Co wiemy o mieszaniu?

Transkrypt

1 SIATKA DO PRAS ROLUJĄCYCH OSZCZĘDNOŚĆ WYDAJNOŚĆ WYTRZYMAŁOŚĆ tel.: Orka Ochrona roślin QQNr 05/2014 (109) bezpłatny miesięcznik ogólnopolski ISSN: Co wiemy o mieszaniu? Podczas każdego zabiegu ochrony roślin zastanawiamy się, jak maksymalnie wykorzystać sprzyjające okienko pogodowe i prawidłowo ustalić termin zabiegu. Jak zorganizować prace w gospodarstwie, by ograniczyć liczbę przejazdów maszynami po startujących do życia roślinach i oszczędzić czas oraz paliwo. Podejmujemy decyzję, czym pryskać, w jakich dawkach, czym nawozić i dokarmiać. Czyli, jak łączyć zabiegi... Niezależnie od areału, na którym gospodarujemy, każdego rolnika obowiązują pewne stałe zasady przygotowania i wykonania zabiegu ochrony czy nawożenia. Zapytaliśmy rolników, czy stosują mieszaniny zbiornikowe zalecane przez producentów ŚOR, czy też przez dystrybutorów? Czy mają świadomość, które preparaty można mieszać ze sobą, a których łączyć nie należy? Kiedy stosują mieszaniny i w jakim celu? Odpowiedzi na str. 11 Siatka do pras rolujących tel: (43) Chronimy cebulę Odporność chwastów na herbicydy Wysiew Przygotowanie zasiewu Uprawa ścierniska tel Do chwili obecnej, na krajowych uprawach warzyw cebulowych opisano występowanie blisko 30 gatunków fitofagów, z czego kilka występuje praktycznie corocznie w ilościach wymagających prowadzenia obligatoryjnego zwalczania. Jednym z głównych szkodników upraw cebuli jest obecnie wciornastek tytoniowiec. Rocznie, w naszych warunkach rozwija się 4 do 6 pokoleń tego szkodnika. Czytaj s. 20 Technika pokosu Racjonalne zaplanowanie pierwszego etapu w technologii produkcji pasz na użytkach zielonych, tj. koszenia wpływa wbrew pozorom w istotny sposób na jakość pozyskiwanej paszy objętościowej. Precyzyjne określenie terminu koszenia, ocena stanu szaty roślinnej i jej plonu stanowią w połączeniu z prawidłowo dobranym zestawem maszyn do koszenia i ich uzupełniającym wyposażeniem główne czynniki uwzględniane w rozpoczynającym się sezonie zbioru zielonek. Czytaj s. 24 W Polsce oficjalnie odnotowano do tej pory 14 gatunków chwastów odpornych na herbicydy. Największy problem stanowi miotła zbożowa, szczególnie w rejonie województwa zachodniopomorskiego oraz na Żuławach i w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie odnotowano najwięcej biotypów odpornych na mechanizm działania ALS. W Polsce wykazano odporność miotły zbożowej na chlorosulfuron, sulfosulfuron, propoksykarbazon, jodosulfuron, mezosulfuron (ALS) oraz fenoksaprop-p-etylowy, pinoksaden (ACCaza). Czytaj s. 4-5 SIŁA DOŚWIADCZENIA Pojemność od do litrów (1 oś) Pojemność od do litrów (2 osie) Zbiornik całkowicie ocynkowany Tetra-CAP Rama wąska ocynkowana Szerokie koła Przechył trójstronny 5 modeli 7-14,5 m³ SKONTAKTUJ SIĘ Z DEALEREM: tel handlowy@joskin.com

2 Strona 2 Informacje - Wiadomości Rolnicze Polska Maj 2014 (nr 109) Spis treści UPRAWA Szkody łowieckie a umowy kontraktacji 3 Odporność chwastów na herbicydy okresowa zmiana technologii ochronnych 4-5 Septorioza grzyby z rodzaju Septoria spp. i Stagonospora spp. 6 Dać szansę pszczołom 7 Efektywne biostymulatory aminokwasowe 8 Pozbyć się szkodnika z ziemniaka 9 Redukcja zachwaszczenia powschodowo 10 Co wiemy o mieszaniu? 11 Wyjadają, nadgryzają, umiaru nie znają 12 Przed zabiegami w rzepaku 13 Kto nie wykonał niech się spieszy herbicydy w kukurydzy Kukurydza rośnie szybko 15 Ochrona indywidualna po francusku 16 Własna fabryka azotu na polu 17 WARZYWA Chrońmy owady pożyteczne 18 Gąsienice na wczesnych kapustnych 19 Czy turkuć podjadek jest szkodnikiem? 19 Chronimy cebulę przed szkodnikami 20 Brunatnienie i pękanie róż brak boru 20 Pomidory bez zarazy 21 HODOWLA Markery genetyczne w hodowli świń 22 Pasza z właściwego pokosu 22 Wykrywanie chemioterapeutyków w mleku 23 Został tylko sentyment 23 TECHNIKA Technika pokosu a jakość 24 MANITOU mierzy wysoko 25 Wiosna ma kolor niebiesko-żółty lata opryskiwaczy 26 Kubota popisała się na pokazach 28 Do szczypioru i cebuli 29 Sztuka cięcia a żywienie bydła TMR Średniak z siłą wagi ciężkiej wyjątkowy Massey Ferguson 7624 Dyna-VT Czyste cięcie wizytówka kosiarek Fella 34 Komplet maszyn zielonkowych TALEX 35 W następnym numerze UPRAWA: Ochrona kłosa niezbędna. WARZYWA: Przedzbiorcza ochrona warzyw do przechowywania, HODOWLA: Automatyka klimatyzująca w chlewni. TECHNIKA: Przyczepy do transportu zboża. Cenna dawka wiedzy Wiosenna wegetacja już w pełni, prace polowe trwają na najwyższych obrotach, pierwsze pokosy i zbiory zielonek przed nami. Maj to wytężony czas walki o plon, o ochronę upraw. To również bogaty kalendarz spotkań polowych organizowanych przez firmy, nie tylko maszynowe. Ewa Grabowska Redaktor naczelna Wiadomości Rolnicze Polska Coraz więcej producentów zbóż spotyka się ze zjawiskiem odporności chwastów na stosowane dotychczas w ochronie herbicydy. Problemem nie formulacja preparatu zastosowanego do oprysku, ale narastające z każdym sezonem zjawisko odporności chwastów na herbicydy. Stosowanie herbicydów o jednakowym mechanizmie działania powoduje namnażanie się biotypów odpornych. Szczególne nasilenie tego zjawisko odnosi się do miotły zbożowej czy wyczyńca polnego. Te dwa gatunki należą do najbardziej uciążliwych i jednocześnie wykazują dużą skłonność wytwarzania form odpornych. Wyczyniec polny w uprawach pszenicy potrafi zabrać 21 dt ziarna zbóż z hektara oraz jest wektorem chorób odgrzybiczych, takich jak łamliwość podstawy źdźbła, odpowiedzialnych m.in. za zjawisko wylegania łanu. Stąd też tak istotne jest przemienne stosowanie herbicydów o zróżnicowanym mechanizmie działania. Strategia antyodpornościowa musi być wprowadzona przed zauważeniem spadku skuteczności działania herbicydów. Konieczna jest optymalizacja technologii produkcji zmianowanie, przygotowanie gleby, parametry wysiewu; wczesne rozpoczęcie zwalczania chwastów; stosowanie programów i sekwencji zwalczania chwastów; stosowanie mieszanin z innymi mechanizmami działania; stosowanie właściwych produktów, we właściwym czasie i dawkach (bez redukcji dawki) oraz optymalizacje