Stowarzyszenie Filmowców Polskich 2014

Transkrypt

1

2 Stowarzyszenie Filmowców Polskich 2014 Dane adresowe Stowarzyszenie Filmowców Polskich ul. Krakowskie Przedmieście Warszawa tel.: (48) / 50 (48) faks: (48) biuro@sfp.org.pl Zarząd Główny Prezesi Honorowi SFP Jerzy Kawalerowicz Janusz Majewski Andrzej Wajda Prezes Jacek Bromski Wiceprezesi Janusz Chodnikiewicz Janusz Kijowski Skarbnik Michał Kwieciński Członkowie Zarządu Witold Adamek Filip Bajon Witold Giersz Dorota Lamparska Juliusz Machulski Marcin Pieczonka Allan Starski oraz Marek Serafiński Sekcja Filmu Animowanego (Przewodniczący) Jerzy Kucia Sekcja Filmu Animowanego (Wiceprzewodniczący) Marek Drążewski Sekcja Filmu Dokumentalnego (Przewodniczący) Paweł Kędzierski Sekcja Filmu Dokumentalnego (Wiceprzewodniczący) Krzysztof Magowski Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) Witold Będkowski Sekcja Telewizyjna (Wiceprzewodniczący) Janina Dybowska-Person Koło Charakteryzatorów (Przewodnicząca) Andrzej Wojnach Koło Cyfrowych Form Filmowych (Przewodniczący) Ryszard Janikowski Koło Kaskaderów (Przewodniczący) Michał Wnuk Koło Młodych (Przewodniczący) Barbara Hollender Koło Piśmiennictwa (Przewodnicząca) Michał Kwieciński Koło Producentów (Przewodniczący) Andrzej Jasiewicz Koło Realizatorów Filmów dla Dzieci i Młodzieży (Przewodniczący) Michał Żarnecki Koło Reżyserów Dźwięku (Przewodniczący) Maciej Karpiński Koło Scenarzystów (Przewodniczący) Andrzej Haliński Koło Scenografów (Przewodniczący) Krzysztof Wierzbiański Koło Seniora (Przewodniczący) Tomasz Dettloff Oddział Krakowski (Przewodniczący) Zbigniew Żmudzki Oddział Łódzki (Przewodniczący) Andrzej Rafał Waltenberger Oddział Wrocławski (Przewodniczący) Sąd Koleżeński Przewodniczący Marek Piestrak Sekretarz Beata Matuszczak Członkowie Grażyna Banaszkiewicz Henryk Bielski Marcin Ehrlich Barbara Kosidowska Magdalena Łazarkiewicz Tomasz Miernowski Jan Purzycki Andrzej Sołtysik Andrzej Stachecki Piotr Wojciechowski Komisja Rewizyjna Przewodnicząca Urszula Wolska Wiceprzewodnicząca Ewa Jastrzębska Sekretarz Łukasz Mańczyk Członkowie Zbigniew Domagalski Irena Strzałkowska Tekst: Anna Wróblewska Projekt i skład: Paweł Gładoch Współpraca: Grzegorz Wojtowicz, Julia Michałowska Tłumaczenie: Caryl Speed Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Stowarzyszenia Filmowców Polskich

3 Krótki przewodnik po SFP Po co kino w ogóle robić? By zawiadomić innych, że istniejemy. Pokazać, że jest taki kraj, jak Polska. Jak żyją tu ludzie. Nikt za nas tego nie zrobi. Andrzej Wajda

4 Jezioro, reż. Jacek Piotr Bławut Jr., fot. Studio Munka SFP Kino mówi Przypomnijmy słowa prezesa Andrzeja Wajdy: Kino mówi prawdę. O naszej historii, o teraźniejszości, o tym, skąd jesteśmy i dlaczego tak wygląda współczesna Polska. Jaka jest dzisiaj rola stowarzyszenia twórczego? Na to pytanie musieli odpowiedzieć sobie twórcy, członkowie Stowarzyszenia Filmowców Polskich, największej organizacji skupiającej profesjonalistów z branży filmowej. Po co nam dzisiaj, kiedy mamy wolność słowa i rynku, organizacja, która działa w naszym imieniu? SFP istnieje od 1966 roku. Jego prezesami byli, jak do tej pory: Jerzy Kawalerowicz, Andrzej Wajda, Janusz Majewski, Jerzy Domaradzki, Jan Kidawa-Błoński, a od 1996 roku funkcję tę sprawuje Jacek Bromski. W czasach PRL-u rola SFP była jasna: trzeba było chronić twórców i ich dzieła przed cenzurą, nierzadko przekonywać władzę, aby dopuściła filmy na ekrany czy wręcz zdjęła je z półek, często chronić samych filmowców i ich prawo do wolności. Ale nie tylko. Dzisiaj nie oglądalibyśmy historycznych relacji ze Stoczni Gdańskiej z roku 1980, gdyby nie nasz upór. W imieniu Stowarzyszenia Filmowców Polskich pertraktowałem z władzą, by zgodziła się, wydarzenia te już wtedy wiadomo, że historyczne rejestrowane były naszymi kamerami wspomina Andrzej Wajda. Symptomatyczne było to, że my, twórcy filmowi, weszliśmy na salę obrad Stoczni Lenina, natomiast telewizję robotnicy wyprosili za drzwi bo telewizja kłamie, a kino mówi prawdę. Dzisiaj nie ma półek, a Solidarność jest związkiem zawodowym jak każdy inny. Nikt nie broni robić nam filmów o czym chcemy i jakim językiem chcemy. Czy to znaczy, że jest łatwiej? I tak, i nie. Władza komunistyczna wzięła sobie głęboko do serca myśl Lenina, że najważniejszą ze sztuk jest dla nas kino. Takich nakładów na kinematografię, na filmy i na instytucje zajmujące się upowszechnianiem kultury filmowej już nie będzie. Rzeczywistość się zmieniła: kulturowa, polityczna, gospodarcza, technologiczna. Polskie kino stało się częścią europejskiej kinematografii i tak jak ona przeżywa swoje lepsze i gorsze chwile. Lepsze, bo od 2005 roku obowiązuje w Polsce Ustawa o kinematografii, wywalczona zresztą, o czym nie wolno zapominać, w dużej mierze za sprawą determinacji członków i kierownictwa Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Gorsze, bo kino europejskie ciężko walczy o zachowanie swojego miejsca na ekranach, 2 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 3

5 Odwiedziny, reż. Matej Bobrik, fot. Studio Munka SFP zdominowanych przez globalny przemysł Hollywood. Polska Ustawa uważana jest w Europie za modelową, ale to nie znaczy, że sytuacja polskiego przemysłu filmowego jest komfortowa. Nadal płacimy skutki transformacji ustrojowej, zmagamy się z brakami prawnymi, z niedostosowaniem prawa audiowizualnego do nowych technologii, a co za tym idzie z piractwem, a wiele osób, zwłaszcza starszych, z trudem radzi sobie z problemami dnia codziennego, z niedostatecznymi dochodami. Filmowcy, dysponujący nieporównywalnie mniejszymi środkami niż ich zachodni koledzy, muszą konkurować z zalewem amerykańskiej produkcji na małych i dużych ekranach. Radzą sobie zresztą z tym znakomicie Polska należy do krajów z największym w Europie odsetkiem obywateli chodzących do kina na rodzime filmy. Choć nie można go porównywać ze złotymi latami 60. czy 70. Walka o widza, o jego miłość i lojalność, to walka równie trudna, co 40 lat temu o wolność wypowiedzi. Przypomnijmy słowa prezesa Andrzeja Wajdy: Kino mówi prawdę. O naszej historii, o teraźniejszości, o tym, skąd jesteśmy i dlaczego tak wygląda współczesna Polska. To trudne i odpowiedzialne zadanie kino, ze swoim długim, dziesiątki lat trwającym żywotem, musi wykazać się uniwersalnym przekazem i ponadczasowym językiem. I na tym dzisiaj polega główne zadanie Stowarzyszenia aby tworzyć warunki do rozwoju polskiego filmu, a jego członków otaczać opieką, na jaką zasługują. Dzisiaj SFP, jako pierwsza polska organizacja twórcza, może pochwalić się certyfikatem jakości ISO 9001:2008. Jeszcze ważniejszy certyfikat wystawia SFP środowisko, które za każdym razem, kiedy zbiera się Walny Zjazd, udziela Zarządowi absolutorium i powierza mu prowadzenie najtrudniejszych spraw i przedsięwzięć. To kapitał, który procentuje. 4 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 5

