prostu ładny parkiet, i tyle. Z arcydziełami na ścianach równać się nie moŝe. PróŜno teŝ szukać spuszczanych krat, które miałyby uwięzić potencjalnych włamywaczy. Najbardziej podziwiany obraz paryskiego Luwru, Mona Liza Leonarda da Vinci, dopiero od kwietnia 2005 roku ponownie znajduje się na swoim pierwotnym miejscu, w Salle de la Joconde. Sala została całkowicie przebudowana. Prace trwały cztery lata, a pieniądze 4,8 miliona dolarów wyłoŝyła japońska stacja telewizyjna NTV. Rozmiary Salle de la Joconde pozwalają na przepływ 1500 zwiedzających na godzinę. Trzech straŝników próbuje kierować ją ruchem. Przesadnie natarczywych wielbicieli dzieła trzyma od niego na dystans ogrodzenie. Mona Liza zza pancernej szyby uśmiecha się do tłumów zwiedzających, którzy często zaskoczeni małymi rozmiarami obrazu, wysokiego tylko na 77 cm, a szerokiego na 55 cm. Liczy się jednak nie wielkość, ale siła wyrazu. Stojąc przed Moną Lizą odnosi się wraŝenie, Ŝe to nie my oglądamy, tylko ona nas obserwuje. Jej oczy nas śledzą. Pochodzenie jej imienia, prezentowane w powieści przez Roberta, to oczywiście absurd. Mona Liza nie ma Ŝadnego związku ze staroegipskimi bóstwami, Amonem i Izydą. Jest to tym bardziej ewidentne dla tych, którzy wiedzą, Ŝe obraz w czasach Leonarda w ogóle nie miał nazwy i do dziś po włosku nazywany jest La Gioconda. Kwestia toŝsamości sportretowanej damy pozostaje niejasna. Najbardziej prawdopodobna wydaje się teoria, według której to portret Lizy, Ŝony florenckiego szlachcica Francesca del Giocondo. Sam Leonardo uznawał ten obraz za arcydzieło. Namalował go pomiędzy rokiem 1503 a 1505 i tak się nim zachwycił, Ŝe zatrzymał dla siebie, zamiast oddać aŝ zleceniodawcy. TakŜe Napoleon lubił to malowidło: do wygnania z Francji obraz wisiał w jego sypialni. Madonny ze skał nie znajdziemy, jak podaje powieść, w Salle des États, naprzeciwko Mony Lizy. Wisi tam ogromne malowidło Paola Veronesego Gody w Kanie Galilejskiej. Obraz Leonarda natomiast znajduje się w Wielkiej Galerii ścianie z lewej. W roku 1483 Bractwo Niepokalanego Poczęcia zamówiło u artysty obraz do ołtarza w kościele w Mediolanie. Malowidło się zleceniodawcom nie spodobało. Nie przyjęli go i Leonardo musiał namalować drugą wersję. Wisi ona teraz w National Gallery w Londynie. Jak to prawidłowo opisuje Dan Brown, obraz ma ponad półtora metra wysokości i jest teŝ cięŝki. Jak Sophie udało się w pojedynkę zdjąć go ze ściany, nie uszkadzając przy tym? Gdyby Robert i Sophie mieli więcej czasu......na pewno obejrzeliby i to: Jedno jest pewne: nie moŝna obejrzeć wszystkich wystawionych dzieł podczas jednej wizyty. W siedmiu róŝnych działach, zajmujących w sumie ponad 200 sal, stłoczone najznakomitsze pomniki dwu i pół tysiąca lat kultury europejskiej. Dlatego lepiej skoncentrować się na jednym, najwyŝej dwóch działach, które wydają się nam najciekawsze. JeŜeli mamy mało czasu i chcemy poprzestać tylko na najsłynniejszych dziełach, to obok malarstwa włoskiego warto zobaczyć dzieła: Wenus z Milo (skrzydło Sully ego, parter), Umierający niewolnik Michała Anioła (skrzydło Denona, parter), malowidła Rubensa, Rembrandta i Dürera (skrzydło Richelieu, drugie piętro). JeŜeli ktoś chciałby się dowiedzieć, jak Luwr wyglądał kiedyś, powinien się udać do piwnic skrzydła Sully ego. Tam moŝna podziwiać dolne partie wieŝ i fosę zamku z okolic roku Wystawiony model obrazuje pierwotny wygląd twierdzy z imponującymi wieŝami obronnymi. Tło historyczne Leonardo da Vinci 3

