VIVALDI I BACH, JAKIEGO NIE ZNAMY

Transkrypt

1 VIVALDI I BACH, JAKIEGO NIE ZNAMY Każdy, kto uważa się za melomana i chętnie odwiedza przybytek muzyki Filharmonię, z pewnością zna koleje losu największych kompozytorów. Powszechnie znane są najważniejsze fakty w biografii muzycznych geniuszów, nawet mniej obyci słuchacze wiedzą doskonale, że Bach miał bardzo liczną rodzinę, Mozart umarł w trakcie pracy nad swoim Requiem, Beethoven cierpiał na głuchotę, a Chopin wyemigrował do Francji. Liczne ciekawostki, o których można przeczytać tu i ówdzie, są wdzięcznym tematem konwersacji podczas przerwy w koncercie, a dzięki nim można zainteresować dziatwę i nie tylko dziatwę nieśmiertelną muzyką. Dziś jednak pragniemy zaprezentować Wam, droga Publiczności, muzykę znakomitych twórców epoki Baroku Antonia Vivaldiego i Johanna Sebastiana Bacha w mniej znanym wydaniu. Przekonamy się, że ich utwory nie tracą nic na swoim pięknie, jeśli zmienimy instrument; zobaczymy, jak wspaniale ich muzyka współdziała z tańcem. Będziemy mieć również niepowtarzalną okazję posłuchania młodych utalentowanych skrzypków, którzy zaprezentują swój kunszt na tle znakomitej Orkiestry Filharmonii Krakowskiej. Niezwykłe ujęcie bardzo popularnych mistrzów muzyki klasycznej jest świetną okazją do refleksji nad mniej znanymi faktami ich życia i działalności. Antonio Vivaldi którego Cztery pory roku stały się jednym z najsłynniejszych i najbardziej ulubionych dzieł przeszłości funkcjonuje w powszechnej pamięci, jako rudy ksiądz, był bowiem duchownym. Bardziej wtajemniczeni wiedzą o jego społecznym zaangażowaniu: przez długie lata zajmował się osieroconymi dziewczętami w weneckim przytułku Ospedale della Pieta. Mało kto jednak zdaje

2 sobie sprawę, iż Vivaldi, autor ponad 400 koncertów (czyli utworów na instrument solowy bądź grupę instrumentów oraz orkiestrę), za swój ulubiony gatunek uważał... operę. Może się to nam dziś wydawać nieco ekscentryczne ksiądz zajmujący się operą należy jednak podkreślić, iż fakt wyświęcenia Vivaldiego nie miał w zasadzie wpływu na jego działalność. Mówiąc szczerze księdzem był raczej kiepskim, złośliwi mawiali, że nabożeństwa odprawia w ekspresowym tempie, ponieważ interesują go wyłącznie dźwięki. Ponoć zdarzało się rudemu księdzu, że przerywał mszę, pędził do zakrystii i zapisywał pomysły muzyczne, które wpadały mu do głowy przy ołtarzu. Dziś wiemy, że były to plotki rozsiewane przez przeciwników kompozytora ale dzięki tym pogłoskom zyskiwał on jeszcze większą sławę. Znacznie więcej serca, niż w liturgię, wkładał Vivaldi w ukochaną operę. W kosmopolitycznej Wenecji tamtych czasów przedstawienia operowe cieszyły się ogromnym powodzeniem. Bogaci, a także mniej zamożni mieszczanie uważali za swój obowiązek odwiedzać operę przede wszystkim dla zaspokojenia ciekawości, a także by pokazać się w towarzystwie w pięknych strojach czy maskach 1. Liczną publiczność przyciągały wielkie nazwiska śpiewaków, byli oni podówczas prawdziwymi idolami. Do legend przeszły takie postaci, jak Faustina Bordoni, Francesca Cuzzoni, Farinelli, Caffarelli czy Senesino. W ślad za ogromną popularnością szły niebotyczne uposażenia wielkich śpiewaków zarabiali oni przez sezon kilka tysięcy dukatów, w czasach, kiedy na utrzymanie całej rodziny rzemieślnika przez rok kosztowało dukatów. Łatwo obliczyć, że gaża sławnego artysty wystarczyłaby na wykarmienie i ubranie 5 rodzin przez całe życie! Opływający w dostatek śpiewacy pozwalali sobie na ekstrawagancje, sławny Caffarelli kupił sobie nawet tytuł