jakości zabiegu, jak ilość wody powyżej 200 ml/ha oraz odpowiednia wielkość kropli. Zjawiska odporności chwastów nie rozwiąże się w ciągu jednego sezonu, ale działając metodycznie, konsekwentnie oraz reagując w miarę wcześnie na zauważone na polach anomalia, możemy je ograniczyć. Nie dotyczy to tylko ochrony herbicydowej, ale też zabiegów przeciwko szkodnikom i chorobom. A problem dotyka wszystkie uprawy zarówno rolnicze, jak i ogrodnicze. Z zarazą walczymy w każdym sezonie i na plantacjach ziemniaka, i w uprawie pomidorów. Terminowe monitorowanie szkodników pozwala na odpowiednią interwencję zarówno w uprawie rzepaku, jak i na polach cebuli. W majowych artykułach podpowiadamy m.in., na co należy zwracać uwagę i jak okresowo zmieniać technologie ochrony. Polecam też Państwa uwadze artykuły o tym, jak ogromny wpływ na jakość paszy ma prawidłowa technika pokosu, a prawidłowe pocięcie i rozdrobnienie masy roślinnej jeszcze w okresie jej zbioru, tj. przed zakiszaniem lub bezpośrednio przed skarmianiem wpływa na wydajność mleczną. Mimo natłoku codziennych obowiązków, zachęcam, by wygospodarować chwilę na lekturę gazety. W imieniu całego zespołu Wiadomości Rolnicze Polska dziękuję Danielowi Alankiewiczowi za ponad 10 lat ciężkiej pracy poświęconych gazecie, tysiące przejechanych kilometrów, setki odbytych spotkań i ponad 100 wydań gazety. Dziękuję za wiedzę, przemyślenia, którymi dzielił się z Czytelnikami często kontrowersyjne, ale zawsze dające do myślenia. Dziękujemy za cenne uwagi i pomysły, dzięki którym gazeta mogła się rozwijać. Powodzenia, Danielu. KALENDARZ IMPREZ MAJ 2014 Termin Nazwa Miejscowość Organizator Kontakt XVI Wystawa Ogrodnicza Sucha Beskidzka PZDR Sucha Beskidzka Wiosenna Wystawa Ogrodnicza Kraków CT Kraków Małopolska Giełda Agroturystyczna Kraków UR w Krakowie - Centrum Kongresowe Agro-Farma Kowalewo Pomorskie WTC Poznań Międzynarodowe Targi Ogrodnicze Wiosna Kwiatów Łosiów OODR Łosiów Targi Turystyczno-Ogrodnicze Lato na Wsi Minikowo UM Targi Ogrodnicze Pamiętajmy o Ogrodach Piotrków Trybunalski LODR Bartoszewice Targi Rolno-Kwiatowe Słupsk Pomorski ODR O/ Słupsk Światowy Dzień Ziemi Ostrołęka MODR Warszawa O/ Ostrołęka XXIII Giełda Rolnicza Łąck MODR Warszawa O/ Płock Zielona Gala Podlaskie Targi Budownictwa Wiejskiego Szepietowo Podlaski ODR Szepietowo Regionalne Targi Rolnicze Gołaszyn - WODR w Poznaniu, Centrum Wystawowo Edukacyjne Gołaszyn Wiosna 2014 w Gołaszynie Wielkopolskie Dni Energii 2014 Gołaszyn WODR, WDOŚiGW w Poznaniu XXIII Targi Rolnicze Lubniewice Pałac w Gliśnie LODR KALSK O/ Lubniewice , XXIV Targi Rolnicze w Kościerzynie Kościerzyn ŁODR zs. W Bartoszewicach O/ Kościerzyn Targi Ekogala Rzeszów MRiRW, CDR O/ Radom , Dni Otwartych Drzwi - Targi Ogólnorolne Zarzeczewo Kujawsko-Pomorski ODR w Minikowie O/ Zarzeczewo Regionalna Wystawa Zwierząt Hodowlanych Święto Mleka Płoniawy - Bramura MODR Warszawa O/ Ostrołęka Wydawca: Wiadomości Rolnicze Polska Sp. z o.o. Adres: ul. Konstytucji 3 Maja 30, Goleniów NIP: Sąd Rejonowy w Szczecinie, XVII Wydział Gospodarczy KRS KRS: Internet: wrp@wrp.pl Redakcja gazety: redakcja@wrp.pl Tel: Fax: REDAKCJA Per Jørgensen, prezes, tel , per@landbrugnet.dk, j. duński, j. angielski Anna Arabska, dyrektor wydawnictwa, tel , kom , anna@wrp.pl Ewa Grabowska, red. naczelna gazety, kom , ewa@wrp.pl Katarzyna Szulc, sekretarz redakcji, kom , katarzyna@wrp.pl MARKETING Lidia Janiak, marketing, tel , kom , lidia@wrp.pl Agata Mówińska, marketing, tel , agata@wrp.pl Tomasz Olejniczak, marketing, kom , tomasz@wrp.pl Paweł Kochanek, grafika, dtp, tel , p.kochanek@wrp.pl Mariusz Sojka, webmaster, mariusz@wrp.pl KONSULTANCI prof. dr hab. inż. Aleksander Lisowski, prof. dr hab. Tadeusz Barowicz, prof. dr hab. Kazimierz Jabłoński, dr Anna Kocoń, dr inż. Tomasz Erlichowski WSPÓŁPRACA Jacek Białek, Anna Nieróbca, Adam Kupczyk Korekta Ewa Grabowska, Bolesław Anuszkiewicz Miesięcznik ogólnopolski Druk: Nakład: Seregni Printing Group Sp. z o.o. Drukarnia w Sosnowcu ul. Nowopogońska egz. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów. Wyrażane opinie są poglądami autorów i nie zawsze odzwierciedlają stanowisko redakcji. Redakcja zastrzega sobie także prawo odmowy przyjęcia reklamy lub ogłoszenia. Za treść reklam, ogłoszeń i listów redakcja i wydawca nie odpowiadają.

3 Maj 2014 (nr 109) Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Strona 3 Szkody łowieckie a umowy kontraktacji Jeżeli wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, rolnik nie może dostarczyć przedmiotu kontraktacji, obowiązany jest on tylko do zwrotu pobranych zaliczek i kredytów bankowych. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, kiedy producent nie dostarczy umówionych produktów w związku z wystąpieniem siły wyższej. Częściowe zniszczenie uprawy przez dziką zwierzynę wiąże się w konsekwencji z uzyskaniem przez rolnika mniejszego plonu. QQKiedy zawarty kontrakt to umowa kontraktacyjna Umowa kontraktacji jest umową nazwaną której ogólne warunki określone zostały w art Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z umową kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenia dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują Michał Marciniak, prawnik obowiązek spełnienia takich świadczeń. Umowa kontraktacji najczęściej zawierana jest w odniesieniu do buraków cukrowych, ziemniaków, tytoniu oraz niekiedy trzody chlewnej. W pewnych przypadkach możemy mówić nawet o obowiązkowym zawarciu umowy kontraktacji w związku z możliwością uzyskania dopłat bezpośrednich ze środków unijnych. Częstym przypadkiem jest jednak spór, co do kwalifikacji danej umowy jako umowy kontraktacji albo umowy sprzedaży. Kwalifikacja danej umowy jako umowy sprzedaży albo jako umowy kontraktacji jest o tyle istotna, że każda z tych umów inaczej kształtuje zakres praw i obowiązków stron danej umowy. Umowa kontraktacji zapewnia zaś producentowi rolnemu lepszą ochronę niż umowa sprzedaży w przypadku niemożliwość spełnienia świadczenia. QQUmowa kontraktacyjna a obowiązek powiadomienia o wystąpieniu siły wyższej Charakterystyczne