4 Powieść Kod Leonarda da Vinci skłania do wielu pytań na temat wymienionej w tytule postaci: czy Leonardo rzeczywiście ukrywał w swoich obrazach przesłania? Czy wiedział coś o świętym Graalu? Czy naleŝał do tajnego sprzysięŝenia? Jedno moŝemy powiedzieć na pewno: Leonardo był geniuszem, dla którego sztuka i nauka nierozerwalnie się ze sobą łączyły. Swoimi wynalazkami znacznie wyprzedzał epokę, w której Ŝył, a naukowa precyzja jego szkiców anatomicznych jest zdumiewająca. Leonardo da Vinci urodził się 15 kwietnia 1452 roku w pobliŝu wioski Vinci, około 30 kilometrów od Florencji. W przeciwieństwie do Dana Browna, będziemy o nim mówić Leonardo, a nie da Vinci, bo to ostatnie określenie (w tłumaczeniu: z Vinci ) nie jest typowym nazwiskiem. Leonardo był nieślubnym synem zamoŝnego notariusza ser Piero d Antonia i wiejskiej dziewczyny o imieniu Catarina. Dorastał u dziadka ze strony ojca. Po śmierci dziadka Leonardo wraz z ojcem, który wcześnie dostrzegł artystyczne zdolności chłopca i pomagał mu je rozwijać, przeniósł się do Florencji. W roku 1469 Leonardo rozpoczął nauki u florenckiego malarza, rzeźbiarza i złotnika Andrei del Verrocchia. Oprócz malarstwa poznawał tam teŝ matematykę, geometrię i anatomię. Ze względu na swoje wyjątkowe uzdolnienia artystyczne, Leonardo był jednym z ulubionych uczniów Verrocchia. Mistrz darzył go zaufaniem i powierzał coraz bardziej odpowiedzialne zadania. Leonardo namalował, między innymi anioła na obrazie Verrocchia Chrzest Chrystusa (1476), który dziś znajduje się w Galerii Uffizi we Florencji. W roku 1476 Leonardo wraz z trzema innymi młodymi męŝczyznami został oskarŝony o sodomię (jak wówczas nazywano homoseksualizm), zarzuty jednak oddalono. Niektórzy znawcy biografii i dzieł mistrza rzeczywiście uwaŝają, Ŝe Leonardo był homoseksualistą, ale wbrew temu, co czytamy w powieści z pewnością nie chwalił się swoją orientacją seksualną. TakŜe w rysunkach nie znajdujemy Ŝadnych odniesień do jego skłonności seksualnych. Po zakończeniu nauki Leonardo pozostał jeszcze przez jakiś czas przy Verrocchiu. Z florenckiego okresu twórczości zachowały się przede wszystkim szkice i studia. Około roku 1483 Leonardo przeniósł się do Mediolanu, gdzie zaproponowano mu pracę na dworze księcia Lodovica Sforzy. Oferował tam swoje usługi jako inŝynier, architekt, malarz, rzeźbiarz, a nawet muzyk. Poza wykonywaniem róŝnych zleceń swojego pana, Leonardo dalej zapełniał notatniki obliczeniami i szkicami dotyczącymi geometrii, broni i ludzkiej anatomii. W tym czasie powstała teŝ pierwsza wersja Madonny ze skał. Pomiędzy 1495 a 1498 rokiem malował Ostatnią Wieczerzę w refektarzu mediolańskiego klasztoru Santa Maria delle Grazie. Obraz, o wymiarach 4,60 x 8,80 metra, zajmuje całą długość ściany. Uderzająca jest perspektywa, w której kaŝdy element obrazu tworzy domyślną linię