szlachecki! Niestety, rozkapryszenie i humory niektórych idoli przekraczało najbardziej nawet liberalne granice przyzwoitości zepsuci dobrobytem popełniali niekiedy kardynalne błędy i bankrutowali. Złe inwestowanie pieniędzy nie było tak groźne, jak trwonienie ich na gry hazardowe. Bujający w obłokach artyści nie dostrzegali często oznak kryzysu dla wielu z nich załamanie gospodarki europejskiej w latach trzydziestych XVIII wieku było bardzo przykrym szokiem. Kryzys pociągnął za sobą brak pieniędzy na wystawne i drogie przedstawienia operowe, skutkiem czego śpiewacy niespodziewanie tracili źródło dochodów. To przytrafiło się m.in. Francesce Cuzzoni, która zrobiła oszałamiającą karierę, lecz bardzo lekkomyślnie wydawała pieniądze w końcu straciła cały majątek i zmarła w przytułku w Bolonii jako nędzarka, zarabiająca grosze przyszywaniem guzików. Wenecja rywalizowała z Neapolem, którego środowisko operowe było również na najwyższym poziomie. W Rzymie natomiast opera nie była mile widziana, przez długie lata Kościół niezbyt przychylnie patrzył na teatr i aktorów, co przeniosło się również i na operę, jako na gatunek łączący formę sceniczną oraz muzykę 2. Sztuka była tam podporządkowana Kościołowi, 1 Bywanie w operze z twarzą przesłoniętą piękną maską było obyczajem typowo weneckim. Nie były to bynajmniej zwykłe maski, bardzo często kosztowały więcej, niż cały strój bogatego mieszczanina były one misternie wykonane i olśniewająco przyozdobione. 2 Papieże niechętnie patrzyli również na karnawałowe obyczaje panujące we Włoszech. Klemens VIII pod koniec XVI wieku

3 dlatego często nie dotrzymywała kroku nowym modom i trendom. Pomimo owej niechęci Rzym miał swój znakomity teatr operowy aż do roku 1697, kiedy to papież Innocenty XII wbrew protestom mieszczan, a nawet części kardynałów rozkazał ją zamknąć, a śpiewaków wypędzić. Tak więc Stolica Apostolska przestała się wówczas liczyć jako ośrodek muzyczny i wycofała z rywalizacji o palmę pierwszeństwa w życiu artystycznym kraju. Korzystali na tym wszyscy, również i my albowiem współzawodnictwo miast motywowało kompozytorów do wytężonej pracy, której owocem były niepowtarzalne, piękne dzieła a to przecież właśnie dla nich przychodzimy do Filharmonii. Poziom wykształcenia muzycznego Wenecjan musiał być wysoki, skoro wychowanki Vivaldiego grające w orkiestrze sierocińca Ospedale della Pieta były w stanie wykonywać jego trudne i wymagające utwory, zaś ich koncerty ściągały tłumy melomanów. Niestrudzony Rudy Ksiądz wkładał mnóstwo pracy w kształcenie i wychowanie dziewcząt, nie można jednak powiedzieć, iż poświęcał im całe swoje serce spora jego część bowiem biła dla opery. I tutaj dochodzimy do interesującego i mało znanego kręgu zainteresowań Vivaldiego nie tylko kochał operę, nie tylko komponował dzieła sceniczne, lecz również... organizował spektakle, w których można było podziwiać najbardziej wówczas uznanych artystów włoskich. Mogłoby się wydawać, że kompozytor, i to kompozytor w habicie, to ktoś żyjący dla wielkiej, nieśmiertelnej sztuki a więc człowiek mało obeznany z finansami. Nic bardziej mylnego pomimo zapracowania Vivaldi z powodzeniem zajmował się impresariatem, zapraszał wspaniałe gwiazdy, organizował olśniewające przedstawienia i osiągał dzięki temu spore dochody. Żeby wystawić operę, trzeba było najpierw zdobyć pieniądze i to ogromne pieniądze! Impresario inwestował często prawie wszystko, co posiadał na porządku dziennym były krótkoterminowe kredyty, które spłacano po udanym sezonie. Zyski bywały ogromne, albowiem