Zasoby Instytutu Pamięci Narodowej w badaniach genealogicznych

Transkrypt

1 Zasoby Instytutu Pamięci Narodowej w badaniach genealogicznych

2 Instytut Pamięci Narodowej GENEZA

3 Instytut Pamięci Narodowej Powołany do życia ustawą z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, faktycznie zorganizowany w 2000 r., zastąpił Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytut Pamięci Narodowej (pierwotnie, zgodnie z ustawą z dnia 6 kwietnia 1984 r. Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce Instytut Pamięci Narodowej), wywodzącą się od utworzonej w Krakowie w styczniu 1945 r. Komisji dla Badania Zbrodni Niemiecko-Hitlerowskich w Oświęcimiu.

4 Instytut Pamięci Narodowej MISJA

5 Instytut Pamięci Narodowej MISJA Ustawę o Instytucie Pamięci Narodowej uchwalono mając na względzie: zachowanie pamięci o ogromie ofiar, strat i szkód poniesionych przez Naród Polski w latach II wojny światowej i po jej zakończeniu, patriotyczne tradycje zmagań Narodu Polskiego z okupantami, nazizmem i komunizmem, czyny obywateli dokonywane na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i w obronie wolności oraz godności ludzkiej,

6 Instytut Pamięci Narodowej MISJA (c.d.) obowiązek ścigania zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i zbrodni wojennych, a także powinność zadośćuczynienia przez nasze państwo wszystkim pokrzywdzonym przez państwo łamiące prawa człowieka, jako wyraz przekonania, że żadne bezprawne działania państwa przeciwko obywatelom nie mogą być chronione tajemnicą ani nie mogą ulec zapomnieniu. preambuła do ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej

7 Instytut Pamięci Narodowej FUNKCJE

8 Instytut Pamięci Narodowej FUNKCJE śledcze realizowane przez pion ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiem lustracyjne realizowane przez pion lustracyjny edukacyjne realizowane przez pion edukacyjny oraz pion archiwalny archiwalne realizowane przez pion archiwalny

9 Instytut Pamięci Narodowej FUNKCJE EDUKACYJNE (art. 53 ustawy o IPN) Instytut Pamięci Narodowej: informuje społeczeństwo o strukturach i metodach działania instytucji, w ramach których zostały popełnione zbrodnie przeciwko Narodowi Polskiemu, oraz informuje o strukturach, obsadzie personalnej i sposobach działania organów bezpieczeństwa państwa; prowadzi badania naukowe nad najnowszą historią Polski, a także udostępnia zgromadzone dokumenty innym placówkom naukowym i osobom w celu prowadzenia takich badań, z zachowaniem warunków określonych w ustawie; udziela informacji na temat zgromadzonych dokumentów oraz publikuje wydawnictwa naukowe i popularnonaukowe, w tym inwentarze archiwalne; upowszechnia w kraju i za granicą wyniki swojej pracy oraz badań innych instytucji, organizacji i osób nad problematyką stanowiącą przedmiot jego działania; prowadzi działalność edukacyjną, wystawienniczą i wydawniczą; formułuje wnioski dotyczące edukacji historycznej; ogłasza coroczne konkursy na finansowanie przez Instytut Pamięci badań naukowych nad najnowszą historią Polski.

10 GROMADZENIE

11 Instytut Pamięci Narodowej gromadzi, ewidencjonuje, przechowuje, opracowuje, zabezpiecza i udostępnia dokumenty zbrodni oraz dokumenty ukazujące fakty i okoliczności dotyczące losów Narodu Polskiego w latach i informujące o poniesionych ofiarach i wyrządzonych szkodach [ ]. art. 29 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej

12 Przekazaniu do zasobu archiwalnego Instytutu Pamięci Narodowej podlegają dokumenty wytworzone i zgromadzone przez: komunistyczne organy bezpieczeństwa państwa (cywilne do 31 lipca 1990 r. oraz wojskowe do 31 grudnia 1990 r.) organy więziennictwa (dokumenty dotyczące osadzonych z motywów politycznych)

