WIRUSOWE ZAPALENIA WĄTROBY Marta Wróblewska Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Transkrypt

1 WIRUSOWE ZAPALENIA WĄTROBY Marta Wróblewska Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej, Warszawski Uniwersytet Medyczny WIRUSY ZAPALENIA WĄTROBY Pierwotnie hepatotropowe: HAV, HBV, HCV, HDV, HEV, HGV Inne hepatotropowe: herpeswirusy, w. różyczki, w. żółtej gorączki, adenowirusy, TTV DROGA FEKALNO-ORALNA HAV, HEV możliwa droga krwiopochodna DROGA PARENTERALNA HBV, HCV, HDV, HGV EPIDEMIOLOGIA HAV 48%, HBV 34%, HCV 15%, inne 3% OBJAWY KLINICZNE objawy zwiastunowe żółtaczka uszkodzenie wątroby: faza ostra, faza przewlekła PRZEBIEG ZAKAŻENIA bezobjawowo > objawowo śmiertelność: HAV 0,1 0,2%; B, C, D 1 2%; HBV, HCV, HDV 1 2%; HEV 1 2% (ciąża 15 40%) DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA bilirubina we krwi, AspAT, AlAT urobilinogen w moczu wirusologia: wirus/antygen/genom, serologia wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) rodzina Picornaviridae; rodzaj: Hepatovirus cały świat droga fekalno-oralna dzieci, młodzi dorośli jesień / zima osoby homoseksualne osoby podróżujące do regionów endemicznych OW: 2 tygodnie 1 miesiąc (< 50 dni) łagodny przebieg nie ma stanu nosicielstwa nie ma przewlekłego przebiegu

2 DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA serologia: anty-hav IgM, IgG mikroskopia elektronowa HAV antygen: kał HAV RNA PROFILAKTYKA higiena: mycie rąk ujęcia wody ścieki, usuwanie odpadów woda, żywność uodpornienie: czynne, bierne, czynno-bierne WZW TYPU E wirus zapalenia wątroby typu E (HEV) rodzina Hepeviridae; rodzaj: Hepevirus 4 genotypy genotyp 1: Azja, Afryka północna genotyp 2: Meksyk, Nigeria genotyp 3: USA, Europa, Japonia, Chiny genotyp 4: Azja WZW TYPU E droga fekalno-oralna epidemie wodne: Meksyk, Indie, Afryka północna żywność (owoce morza, wieprzowina) zoonoza (trzoda chlewna genotyp 3 i 4) przetoczenia krwi Europa (!), USA młodzi dorośli, podróżni WZW TYPU E OW: 1 2 miesiące nie ma stanu nosicielstwa przewlekły przebieg u biorców przeszczepów otrzymujących leczenie immunosupresyjne duża śmiertelność ciężarnych (15 40%) WZW TYPU E DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA serologia: anty-hev IgM, IgG HEV RNA: kał, surowica, wątroba HEV antygen: wątroba (IF) mikroskopia elektronowa: kał WZW TYPU E PROFILAKTYKA ujęcia wody stan sanitarny środowiska I 2012: szczepionka zarejestrowana w Chinach uodpornienie bierne nieskuteczne

3 WZW TYPU B wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) rodzina Hepadnaviridae; rodzaj: Orthohepadnavirus oporność na temperaturę i związki chemiczne 8 genotypów (A H), nowe I i J?, podtypy koliste DNA HBV minichromosomy (cccdna HBV ang. covalently closed circular DNA) WZW TYPU B ANTYGENY I PRZECIWCIAŁA WE KRWI OBWODOWEJ HBsAg, anty-hbs; anty-hbc; HBeAg, anty-hbe WZW TYPU B 240 (350) mln przewlekłych nosicieli, zgonów/rok droga parenteralna: krew, narkomani, kontakty płciowe, droga wertykalna leczenie immunosupresyjne reaktywacja HBV HBV, HCV i HIV HBV HCV HIV objętość krwi (ml) 0, ,001 0,1 inaktywacja 121 C 56 C 56 C zakażenia szpitalne ryzyko zakażenia po ekspozycji na krew 30,0% 3,0% 0,3% WZW TYPU B OW: 1 3 miesiące (do 6 miesięcy) przebieg: ostry, podostry, piorunujący, przewlekły marskość wątroby, rak wątrobowo-komórkowy objawy pozawątrobowe WZW TYPU B DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA HBsAg, HBeAg, anty-hbc IgM anty-hbs, anty-hbe HBV DNA (PCR) WZW TYPU B PROFILAKTYKA sprzęt jednorazowy sterylizacja sprzętu medycznego badanie dawców krwi/tkanek/narządów uodpornienie: czynne, bierne (HBIG), czynno-bierne uodpornienie personelu medycznego: miano ochronne przeciwciał > 10 IU/L LECZENIE WZW TYPU B zalecenia Polskiej Grupy Ekspertów HBV IFN-α, pegylowany interferon α (Peg IFN-α) analogi nukleozydowe i nukleotydowe: lamiwudyna (70% R), adefowir (29% R), entekawir, tenofowir monoterapia lub terapia skojarzona czas leczenia: > tygodni, bezterminowo immunosupresja: profilaktyka reaktywacji HBV