przechodzącą dokładnie przez głowę Jezusa. Ze względu na zastosowanie eksperymentalnej mieszanki farb temperowych i olejnych na kruszącym się tynku, juŝ za Ŝycia Leonarda na fresku pojawiły się znaczne uszkodzenia. Od tamtej pory malowidło było często restaurowane. Do dziś nie przetrwało juŝ chyba Ŝadne oryginalne pociągnięcie pędzla. gruntowną restaurację Najnowszą rozpoczęto w 1979 roku. Dopiero dwadzieścia lat później fresk ponownie udostępniono publiczności. Po wcześniejszym uzgodnieniu, moŝna go oglądać w klasztorze Santa Maria delle Grazie w Mediolanie. Kiedy Mediolan zdobyli Francuzi, Leonardo wrócił do Florencji, gdzie pracował jako inŝynier wojskowy i projektował broń w tym nawet czołg! Przypuszcza się, Ŝe od 1503 do 1505 roku pracował nad Moną Lizą. Okresu powstania tego dzieła nie da się jednak dokładnie określić. Z niektórych źródeł wynika, Ŝe zostało namalowane później. Zachwycony swoim dziełem Leonardo, zabierał je ze sobą we wszystkie dalekie podróŝe. Dopiero krótko przed śmiercią sprzedał obraz we Francji królowi Franciszkowi I. Kustosz muzeum, Jacques Sauničre, inscenizując swoją wiadomość poŝegnalną, nawiązał do słynnego studium proporcji Człowieka witruwiańskiego. Pochodzi ono z ksiąŝki De divina proportione, którą w 1509 roku Leonardo opublikował we współpracy z matematykiem Lucą Paciolim. Motyw ten zdobi rewers włoskich monet jednoeurowych, a jeŝeli ktoś chciałby zobaczyć oryginał, musi się wybrać do Wenecji, do Gallerie dell Accademia. W roku 1513 na zaproszenie papieŝa Leona X Leonardo przybywa do Rzymu. Tam, wraz ze swoimi uczniami, maluje Jana Chrzciciela, swoją jedyną pracę wykonaną na zlecenie Watykanu. Całkowicie myli się więc Dan Brown, pisząc, Ŝe artysta otrzymał setki lukratywnych zamówień od papieŝa. Leonardo w sumie namalował 17 obrazów, z tego cztery pozostały niedokończone. MoŜe autor powieści powinien wcześniej skonsultować się ze swoją Ŝoną historykiem sztuki? Ostatnie lata Ŝycia Leonardo spędził, na zaproszenie króla Franciszka I, we Francji, w wiejskim zamku Cloux (obecnie Clos-Lucé) niedaleko Amboise. Większość czasu poświęcał na porządkowanie swoich rysunków i notatek. Ten wielki geniusz zmarł 2 maja 1519 roku, w wieku 67 lat. Kościół Saint-sulpice Jeszcze dwa lata temu kościół Saint-Sulpice, połoŝony w 6. arrondissement, po południowej stronie Sekwany, znany był co najwyŝej muzykom, bo mieszczą się w nim największe we Francji organy. Większość turystów nie interesowała się kościołem, choć to druga (po katedrze Notre Dame) co do wielkości 4

5 świątynia ParyŜa. Po ukazaniu się Kodu Leonarda da Vinci wszystko się zmieniło. Dopiero teraz jest tak, jak to Dan Brown opisywał w swojej ksiąŝce: tłumy turystów z całego świata przybywają do Saint-Sulpice oglądać słynną linię posadzce. Proboszcz Roumanet szacuje, Ŝe w roku 2004 około zwiedzających trafiło do jego kościoła tylko z tego powodu. Dlatego w pobliŝu obelisku zawiesił tablicę informacyjną, bezpośrednio nawiązującą do powieści. Tekst po francusku i angielsku wyjaśnia zwiedzającym, co jest prawdą, a co fikcją. Wbrew temu co pisze Dan Brown, kościoła nie wzniesiono na ruinach staroŝytnej świątyni Izydy, tylko