rozkochani w operze Włosi gotowi byli wydać wiele, byle tylko usłyszeć swego idola i poznać nowe dzieła. Równie ogromne było ryzyko, zdarzało się bowiem, że utwór nie spodobał się publiczności, a wtedy impresariom groziło widmo ruiny finansowej, a nawet pozbawienie wolności, ponieważ w tamtych czasach za długi można było trafić do więzienia! Na szczęście Rudy Ksiądz był na tyle zdolnym i przewidującym organizatorem, że przez długi czas wychodził zwycięsko z różnych opresji. Jednakże pod koniec jego życia nadeszły chude lata, a operowy biznes doznał załamania - Vivaldi nagle przestał być popularny, co z pewnością mocno ugodziło jego dumę. Prawdę mówiąc, nie ustrzegł się on pychy prawdziwej zmory artystów; długoletnie powodzenie i sukcesy osłabiły jego czujność. Początkowo nie chciał przyjąć do wiadomości, że dobra passa się skończyła, próbował tłumaczyć swoje niepowodzenia intrygami wrogów, znudzeniem publiczności, a nawet tym, że... jest niepraktykującym księdzem, co miało ponoć przeszkadzać Wenecjanom. Rozczarowany brakiem perspektyw wyjechał wreszcie do Wiednia, by tam szukać szczęścia, w kręgach panujących w Austrii Habsburgów, od wieków zachwycających się wszystkim, co włoskie. próbował zniechęcić Rzymian do zabawy ustawiając podczas karnawału... szubienice i pręgierze! Wyjątkiem był Klemens IX ( ), który z upodobaniem parał się twórczością literacką, pisał również libretta operowe.

4 Niestety, był już wtedy człowiekiem w podeszłym wieku i nie zdążył rozwinąć skrzydeł w naddunajskiej metropolii, zmarł bowiem krótko po opuszczeniu ojczyzny. Gdyby Vivaldi mógł dożyć naszych czasów, z pewnością ucieszyłoby go ogromne powodzenie jego muzyki. Będąc kompozytorem obdarzonym również i talentem do zarabiania pieniędzy bez wątpienia osiągnąłby sukces finansowy dziś nie musiałby zapewne wyjeżdżać z kraju. Na dobrą sprawę nie musiałby nawet komponować, albowiem same tantiemy za Cztery Pory Roku wystarczyłyby na bardzo dostatnie, wręcz luksusowe życie. Postać Rudego Księdza wyłamuje się z dość rozpowszechnionego stereotypu, że kompozytor, to ktoś niezbyt zaradny życiowo. Ten stereotyp ma swoje korzenie w XIX-wiecznym sentymentalizmie; często wbrew faktom uważa się, że wielu wybitnych kompozytorów zakończyło żywot w nędzy. Zaskakująco wielu melomanów myśli, iż Mozart, Beethoven czy Chopin klepali biedę. Podobnie sądzi się o innym wspaniałym twórcy Johannie Sebastianie Bachu. Opinia, że Bach żył w niedostatku, wynika z faktu, iż miał on bardzo liczną rodzinę, a to zazwyczaj kojarzy się z brakiem pieniędzy. Tymczasem owo przekonanie nie jest zgodne z prawdą choć Johann Sebastian rzeczywiście miał wyjątkowo liczne potomstwo (nawet jak na ówczesne standardy), doczekał się bowiem aż dzieci, to jednak bynajmniej nie był człowiekiem biednym! Bacha uważa się całkowicie słusznie za kompozytora największego z największych, za prawdziwego cesarza wśród muzyków. Oczywiście tworzenie rankingu w sztuce jest wysoce ryzykowne, nie powinniśmy zajmować się rozważaniem, kto jest większy - Bach, Mozart czy Beethoven. Każdy dobry kompozytor jest niepowtarzalny, każdego cenimy za inne wartości. Siłą muzyki Bacha jest jej doskonałość, zarówno w konstrukcji, jak i w wyrazie. W istocie - ani przedtem, ani potem nie pojawił się twórca, który potrafił równie mistrzowsko łączyć pierwiastek intelektualny z emocjonalnym, innymi słowy tworzyć muzykę jednocześnie tak logiczną i tak uczuciową, i to w takiej ilości (pozostawił ponad 1000 utworów)!. Stefan Kisielewski, kompozytor i pisarz, autor znakomitego Gwiazdozbioru muzycznego, sformułował bardzo cenne spostrzeżenie: Nie ma na świecie kompozytora, który wdrapując się mozolnie na szczyty