4 WZW TYPU D wirus zapalenia wątroby typu D (HDV) ssrna genotypy 1 8 droga parenteralna regiony endemiczne: Włochy, Hiszpania, Egipt i.v. narkomani WZW TYPU D Polska: HDV od lat 80-tych XX wieku : częstość anty-hdv wzrosła od 1,8 do 23,2% nosicieli HBsAg(+) USA: 1 10% nosicieli HBsAg(+) Afryka: < 70% pacjentów z przewlekłym wzw B WZW TYPU D OW: taki sam jak HBV ko-infekcja: HBV + HDV przebieg jak HBV superinfekcja: HBV HDV przebieg piorunujący przebieg przewlekły WZW TYPU D DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA anty-hdv (ELISA) ko-infekcja: anty-hbc IgM + anty-hdv IgM superinfekcja: anty-hdv IgM lub IgG, brak anty-hbc IgM HDV antygen HDV RNA WZW TYPU D PROFILAKTYKA szczepienie przeciw HBV edukacja nosicieli HBV badanie dawców krwi/tkanek: HBV WZW TYPU C wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) rodzina Flaviviridae; rodzaj: Hepacivirus zróżnicowanie antygenowe: genotypy 1 11, > 100 podtypów WZW TYPU C 170 mln nosicieli droga parenteralna: krew, narkomani, dializy, kontakty płciowe, droga wertykalna zakażenia szpitalne WZW TYPU C w POLSCE 1,5% populacji Prawdopodobnie osób zakażonych potwierdzono dotąd u ~ (7%) problem zdrowotny pacjentów (zakażenia jatrogenne) i personelu medycznego

5 WZW TYPU C OBJAWY KLINICZNE OW: 1 5 miesięcy bezobjawowo! > objawowo przebieg: ostry, piorunujący, przewlekły marskość wątroby rak wątrobowo-komórkowy koinfekcja HIV + HCV objawy pozawątrobowe WZW TYPU C DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA HCV RNA: surowica, wątroba anty-hcv HCV antygen rdzeniowy szybkie testy (ang. point-of-care tests, POCTs) X 2012 surowica, plazma, krew swoistość > 99.5% / > 98% WZW TYPU C PROFILAKTYKA sprzęt jednorazowy sterylizacja sprzętu medycznego badanie dawców krwi / narządów brak szczepionki LECZENIE WZW TYPU C zalecenia Polskiej Grupy Ekspertów HBV IFN-α, pegylowany IFN-α (Peg IFN-α) +/ rybawiryna skuteczność: genotyp 2, 3 < 80%; genotyp 1, 4 < 50% czas trwania leczenia: 16 24, tyg. kryteria oceny: genotyp, wyjściowy poziom wiremii, poziom markerów zakażenia WZW TYPU C PERSPEKTYWY LECZENIA terapia trójlekowa: IFN-α / Peg IFN-α + rybawiryna + STAT-C (specifically targeted antiviral therapy for HCV) / DAA np. boceprewir, telaprewir nowe interferony wiramidyna (prolek rybawiryny) terapia bez interferonu WZW TYPU G wirus zapalenia wątroby typu G (HGV/GBV-C) 1995 GBV-C / 1996 HGV rodzina Flaviviridae; genus: Pegivirus (proponowany) 6 genotypów droga parenteralna 2% dawców krwi zakażenia mieszane zapalenie wątroby? Diagnostyka laboratoryjna: HGV RNA (RT-PCR), serologia przeciwciała anty-e2