6 Krótki przewodnik po SFP od lewej: Jacek Bromski, fot. Kino Świat / Janusz Majewski, Andrzej Wajda, fot. Kuba Kiljan / Jerzy Kawalerowicz, fot. SFP Ludzie Stowarzyszenie Filmowców Polskich liczy dzisiaj około 2000 członków. Są to ludzie wszystkich zawodów filmowych reżyserzy, operatorzy, animatorzy, montażyści, scenarzyści, charakteryzatorzy, kostiumografowie, scenografowie, dekoratorzy wnętrz, kompozytorzy, reżyserzy, operatorzy i montażyści dźwięku, specjaliści od efektów specjalnych, kaskaderzy, aktorzy, kierownicy produkcji, producenci, pracownicy twórczy i techniczno-twórczy branży filmowej, krytycy i publicyści filmowi. Dlaczego zdecydowali się tworzyć społeczność pod szyldem SFP? W tej wielkiej twórczej rodzinie są założyciele Stowarzyszenia, którzy w 1966 roku zrozumieli, jak ważna jest siła wspólnoty i mówienie jednym głosem. Aż do końca lat 80. SFP było znaczącym partnerem w rozmowach z władzą komunistyczną, partnerem, z którym się liczono. Lata 90. stanowiły najtrudniejszy okres w życiu SFP. Środowisko rozproszyło się, ulotnił się dawny sens zrzeszania. Szybko okazało się, że wolny rynek i zdawkowy mecenat nad kulturą tworzą bariery do swobodnego rozwoju sztuki filmowej, która w całej Europie jest obiektem troski ze strony państwa. Przez 15 lat filmowcy zabiegali o nowe prawo filmowe, o Ustawę o kinematografii, którą udało się uchwalić dopiero w 2005 roku. Lata 90. przyniosły jednak znaczące zmiany w prawie autorskim, które miały okazać się przełomowe dla rozwoju Stowarzyszenia. Nowa ustawa o prawie autorskim z 1994 roku oraz wywalczone przez Stowarzyszenie i jego prezesa Jacka Bromskiego kolejne nowelizacje diametralnie zmieniły sytuację twórców filmowych. Do tej pory jedynie scenarzyści mogli liczyć na tantiemy wynagrodzenia z tytułu rozpowszechniania filmów, których scenariusze napisali. W wyniku tych zmian grono uprawnionych do tantiem zwiększyło się do wszystkich głównych twórców filmowych, m.in. reżysera, operatora a nawet scenografa i innych. W ostatnich latach widać zarówno gwałtowny rozwój wiedzy filmowej, jak wzrost zapotrzebowania na profesjonalną informację branżową. Stąd rosnące znaczenie mediów Stowarzyszenia, które przeszły zasadniczą ewolucję. 6 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 7

7 SFP otrzymało w 1995 roku licencję ministra kultury i stworzyło organizację zbiorowego zarządzania Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych, dzisiaj jedną z najsprawniej działających tego typu organizacji w Europie, przykład kompetencji i skuteczności w ochronie twórców. Na mocy nowelizacji prawa autorskiego w 2000 roku za wypłatę tantiem stał się odpowiedzialny użytkownik (np. nadawca, właściciel kina), a nie producent, co w sposób znaczący wpłynęło na działalność ZAPA i sytuację twórców. Dzięki tym działaniom SFP rozwinęło skrzydła. Zintensyfikowało działalność międzynarodową, promocyjną, informacyjną, budując wiedzę i zaplecze intelektualne, skutecznie walczyło o korzystne rozwiązania prawne. Z sukcesem, czego przykładami są przywołane wyżej ustawy. Z czasem zaczęła się także zmieniać struktura wiekowa i zawodowa członków SFP. Jedno z najbardziej aktywnych kół SFP tworzą Seniorzy, ludzie z wielkim dokonaniami, którzy regularnie spotykają się podczas comiesięcznych spotkań integracyjnych i filmowych. Ci ludzie chcą mieć realny wpływ na to, jak wygląda polskie kino. Co ciekawe jednak, na początku XXI wieku młodzi absolwenci szkół filmowych w Łodzi i Katowic reaktywowali Koło Młodych, rozumiejąc, że tylko mówienie jednym głosem i działanie w grupie pozwoli na skuteczną walkę o swoje prawa. Wielu z tych, co zakładali ponad 10 lat temu Koło, odniosło znaczące sukcesy, ma za sobą debiuty i ważne nagrody na festiwalach. Koło Młodych nadal jednak cieszy się niesłabnącą popularnością. W 2013 roku przyjęto do Stowarzyszenia blisko 80 osób, co oznacza, że co miesiąc kilku filmowców z sukcesem składa aplikację o przyjęcie w poczet członków SFP. To jedna z najbardziej rozwojowych organizacji filmowych w Europie, której udało się ożywić środowisko i skłonić je do działania. Członkowie są największą wartością Stowarzyszenia, dlatego opieka nad nimi i wspieranie ich jest jednym z głównych celów działalności organizacji. Dotyczy to przede wszystkim ludzi na początku drogi zawodowej, jak i osób w wieku starszym. Młodzi członkowie Stowarzyszenia mogą działać w strukturach Studia Munka, ubiegać się o stypendia twórcze, dzięki którym mają możliwość przygotowania w komfortowych warunkach swojego debiutu. Starsi skupieni w Kole Seniora co miesiąc pojawiają się na spotkaniach i projekcjach filmowych. Dla nich właśnie szczególnie istotna jest opieka medyczna i sanatoryjna, którą również wspomaga SFP. Czasem jednak okazuje się, że potrzebna jest bardziej zaawansowana pomoc, wówczas Zarząd Główny podejmuje decyzję o przyznaniu zapomogi. Rodzinom Zmarłych członków SFP również wypłacana jest zapomoga pośmiertna. Filmowcy, skupieni w organizacji, mają z racji różnego wieku i odmiennego typu zobowiązań zawodowych bardzo zróżnicowany dostęp do bieżącego repertuaru kinowego. Dla ludzi filmu kontakt z dobrym współczesnym kinem polskim, europejskim i światowym jest niezwykle ważny. Dlatego prowadzone przez SFP kino Kultura od lat jest miejscem organizacji replik najważniejszych polskich festiwali filmowych Krakowskiego Festiwalu Filmowego i Festiwalu Filmowego w Gdyni. Od kilku lat w Kulturze działa Dyskusyjny Klub Filmowy SFP, w ramach którego członkowie Stowarzyszenia spotykają się na projekcjach i dyskusjach. Te niezwykle żywe i twórcze spotkania stanowią wymierną wartość w życiu środowiska polskich filmowców. Mateusz Kościukiewicz, fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć (dalej KZ)/ Małgorzata Potocka, Radosław Piwowarski, fot. KZ / Jan Kidawa-Błoński, Jerzy Domaradzki, fot. SFP / Agnieszka Holland, fot. KZ / Marcin Dorociński, fot. KZ / Jerzy Stuhr, fot. KZ / Stanisław Jędryka, fot. KZ / Marta Kobierska, fot. KZ / Martin Scorsese, Jacek Bromski, fot. KZ 8 9