5 doskonałości muzycznej nie powiedziałby sobie w pewnym momencie: Bach był tam już dawno przede mną! 3. Być może geniusz Bacha wynikał z faktu, iż pochodził z rodu o muzycznych korzeniach liczni przodkowie i potomkowie nazwiskiem Bach zajmowali się muzyką; w ojczystej Turyngii (kraj położony w środkowych Niemczech) nazwisko to stało się wręcz synonimem słowa muzyk. Artystyczne uzdolnienia, przechodzące w genach z ojca na syna, skumulowały się i eksplodowały wręcz w osobie lipskiego Kantora. Ale muzyczne korzenie nie zawsze tłumaczą pojawienie się geniuszu wszak wielki rywal i rówieśnik Bacha, Georg Friedrich Haendel pochodził z rodziny zupełnie pozbawionej wrażliwości na dźwięki 4. Z pewnością umiłowanie muzyki, którą Bachowie parali się od pokoleń, przyspieszyło rozwój talentu Johanna Sebastiana. Z kolei fakt, że rodzice osierocili go dość wcześnie, pozostawiając 10-letniego chłopca pod opieką starszego brata Christopha, wymusił na nim życiową zaradność i odporność na niepowodzenia. Mając 15 lat opuszcza przepełniony dom brata i udaje się wraz ze szkolnym kolegą do Lüneburga, gdzie mieli nadzieję dostać się do znakomitego chóru katedralnego. Ponieważ młodzieńców nie było stać na opłacenie dyliżansu, udali się w podróż... pieszo, prawie 400 kilometrów! Dorastając w muzycznej atmosferze bardzo szybko przyswoił on sobie podstawy sztuki dźwięków. W wieku niespełna 20 lat był na tyle dobrze wykształconym artystą i znawcą organów, że z powodzeniem ubiegał się o niezłe posady. Jako muzyk był bardzo obowiązkowy i odpowiedzialny, starał się wkładać w pracę cały swój talent. Nie zawsze było to doceniane kiedy piastował stanowisko organisty w kościele pw. św. Bonifacego w Arnstadt, zarzucono mu... zbytnią wirtuozerię, komplikowanie aranżowanych partii i wybujałe improwizacje. Pastorowi w Arnstadt nie spodobało się też na pewno to, że jego organista samowolne przedłużył sobie urlop o 3 miesiące warto dodać, że młody Bach nie spędził go na hulance czy słodkim lenistwie, lecz na pobycie w Lubece, gdzie przysłuchiwał się Buxtehudemu, słynnemu wówczas kompozytorowi. Legendarna niestrudzona aktywność kompozytora, mająca niewątpliwie swoje korzenie w protestanckim kulcie pracy, dość wcześnie przyniosła owoce w wieku 22 lat był on na tyle zabezpieczony finansowo, że mógł sobie pozwolić na ożenek. Wybranką jego serca była Maria Barbara... Bach, daleka kuzynka 5. Kolejne posady zmieniały się co kilka lat, w zasadzie jednak Bach nie wyjeżdżał poza obręb środkowych Niemiec. Nie zawsze rozstawał się z pracodawcami w zgodnej atmosferze, na przykład z Mühlhausen wyjechał zniechęcony do ograniczonych horyzontów tamtejszych władz, którym nie w smak była... nadmierna kreatywność i inwencja twórcza kompozytora. Udał się wtedy do Weimaru, słynnego miasta położonego 80 kilometrów od Lipska sto lat później zasłynie 3 Por. S. Kisielewski, Gwiazdozbiór muzyczny tom 1, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1958, str Ojciec G.F.Haendla pragnął, aby jego syn został prawnikiem; próbował zniechęcić go do muzyki, a nawet zabraniał jej uprawiania. Na szczęście jego wysiłki pozostały bezowocne. 5 Małżeństwo osób noszących to samo nazwisko nie było niczym szczególnym w środkowych i południowych Niemczech, zwłaszcza w regionach wiejskich. Zdarzały się nawet związki pomiędzy kuzynami II stopnia (czyli ludźmi posiadającymi wspólnego pradziadka).