dla umowy kontraktacji jest prawo kontroli procesu produkcji. Może on być kontrolowany pod względem obszaru przeznaczonego pod uprawy, ilości zakupionego materiału hodowlanego. Kontraktujący może również kontrolować stosowanie właściwych zabiegów pielęgnacji i ochrony. Z kolei obowiązkiem producenta jest zawiadamiać kontraktującego o wystąpieniu przyczyn niezależnych od procesu produkcji a mających wpływ na wykonanie umowy Zdarzeniami takim jest wystąpienia tzw. siły wyższej. W przypadku zawarcia umowy kontraktacji, ocena skutków niewykonania umowy przez producenta rolnego może zostać dokonana w oparciu o przepis art. 622 KC. Jeżeli wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, producent nie może dostarczyć przedmiotu kontraktacji, obowiązany jest on tylko do zwrotu pobranych zaliczek i kredytów bankowych. Kiedy producent nie dostarczy umówionych produktów w związku z wystąpieniem siły wyższej, wówczas nie musi zwracać świadczeń dodatkowych, które otrzymał od kontraktującego. QQSiła wyższa: wystąpienie szkody łowieckiej Wystąpienie siły wyższej uchyla odpowiedzialność za powstałą szkodę i nie pociąga za sobą zerwania kontraktu lub rozwiązania umowy. Siła wyższa jest zdarzeniem o charakterze przypadkowym lub naturalnym (żywiołowym), takim, nad którym człowiek nie panuje: wystąpienie suszy, gradu, deszczu nawalnego, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych, powodzi, huraganu, pioruna, obsunięcia się ziemi lub lawiny. Szkody łowieckie uznawane są za siłę wyższą od 2009 r. Dokumentem potwierdzającym wystąpienie szkody łowieckiej jest protokół oględzin lub ostatecznego szacowania szkody w uprawach i płodach rolnych wyrządzonych przez Warto zapamiętać dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny, sporządzony przez upoważnionego przedstawiciela dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego lub inne podmioty uprawnione do szacowania szkód łowieckich zgodnie z przepisami prawa łowieckiego. Zgłoszenie wystąpienia szkody łowieckiej kontraktującemu powinno być w formie pisemnej. n Art. 622 KC 1. Jeżeli wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, producent nie może dostarczyć przedmiotu kontraktacji, obowiązany jest on tylko do zwrotu pobranych zaliczek i kredytów bankowych. 2. W umowie strony mogą zastrzec warunki zwrotu zaliczek i kredytu korzystniejsze dla producenta. OSIRIS 254x175 BASF ramka krzywe JW 2014.indd :01

4 Strona 4 Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Maj 2014 (nr 109) Odporność chwastów okresowa zmiana tech Przykładem takiego oddziaływania jest np. uprawa zbóż w monokulturze, która ze względu na nagromadzenie m.in. patogenów przekłada się na spadek plonowania. Podobną sytuację możemy zauważyć w przypadku zwalczania chwastów. Stosowanie herbicydów o jednakowym mechanizmie działania powoduje namnażanie się biotypów odpornych. Stąd też tak istotne jest przemienne stosowanie herbicydów o zróżnicowanym mechanizmie działania. Problem zachwaszczenia wynika często z dużego zróżnicowania chwastów, nawet w obrębie jednego gatunku. Zwalczając na przykład miotłę zbożową bardzo często spotykamy osobniki (biotypy) znacząco różniące się w pokroju rośliny oraz, co najważniejsze, pod względem wrażliwości na herbicydy. W wielu gospodarstwach w przypadku braku zwalczenia danego gatunku chwastu (pomimo zastosowania herbicydu) przyczyny poszukuje się w wadliwej formulacji, a odpowiedzialność przerzuca na producenta preparatu. W takiej sytuacji należy wziąć pod uwagę fakt, że na naszym polu mogą występować biotypy odporne chwastów. Problem chwastów odpornych na herbicydy występuje na całym świecie. Stwierdzono go wśród 218 gatunków z których wydzielono 393 Środowisko przyrodnicze składa się z ożywionych i nieożywionych składników, które są ściśle ze sobą powiązane. Na zachodzące w środowisku zmiany szczególnie duży wpływ ma człowiek poprzez swoją działalność rolniczą. Dr inż. Łukasz Sobiech Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu biotypy, w tym 129 dwuliściennych i 89 jednoliściennych. Problem odporności obejmuje ponad 60 krajów. Biotypy odporne zlokalizowano na przeszło stanowisk, a najwcześniej zaobserwowano je w krajach stosujących przez wiele lat intensywną ochronę chemiczną, uproszczone zmianowanie roślin oraz ograniczoną uprawę roli. QQNajbardziej odporne W Polsce oficjalnie odnotowano do tej pory 14 gatunków chwastów odpornych na herbicydy. Największy problem stanowi miotła zbożowa, szczególnie w rejonie województwa zachodniopomorskiego oraz na Żuławach i w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie odnotowano najwięcej biotypów odpornych na mechanizm działania ALS, który wykazują herbicydy sulfonylomocznikowe. W Polsce wykazano odporność miotły zbożowej na chlorosulfuron, sulfosulfuron, propoksykarbazon, jodosulfuron, mezosulfuron (ALS) oznaczenie B wg HRAC oraz fenoksaprop- -P-etylowy, pinoksaden (AC- Caza) oznaczenie A. Ponadto stwierdzono występowanie wyczyńca polnego odpornego na jodosulfuron i mezosulfuron (ALS) B. Chwast ten stanowi bardzo duże zagrożenie na zachodzie Europy. Jest ekspansywny oraz posiada wiele biotypów odpornych, w czym wielu naukowców upatruje nawet zagrożenia w opłacalności uprawy zbóż w Europie. Ciekawym przypadkiem jest chaber bławatek, którego wielu rolników każdego roku zwalcza substancją aktywną tribenuron (Granstar 75 WG i generyki). Do tej pory odnotowano na świecie tylko jeden przypadek odporności tego chwastu na tribenuron (ALS) B miało to miejsce w Polsce. Najwięcej biotypów chwastów w Polsce i na świecie wykazuje odporność na inhibitory ALS (B). dokończenie na s.5 Mechanizmy działania herbicydów A pinoksaden, fenoksaprop-p etylu, tralkoksydym B chlorosulfuron, tifensulfuron, sulfosulfuron, propoksykarbazon, jodosulfuron, mezosulfuron, metsulfuron, piroksysulam, C2 izoproturon, chlorotoluron G glifosat F1 diflufenikan, fluorochloridon K1 pendimetalina K3 flufenacet N prosulfokarb QQWykres 1. Liczba biotypów odpornych na świecie w zależności od mechanizmu działania herbicydu w latach. Źródło: I. Heap 2013.