8 Dom Pracy Twórczej To było marzenie filmowców od wielu lat miejsce, które stwarzałoby warunki do spokojnej, kreatywnej pracy nad projektem, filmem, scenariuszem. Zarząd Główny SFP od dawna poszukiwał odpowiedniej lokalizacji na Dom Pracy Twórczej, który stałby się wymierną materialną wartością dla Stowarzyszenia. Celem poszukiwań okazał się przyjazny środowiskom twórczym Kazimierz Dolny. W 2013 roku SFP nabyło, na bardzo dobrych warunkach, słynny, zabytkowy budynek Starej Łaźni Miejskiej. Renowacja pod okiem konserwatora zabytków przywróciła Łaźni blask. Powstało miejsce pod każdym względem wyjątkowe, przyciągające uwagę charakterystycznym dla Kazimierza eklektycznym stylem. Warto wspomnieć, że projekt Starej Łaźni jest dziełem Jana Koszczyca- -Witkiewicza, wybitnego architekta reprezentującego szkołę monachijską. Staranna renowacja zachowała z zaniedbanego obiektu wszystko, co najpiękniejsze harmonijne wnętrza, ciekawe sklepienia czy dziedziniec, należący do najpiękniejszych w mieście. fot. Hubert Bakinowski / SFP Pokoje urządzono w sposób klasyczny, a jednocześnie komfortowy. Każdy z nich wyposażony jest w telewizor z DVD i Blu-ray a także podręczną biblioteczkę. Restauracja na parterze serwuje doskonałe dania kuchni polskiej i międzynarodowej, wzbogacone o produkty regionalne. Stara Łaźnia, położona z jednej strony w samym sercu miasteczka, a z drugiej nieco na uboczu, bliżej malowniczych wałów wiślanych, stwarza fantastyczne warunki i do pracy i do odpoczynku. Jednocześnie Stara Łaźnia stała się ważnym miejscem organizacji imprez kulturalnych w Kazimierzu Dolnym. Na tyłach budynku zamontowany został ekran, dzięki czemu powstało profesjonalne kino plenerowe. Od samego początku SFP stara się, aby obiekt spełniał ważną rolę w procesie upowszechniania kultury filmowej. Jednym z pierwszych wydarzeń Domu Pracy Twórczej była wystawa plakatów filmowych wybitnego grafika Andrzeja Pągowskiego. To miejsce, do którego chce się wracać. 10 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 11

9 Wiedza Pierwszym polskim filmowym portalem branżowym była strona internetowa Stowarzyszenia Filmowców Polskich, która kilka lat przed uchwaleniem Ustawy o kinematografii informowała środowisko filmowe o najważniejszych sprawach, wyzwaniach i wydarzeniach. W ostatnich latach widać zarówno gwałtowny rozwój wiedzy filmowej, jak wzrost zapotrzebowania na profesjonalną informację branżową. Stąd rosnące znaczenie mediów Stowarzyszenia, które w ostatnich latach przeszły zasadniczą ewolucję. Magazyn Filmowy SFP jako profesjonalny periodyk wydawany jest od 2007 roku. Przez pierwsze lata ukazywał się jako kwartalnik. Jego zadaniem było od samego początku wypełnianie luk w wiedzy filmowej, zwłaszcza praktycznej, a także rzetelne informowanie o działalności Stowarzyszenia. Szybko okazało się, że członkowie SFP chcą częstszego dostępu do informacji. W 2013 roku Magazyn... ukazywał się już jako dwumiesięcznik, natomiast od wiosny 2014 co miesiąc jako Magazyn Filmowy. Tematy numeru to zazwyczaj raporty, poruszające tematy, szczególnie istotne dla środowiska filmowego: mogą być to sprawy ważne dla poszczególnych grup zawodowych, ale także dla wszystkich, jak produkcja i źródła finansowania filmów, techniki promocji lub dystrybucji. Z inicjatywy prezesa SFP Jacka Bromskiego od 2008 roku Magazyn... przeprowadza wywiady z wybitnymi ludźmi filmu. W ten sposób powstaje fascynujący katalog wiedzy, którą mistrzowie dzielą się z młodszymi kolegami. Magazyn Filmowy dokumentuje bieżące życie festiwalowe w Polsce i na świecie, premiery polskich filmów, aktualny box office, nowinki techniczne, ważne wydarzenia branżowe, istotne zmiany w prawie i fakty z działalności instytucji publicznych, zamieszcza recenzje i omówienia książek, a także informuje o bieżącej działalności SFP. Redaktorem naczelnym miesięcznika jest Jerzy Armata, a z redakcją współpracują stale m.in.: Jerzy Płażewski, Barbara Hollender, ks. Andrzej Luter, Ola Salwa, Andrzej Bukowiecki, Krzysztof Kwiatkowski, Łukasz Maciejewski, Anna Wróblewska. W 2012 roku Stowarzyszenie uruchomiło serwis portalfilmowy.pl, dzisiaj znany jako Serwis Internetowy SFP Kształt portalu ewoluował przez ostatnie dwa lata, by ostatecznie przerodzić się fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć w profesjonalny, największy w Polsce portal branżowy poświęcony współczesnej kinematografii. Podobnie jak w przypadku Magazynu Filmowego, wyzwaniem okazało się uzupełnienie i usystematyzowanie rozproszonej wiedzy branżowej, niezwykle pożądanej przez filmowców. Dzisiaj to jedno z najważniejszych źródeł wiedzy filmowej w Polsce. Dokumentuje produkcję filmową, polskie premiery, zamieszcza artykuły o najważniejszych sprawach branży. Czytelnicy serwisu na bieżąco dowiadują się o działalności najważniejszych instytucji, o konkursach i naborach filmów, o finansowaniu, prawie filmowym i polskich festiwalach. Dostępny jest również aktualizowany box office, w tym także pełen box office polskich filmów. Serwis zawiera dwa unikatowe działy: Bazę Produkcji Filmowych, czyli stale aktualizowany katalog najnowszych polskich przedsięwzięć produkcyjnych oraz jedyną w Polsce filmową Bazę Wiedzy: czyli zbiór artykułów o wartości ponadczasowej, raportów, podsumowań, danych. Baza Wiedzy składa się z działów ściśle branżowych: Prawo i Finansowanie, Produkcja, Dystrybucja i Promocja, Edukacja i Kultura Filmowa, fot. SFP Technologia, Środowisko Filmowe, oraz dwa wielkie działy filmoznawcze: Historia Polskiego Filmu i Ludzie Polskiego Filmu. Jednocześnie systematycznie wzrasta baza filmów i osób, między innymi dzięki śmiałemu projektowi, jakim jest baza castingowa Aktorzy Polscy. Rozwój mediów, technologii, wielość pól eksploatacji sprawiają, że zawód aktora niesie za sobą zarówno nowe wyzwania, jak i nowe możliwości. Dlatego też SFP rozpoczęło pracę nad bazą Aktorzy Polscy, która będzie unikatowym narzędziem kompletowania obsady do filmu i jednocześnie w znaczącym stopniu przyczyni się do powiększenia i uporządkowania wiedzy o polskim kinie. Specjalny mechanizm pozwoli reżyserom i specjalistom od castingu szybko i trafnie wyselekcjonować zbiór kandydatów, zarówno pod kątem kwalifikacji zawodowych, niezbędnych umiejętności aktorskich jak i wyglądu. Przedsięwzięcie skierowane jest zarówno do zawodowych aktorów, jak i studentów wydziałów aktorskich, którzy dzięki niemu uzyskają możliwość zaistnienia w branży i zdobycia pierwszych doświadczeń zawodowych. 12 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 13