13 cywilne i wojskowe organy wymiaru sprawiedliwości prokuratury i sądy (dokumenty dotyczące osób represjonowanych z motywów politycznych) PPR i PZPR w zakresie dotyczącym funkcjonowania organów bezpieczeństwa państwa (kopie dokumentów) akta postępowań lustracyjnych i inne dokumenty zawierające informacje z zakresu działania IPN

14 STAN ZASOBU

15 Ogólny stan zasobu archiwalnego: ,11 mb dokumentów fotografii mikrofilmów i mikrofisz filmów nagrań dźwiękowych dane nie uwzględniają zawartości tzw. zbioru wyodrębnionego (art. 39 ustawy o IPN)

16 dokumenty cywilnych organów bezpieczeństwa państwa (operacyjne, analityczne, ewidencyjne i osobowe) ,96 mb dokumenty cywilnych organów bezpieczeństwa państwa (paszportowe) ,45 mb dokumenty wojskowych organów bezpieczeństwa państwa (operacyjne, analityczne, ewidencyjne i osobowe) 4.378,81 mb dokumenty organów więziennictwa 1.064,67 mb

17 dokumenty prokuratur i sądów powszechnych 1.888,54 mb dokumenty prokuratur i sądów wojskowych 191,66 mb dokumenty i kopie dokumentów przekazane przez archiwa państwowe 606,91 mb dokumenty Głównej i okręgowych komisji badania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 2.627,47 mb dary osób prywatnych 323,64 mb

18 Cywilne organy bezpieczeństwa [32%] Cywilne organy bezpieczeństwa (dokumentacja paszportowa) [56%] Wojskowe organy bezpieczeństwa [5%] Prokuratury i sądy powszechne [2%] Prokuratury i sądy wojskowe [>1%] Więziennictwo [>2%] Dokumenty i kopie dokumentów przekazane przez archiwa państwowe [1%] Dokumenty Głównej i okręgowych komisji badania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu [3%] Dary osób prywatnych [>1%]

19 WYKORZYSTANIE DO BADAŃ NAUKOWYCH

20 Zapewnienie badaczom dostępu do dokumentów zgromadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej stanowi realizację określonej w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wolności słowa oraz wolności badań naukowych i ogłaszania ich wyników. Przepisy umożliwiają badaczom niemal nieograniczony dostęp do zgromadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej dokumentów.

21 Mimo coraz szerszej wiedzy na temat zawartości archiwów IPN dyskusja ta [nad wykorzystaniem zasobów archiwalnych] w odbiorze społecznym nadal jest postrzegana głównie przez pryzmat tak zwanych teczek osobowych źródeł informacji bezpieki [ ]. Takie ujęcie problemu stwarza dwa niebezpieczeństwa. Po pierwsze stwarza w opinii publicznej mylne wrażenie, jakoby zasób IPN składał się niemal wyłącznie z tego typu materiałów, po drugie spycha na dalszy plan refleksję nad kwestią wykorzystania innych rodzajów przechowywanych tam źródeł. dr hab. Zdzisław Zblewski, Uniwersytet Jagielloński Kilka uwag o wykorzystywaniu zbiorów archiwalnych IPN w badaniach nad najnowszymi dziejami Polski [w:] Archiwalia komunistycznego aparatu represji zagadnienia źródłoznawcze, red. F. Musiał (Kraków 2012)

22 Kierunki badawcze

23 Kierunki badawcze struktury i metody działań aparatu represji życie polityczne w PRL życie społeczne w PRL dzieje gospodarki w PRL kultura, nauka i sport w PRL nie tylko PRL II wojna światowa, II RP biografistyka

24 Kierunki badawcze badania genealogiczne

25 Kierunki badawcze badania genealogiczne Genealogia nauka pomocnicza historii o stosunkach pokrewieństwa między ludźmi, służy przede wszystkim biografistyce. Genealogia zajmuje się ustalaniem filiacji i koicji oraz określaniem dat narodzin, ślubów i zgonów. Encyklopedia PWN