6 ono tym, że zamieszkał w nim Johann Wolfgang von Goethe, a po nim Arthur Schopenhauer i Franz Liszt. W Weimarze Bach był jednym z tłumu służących na groteskowym dworze księcia Wilhelma Ernesta Wettina (dalekiego krewnego panującego w tym samym czasie króla Augusta II Mocnego), którego napuszony ceremoniał zabawnie kontrastował z wiejską atmosferą zapadłej mieściny, jaką był wtedy Weimar. Choć warunki finansowe były tam całkiem niezłe, kompozytor niezbyt dobrze dogadywał się z księciem. Gdy zaś otrzymał propozycję objęcia stanowiska nadwornego kapelmistrza w Köthen (za pensję wyższą o 30%) i złożył wymówienie Wilhelmowi Ernestowi, ten... wtrącił go do więzienia, za zbyt natarczywe domaganie się zwolnienia. I tak Johann Sebastian po raz pierwszy (choć nie ostatni) trafia za kratki, gdzie spędził cały miesiąc. Pozbawiony wolności, robi to, czego można się spodziewać po protestanckim kompozytorze: składa prośbę o papier i tworzy w więzieniu cykl utworów chorałowych Orgelbüchlein. Książę Wilhelm nie mógł jednak trzymać Bacha w nieskończoność, w końcu wypuścił go niechętnie i kompozytor wyjechał do Köthen, gdzie spędził kilka wspaniałych lat. Dwór księcia Leopolda von Anhalt Köthen był kalwiński, tak więc kapelmistrz nie musiał komponować muzyki do nabożeństw 6. Jego obowiązki sprowadzały się do pisania utworów dla przyjemności Jego Książęcej Mości oraz prowadzenia orkiestry. Wspaniała atmosfera i swoboda czasowa sprzyjały twórczemu natchnieniu z tego właśnie okresu pochodzą Koncerty brandenburskie i potężny cykl Das Wohltemperierte Klavier. Niestety, idylla zakończyła się, gdy w 1720 roku nieoczekiwanie zmarła pierwsza żona Bacha, zostawiając go z czwórką dzieci (pozostała trójka zmarła w niemowlęctwie). Kompozytor stracił grunt pod nogami Maria Barbara zajmowała się prowadzeniem domu i wychowaniem potomstwa, doglądała również rodzinnych finansów, zwalniając męża z wielu trosk 7. Jej miejsce zajęła po roku Anna Magdalena Wülcken, uzdolniona muzycznie córka miejskiego trębacza. Rodzina przeniosła się wówczas do Lipska Bach potrzebował nowej posady, lepiej płatnej, ponadto zatęsknił do muzyki kościelnej, której w Köthen nie mógł uprawiać. W roku 1723 kompozytor osiadł w Lipsku, drugim (po stołecznym Dreźnie) mieście pięknej Saksonii podejmując obowiązki kantora w kościele św. Tomasza. Otrzymywał tam dużo wyższą pensję, ale też i dużo większe były wymagania stawiane kantorowi. Musiał on koordynować działalność artystyczną czterech miejskich kościołów angażować muzyków, prowadzić orkiestrę, zajmować się kształceniem ponad 150 uczniów sławnej Thomasschule 8 i wreszcie komponować muzykę, która miałaby skłaniać do pobożności. Oznaczało to konieczność pisania kantaty na 6 W wyznaniu ewangelicko-reformowanym (kalwińskim) liturgia obejmuje muzykę w formie jednogłosowych chorałów, wykonywanych a cappella (bez instrumentów czy organów), w przeciwieństwie do kościoła protestanckiego, w którym oprawa muzyczna jest bardzo rozwinięta. 