10 Kino Trudno wyobrazić sobie Krakowskie Przedmieście bez prowadzonego przez SFP kina Kultura. To jedno z najstarszych i najpiękniejszych warszawskich kin w 2009 roku wznowiło działalność po generalnym remoncie. Błyskawicznie zdobyło widzów, stając się także popularnym miejscem organizacji przeglądów, festiwali, jubileuszy, konferencji branżowych. Ale nie tylko. Znakomita restauracja Kultura to najpopularniejsze obecnie miejsce towarzyskich i zawodowych spotkań filmowców, naturalny adres środowiska. W historii Kultury odbijają się dzieje polskiego kina. Od dziesiątek lat Krakowskie Przedmieście 21/23 było siedzibą urzędów filmowych, obecnie Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Budynek należy do Ministerstwa Kultury, z którym ściśle graniczy. Sala Rejs, na dziedzińcu wewnętrznym ministerstwa, przeszła do historii polskiego kina jako miejsce słynnych kolaudacji polskich filmów. Dzisiaj Kultura to tętniące życiem miejsce na kulturalnej mapie Warszawy. Do Kultury chodzi się na ambitne kino polskie, europejskie, a także na artystyczne kino amerykańskie czy azjatyckie. Zupełnie wyjątkowym przedsięwzięciem jest Rejs z Dokumentem cykl pokazów filmów dokumentalnych, starannie wyselekcjonowanych przez członków SFP z wielkiego dorobku polskiej kinematografii. To lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce poznać dzieje polskiego dokumentu. Filmy, ułożone w cykle tematyczne, dialogizują ze sobą, polemizują i wspólnie tworzą fascynujący obraz rodzimego kina i powojennej rzeczywistości. Raz w miesiącu Kultura gości u siebie najwybitniejszych polskich twórców na uroczystych premierach zrekonstruowanych cyfrowo filmów z kanonu klasyki. Trudno wymienić wszystkie z nich oglądaliśmy już dzieła szkoły polskiej, kina moralnego niepokoju, klasyczne komedie, kino gatunku, doskonałe dramaty. Ale jeszcze ważniejsza jest obecność filmowców, dzięki którym obrazy te ogląda się, jakby powstały teraz. Nie sposób wymienić imprez, które odbywają się w kinie Kultura od retrospektyw wybitnych twórców, jak np. Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego czy Stanisława Jędryki, po duże, cykliczne lub indywidualne imprezy Sputnik, Noc Muzeów, przeglądy kina narodowego, a także premiery filmów wyprodukowanych przez Studio Munka. To miejsce wręczania nagród środowiskowych, jak Nagroda Perspektywa czy Złote Taśmy, replik najważniejszych krajowych festiwali czy pokazów DKF-u Stowarzyszenia, a także warszawskiej edycji Akademii Polskiego Filmu. W kinie regularnie odbywają się prestiżowe pokazy dla korpusu dyplomatycznego, podczas których prezentowane są najnowsze polskie filmy z angielskimi napisami, a w spotkaniach biorą udział reżyserzy i aktorzy. Obie sale kina, Kultura na 234 miejsc i Rejs z 60 miejscami, są nowocześnie wyposażone i dostosowane do projekcji cyfrowych. Dogodne położenie kina sprawia, że jest popularnym miejscem organizacji konferencji prasowych i spotkań branży filmowej. pozostałe fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć fot. G. Torzecki 14 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 15

11 Filmy od lewej: Maria Sadowska i Radek Ładczuk na planie Dnia Kobiet, fot. Jacek Drygała/ Studio Munka SFP / Obcy VI, reż. Borys Lankosz, fot. Studio Munka SFP / Ojcze masz, reż. Kacper Lisowski, fot. Studio Munka SFP / Jezioro, reż. Jacek Piotr Bławut Jr., fot. Studio Munka SFP / Mur, reż. Dariusz Glazer, fot. Małgorzata Mikołajczyk/Studio Munka SFP Studio Munka działające przy Stowarzyszeniu Filmowców Polskich jest jedynym, skupionym wyłącznie na debiutach, polskim producentem filmowym. Choć istnieje dopiero od 2008 roku, jest już wymieniane jednym tchem obok najważniejszych producentów na rodzimym rynku filmowym. Początki Studia sięgają roku 2005, kiedy to instytucje z branży filmowej, jak SFP, MKiDN, TVP, Szkoła Wajdy, szkoły w Katowicach i Łodzi, uruchomiły pierwszy z programów realizacji krótkometrażowych debiutów fabularnych, które miały być naturalnym pomostem między szkołą filmową a debiutem kinowym. Przez te lata w Studiu powstały dziesiątki świetnych krótkometrażowych filmów w ramach programów dla młodych twórców: 30 Minut, Młoda Animacja, Pierwszy Dokument. Filmy Studia zdobyły nagrody na najważniejszych polskich festiwalach, na czele z gdyńskim, objechały cały świat, od Clermont-Ferrand do Palm Springs i Sundance. Studio dorobiło się nawet nominacji i nagrody Europejskiej Akademii Filmowej. Co roku Studio organizuje od jednego do dwóch naborów na projekty filmów, które następnie wybierane są przez rady poszczególnych programów. Filmy powstają w profesjonalnych warunkach i pod opieką artystyczną doświadczonych twórców. Produkcja Studia współfinansowana jest przez Polski Instytut Sztuki Filmowej. Wśród twórców debiutujących w Munku, można wymienić m.in. Bartka Konopkę, Borysa Lankosza, Marię Sadowską, Katarzynę Klimkiewicz, Zbigniewa Czaplę, Barbarę Białowąs, Macieja Adamka, Adriana Panka, Michała Marczaka, Martę Minorowicz i wielu innych świetnych reżyserów, którzy dzisiaj nadają ton polskiemu kinu. Po dwóch głośnych debiutach pełnometrażowych Dniu kobiet Marii Sadowskiej i Lęku wysokości Bartka Konopki, Studio pracuje nad kolejnymi fabułami młodych zdolnych filmowców, z których każdy debiutował w jednym z krótkich programów Studia: Mur Dariusza Glazera, Królewicz Olch Kuby Czekaja i Fale Grzegorza Zaricznego. W ostatnich latach wiele sukcesów przyniosły Studiu, przewijające się przez festiwalowe ekrany znakomite animacje, dokumenty i fabuły: Mazurek Julii Kolberger, Dróżnik Piotra Szczepanowicza, 128. szczur Jakuba Pączka, Psubrat Marii Zbąskiej, Odwiedziny Mateja Bobrika, Życie stylem dowolnym Adama Palenty, Gwizdek Grzegorza Zaricznego czy Ojcze masz Kacpra Lisowskiego. Kierowane przez Dariusza Gajewskiego (dyrektora programowego) i Ewę Jastrzębską (szefa produkcji) Studio skupia doświadczonych opiekunów artystycznych, twórców i producentów, współpracuje z licznymi firmami produkcyjnymi i usługowymi. Jest naturalnym miejscem spotkań i dialogu młodych filmowców. Sprzyja temu powiązany ze Stowarzyszeniem festiwal debiutów Młodzi i Film w Koszalinie, ale także regularne, kipiące energią premiery kolejnych filmów, panele i wykłady branżowe organizowane z udziałem Studia w Koszalinie i Gdyni. Jedną z ostatnich inicjatyw Munka jest Mistrzowski Kurs Krytyki Filmowej, który polega na kształceniu praktycznym młodych krytyków. Mimo iż krótki metraż z zasady rzadko wchodzi do dystrybucji, filmy Studia nie mają problemów z dotarciem do widza: rokrocznie wydawane są na płytach DVD w cyklu Polskie Debiuty, emitowane w TVP Kultura i kanałach tematycznych publicznych i prywatnych, a także są dostępne w ramach VOD m.in. na Iplex.pl i w Ninatece. Studio Munka dba o promocję i obecność swoich filmów na festiwalach w Polsce, natomiast promocję zagraniczną większości produkcji wspiera Krakowska Fundacja Filmowa. Działalność Studia Munka przypomina śniegową kulę: ze skromnej inicjatywy edukacyjnej w ciągu kilku lat przerodziło się ono w poważny ośrodek producencki, czerpiący z tradycji Zespołów Filmowych i stanowiący naturalny ośrodek wymiany myśli. 16 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 17