5 Maj 2014 (nr 109) Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Strona 5 na herbicydy nologii ochronnych dokończenie ze s. 4 Tak duża liczba gatunków odpornych na mechanizm działania ALS (B) jest powodowana tym, że herbicydy sulfonylomocznikowe działają w roślinach na początku szlaku metabolicznego. Jak wykazały badania cecha odporności na tę grupę herbicydów przenoszona jest również przez pyłek roślin. W naszym kraju odnotowano również komosę białą i szarłat szorstki odporne na metamitron (C1) stosowany w uprawie buraka cukrowego. QQJak ograniczyć problem? Problem odporności chwastów na herbicydy nie jest jeszcze w polskim rolnictwie zjawiskiem powszechnym. Obserwując jednak skalę tego problemu w krajach rozwiniętych, gdzie od lat stosuje się duże ilości herbicydów (w Polsce zużycie ciągle rośnie) należy przypuszczać, że problem ten będzie narastał w przyszłości. Możemy go jednak ograniczyć poprzez odpowiednie przeciwdziałanie. Podstawową zasadą w każdym gospodarstwie powinno być stosowanie herbicydów o rożnych mechanizmach działania (w kolejnych latach uprawy) oraz ich aplikacja na chwasty w fazie siewek (wtedy najłatwiej je zwalczyć). Warto zwrócić również uwagę, aby opryski wykonywać preparatami z innowacyjnymi formulacjami lub z dodatkiem adiuwantów. Wprowadzenie właściwego zmianowania roślin uprawnych oraz odpowiednia agrotechnika (ograniczenie uproszczeń w uprawie roli) mogą również ograniczyć problem rozprzestrzeniania się chwastów odpornych, jednak często wiążą się ze spadkiem opłacalności produkcji rolniczej. W Polsce dostępnych jest 8 mechanizmów działania herbicydów zwalczających miotłę zbożową w uprawie zbóż, warto je znać oraz pamiętać, że np. glifosatu nie można zastosować w trakcie wegetacji zbóż. Niektóre z poniższych mechanizmów działania nie są wystarczająco skuteczne w zwalczaniu miotły zbożowej. n TABELA 1. MECHANIZMY DZIAŁANIA HERBICYDÓW PODZIAŁ WG HRAC. Grupa Mechanizm działania Substancja aktywna HRAC herbicydów A Inhibitory ACCazy chizalofop-p-etylowy, cykloksydym, fenoksaprop-p-etylowy, fluazyfop-p-butylowy, kletodym, pinoksaden, propachizafop, tepraloksydym, tralkoksydym, chizalofop-petylowy B Inhibitory ALS amidosulfuron, chlorosulfuron, etametsulfuron metylowy, florasulam, foramsulfuron, imazamoks, jodosulfuron metylosodowy, metsulfuron metylowy, mezosulfuron metylowy, nikosulfuron, piroksysulam, propoksykarbazon sodowy, rimsulfuron, sulfosulfuron, tienkarbazon metylowy, tifensulfuron metylowy, triasulfuron, tribenuron metylowy, triflusulfuron metylowy, tritosulfuron C1 Inhibitory chlorydazon, desmedifam, fendemifam, lenacyl, metamitron, metrybuzyna, fotosystemu 2 terbulyloazyna C2 chlorotoluron, izoproturon, linuron C3 bentazon, bromoksynil D Inhibitory dikwat fotosystemu 1 E Inhibitory PPO bifenoks, karfentrazon etylowy F1 F2 F4 G H K1 Inhibitory syntezy karotenoidów (PDS) Inhibitory 4-HPPD Inhibitory syntezy karotenoidów Inhibitory syntazy EPSP Inhibitory syntetazy glutaminowej Inhibitory funkcjonowania mikrotubuli beflubutamid, diflufenikan, flurochloridon izoksaflutol, mezotrion, sulkotrion, tembotrion, topramezon chlomazon glifosat Glyfosynat amonowy pendimetalina, propyzamid K3 N Inhibitory podziałów komórkowych (VLCFA) Inhibitory syntezy lipidów (nie ACCazy) acetochlor, dimetachlor, dimetenamid-p, flufenacet, metazachlor, metolachlor-s, napropamid, petoksamid etofumesat, prosulfokarb O Syntetyczne auksyny 2,4-D, aminopyralid, chinomerak, chlopyralid, dichloroprop-p, dikamba, fluroksypyr, MCPA, MCPB, mekoprop, pikloram QQWykres 2. Liczba biotypów chwastów odpornych w zależności od s. a. herbicydu (literą oznaczono mechanizm działania) dane światowe. Źródło: I. Heap 2013.

6 Strona 6 Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Maj 2014 (nr 109) Septorioza grzyby z rodzaju Septoria spp. i Stagonospora spp. W uprawach roślin rolniczych możemy obserwować objawy ponad 2000 rodzajów/gatunków grzybów uszkadzających rośliny w różnych fazach rozwoju. Do rodzajów tych zaliczyć należy także grzyby Septoria spp. i Stagonospora spp. których objawy zauważamy najczęściej w uprawie pszenicy i nazywamy najpowszechniej septoriozą. Dr inż. Zuzanna Sawinska Katedra Agronomii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Choć jak pokazuje informacja zawarta w tabeli, jest to podejście błędne, gdyż grzyby te mogą porażać także inne gatunki zbóż (owies, jęczmień, żyto, pszenżyto) i traw (kłosówki i życice). W rozwoju grzybów z rodzaju Septoria spp. i Stagonospora spp. można wyodrębnić dwa stadia rozwojowe: stadium workowe (zarodniki workowe) wytwarzane na obumarłych resztkach roślinnych; często znajdujemy je już krótko po zbiorze roślin. Zarodniki workowe przenoszone są z prądami powietrza i dokonują pierwszych zakażeń. stadium konidialne (zarodniki konidialne), poprzez które grzyb rozprzestrzenia się z kroplami deszczu ale także w przypadku Stagonospora nodorum poprzez wzajemne ocieranie się roślin. Chorobą przyczyniająca się do silnego zdrobnienia ziarna jest septorioza plew Phaeosphaeria nodorum, st. kon. Stagonospora nodorum, której sprawca może też występować na liściach, powodując razem z grzybem Mycosphaerella graminicola, st. kon. Septoria tritici (septorioza paskowana liści pszenicy) septoriozy na liściach. Są to grzyby, które cechują się długim okresem utajonego rozwoju. Oznacza to, że w roślinie rozwija się już proces QQSeptorioza plew. chorobowy, ale jego objawy nie są jeszcze widoczne w postaci plam czy nekroz na powierzchni blaszki liściowej. Czas okresu utajonego rozwoju może trwać w przypadku wystąpienia Septoria tritici od około 14 do 24 dni a w przypadku S. nodorum od 7 do 14. Rozwojowi septoriozy plew (Stagonospora nodorum) i septoriozy paskowanej liści pszenicy (Septoria tritici) sprzyja bujność łanu oraz opady deszczu. Analizując warunki korzystne dla rozwoju septoriozy plew, znajdujemy w literaturze informacje mówiące o tym, iż rozwija się ona silnie przy wysokiej wilgotność powietrza i temperaturze od o C. Natomiast Septoria tritici ma nieco niższe minimum temperaturowe od 16 do 20 o C. Do wywołania infekcji S. nodorum wystarcza 3-godzinny okres zwilżenia liści. Zarodniki Septoria tritici potrzebują ponad 20-godzinnego QQSeptorioza paskowana liści pszenicy. okresu zwilżenia liści. Porażenie septoriozą paskowaną może występować przez cały okres wegetacji od jesieni, widoczne jest w postaci podłużnych plam ograniczonych nerwami, miedzy którymi rozwijają się czarne punkty (piknidia). Z piknidiów owocników grzyba wydostają się długie cienkie zarodniki (miotełki o szarym zabarwieniu). QQBy zatrzymać rozwój choroby... Gdy zaobserwujemy objawy choroby, przy przekroczeniu progu szkodliwości wskazane jest wykonanie zabiegu opryskiwania przy użyciu fungicydu. Grzyby te, jak już wspomniano wcześniej, mogą szybko