w miejscu, gdzie juŝ w IX wieku stał mały kościół. Planem świątynia przypomina Notre Dame, jest tylko o kilka metrów mniejsza. Po połoŝeniu kamienia węgielnego w roku 1646, budowa ciągnęła się przez ponad sto lat. Prace wielokrotnie były przerywane: a to brakowało pieniędzy, a to umarł kierownik robót, a w końcu nadeszła rewolucja francuska. W sumie przy kościele pracowało sześciu róŝnych architektów, z których kaŝdy odcisnął na wizerunku budowli swoje piętno. W rezultacie powstała barwna mieszanka rozmaitych stylów. Z tego względu teŝ dwie kościelne wieŝe tak się róŝnią wyglądem i wielkością. Łatwo zauwaŝyć wpuszczoną w posadzkę mosięŝną linię, nazywaną w powieści linią róŝy. Ciągnie wzdłuŝ aŝ tą się balustrady ołtarza do obelisku przy ścianie po lewej. Sylas dzi, Ŝe przy fundamencie obelisku ukryty jest klucz sklepienia. O co właściwie z linią chodzi? Dan Brown pisze, Ŝe jest to tak zwany gnomon. CóŜ oś to takiego? Tablica informacyjna w kościele wyjaśnia: ten gnomon to przyrząd astronomiczny zainstalowany w roku 1743 pod nadzorem astronoma Le Monniera. MosięŜna linia wyznacza dokładnie północ-południe. Przez otwór w oknie połoŝonym naprzeciwko obelisku i wychodzącym na stronę południową, dostaje się do wnętrza promień światła, który punktualnie w południe pada na mosięŝną linię. Tym sposobem moŝna było (pod warunkiem, Ŝe dopisała pogoda) dokładnie określić godzinę dwunastą, którą natychmiast obwieszczały paryŝanom dzwony. Gnomon słuŝył ponadto jako kalendarz pokazujący oba (wiosenne i jesienne) zrównania dnia z nocą. Wtedy właśnie promień słoneczny pnie się po obelisku i rozświetla krzyŝ zwieńczający złocistą kulę. Moment ten jest waŝny dla ustalenia terminu Wielkanocy; od IV wieku święta wielkanocne obchodzi się w niedzielę po pierwszej pełni KsięŜyca po równonocy wiosennej. Proboszcz Roumanet podkreśla z naciskiem, Ŝe litery P i S, widoczne w oknach na obu końcach nawy poprzecznej, odnoszą się do patronów kościoła, Piotra i Sulpicjusza, a nie do zmyślonego Prieuré de Sion. Po wizycie w Luwrze wspominane w niektórych przewodnikach freski autorstwa Delacroixa, które znajdują się w kościele Saint-Sulpice, niezbyt zachwycają swoimi matowymi i ciemnymi barwami. DuŜo większe wraŝenie robią wysokie na 20 metrów organy, zbudowane przez Aristide a Cavaillé-Colla w 1862 roku. Jest to jeden z trzech instrumentów w Europie ze 100 rejestrami (dwa pozostałe znajdują się w katedrach w Ulm i Liverpoolu). Te niewiarygodnie złoŝone organy mają pięć manuałów i pedały trudno wręcz sobie wyobrazić, Ŝe ktokolwiek jest w stanie na tym grać! A jednak mistrzowie, którzy to potrafią. Poza mszami, instrumentu posłuchać moŝna raz w miesiącu podczas koncertu organowego. Wstęp jest wolny. Tło historyczne Południk zerowy Południk zerowy to umowna linia biegnąca od bieguna północnego do południowego. Zaczynając od niego, Ziemię dzieli się na stopnie długości geograficznej zachodniej i wschodniej. Od roku 1884 południk zerowy przebiega przez Greenwich, wschodnią dzielnicę Londynu. Nie zawsze jednak tak było: około roku 150 n.e. grecki geograf i astronom Ptolemeusz umieścił go na zachodnim skraju wyspy Hierro. Wówczas