12 Promocja Gdynia Film Festival 2012, Danuta i Lech Wałęsowie, Jacek Bromski, fot. Marysia Gąsecka Dokumentu i Animacji SFP znacząco wpływają na kształt programowy festiwalu, dbają o utrzymanie jego wysokiej rangi, a także co roku organizują Forum Filmu Dokumentalnego i Animowanego SFP ważne miejsce spotkań ludzi tworzących polskie kino pozafabularne. Podobnie jak Festiwal Filmowy w Gdyni, Młodzi i Film w Koszalinie tradycją swoją sięgają lat 70. Od 2007 roku Stowarzyszenie Filmowców Polskich, jeden z głównych organizatorów przedsięwzięcia, prowadzi w swoich strukturach jego biuro programowe, którego szefem artystycznym jest wybitny reżyser i promotor nowych pokoleń filmowców Janusz Kijowski. Wśród wszystkich imprez młodych twórców, Młodzi i Film cieszą się najdłuższą tradycją i największym prestiżem, a debiut na festiwalu zawsze był i jest do dzisiaj symbolem początku drogi każdego reżysera. W 2014 roku minęło 10 lat od stworzenia programu Polskie Kino Młodego Widza, jednej z najbardziej spektakularnych inicjatyw SFP. Wspierana przez PISF, a także przez resort kultury inicjatywa, polegała na zapoznaniu widzów w kraju i za granicą z dorobkiem polskiego kina dla dzieci i młodzieży. To nie tylko bierne prezentowanie filmu, to także warsztaty, spotkania z twórcami, własne próby stworzenia filmu fabularnego a nawet animowanego. Przez 10 lat istnienia Programu, polskie filmy pokazywane były we Włoszech, Turkmenistanie, Armenii, Słowacji, Niemczech, Francji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Rosji, Chinach, Holandii, RPA, USA, a nawet w Kenii. Nie sposób wymienić dziesiątek miast i miasteczek, imprez i festiwali, na których zagościł Program i twórcy filmów dla dzieci i młodzieży od Muzeum Lalek, poprzez domy kultury, domy dziecka, aż w końcu do wielkich przestrzeni Festiwalu Filmowego w Gdyni. To dzięki determinacji SFP, Gdynia Dzieciom, z pobocznego nurtu awansowała do jednej z najbardziej znaczących sekcji programu, w rekordowych latach przyciągając 8, Kultura filmowa to delikatna tkanka, której budowanie zależy zarówno od talentu twórców, zaangażowania widzów, jak i od kreatywności i sprawności ludzi pracujących na rzecz środowiska artystycznego. Stowarzyszenie Filmowców Polskich w latach 70. współtworzyło narodowy polski festiwal, dzisiaj znany jako Festiwal Filmowy w Gdyni. Tradycja czynnego oddziaływania na kształt kultury filmowej w kraju jest żywa w w tej organizacji do dzisiaj. Dlatego SFP należy do głównych organizatorów Festiwalu Filmowego w Gdyni, wchodzi w skład Komitetu Organizacyjnego imprezy, jest fundatorem, organizującej festiwal, Pomorskiej Fundacji Filmowej, znacząco wpływając na artystyczny kształt najważniejszego polskiego wydarzenia branżowego. Podczas festiwalu od lat 70. odbywa się kluczowe dla środowiska coroczne Forum Stowarzyszenia Filmowców Polskich, na którym omawiane są najbardziej istotne problemy społeczności filmowej. Krakowski Festiwal Filmowy jest najstarszy w Polsce, ogromnie ceniony zarówno w kraju, jak i na świecie. Prezentująca krótkie metraże, dokumenty i animacje impreza ma m.in. prawo nominowania do Europejskiej Nagrody Filmowej, a otrzymanie Złotego i Srebrnego Smoka ułatwia producentom wejście na ścieżkę oscarową. Twórcy, skupieni w Sekcjach MFF w Cannes, 2013, fot. Michał Kołyga 18 19

13 u góry po lewej: Eugeniusz Gordziejuk na warsztatach Gdynia Dzieciom, 2013 / pozostałe: Gdynia Dzieciom, 2013, wszystkie fot. B. Tretkowski Shark Foto Studio Festiwal Młodzi i Film w Koszalinie, 2012, fot. Vizja Art a nawet 9 tysięcy widzów! Wśród nich, co warto podkreślić, także osoby niepełnosprawne SFP jest bowiem jedną z instytucji, które jako pierwsze promowały ideę kina bez barier, z audiodeskrypcją lub językiem migowym. Uchwalenie Ustawy o kinematografii w 2005 roku pozwoliło na uruchomienie pozytywnych mechanizmów międzynarodowej promocji polskiego kina. Stowarzyszenie uczestniczyło w nich poprzez współorganizację polskich stoisk na dwóch najważniejszych, z punktu widzenia dystrybucji i promocji, imprez: na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes i na Berlinale. Zainteresowanie polskim filmem na świecie powoduje, że coraz popularniejsze stają się przeglądy i festiwale, na których prezentowany jest najświeższy dorobek kinematografii made in Poland. SFP i PISF wspólnie wspierają organizację festiwali polskich filmów w Los Angeles, Petersburgu, Seattle, Toronto, Houston, Rochester, Vancouver, Austin. Ostatnio Stowarzyszenie otwiera się na nowe, słabo eksploatowane do tej pory kierunki promocji. Jedną z najnowszych inicjatyw, w które zaangażowało się SFP, są Dni Filmu Polskiego w Rumunii i Mołdawii, organizowane również poza stolicami krajów, w dużych ośrodkach uniwersyteckich. To szczególnie cenne, gdyż w tych krajach dystrybucja filmów europejskich rozwinięta jest słabo. Polską twórczość filmową bardzo tam cenią, dlatego program promocji zakłada m.in. prezentację aktualnych kierunków w rodzimym kinie, a jednocześnie propagowanie polskiej klasyki. Stowarzyszenie organizuje przeglądy filmów japońskich, chińskich czy innych reprezentantów światowej kinematografii. Efektem tego są powiązane organizacyjnie przeglądy polskiego kina na przykład w Chinach czy też w Japonii. To droga do zaistnienia polskich filmowców na trudnych, egzotycznych, ale bardzo chłonnych i rozwojowych rynkach audiowizualnych

14 Nagrody Statuetki Nagród SFP autorstwa Doroty Dziekiewicz-Pilich / Julia Kolberger / statuetki Złotych Taśm wszystkie fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć Od 2007 roku SFP przyznaje Nagrody Stowarzyszenia Filmowców Polskich, które trafiają w ręce reprezentantów wielu zawodów filmowych reżyserów, operatorów ale także tych, których praca jest mniej nagłaśniana, a jednak niezbędna, czyli dźwiękowców, montażystów czy scenografów i kierowników produkcji. Nagroda SFP przyznawana jest za całokształt dokonań artystycznych. Ludzie, którzy ją otrzymali, kształtowali oblicze polskiego filmu, choć nierzadko ich praca znikała w cieniu wielkich nazwisk. W 2013 laureatami Nagród zostali: Halina Dobrowolska scenograf, Marta Kobierska kostiumograf, Mariusz Kuczyński operator dźwięku, Jan Laskowski operator obrazu, Wincenty Ronisz reżyser, Jerzy Rutowicz kierownik produkcji oraz Stanisław Janicki dziennikarz, krytyk filmowy i reżyser. Przez blisko pół wieku swojego istnienia Stowarzyszenie Filmowców Polskich zapracowało na swoje własne, prestiżowe nagrody. Należą do nich między innymi nagrody krytyków, skupionych w Kole Piśmiennictwa Filmowego przy Stowarzyszeniu i w polskiej sekcji FIPRESCI Międzynarodowego Stowarzyszenia Prasy Filmowej. Krytycy i filmoznawcy głosują na najlepsze filmy, które w minionym roku zagościły na polskich ekranach. Uroczystość rozdania Złotych Taśm odbywa się zawsze w pierwszym kwartale roku, w kinie Kultura i należy do najbardziej lubianych i bezpretensjonalnych polskich imprez filmowych. W ostatnich latach krytycy nagrodzili m.in. Andrzeja Jakimowskiego za Imagine, Wojciecha Smarzowskiego za Różę czy Michaela Hanekego za Miłość. I wreszcie najmłodsza nagroda filmowa, w powstaniu której SFP miało znaczący udział. Perspektywa to nagroda dedykowana pamięci Janusza Morgensterna, a jej nazwa wywodzi się z nazwy Zespołu Filmowego, którym wielki reżyser przez lata kierował. W organizację nagrody zaangażowane jest również Studio Filmowe Zebra, a przewodniczącą Kapituły Nagrody im. Janusza Kuby Morgensterna została Krystyna Morgenstern. Pierwszym laureatem Perspektywy był Adrian Panek za film Daas, gdyż nagroda z założenia promować ma debiutantów. W 2013 roku Perspektywy powędrowały do trójki reżyserów krótkich metraży: Elżbiety Benkowskiej za Olenę, Julii Kolberger za Mazurek oraz Łukasza Ostalskiego za Matkę. 22 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 23