26 Jednym z najistotniejszych aspektów działań operacyjnych aparatu represji było tzw. ustalanie informacji o osobach objętych operacyjnym zainteresowaniem, czyli zbieranie i weryfikowanie danych osobowych, informacji o pochodzeniu, związkach rodzinnych (krewnych i powinowatych) oraz innych danych uznawanych za przydatne, a służących zbudowaniu portretu psychologicznego, czy rozpoznaniu możliwości współpracy albo zagrożenia ze strony danej osoby.

27 Informacje przydatne do prowadzenia badań genealogicznych odnaleźć można zarówno w dokumentach operacyjnych i analitycznych, czy osobowych organów bezpieczeństwa, jak i w dokumentach wytworzonych i zgromadzonych przez prokuratury i sądy, powszechne i wojskowe, a także w dokumentach paszportowych i tzw. aktach osobowych cudzoziemców (AOC).

28 Jak skorzystać? art. 36 ust. 1 pkt 2 ustawy o IPN: Dokumenty zgromadzone przez Instytut Pamięci Narodowej udostępnia się w celu prowadzenia badań naukowych.

29 Udostępnianie dokumentów w celu prowadzenia badań naukowych wymogi formalne: wniosek powinien zostać skierowany do dyrektora oddziału Instytutu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy; wniosek powinien zawierać dane i adres zamieszkania wnioskodawcy, dane dotyczące jego dokumentu tożsamości, dane ułatwiające odnalezienie dokumentów, wskazanie tematu prowadzonych badań oraz rekomendację pracownika naukowego uprawnionego do prowadzenia badań naukowych w dyscyplinach nauk humanistycznych, społecznych, gospodarki lub prawa (w przypadku osób niebędących takimi pracownikami)

30 Instytut Pamięci Narodowej jest jedyną instytucją archiwalną w Polsce, która z mocy prawa zobowiązana jest do sprowadzania żądanych przez badaczy dokumentów i udostępniania ich w jednostkach Instytutu właściwych ze względu na miejsce zamieszkania badaczy.

31 Informacje dotyczące udostępniania dokumentów przez Instytut Pamięci Narodowej dostępne są na stronie

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42 Udostępnianie dokumentów w celu prowadzenia badań naukowych art. 36 ust. 4b ustawy o IPN: Osoby, które korzystają z dokumentów w celu prowadzenia badań naukowych mają prawo do uzyskiwania, na wniosek, informacji ze znajdujących się w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej zbiorów danych, rejestrów i kartotek organów bezpieczeństwa państwa, w tym dotyczących tożsamości tajnych informatorów lub pomocników przy operacyjnym zdobywaniu informacji.

43 Udostępnianie dokumentów w celu prowadzenia badań naukowych art. 36 ust. 4a ustawy o IPN: Dokumenty, których sygnatury są znane i których odnalezienie nie wymaga dodatkowych kwerend, udostępnia się w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku.

44 Udostępnianie dokumentów w celu prowadzenia badań naukowych art. 36 ust. 5 ustawy o IPN: Podmioty, które złożyły wniosek i którym dokumenty zostały udostępnione, ponoszą odpowiedzialność prawną za sposób ich wykorzystania, o czym należy je poinformować na piśmie.

45 ZASOBY CYFROWE

46 Zasoby cyfrowe IPN

47 Zasoby cyfrowe IPN

48 Zasoby cyfrowe IPN

49 Zasoby cyfrowe IPN

50 Zasoby cyfrowe IPN

51 Zasoby cyfrowe IPN

52 Zasoby cyfrowe IPN

53 Zasoby cyfrowe IPN

54 Zasoby cyfrowe IPN

55 Zasoby cyfrowe IPN

56 Zasoby cyfrowe IPN

57 Zasoby cyfrowe IPN

58 Zasoby cyfrowe IPN

59 Dziękuję za uwagę