rozprzestrzeniać się na sąsiadujące rośliny. Zastosowanie w takim momencie fungicydów pozwoli na zatrzymanie rozwoju chorób. W ograniczaniu porażenia septoriozą należy używać mieszanin substancji aktywnych, najlepiej o różnym mechanizmie działania. Najczęściej wykorzystuje się mieszaniny substancji z grupy triazoli z substancją z grupy strobiluryn lub obecnie możliwe jest również zastosowanie mieszanin triazoli z substancjami z grupy karboksyamidów (bixafen, fluksapyroksad, isopyrazm). Warto także wykorzystywać w mieszaninach substancje o działaniu powierzchniowym (kontaktowym), takie jak chlorotalonil czy flopet. Są to substancje czynne, bardzo przydatne w antyodpornościowej strategii stosowania fungicydów. Ma to szczególne znaczenie przy zwalczaniu sprawcy septoriozy paskowanej liści (S. tritici), ponieważ grzyb ten dość szybko uodparnia się na substancje aktywne fungicydów. Dlatego używanie mieszanin jest koniecznością potwierdzoną w badaniach naukowych i praktyce rolniczej. n TAB. KLASYFIKACJA I NAZEWNICTWO GRZYBÓW SEPTORIA SPP. I STAGONOSPORA SPP. WYSTĘPUJĄCYCH W UPRAWACH ROŚLIN JEDNOLIŚCIENNYCH. Rodzaj Stadium workowe Stadium konidialne Roślina gospodarz Septoria spp. Mycosphaerella graminicola Septoria tritici pszenica -* Septoria tritici f. avenae owies - Septoria tritici f. holci kłosówki - Septoria tritici f. lolicola życice - Septoria passerinii jęczmień - Septoria secalis żyto Stagonospora spp. Phaeosphaeria nodorum Stagonospora nodorum pszenica Phaeosphaeria avenaria Stagonospora avenae f. sp. avenae owies Phaeosphaeria Stagonospora avenae f. sp. triticea owies, pszenica, pszenżyto avenaria f. sp. triticea *stadium workowego nie znaleziono Gwarant zbozowy 125x175 Arysta ramka krzywe JW 2014.indd :33

7 Maj 2014 (nr 109) Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Strona 7 QQZagrożeniem dla pszczół jest niezgodne z zaleceniami stosowanie ŚOR. Dać szansę pszczołom Pszczoły zapylają około 73% roślin, trzmiele i pojedynczo żyjące błonkówki 21%, a pozostałe owady 6%. Gdyby nagle z jakiś przyczyn pszczoły zniknęły z powierzchni ziemi plony roślin owadopylnych mogłyby zmaleć od 75 do 90%. Korzyści ekonomiczne z zapylania roślin, jakie dają pszczoły przekraczają piętnastokrotnie wartość przynoszonego miodu. Prof. dr hab. Jan Narkiewicz-Jodko Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach działa przeciwko chorobom nowotworowym. Od tego roku obowiązuje dyrektywa integrowanej ochrony roślin, której głównym celem jest zminimalizowanie zagrożeń nadmiernej chemizacji i skażenia środowiska. Duża uwaga zostanie zwrócona na ochronę pszczół i innych owadów zapylających, jako problemu stanowiącego jeden z filarów podniesienia bezpieczeństwa gospodarki żywnościowej. Pszczoły zapylają około 73% roślin, trzmiele i pojedynczo żyjących błonkówki 21%, a pozostałe owady 6%. Gdyby nagle z jakiś przyczyn pszczoły zniknęły z powierzchni ziemi plony roślin owadopylnych mogłyby zmaleć od 75 do 90%. Wyniki badań przeprowadzonych w Niemczech wykazały zmniejszenie plonu niektórych odmian jabłek nawet do 85% w przypadku kombinacji odizolowanej od zapylaczy. Korzyści ekonomiczne z zapylania roślin, jakie dają pszczoły przekraczają piętnastokrotnie wartość przynoszonego miodu. Istotne znaczenie mają produkty pszczele, coraz częściej wykorzystywane w lecznictwie. QQCud, miód Polska ma duże, potencjalne możliwości rozwoju pszczelarstwa oraz poprawienia stanu zapylania roślin i zwiększenia produkcji miodu, przekraczające nawet 50 tys. ton rocznie. Jest to związane z obserwowanym wzrostem areału roślin miododajnych oraz mniej skażonym środowiskiem w naszym kraju w porównaniu z innymi państwami Europy zachodniej. Dla dobrego zapylenia głównej rośliny miododajnej rzepaku i znacznego zwiększenia plonu, wymagana jest obsada pszczół w czasie kwitnienia tys. osobników/ha. Tymczasem rejon Mazur, który charakteryzuje się bardzo dobrymi warunkami dla rozwoju pszczelarstwa, obsada pszczół wynosi 6 8 tys. osobników/ha. Sytuację można poprawić przez zwiększenie liczby i wielkości pasiek. Obecnie w kraju uzyskuje się około 17 tys. ton miodu rocznie, co nie zaspokaja zapotrzebowania wewnętrznego, nie mówiąc o eksporcie. Przeciętne rocznie spożycie miodu w wielu krajach rozwiniętych na 1 osobę to około 3 kg, w Polsce około 0,5 kg. Produkty pszczele: miód, pyłek, mleczko pszczele, pierzcha i propolis są niezastąpionymi lekami. Odpowiednio dobrane, leczą lub ograniczają wiele trudnych do wyleczenia lekami syntetycznymi chorób jak: dolegliwości krążenia, anemia, choroby wątroby, przewodu pokarmowego, łagodny rozrost gruczołu krokowego, ograniczają choroby serca udary mózgu, łagodzą stany pozawałowe, uodparniają na wirusa grypy i wiele innych. Długoletnie zażywanie pyłku kwiatowego może w znacznej mierze cofnąć zmiany miażdżycowe u ludzi starszych, a odpowiednio oczyszczony propolis może QQNiebezpieczeństwa Zagrożeniem dla rynku pszczelarskiego może być stwierdzenie składników GMO w miodzie lub innych produktach pszczelich, co może przyczynić się do utraty rynków zewnętrznych i sprzedaży wewnętrznej, gdyż wg sondażu Unii Europejskiej z 2010 roku ponad 75% obywateli nie chce kupować i jeść produktów modyfikowanych genetycznie. Pyłek z roślin transgenicznych z genem Bt może wykazywać także toksyczny wpływ w stosunku do zapylaczy roślin i zmniejszać odporność pszczół na warrozę, nosemę a także na inne choroby i szkodniki. Z uwagi na ochronę pszczół uprawa roślin GMO powinna być zakazana. Dużym zagrożeniem dla rozwoju pszczelarstwa jest niezgodne z zaleceniami stosowanie środków ochrony roślin. Od tego roku obowiązuje ograniczenie stosowania środków z grupy neonikotynoidów (imidachlopryd, chlotianidyna i tiometoksam). Istotne jest zachowanie środków ostrożności przy zabiegach z wykorzystaniem środków chemicznych. Niebezpieczne dla pszczół są szkodniki i choroby, wśród nich pasożyt warroza powodujący duże spustoszenie w pasiekach. Ze względu na pojawienie się u pasożyta oporności na stosowane dotychczas środki syntetyczne, szczególnie na pyretroidy, prowadzone są badania nad możliwością zastosowania środków naturalnych, np. w Belgii zalecany kwas mrówkowy, obiecujące są wyniki badań po zastosowaniu olejków eterycznych między innymi z mięty pieprznej i bazylii. n Kendo 125x350 SumiAgro ramka krzywe JW 2014.indd :51