15 Organizacja zbiorowego prawami autorskimi Rób filmy, a my zadbamy o twoje tantiemy, brzmi hasło Związku Autorów i Producentów Audiowizualnych ZAPA. Ta działająca od 1995 roku w ramach Stowarzyszenia Filmowców Polskich organizacja zbiorowego zarządzania, chroni prawa twórców i producentów filmowych. Należy do niej 3,5 tysiąca polskich autorów lub ich spadkobierców oraz 400 rodzimych producentów. Na mocy umów z zagranicznymi organizacjami zbiorowego zarządzania, ZAPA reprezentuje też dziesiątki tysięcy autorów i producentów z całego świata. By przekazywać im należne tantiemy, ma wynegocjowane i podpisane umowy z użytkownikami publicznymi oraz prywatnymi, współpracuje z wieloma organizacjami krajowymi i zagranicznymi. ZAPA jako pierwsza tego typu organizacja może poszczycić się certyfikatem ISO 9001:2008. Ważniejsze jednak od międzynarodowego znaku jakości jest zaufanie, jakim darzy ją środowisko filmowe. Wynagrodzenia za korzystanie z utworów audiowizualnych (tantiemy) płacone są przez tzw. użytkowników. Użytkownikiem może być nadawca telewizyjny, operator kablowy, kino jak również hotel czy dystrybutor płyt DVD. ZAPA negocjuje i podpisuje umowy z użytkownikami, inkasuje od nich tantiemy, a następnie dzieli je i wypłaca uprawnionym czyli autorom i producentom. ZAPA inkasuje tantiemy w imieniu uprawnionych, którzy już powierzyli jej swoje prawa, ale też w imieniu tych, którzy zrobią to w przyszłości. Daje to gwarancję, że uprawnieni niebędący członkami ZAPA w momencie inkasowania tantiem otrzymają należne im pieniądze za okres sprzed ich zgłoszenia się do ZAPA. ZAPA współpracuje z najważniejszymi stowarzyszeniami zrzeszającymi organizacje zbiorowego zarządzania na całym świecie, takimi jak: CISAC ( Eurocopya ( i SAA ( -authors.eu) oraz AGICOA ( Celem tej współpracy jest wzmocnienie statusu twórcy i dbałość o poszanowanie jego praw bądź też ochrona interesów producentów. W Polsce, ZAPA stale współpracuje z innymi organizacjami zbiorowego zarządu, tj. Stowarzyszeniem Autorów ZAiKS, Związkiem Artystów Scen Polskich (ZASP) Związkiem Producentów Audio-Video (ZPAV), Związkiem Polskich Artystów Plastyków (ZPAP), Związkiem Polskich Artystów Fotografików (ZPAF), czy Krajową Izbą Producentów Audiowizualnych (KIPA). Zespół ZAPA, fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć 24 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 25

16 Wyzwania, które stają przed europejskim kinem dzisiaj, to także zadania polskiego kina, i Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Kiedyś kurtyna była z żelaza. Dzisiaj składa się ona z zer i jedynek. Dystrybucja w internecie, która stanowi przyszłość rozpowszechniania filmów, powinna wiązać się z zapewnieniem twórcom godnych wynagrodzeń z tytułu użytkowania ich dzieł. Wydaje się to oczywiste, ale niestety nie jest. Jednym z największych problemów globalnego przemysłu audiowizualnego jest piractwo, które osłabia przemysł filmowy na całym świecie, również dotkliwie w Polsce. Nowe rozwiązania prawne muszą z jednej strony skutecznie walczyć z piractwem i paserstwem, a z drugiej chronić interesy twórców. Czy prace nad prawem autorskim będą skutkować dobrym systemem, w którym można rozwijać nowoczesny model dystrybucji filmowej, szanować prawa twórcy i producenta do wynagrodzeń, a jednocześnie zwalczać piractwo i paserstwo? Na ewentualny sukces będą pracować tu dziesiątki organizacji z całego kontynentu. Stowarzyszenie Filmowców Polskich bierze udział w pracach instytucji europejskich i polskich nad prawem autorskim, opiniuje i proponuje rozwiązania, zawsze na celu mając dobro kultury i jej twórców. Ta walka nie jest ani łatwa, ani krótka. Nie prowadzi się jej tylko na poziomie prawa. W ślad za nią idzie walka o zmianę obyczajów, mentalności i przyzwyczajeń. Dlatego SFP jest jednym z inicjatorów i partnerów społecznej kampanii Legalna Kultura, która skutecznie i oryginalnie promuje uczciwe modele korzystania z dóbr kultury. W ślad za tą kampanią musi iść mądry, wyważony dialog z twórcami, producentami i dystrybutorami, w jaki sposób stworzyć nowoczesnym użytkownikom możliwości komfortowego, a jednocześnie uczciwego korzystania z filmów i programów. fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć Bartek Konopka i Piotr Niemyjski na planie Lęku wysokości, fot. Jacek Drygała / Wojciech Solarz i Sebastian Stankiewicz, fot. CK 105 / Kuźnia Zdjęć / fot. Parlament Europejski SFP jest jednym z założycieli stowarzyszenia Kreatywna Polska. To sojusz środowisk twórczych na rzecz poszanowania twórczości, kultury i tworzenia warunków do jej rozwoju. Kreatywna Polska dąży do uszczelnienia prawa autorskiego, w tym między innymi do określenia definicji dozwolonego użytku. Wyzwaniem, które brzmi jak detal, a jest kluczowe, jest egzekwowanie odpowiedzialności wyszukiwarek internetowych za pośredniczenie w linkowaniu treści jeśli linkują treści kradzione (a dzieje się tak nagminnie), to też powinny za to ponosić odpowiedzialność. To niejedyne wyzwanie stojące przed polskim środowiskiem filmowym. SFP jest partnerem w tworzeniu nowego prawa medialnego, nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji. Ład medialny w Polsce wymaga sprawnego systemu finansowania mediów publicznych i sprawnego systemu realizacji misji publicznej. Dobrze funkcjonujące media państwowe są jednym z warunków rozwoju przemysłu audiowizualnego. Filmowcy zabiegają również o rozwiązania finansowe, prawne i podatkowe, aby stwarzać lepsze warunki do lokowania produkcji zagranicznych w Polsce. Polska ma wspaniałe warunki naturalne, świetnie rozwiniętą infrastrukturę, specjalistów na wysokim poziomie przygotowania zawodowego, wymaga jeszcze odpowiedniego prawa, by potencjał ten odpowiednio wykorzystać, z dobrym skutkiem i dla twórców, i dla firm, a także i przede wszystkim dla wizerunku Polski na świecie. Wydaje się, że lata świetlne dzielą czasy walki o zdjęcie filmów z półek do dzisiejszej batalii, w której bohaterami są wyszukiwarki, linki, torrenty. To jednak nadal to samo Stowarzyszenie. Zmieniły się jego cele i warunki funkcjonowania, ale podstawowe zadanie pozostało nieodmienne: konsekwentna walka o godność twórcy i o dobre warunki rozwoju sztuki filmowej. Roman Polański, fot. Akpa 26 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 27