7 Legenda głosi, że Bach powierzał pierwszej żonie załatwianie wszelkich spraw związanych z pieniędzmi, m.in. wydatków, a nawet umów. Kiedy po pogrzebie do kompozytora przyszli grabarze, aby się rozliczyć za pochówek, Bach tonąc we łzach odruchowo odesłał ich... do zmarłej właśnie żony. Wydaje się jednak, że nie jest to prawdopodobne, w tego rodzaju legendy obfitowały sentymentalne czasy romantyzmu. 8 Oznaczało to nie tylko uczenie chłopców, ale także i pilnowane ich po zajęciach, a nawet budzenie - codziennie o 4 rano. Było to o tyle łatwiejsze, że Bach w tym samym budynku. Modlitwa wieczorna miała miejsce o 21.

7 każdą niedzielę w sumie nazbierało się ich ponad 260, wystarczyło na 5 lat! Poza tym z upodobaniem opiekował się chórem Collegium Musicum, założonym przez Georga Philipa Telemanna, i z powodzeniem dbał o jego wysoki poziom. Takie były codzienne powinności lipskiego kantora, a przecież dochodziły jeszcze święta i uroczystości... Biorąc pod uwagę listę zobowiązań Johanna Sebastiana, trudno uwierzyć, że zdołał się on nie tylko wywiązywać ze wszystkiego, ale wzbogacił swój twórczy dorobek o kilkaset pozycji. Kiedy w 1733 roku umiera elektor (władca) Saksonii, którego Polacy pamiętają jako króla Augusta Mocnego, Bach postanawia wkraść się w łaski jego następcy i komponuje Wielką Mszę h-moll. To rzeczywiście wielka msza, trwa bowiem ok. 3 godzin, ponadto jest to bezsprzecznie szczytowe osiągnięcie w dziedzinie muzyki liturgicznej i najwspanialsze religijne dzieło kompozytora. Co ciekawe Bach, będąc protestantem, pragnął zwrócić na siebie uwagę katolickiego władcy 9, dlatego stworzył dzieło niejako ponad wyznaniowymi podziałami Niestety, wykraczając poza liturgiczne ramy, kompozytor praktycznie uniemożliwił wykonanie Mszy a szkoda. Król August III był prawdziwym koneserem sztuki, z pewnością doceniłby kunszt i doskonałość dzieła 10. Zdumiewająca produktywność Johanna Sebastiana nie przeszkadzała mu prowadzić ożywione i pełne ciepła życie rodzinne. Z Anną Magdaleną miał 13 dzieci, zajmował się nimi, gdy tylko mógł, wprowadzał we wspaniały świat dźwięków. Był znakomitym nauczycielem, czterech jego synów zostało słynnymi później kompozytorami, muzyką zajmowała się także córka Dorothea. Żona także muzykowała (powstało dla niej kilka utworów), poza tym przepisywała mężowi rękopisy, pomagała też przygotowywać papier nutowy oraz pióra do pisania. Była przy tym znakomitą gospodynią domową, mimo rozlicznych obowiązków potrafiła zapewnić mężowi spokój i harmonię. Bach wstawał bardzo wcześnie, około 4 nad ranem, jeszcze w jedwabnym szlafroku (przebierał się weń natychmiast po powrocie z pracy i po przebudzeniu) pił kilka filiżanek kawy. Uwielbiał ten napój, na jego cześć skomponował nawet Kantatę o kawie której wersję baletową ujrzymy na estradzie Filharmonii. W nielicznych wolnych chwilach palił jedną z kilkunastu porcelanowych fajek (ojczysta Saksonia była europejskim centrum wytwarzania porcelany), czytał książki (miał ich kilka tysięcy!) i siedział na solidnych krzesłach, obitych czarną, błyszczącą