8 Strona 8 Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Maj 2014 (nr 109) Efektywne biostymulatory aminokwasowe Działanie biostymulatorów aminokwasowych można porównać do dostarczenia roślinom dużej ilości energii, która może być wykorzystana, szczególnie w krytycznych fazach rozwojowych rośliny i w warunkach stresowych. W niekorzystnych warunkach rośliny koncentrują się głównie na obronie przed występującym stresem, a nie na produkcji plonu. Skutecznym sposobem zapobiegania, czy ograniczania niekorzystnego wpływu na rośliny różnego rodzaju stresów środowiskowych może być stosowanie biostymulatorów. Biostymulatory aminokwasowe to najnowsza propozycja zwiększenia odporności roślin i efektywności nawożenia mineralnego, a przez to podwyższenia plonu oraz poprawy jakości różnych gatunków roślin, w tym ziemniaka. Aminokwasy są elementem składowym białek, które występują we wszystkich organizmach żywych i potwierdza się ich korzystny wpływ na rośliny. Rośliny syntetyzują aminokwasy z węgla i tlenu, pobieranych z powietrza, wodoru pobieranego z wody i azotu z gleby. Proces ten wymaga bardzo dużych nakładów energii. Dostarczenie roślinom tych dodatkowych aminokwasów zmniejsza nakład energii niezbędny do przyswajania azotu, wpływa pobudzająco na wzrost liści, łodyg i korzeni. Obecnie rynek oferuje dość szeroki wybór produktów zawierających aminokwasy, jednak nie wszystkie działają jednakowo efektywnie na rośliny, co wynika w głównej mierze z ich pozyskiwania w procesie produkcji. Aminokwasy otrzymuje się głównie w procesie hydrolizy związków organicznych, która może odbywać się metodami chemicznymi lub z wykorzystaniem enzymów. Metody chemiczne pozyskiwania aminokwasów są tanie i pozwalają na uzyskanie dużej ilości surowca. W chemicznym procesie hydrolizy do mieszaniny białek dodaje się silne zasady lub kwasy, które rozrywają przypadkowo łańcuchy białkowe na mniejsze Dr inż. Cezary Trawczyński IHAR-PIB Jadwisin fragmenty i zaburzają strukturę aminokwasów, stąd uzyskana mieszanina aminokwasów jest mało lub nieaktywna biologicznie i słabo przyswajalna przez rośliny. QQAktywność aminokwasów W hydrolizie enzymatycznej wykorzystywane są naturalne enzymy, np. pochodzenia roślinnego. Enzymy te dzielą łańcuchy białkowe w powtarzalny sposób, w efekcie czego powstają nieuszkodzone i w pełni aktywne cząsteczki aminokwasów. Stopień bioaktywności aminokwasów wynika z ich budowy. W aminokwasach występuje zjawisko izomerii optycznej, stąd występują one w dwóch formach: L lewoskrętne i D prawoskrętne. W organizmach żywych aminokwasy występują tylko w formach lewoskrętnych, aktywnych biologicznie i tylko takie mogą efektywnie odżywiać rośliny. Natomiast pod wpływem wysokiej temperatury czy czynników chemicznych aminokwasy te mogą ulegać destrukcji, co prowadzi do zmiany konfiguracji lewoskrętnych form aminokwasów na formy prawoskrętne, nieaktywne biologicznie. Ważne jest więc, aby aminokwasy w produkcie były w formach lewoskrętnych, warunkujących ich aktywność w roślinnych procesach metabolicznych. W Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w oddziale w Jadwisinie na glebie lekkiej przeprowadzono 3-letnie badania nad określeniem wpływu na wielkość plonu i wybrane cechy jakości bulw ziemniaka kilku nawozów o działaniu biostymulującym z aminokwasami. Produkcja zastosowanych w badaniach biostymulatorów odbywa się według QQPo zastosowaniu w krytycznych fazach rozwojowych odpowiednich preparatów złagodzić można wystąpienie skutków stresu u roślin, zapobiec spadkowi plonu i utrzymać wysoką efektywność plonowania opatentowanej technologii pozyskiwania aminokwasów z nasion zbóż i zarodków kukurydzy, w której nie używa się wysokiej temperatury i silnych kwasów, co pozwala na uzyskanie w tych produktach prawie w całości bioaktywnych aminokwasów typu L. Biostymulatory stosowano 4-krotnie w okresie rozwoju roślin ziemniaka, według zalecanego przez producenta programu nawozowego Rodzaje użytych w badaniach biostymulatorów (tecamin), terminy i dawki ich zastosowania w okresie wegetacji oraz działanie na rośliny ziemniaka przedstawia tabela nr 1. Poszczególne biostymulatory do zabiegów mieszane były w zalecanych ilościach bezpośrednio przed ich zastosowaniem w niewielkiej TABELA 1. DZIAŁANIE ZASTOSOWANYCH BIOSTYMULATORÓW AMINOKWASOWYCH W ZIEMNIAKU Funkcja Pierwszy zabieg Drugi zabieg Trzeci zabieg Czwarty zabieg Przyspieszenie i polepszenie Tecamin Max Tecamin Max Tecamin Max Tecamin Max rozwoju liści 3 l/ha 3 l/ha 2 l/ha 2 l/ha Zwiększenie liczby i wielkości Tecnokel Mix Tecnokel Mix - - bulw, redukcja niedoboru 1 l/ha 1 l/ha składników Poprawa wyglądu bulw Tecnokel Mg Tecnokel Ca Tecnokel Ca 2 l/ha 3 l/ha 3 l/ha Aktywacja mechanizmów - - Tecnophyt PK Tecnophyt PK obronnych rośliny 3 l/ha 3 l/ha Wykazane w tabeli nr 1 produkty oprócz biologicznie aktywnego kompleksu aminokwasów pochodzenia roślinnego zawierały następujące składniki: Tecamin Max azot (N) - 7,0%; węgiel organiczny 60,0%. Tecnokel Mix żelazo (Fe) 3,0%; mangan (Mn) 0,7%; cynk (Zn) 0,7%; miedź (Cu) 0,3%; Bor (B) 0,1%; molibden (Mo) 0,1%. Tecnokel Mg magnez (MgO) 6,0%. Tecnokel Ca wapń (CaO) 10,0%; bor (B) 0,2%. Tecnophyt PK fosfor (P2O5) 30,0%; potas (K2O) 20,0% Nawożenie, które może stanowić około 20% środków przeznaczonych na produkcję, wpływa od 50 do 70% na przyrost plonów (w zależności od poziomu nawożenia). ilości wody, a następnie rozcieńczane wodą do objętości 300 l/ha. Pierwszy zabieg wykonywano kiedy rośliny ziemniaka osiągnęły wysokość około cm, co w praktyce wypadało w II dekadzie czerwca. Drugi zabieg dolistnego dokarmiania stosowano w fazie początku kwitnienia roślin, czyli około III dekady czerwca, a następne w odstępach około 2-tygodniowych. Termin trzeciego zabiegu wypadał w II dekadzie lipca, w czasie pełni kwitnienia roślin, a czwarty zabieg pod koniec III dekady lipca, po kwitnieniu, w okresie tworzenia się jagód na roślinach. QQW doświadczeniach polowych Ścisłe badania polowe z użyciem tych biostymulatorów stosowano na ziemniakach odmiany Zebra (lata 2011 i 2012) i Jurata (2013 rok), na glebie lekkiej, o wysokiej zawartości fosforu, niskiej do średniej potasu oraz średniej do wysokiej magnezu. Poziom mikroelementów: manganu, cynku oraz miedzi w glebie był średni, natomiast boru i żelaza niski. Nawożenie organiczne w badaniach stanowiła przyorywana każdego roku słoma i poplon z gorczycy białej. Nawożenie mineralne fosforowo potasowe ustalono na podstawie analizy zawartości tych składników w glebie i stosowano w dawkach: kg/ ha P 2 O 5 oraz kg/ ha K 2 O jesienią przed wykonaniem orki przedzimowej. Azot stosowano wiosną bezpośrednio przed wysadzeniem bulw w dawce 100 kg/ha N. Decydujący wpływ na wielkość uzyskanego plonu bulw i kształtowanie podstawowych cech jakości bulw oraz efektywność zastosowanych TABELA 2. WPŁYW DOLISTNEGO ZASTOSOWANIA BIOSTYMULATORÓW NA PLON BULW ZIEMNIAKÓW (T/HA) W LATACH Obiekt Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Średnia dla obiektu Standard* - 36,8 55,2 25,1 39 bez stosowania Tecamin Standard* + dolistnie 41,4 61,4 30,4 44,4 Tecaminy Średnia dla lat 39,1 58,3 27,7 - Przyrost po zastosowaniu 4,6 6,2 5,3 5,4 Tecamin (t/ha) Przyrost po zastosowaniu 12,5 11,2 21,1 13,8 Tecamin (%) *-doglebowe nawożenie mineralne NPK nawozów biostymulujących miał układ warunków pogodowych okresu wegetacji w poszczególnych latach badań. Wszystkie analizowane lata zaliczały się do mokrych i chłodnych, ale rozkład zarówno opadów, jak i temperatur powietrza w poszczególnych miesiącach, szczególnie intensywnego rozwoju roślin były w znacznym stopniu zróżnicowane. W 2011 roku, w lipcu zanotowano wysokie opady deszczu i było chłodno, a w czerwcu i sierpniu wystąpił niedobór opadów. Z kolei w 2012 roku w miesiącach: czerwiec, lipiec i sierpień było mokro i chłodno. Natomiast największą zmiennością, szczególnie w odniesieniu do opadów charakteryzował się 2013 rok, w którym czerwiec był mokry, lipiec ze znacznym niedoborem opadów, a w sierpniu odnotowano ponownie ich nadmiar. QQPoprawa plonowania Z wyżej opisanych warunków pogodowych wynikało, że najbardziej sprzyjający kumulacji plonu bulw był 2012 rok (średnio uzyskano powyżej 50 t bulw z ha), a najbardziej niesprzyjający uprawie ziemniaków 2013 rok (średni plon bulw nie przekroczył 30 t z ha). Rozpatrując jednak wpływ na wielkość plonu bulw zastosowanych dolistnie biostymulatorów stwierdzono, że w 2012 roku uzyskany przyrost plonu był zdecydowanie mniejszy i wyniósł 11,2%, niż w 2013 roku, który stanowił 21,1% w stosunku do kontroli (tab. 2). Przeprowadzone badania dowiodły, że w warunkach niekorzystnego układu warunków pogodowych w okresie wegetacji roślin, niesprzyjających plonowaniu ziemniaków, po zastosowaniu w krytycznych fazach rozwojowych odpowiednich preparatów złagodzić można wystąpienie skutków stresu u roślin, zapobiec spadkowi plonu i utrzymać wysoką efektywność plonowania. Średnio dla lat uzyskano przyrost powyżej 5 t bulw z ha, co stanowiło około 14% w porównaniu do kontroli, czyli standardowego nawożenia doglebowego, bez dolistnego dokarmiania (tab. 2). Cały materiał na

9 Maj 2014 (nr 109) Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Strona 9 Pozbyć się szkodnika z ziemniaka W najnowszej technologii uprawy ziemniaka, bulwy na potrzeby przetwórstwa i cele konsumpcyjne powinny być bez uszkodzeń miąższu przez szkodniki, bez znamion chorobowych, o gładkiej skórce. Z uwagi na ograniczenia w środkach chemicznych i dostosowując uprawę ziemniaka do wymogów integrowanej ochrony, warto przyjrzeć się zabiegom agrotechnicznym i biologicznym, które do tej pory uważane były tylko za plonotwórcze, a nie ochronne. Dr inż. Tomasz Erlichowski IHAR-PIB Zakład Nas. i Ochrony Ziemniaka w Boninie Do ważnych i licznych szkodników ziemniaka w okresie wiosennym i letnim zaliczamy szkodniki glebowe z rodz. Chrząszczy: drutowce Agriotes spp. (osiewnik ciemny, rolowiec i skibowiec), pędraki z rodz. Melolontina; z rodz. Motyli rolnice Noctuinae oraz nicienie (niszczyki, nicienie wolno żyjące). Atakują one (głównie larwy chrząszczy) bulwy ziemniaka przez cały okres sezonu wegetacyjnego. Cześć gatunków zimuje też w glebie, a drutowce z 4 5 letnim cyklem rozwojowym są szkodnikiem trwałym i uporczywym. W trakcie rozwoju larwy szkodników glebowych powodują na bulwach uszkodzenia jakościowe, np. wżery, a nicieni powierzchowne uszkodzenie skórki, słabą kondycję bulw i ich plon na plantacji oraz przenoszenie wirusa TRV (tylko nicienie wolne: Trichodorus sp. i Paratrichodorus sp.). Naloty motyli rolnic, mogą zdarzać się nagle i gwałtownie, związane z ciepłymi i suchymi warunkami pogodowymi i szybkim rozwojem gąsienic w tym czasie (uszkadzających bulwy). Pierwszym elementem ochrony chemicznej jest wiosenne zaprawianie bulw ziemniaka zaprawą w celu ograniczenie ilości strat powstałych w okresie wschodów, a powodowanych głównie przez grzyb Rhizoctonia solani oraz ruchliwe stadia szkodników glebowych i pierwsze naloty szkodników nalistnych. Stosowanie 4 5-letniej przerwy w uprawie to możliwość ograniczenia rozwoju wielu groźnych agrofagów, szkodników związanych z psiankowatymi, mątwika ziemniaczanego i grzybów. Rośliny poprzedzające ziemniak można wykorzystać do ograniczenia rozwoju agrofagów. Na glebach lekkich nie powinno jako przedplon stosować się kapustnych i innych warzyw, które mimo swoich wartości pokarmowych stymulują rozwój populacji nicieni (niszczyków). Korzystniejsza z punktu ochrony integrowanej wskazana byłaby uprawa w poplonie ścierniskowym np. gorczycy, rzepy oleistej, które mogą częściowo ograniczać rozwój bakterii chorobotwórczych stymulując rozwój organizmów antagonistycznych. Wydzieliny korzeniowe gorczycy, rzepy oleistej (glukozynolany) wpływają ograniczająco na rozwój drutowców (larw Elateridae) i mątwika ziemniaczanego (Globodera rostochiensis) i mątwika burakowego (H. schatii) w glebie. W integrowanej metodzie ochrony należy dostosować odmianę ziemniaka do rodzaju gleby. Uprawa ziemniaka na glebach lekkich wymagać będzie odmian INSEKTYCYDY DO ZWALCZANIA SZKODNIKÓW GLEBOWYCH W 2014 R. Grupa chemiczna/ nazwa handlowa środka Substancja aktywna Dawka Karencja dni Szkodniki glebowe (drutowce, pędraki); stonka ziemniaczana; mszyce Zaprawianie w czasie pencykuron + 60 ml/100 kg bulw Nie dot. sadzenia imidachlopryd Prestige Forte 370 FS* Nicienie glebowe (mątwik ziemniaczany, nicienie wolno żyjące) Vydate 10 G oksamyl 10 kg aplikacja Nie dot. rzędowa, aplikator 40 kg aplikacja na Nie dot. powierzchnię 1 ha Nemathorin 10 GR fostiazat 30 kg aplikatur, aplikacja na powierzchnię 1 ha (karencja 120 dni) 120 dni QQNiszczyk ziemniaczak wnika pod skórę i miąższ tolerancyjnych w stosunku do zapotrzebowania na wodę, a także odpornych na agrofagi, Gleby lekkie o dużej zawartości tlenu i szybko nagrzewające się, sprzyjają rozwojowi pędraków z rodziny żukowatych, głównie ogrodnicy niszczylistki. Gleby wilgotne, mineralne i próchniczne typu czarnych ziem o ph kwaśnym, silnie zachwaszczone perzem i chwastami sprzyjają rozwojowi drutowców (Elateridae). Znaczenie odporności odmian może mieć w przypadku uszkodzeń wywoływanych przez drutowce (larwy sprężykowatych). Badania wykonane do tej pory wskazują, że larwy uszkadzają bulwy (genotypy) niektórych odmian bardziej niż pozostałe. Związane jest to z poziomem TGA (glikoalkaloidów) w bulwach. QQMątwik jest typowym szkodnikiem płodozmianowym, rozwija się tylko na korzeniach roślin żywicielskich, w tym na podatnych odmianach ziemniaka. Zaleca się stosowanie metody integrowanej, polegającej na zastosowaniu kwarantanny i płodozmianu antymątwikowego. W płodozmianie tym uprawia się odmiany mątwikoodporne ziemniaka w rotacji co 4 5 lat. Dostępne nematocydy (tab.) zwalczają także nicienie wolno żyjące przenoszące wirus szopowatości bulw (TRV) w glebie, ważny w produkcji frytek, chipsów i przetworów spożywczych, gdyż objawia się brązowymi pierścieniami, łukami na przekroju bulwy. n