17 Krótki przewodnik po polskiej Stowarzyszenie Filmowców Polskich przedstawia krótki przewodnik po polskiej kinematografii, jej centralnych instytucjach i głównych segmentach. Więcej informacji na temat organzacji, produkcji, dystrybucji i finansowaniu polskiego kina znajduje się w Serwisie Internetowym SFP oraz w Magazynie Filmowym (dostępnym na sfp.org.pl) Instytucje centralne Polska kinematografia zorganizowana jest podobnie, jak w innych krajach europejskich, jednocześnie mając swoją specyfikę i cechy szczególne. Centralnym aktem prawnym jest Ustawa o kinematografii z 2005 roku, powołująca Polski Instytut Sztuki Filmowej oraz tworząca sprawny, powiązany z rynkiem system finansowania produkcji filmowej. System ten polega na tym, że uczestnicy branży audiowizualnej, tacy jak właściciele kin, nadawcy, telewizje satelitarne, kablowe, dystrybutorzy, przeznaczają 1,5 proc. swojego dochodu na kinematografię. Środki te kierowane są w formie daniny publicznej do Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, a następnie rozprowadzane na zewnątrz w formie dotacji. Instytut, przykładowo, w 2014 roku dysponuje kwotą ok. 130 mln złotych. Co roku ogłasza Programy Operacyjne takie jak: Produkcja Filmowa, Edukacja i Upowszechnianie Kultury Filmowej, Rozwój Kin, Promocja Polskiego Kina Za Granicą. Najważniejszym i najbogatszym programem jest oczywiście Produkcja, na którą w 2014 roku PISF przeznaczył sumę blisko 89 mln złotych. Decyzję o udzieleniu dotacji podejmuje dyrektor Instytutu po zasięgnięciu opinii ekspertów. Projekty składane są w formie pakietów, podlegających ocenom zarówno formalnym, jak i merytorycznym, przyznawanych przez ekspertów profesjonalistów z branży filmowej. W Polsce produkuje się średnio 40 filmów fabularnych, od około 20 do 30 animowanych (tu liczba bardzo się waha) i sto kilkadziesiąt dokumentalnych. 3/4 produkcji fabularnej rocznie wsparte jest przez Polski Instytut Sztuki Filmowej. Udział PISF w nakładach na produkcję fabularną (z udziałem państwa) jest bardzo wysoki, na poziomie od 40 do nawet blisko 50 procent rocznie. Oznacza to, że PISF stanowi najważniejsze źródło finansowania polskich filmów. Nadzór nad działalnością PISF sprawuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, choć Ustawa gwarantuje urzędowi dużą niezależność i samorządność. Instytut jest apolityczny, a jego dyrektor wybierany jest w drodze konkursu przez komisję złożoną przede wszystkim z ekspertów i uczestników przemysłu audiowizualnego. Od kilku lat ważną instytucją na kulturalnej mapie Polski jest Narodowy Instytut Audiowizualny (NInA). Mimo, iż z założenia nie jest to strategiczny inwestor w polską produkcję filmową, NInA regularnie angażuje się we wspieranie ambitnych przedsięwzięć, np. dokumentów i animacji. NInA jest jednym z najważniejszych obecnie centrów kompetencji w zakresie digitalizacji, która z roku na rok staje się coraz ważniejszą częścią przemysłu audiowizualnego. Tym bardziej, że dysponuje własnym kanałem VOD Ninateką. Ochrona i cyfryzacja kulturalnego dorobku Polski to jeden z priorytetowych celów resortu kultury na najbliższe lata. Cel ten realizuje także centralne polskie archiwum filmowe, czyli Filmoteka Narodowa w Warszawie. Zbiory Filmoteki są niezwykle bogate: należy do nich m.in. 2 tys. tytułów polskich pełnometrażowych filmów fabularnych, 160 filmów przedwojennych, obecnie pieczołowicie rekonstruowanych, 100 tys. polskich filmów dokumentalnych i krótkometrażowych, 2 tys. tytułów polskich filmów animowanych i 370 tys. fotosów do około 25 tys. tytułów filmów polskich i zagranicznych, stopniowo digitalizowanych i udostępnianych w serwisie Fototeka. 28 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 29

18 Niezwykle ważnym segmentem branży filmowej są producenci, wytwórnie, firmy świadczące usługi w branży kinematograficznej. Specyfika polskiej kinematografii polega na tym, że obok firm prywatnych, stanowiących większość sektora kinematograficznego, działają zasłużone firmy należące do sektora publicznego, z wieloletnią i wspaniałą historią. Mają one formę instytucji kultury samorządowych lub państwowych albo spółek skarbu państwa. Jest to pokłosie tradycji Zespołów Filmowych, unikatowych form organizacyjnych wywodzących się z lat 50. Zespoły Filmowe cieszyły się, nawet w czasach cenzury, względną swobodą artystyczną, a metoda dyskusji, opieki mistrza i wspólnej pracy nad projektem filmowym okazała się na tyle uniwersalna, że nie tylko rozpowszechniła się w Europie, ale okazała się trwałym dorobkiem polskiej kultury produkcji, która przetrwała przełom 1989 roku i trudne dla kultury lata 90. fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć Spadkobiercami dawnych Zespołów są obecnie Studia Filmowe Kadr, Tor i Zebra. Ale tradycję zespołowej pracy nad projektem filmowym kultywują dzisiaj młodsi producenci, świadomie odwołujący się do metody Zespołów. Polska animacja ma również ciekawą historię do dzisiaj działają firmy, założone w latach 50. a nawet 40., jak Studio Miniatur Filmowych w Warszawie, Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej czy założone przez Telewizję Polską (dzisiaj udziałowca) TV Studio Filmów Animowanych w Poznaniu. Zmiany własnościowe i gospodarcze przetrwała największa polska wytwórnia Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie, instytucja kultury, dysponująca pełną linią produkcyjną i halami, a także prowadzącą coraz szerzej zakrojoną działalność edukacyjną. Sektor publiczny reprezentuje także łódzka spółka skarbu państwa Wytwórnia Filmów Oświatowych i Programów Edukacyjnych, obecnie produkująca filmy dokumentalne, prowadząca działalność edukacyjną i digitalizacyjną. Na planie Muru, reż. Dariusz Glazer, fot. Małgorzata Mikołajczyk/Studio Munka SFP fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć Studia państwowe, spadkobiercy Zespołów oraz WFDiF należą do najbardziej aktywnych polskich producentów filmowych. W Polsce obecnie działa około setki producentów, z których wielu swoje korzenie ma w dawnych instytucjach polskiej kinematografii. Wśród kilkudziesięciu czynnych producentów sektora prywatnego wyróżniają się takie firmy jak: Opus Film, Akson, Yeti Films, MTL Maxfilm, Gremi Film Production, Centrala, Scorpion Arte, Ozumi Films, Jerzy Hoffman Film Production, Media Film czy ambitny producent debiutów Studio Munka przy Stowarzyszeniu Filmowców Polskich. Do najbardziej aktywnych producentów dokumentów należą: Studio Filmowe Indeks, Studio Filmowe Kalejdoskop, Studio Filmowe Everest, Studio Filmowe N, Eureka Media, Eureka, Media Kontakt, Otter Films. Polska ma niezwykle silną tradycję produkcji filmu animowanego obecnie w Polsce dynamicznie rozwija się zarówno stanowiąca polską specjalność animacja tradycyjna (rysunkowa, lalkowa, wycinankowa itd.) jak i komputerowa 3D. Polskie studia, jak Se-ma-for Produkcja Filmowa, Anima-Pol, Platige Image, Fumi Studio, Nolabel, Breakthru Films, Human Ark, Studio Orange, Grupa Smacznego należą do niezwykle cenionych producentów działając zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Polski przemysł audiowizualny może poszczycić się niezwykle bogatą siecią usług filmowych, takich jak: studia postprodukcyjne, dźwięku, montażu, animacji i efektów specjalnych, hale zdjęciowe, wypożyczalnie sprzętu zdjęciowego. Prywatni inwestorzy stworzyli dwie prywatne wytwórnie filmowo-telewizyjne w pełni dostosowane do wymogów współczesnego przemysłu audiowizualnego Alvernia Studios pod Krakowem oraz dwa kompleksy hal i studiów pod szyldem ATM Grupy w Warszawie i Wrocławiu. Rozwój technologii i inwestycji możliwy był także dzięki doskonałemu przygotowaniu polskich profesjonalistów filmowych. 30 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 31