wyspa ta (jedna z Wysp Kanaryjskich, do dziś zwana Isla del Meridiano, tj. Wyspa Południka) była najdalej na zachód wysuniętym znanym punktem Starego Świata. Przez ponad 1700 lat wyspa Hierro wyznaczała obowiązujący w Ŝegludze południk zerowy. Oprócz tego istniało jednak wiele innych lokalnych systemów ustalania orientacji geograficznej. We Francji południk zerowy od 1667 roku przecinał stolicę. Zdefiniowano go jako linię przebiegającą przez środek obserwatorium. Nasilający się transport międzynarodowy zmuszał do ujednolicenia obowiązujących odniesień. Dopiero na międzynarodowej konferencji w październiku 1884 roku uczestniczące w niej państwa zgodziły uŝywać południka zerowego Greenwich. Francja wstrzymała się od głosu. Dopiero po trzydziestu latach ParyŜ, zgrzytając zębami, poŝegnał się ze swoim południkiem zerowym i uznał ten przechodzący przez Greenwich. Jedną z osób, które zasłuŝyły się aŝ przy wyznaczaniu paryskiego południka na terenie całej Francji, po Hiszpanię, był francuski fizyk i astronom François Arago. Od roku 1834 kierował on paryskim obserwatorium. W roku 1995 holenderski artysta Jean Dibbets stworzył mu niezwykły pomnik. Oznakował paryski południk 135 medalionami z brązu, rozmieszczonymi na linii ciągnącej się przez całe miasto. Jedenaście medalionów znajduje się w Luwrze i na Cour Napoleon. A co do mosięŝnej linii w kościele Saint-Sulpice: oczywiście ona teŝ biegnie dokładnie z północy na południe, ale nie leŝy na tym południku. Pola elizejskie 5

6 Prawdopodobnie Sophie nie chciała swojego nowego przyjaciela zawieźć do ambasady najkrótszą drogą, tylko wolała mu zafundować trasę z atrakcjami turystycznymi. Zamiast z rue Rivoli przez plac Concorde jechać prosto na Avenue Gabriel, gdzie pod numerem 2 znajduje się ambasada amerykańska, pędzi na Pola Elizejskie. Zresztą, dlaczego nie? W końcu ten dwukilometrowy bulwar, ciągnący się od placu Concorde do Łuku Triumfalnego, uchodzi za jedną z najwspanialszych ulic świata. Nazwa Champs Elysées (Pola Elizejskie) wywodzi się z greckiej mitologii; Elizjum był to raj, gdzie trafić mogli tylko wybrani herosi, którzy stawali się nieśmiertelni. CóŜ za dostojna nazwa! Pierwotnie Pola Elizejskie były tylko przedłuŝeniem ogrodów Tuileries i zwykłą podmiejską promenadą. Dopiero w połowie XIX wieku okolica ta stała się synonimem elegancji i luksusu: zbudowano tu stylowe kamienice, kawiarnie i teatry, a po chodnikach przechadzali się piękni i bogaci. Świetność ta utrzymywała się do lat 80. minionego wieku; potem zaczęła blaknąć. W górnej części, w okolicach Łuku Triumfalnego, zwabione masami turystów pojawiały się coraz liczniej sieci fastfoodów, salony samochodowe, sklepy dyskontowe i kiczowate budki z pamiątkami. Większość cenionych projektantów uciekła w wytworne boczne ulice, gdzie ich sklepy moŝna znaleźć i dziś. Na początku lat 90. prezydent Jacques Chirac postanowił przywrócić dawny blask reprezentacyjnej ulicy. I udało się: poszerzono i na nowo wybrukowano chodniki, zasadzono platany, ustawiono ładne ławki, a takŝe kioski i budki telefoniczne w stylu belle époque. Dziś usiąść znowu przyjemnie jest w jednej z wielu ulicznych kawiarni przy Polach Elizejskich i obserwować przechodzących ludzi. Od 1919 roku kaŝdego 14 lipca z okazji francuskiego święta narodowego odbywa się tu wielka parada wojskowa. Na Polach Elizejskich świętuje się zresztą takŝe inne doniosłe zdarzenia, które poruszają cały naród. Kiedy francuscy piłkarze zdobyli w 1998 roku mistrzostwo świata, zebrało się tu ponad milion ludzi, Ŝeby uczcić zwycięstwo. Od początku tego milennium kaŝdego roku w noc sylwestrową ulica zamykana jest dla ruchu samochodowego, a tysiące osób bawią się aŝ po Nowy Rok i śpiewają będą klasyk Joego Dassina Les Champs Elysées... Gdyby Robert i Sophie mieli więcej czasu......na pewno obejrzeliby i to: Plac Concorde Ci, którzy byli juŝ na wyprawie śladami Aniołów i demonów w Rzymie, przeŝyją tu déjŕ-vu. A pozostali po prostu pod wraŝeniem. Niekoniecznie dlatego, Ŝe to największy plac w ParyŜu, ale raczej ze względu na stojący pośrodku, liczący sobie 3300 lat obelisk ze świątyni Ramzesa w Luksorze. Dwie ozdobione rzeźbami fontanny wzorowane na fontannach z Placu św. Piotra w Rzymie. Bernini nie ma jednak z nimi nic wspólnego (zobacz rozdział Wędrówka przez Rzym śladami Aniołów i demonów ). Z pewnością obecnie plac jest duŝo ładniejszy niŝ w czasie Rewolucj Francuskiej. Wtedy, właśnie tu była ustawiona gilotyna, na której ścięci zostali król Ludwik XVI, jego Ŝona Maria Antonina, Roberspierre, Danton i ponad 1200 innych osób. Rue du Faubourg Saint Honoré Dla kogoś, kto jak Robert Langdon, moŝe pozwolić sobie na nocleg w Ritzu, rue du Faubourg Saint Honoré to wymarzone miejsce na zakupy. Przyjemnie jest teŝ jednak choćby tylko pooglądać wystawy najlepszych projektantów i trochę pomarzyć. Tu zetkniemy się z takimi wielkimi nazwiskami świata mody, jak: Dior, Versace, Jean-Paul Gaultier, Lagerfeld. Przy rue du Faubourg Saint Honoré znajdziemy jeszcze jedno znane nazwisko: w Pałacu Elizejskim pod numerem 55 mieszka, chroniony przez mocną obstawę, prezydent Francji Jacques Chirac. Ze względów bezpieczeństwa przechodnie w tym miejscu mogą korzystać tylko z chodnika po drugiej stronie ulicy. Łuk Triumfalny Na drugim końcu Pól Elizejskich, na Place de L Etoile (obecnie jego oficjalna nazwa to plac Charlesa de Gaulle a) stoi Łuk Triumfalny (Arc de Triomphe), jeden ze znaków rozpoznawczych ParyŜa. Stąd promieniście rozchodzi się dwanaście szerokich ulic prawdziwy koszmar dla kaŝdego przyjezdnego kierowcy, ale Sophie oczywiście radzi sobie bez problemów. Wielu zna ten wzniesiony ku czci Napoleona pomnik takŝe dlatego, Ŝe właśnie tu co roku, przy aplauzie tysięcy widzów, kończy się najtrudniejszy wyścig kolarski świata Tour de France. JeŜeli ktoś ma ochotę, moŝe wejść na Łuk Triumfalny. Z platformy widokowej na wysokości ponad 50 metrów roztacza się pięć imponująca panorama ParyŜa. Dworzec Saint Lazare Saint Lazare to najstarszy z sześciu paryskich dworców kolejowych. Najpierw w roku 1837 wzniesiono go nieco dalej na północ, ale lat później zbudowano na nowo na obecnym miejscu. Znany stał się dzięki obrazom impresjonisty Claude a Moneta. W latach stworzył on cykl obrazów dworca, liczący 12 płócien. Jedno z nich moŝna podziwiać w paryskim Musée d Orsay. 6