skórą. Duże dochody pozwoliły na kupno drogich, srebrnych zastaw i naczyń, z których jadła cała liczna rodzina Bacha. Często muzykowano kompozytor posiadał kilka klawesynów, skrzypiec, altówek i wiolonczel; mógł bez trudu wyposażyć małą orkiestrę! W późniejszych latach nie rozstawał się 9 Panujący w Saksonii Wettinowie po reformacji przyjęli protestantyzm, ale kiedy elektor Fryderyk August został wybrany królem Polski (jako August II), zmienił wyznanie na katolicyzm. Jego syn, August III, był żarliwie religijny. 10 O królu polskim, Auguście III wciąż świadczą nieprzychylne opinie i komentarze. Powszechnie wiadomo, iż był władcą leniwym, gnuśnym, zainteresowanym jedynie jedzeniem, polowaniami i zabawą. Nic bardziej mylnego August III był wyjątkowo pracowitym królem, sprawom państwowym poświęcał 8 godzin dziennie (począwszy od... 3 rano!), do tego miał znakomity gust i wybornie znał się na muzyce. To on zorganizował operę w Warszawie, w której spektakle odbywały się w każdy weekend, ponadto przebudował miasto, aby było wizytówką potężnej terytorialnie Rzeczypospolitej. Większość owych złych opinii sfabrykował król pruski, Fryderyk Wielki, który toczył z Augustem wojnę siedmioletnią. Zadziwiające, że powielali je później polscy historycy i pisarze.

8 laseczką o srebrnej główce; siedząc w fotelu z fajeczką i szklanką koniaku wyglądał zapewne bardzo nobliwie. Johann Sebastian Bach ciężko pracował przez całe życie, nierzadko przy wątłym świetle świec, dlatego na starość dotknęła go ślepota. Poza tym w muzyce nastąpiła zmiana stylów jego muzyką przestano się interesować, nawet synowie zaczęli określać ojca mianem stare koronki - co symbolizowało fakt, iż utwory Bacha nie są modne... Co prawda podróż do Berlina (którą odbył jeszcze przed utratą wzroku) przyniosła kompozytorowi uznanie ze strony króla Prus, była to jednak sytuacja wyjątkowa. Po powrocie zdecydował się na operację oczu co było niesłychanym aktem odwagi w czasach, w których nie znano znieczulenia ani zasad higieny. Bach przeżył operację, ale wzroku nie odzyskał. Zmarł pół roku później, a jego pochówek nie zainteresował nawet władz miasta Lipska. Wielka, ponadczasowa muzyka Bacha odeszła wraz ze swoim twórcą, na przestrzeni 80 lat po śmierci kompozytora poznali ją nieliczni (m.in. Mozart, który odnalazł manuskrypty w bibliotece cesarskiej w Wiedniu). Dopiero w roku 1829 nastąpił wspaniały powrót dzieła Bacha, za sprawą młodego Felixa Mendelssohna, który przypadkiem odkrył rękopis Pasji wg św. Mateusza i zorganizował jej wykonanie. Od tamtej pory muzyka Kantora z Lipska jest bez wątpienia najcenniejszą spuścizną muzycznego wszechświata. Słuchając dziś wspaniałych dzieł Antonia Vivaldiego i Johanna Sebastiana Bacha możemy podziwiać ich niezwykły uniwersalizm zauważmy, że nawet zmiana instrumentarium w najmniejszy sposób nie wpływa na obecne w nich piękno. A połączenie choreografii z dźwiękami muzyki Bacha pozwoli usłyszeć je w nowy, nieznany sposób. Zanurzmy się w nich zatem! Maciej Jabłoński