19 Polscy producenci coraz śmielej i umiejętniej korzystają ze wsparcia programów europejskich. Już od lat 90. Polska jest członkiem Funduszu Eurimages Rady Europy. Fundusz wspiera m.in. koprodukcję, dystrybucję oraz rozpowszechnianie europejskich utworów audiowizualnych. Należy do niego 36 krajów europejskich. Fundusz powstał w 1988 i do tej pory wsparł ponad 1500 europejskich koprodukcji dotacjami w wysokości powyżej 470 milionów euro. Wśród najnowszych polskich filmów wspartych z Eurimages znajdują się takie tytuły, jak m.in. polsko-irlandzki projekt 11 minut Jerzego Skolimowskiego czy prezentowana na Berlinale w 2014 roku polsko- -duńska Obietnica Anny Kazejak. 1 stycznia 2014 roku ruszył wielki program Unii Europejskiej Kreatywna Europa. Połączył on dwa dotychczas osobno istniejące programy Kultura i dedykowany branży audiowizualnej MEDIA. Dzisiaj stanowią one tzw. komponenty Kreatywnej Europy, przy czym MEDIA stanowi większy budżetowo składnik programu. Polska ma swoje przedstawicielstwo w postaci Creative Europe Desk Polska z siedzibą w Warszawie. Profesjonaliści działający w branży audiowizualnej (bardzo szeroko pojmowanej) mogą aplikować do licznych programów wspierających rozwój twórczości, takich jak szkolenia, development i produkcja (zwłaszcza międzynarodowa) filmów, gier, seriali i programów telewizyjnych czy dystrybucja zagraniczna największe wyzwanie audiowizualnej Europy w najbliższych latach. Aby w pełni korzystać z dobrodziejstw unijnego programu, należy jednak zrozumieć i przyjąć filozofię, którą promuje Komisja Europejska. Mimo, iż nowe technologie ułatwiają obieg utworów, największym problemem kulturalnej Europy, w tym także filmu, jest mały obieg dzieł poza krajami ich produkcji. Dlatego Kreatywna Europa wspiera przede wszystkim projekty uniwersalne, o istotnym ciężarze tematycznym. Twórczość, która ma realną szansę zebrać publiczność europejską i wyemigrować poza własne poletko. fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć fot. Mateusz Skalski/Studio Munka SFP - Pierwszy polski regionalny fundusz filmowy, łódzki, ruszył dopiero w 2007 roku. Od tego czasu powstawały kolejne, dysponujące różnymi kwotami najczęściej od 300 tys. do 1,5 mln. złotych. Sumy te rozdzielane są na projekty filmowe realizowane w poszczególnych regionach Polski. Zasady udzielania dofinansowań zbliżone są do tych, jakie przyjęte są w różnych krajach europejskich. Warunkiem przyznania dofinansowania (zazwyczaj w charakterze dotacji lub wkładu koprodukcyjnego, w zależności od formy prawnej funduszu), jest lokowanie zdjęć lub postprodukcji na terenie miasta albo regionu, tematyka lokalna, znaczenie społeczne lub kulturowe. Fundusz, który udziela dofinansowania, bardzo często stawia warunek wydatkowania na swoim terenie określonej kwoty, np. 150 proc. kosztów wsparcia. Najbardziej aktywnymi funduszami są obecnie: Gdyński Fundusz Filmowy, Dolnośląski Konkurs Filmowy, Lubelski Fundusz Filmowy, Łódzki Fundusz Filmowy, Regionalny Fundusz Filmowy w Krakowie, Mazowiecki Fundusz Filmowy, Regionalny Fundusz Filmowy Poznań, Śląski Fundusz Filmowy i Pomerania Film Zachodniopomorski Fundusz Filmowy. Przy większości funduszy od kilku lat powstają kolejne komisje mechanizmy, których celem jest przyciągnięcie do regionu produkcji filmowych. Instytucje, będące operatorami komisji, tworzą profesjonalne katalogi lokacji zdjęciowych, ułatwiają lokowanie produkcji, załatwianie pozwoleń na filmowanie, kontaktują filmowców z lokalnymi przedsiębiorcami. Centralną instytucją, odpowiadającą za promocję Polski jako miejsca lokowania zdjęć filmowych jest Polska Komisja Filmowa (Film Commission Poland), założona w 2012 roku. Jej celem jest stwarzanie warunków do realizacji międzynarodowych produkcji filmowych na terenie Polski oraz zaktywizowanie lokalnej przedsiębiorczości, przez przyciąganie zagranicznych inwestycji i produkcji do naszych regionów. Zadaniem Komisji jest także zagraniczna promocja polskiego potencjału filmowego, turystycznego i dziedzictwa kulturowego. Za tworzenie systemu zarówno w wymiarze ogólnopolskim, jak i regionalnym, odpowiadała Fundacja Polskie Centrum Audiowizualne przy znaczącym udziale Stowarzyszenia Filmowców Polskich, Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej i Krajowej Izby Producentów Audiowizualnych. 32 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 33

20 Dystrybutorzy Polski rynek dystrybucyjny podzielony jest na dwa zasadnicze segmenty. Kilka największych firm dystrybucyjnych opanowuje łącznie średnio procent rynku. W kraju działają przedstawicielstwa najważniejszych firm amerykańskich, dystrybutorzy repertuaru hollywoodzkiego jak Warner Bros. czy Disney, wielcy potentaci: UIP i Imperial Cinepix. Polska firma Forum Film Poland oprócz dystrybucji filmów amerykańskich wprowadza na ekrany także polskie kino. Rodzima produkcja najczęściej dystrybuowana jest przez Kino Świat, firmę zajmującą się zarówno wielkimi hitami, jak i kinem europejskim, niszowym, artystycznym. Polskie filmy dystrybuowane są także z sukcesem przez firmy takie, jak Best Film, Monolith, Vue Movie Distribution (dawne ITI Cinema). W Polsce działa kilkanaście firm dystrybucyjnych specjalizujących się w niszowym, artystycznym repertuarze, europejskim i światowym, które unikają wielkich nakładów na promocję, a swoje tytuły promują poprzez dobrą opinię o filmach i docieranie do środowisk twórczych i studenckich. Czołowym dystrybutorem ambitnego repertuaru jest Gutek Film, poza nim wyróżniają się takie firmy, jak Agencja Promocji Mañana, Vivarto, Spectator, Aurora Films, Against Gravity i Nowe Horyzonty te ostatnie dwa powiązane programowo i dystrybucyjnie z festiwalami Planet+ Doc Film Festival i T-Mobile Nowe Horyzonty. Podkop do nieba, reź. Maciej Lorenc, for. Studio Munka SFP Kina Statystyczny Polak chodzi do kina raz w roku. Jego upodobania nie odbiegają zasadniczo od preferencji statystycznego widza europejskiego, choć ma on swoją specyfikę. Podobnie jak kinomani na całym świecie, Polacy wybierają hollywoodzkie blockbustery, filmy familijne, także animowane, kino wielkiej przygody i, niezmiennie popularne, fantasy. W badaniach rodacy foto: lorem ipsum 2012 fot. Kuba Kiljan Kuźnia Zdjęć pytani o zamiłowania kinowe wskazują jednak zawsze na polskie filmy, w tym zwłaszcza komedie. Tradycja polskiej komedii jest niezwykle bogata, filmy gatunkowe od lat królują w kanałach telewizyjnych, mają także swoją wierną widownię kinową. Jednocześnie Polacy cenią filmy historyczne, duże widowiska kostiumowe a także bardziej kameralne dramaty nawiązujące do polskiej historii XX wieku. Od kilku lat rodzima widownia coraz bardziej ceni kino artystyczne, laureatów Festiwalu Filmowego w Gdyni, Warszawskiego Festiwalu Filmowego i tytuły, które objeżdżają międzynarodowe imprezy, zdobywając na nich trofea. Udział polskiego kina w rocznym box office kształtował się w ostatnich latach od 16 do nawet 30 procent, w zależności od tego, ile polskich filmów wprowadzanych było na ekrany. Średnio do kin trafiło od dwudziestu kilku aż do 40 rodzimych produkcji. Polacy od kilku lat coraz chętniej oglądają filmy w nowoczesnych multipleksach. Polski rynek kinowy w ostatnich latach to historia licznych przejęć i fuzji. Trzech ogromnych graczy izraelska sieć Cinema City, krajowy Helios i Multikino (obecnie w rękach brytyjsko-irlandzkiego operatora Vue Entertainment) już kilka lat temu przejęły ponad 80 procent rynku. To nowoczesne, wielosalowe obiekty, w pełni dostosowane do projekcji cyfrowych. W momencie ekspansji multipleksów w latach 90. wydawało się, że oznaczają one kres małych, lokalnych kin, także studyjnych. Stało się jednak inaczej. Zmiany technologiczne, cyfryzacja i wiążący się z nią program cyfryzacji kin PISF-u okazały się czynnikami szansy dla małych ośrodków. Ze starych, zaniedbanych obiektów przeistaczają się stopniowo w klimatyczne art-housy, chętnie odwiedzane przez studentów, młodych ludzi, a także coraz powszechniej, seniorów. 34 Stowarzyszenie Filmowców Polskich / 35