10 Strona 10 Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Maj 2014 (nr 109) Redukcja zachwaszczenia powschodowo Redukcja zachwaszczenia w terminie po wschodach ziemniaka jest bardzo ważna, ze względu na gromadzenie plonu. Zachwaszczenie ma wpływ na jego wielkość oraz może utrudniać przeprowadzenie zbioru i powodować dalsze jego straty podczas przechowywania bulw. Zmniejsza się wówczas również jakość, co w konsekwencji jest mało atrakcyjnym surowcem dla przetwórstwa. Integrowana ochrona roślin dopuszcza stosowanie zabiegów mechanicznych również po wschodach ziemniaka. Należy jednak pamiętać, by pielęgnację mechaniczną zakończyć do momentu zwierania rzędów, gdyż późniejsze ich wykonanie może powodować uszkadzanie roślin i przenoszenie chorób wirusowych i bakteryjnych. Uprawki mechaniczne powinny być wykonane w odstępach 6 8-dniowych, a ich liczba nie powinna przekraczać od 2 do 3. Dlatego korzystniejsza, bardziej efektywna i dodatkowo łatwiejsza do przeprowadzenia jest ochrona chemiczna. Na tym etapie najczęściej na plantacji są już widoczne chwasty i o wiele łatwiej można je zidentyfikować, co w dużym stopniu pomoże podjąć decyzję o wyborze konkretnego herbicydu pod występujące gatunki chwastów. Nie ma także problemu z wskazaniem w ewidencji zabiegów konkretnej przyczyny wykonania zabiegu środkiem ochrony roślin. Krasa Frezja Cyprian Dr inż. Janusz Urbanowicz IHAR PIB, ZNiOZ w Boninie Stosując herbicydy należy przestrzegać podstawowych zasad BHP oraz zaleceń, które są zawarte w etykiecie- -instrukcji stosowania każdego środka ochrony roślin, który uzyskał rejestrację. Zawsze mieszaniny preparatów należy przygotowywać bezpośrednio przed ich zastosowaniem. Na plantacjach ziemniaka na najwcześniejszy zbiór nie wolno stosować herbicydów powschodowych! Najkorzystniejszy termin aplikacji herbicydów w tym terminie występuje w momencie, gdy rośliny ziemniaka osiągną wysokość od 10 do 15 cm. Ostatecznie zabiegi mogą być wykonywane do momentu zwierania rzędów, by aplikowane środki mogły dotrzeć do chwastów, a nie zatrzymywać się na ziemniaku. W celu poprawienia skuteczności działania herbicydów można zastosować dodatek adiuwantów, a dodatkowo, w niektórych przypadkach pozwala to na zmniejszenie dawki herbicydu. Informacje o tego typu możliwościach są również podane w etykiecie, QQObjawy fitotoksycznej reakcji na poszczególnych odmianach 7 dni po zabiegu. gdyż niektóre herbicydy nie wymagają stosowania tzw. substancji wspomagających, gdyż mogą je zawierać w swoim składzie. Jednoliścienne gatunki chwastów występujące w ziemniaku, generalnie zwalcza się w terminie powschodowym za pomocą tzw. graminicydów. Ich skuteczność jest ściśle związana z fazą rozwojową chwastów, np. perz właściwy powinien mieć rozwinięte od 3 do 6 liści, a gatunki prosowate od 2 do 6. Najpóźniej zabieg powinien być przeprowadzony do fazy krzewienia się tych chwastów. W przypadku tych preparatów nie bez znaczenia jest również znajomość długości okresu karencji, który dla niektórych z nich wynosi nawet 69 dni. Tak długi czas dezaktywacji może eliminować z możliwości ich aplikacji w ziemniaku. Bardzo często w praktyce po wschodach ziemniaka są stosowane herbicydy zawierające substancję aktywną metrybuzynę (np. Sencor Liquid 600 SC, Sencor 70 WG i inne), które mają szerokie spektrum zwalczanych gatunków chwastów, przy zastosowaniu obniżonej dawki o połowę. Na niektórych odmianach mogą one wywoływać objawy fitotoksycznej reakcji. Najczęściej reakcja ta objawia się w postaci chlorotycznych lub nekrotycznych przebarwień blaszek liściowych. W produkcji nasiennej mogą one utrudnić lub nawet uniemożliwić prawidłowe przeprowadzenie selekcji negatywnej. Jest to związane z trudnością w identyfikacji objawów chorób wirusowych (nakładanie się objawów). Z kolei w uprawie towarowej może powodować obniżenie plonowania, przy równoczesnym zwiększeniu ilości bulw o najmniejszym kalibrażu (tzw. zdrobnienie bulw). W zależności od stopnia wrażliwości odmian zmniejszenie plonowania może wynosić od 5 do 60%, a w skrajnych przypadkach dojść do całkowitego zniszczenia plantacji. W IHAR PIB, ZNiOZ w Boninie do roku 2013 przebadano 204 odmiany ziemniaka (158 jadalnych i 46 skrobiowych) pod kątem wrażliwości na metrybuzynę stosowaną po wschodach. W uprawie odmian o podwyższonej lub nieznanej wrażliwości na metrybuzynę stosowaną po wschodach oraz na plantacjach nasiennych TABELA 1. HERBICYDY DO STOSOWANIA PO WSCHODACH ZIEMNIAKA. Nazwa herbicydu zabieg herbicydami, które ją zawierają należy wykonać na 10 dni przed przewidywanym Substancja aktywna Jednoroczne chwasty dwuliścienne Basagran 480 SL Agro Bentazon 480 SL Mac Bentazon 480 SL bentazon Realchemie Bentazon SL Wolof 480 SL Basagran 480 SL bentazon Agro Bentazon 480 SL Mac Bentazon 480 SL Realchemie Bentazon SL Wolof 480 SL + Sencor 70 WG metrybuzyna Sencor Liquid 600 SC Sencor 70 WG, Emana 70 WG metrybuzyna Koral 70 WG, Maestro 70 WG Mistral 70 WG Jednoroczne chwasty dwuliścienne i niektóre jednoliścienne Titus 25 WG Agria Rimsulfuron 25 WG rimsulfuron Golden Rimsulfuron 25 WG Harfur, MAC Rimsulfuron 25 WG, Mambo 25 WG, Miecz 25 WG, Pro-Rimsulfuron 25 WG Ramzes 25 WG, Realchemie Rimsulfuron WG, Rima + adiuwant Trend 90 EC Zabieg jednorazowy Titus 25 WG Agria Rimsulfuron 25 WG Golden Rimsulfuron 25 WG Harfur, MAC Rimsulfuron 25 WG, Mambo 25 WG, Miecz 25 WG, Pro-Rimsulfuron 25 WG Ramzes 25 WG, Realchemie Rimsulfuron WG, Rima + adiuwant Trend 90 EC + Sencor 70 WG lub Sencor Liquid 600 SC Zabieg dzielony Titus 25 WG Agria Rimsulfuron 25 WG Golden Rimsulfuron 25 WG Harfur, MAC Rimsulfuron 25 WG, Mambo 25 WG, Miecz 25 WG, Pro-Rimsulfuron 25 WG Ramzes 25 WG, Realchemie Rimsulfuron WG, Rima + adiuwant Trednd 90 EC + Sencor 70 WG lub Sencor Liquid 600 SC rimsulfuron metrybuzyna rimsulfuron Dawka na 1 ha 3,0 l 1,25 l terminem wschodów ziemniaka. n + 0,25 + 0,3 kg 0,5 l 0,5 kg 60 g lub 2 x 30 g + 0,1% g + 0,1% + 0,3 kg 0,3 l I dawka 30 g + 0,1% + 0,25 kg 0,25 l Uwagi Odmiany wrażliwe na powschodowe stosowanie metrybuzyny podano w tabeli 2 Po zastosowaniu herbicydów zawierających rimsulfuron wskutek dużych różnic temperatur między dniem a nocą może wystąpić fitotoksyczna reakcja II dawka po dniach 20 g + 0,1% metrybuzyna Chwasty jednoliścienne (graminicydy) perz właściwy prosowate Agil 100 EC propachizafop 1,25-1,5 l 0,6-0,8 l lub 2 x 0,6 l Aramo 050 EC tepraloksydym 2,0 l 1,0-1,5 l Golden Tepra 050 EC Focus Ultra 100 EC cyklosydym 3,0 l 1,5 l Fusilade Forte 150 EC fluazyfop-pbutylowy 2,0-2,5 l 0,75-1,0 l Leopard Extra 05 EC lub Leopard Extra 05 EC + adiuwant Olbras 88 EC chizalofop- P-etylu 3,0 l 2,0 l + 1,5 l 0,7-1,5 l Pilot 10 EC, Targa 10 EC 1,0 1,5 l 0,4-0,5 l Targa Super 05 EC 2,0 l 1,0 l Select Super 120 EC kletodym 2,0 l 0,8 l TABELA 2. WRAŻLIWOŚĆ ODMIAN ZIEMNIAKA NA METRYBUZYNĘ STOSOWANĄ PO WSCHODACH (NA PODSTAWIE BADAŃ WŁASNYCH J. URBANOWICZ). jadalne skrobiowe Niewrażliwe Satina, Barycz, Felsina Zuzanna Nimfy, Saturna, Tucan Niska wrażliwość Altesse, Ametyst, Bellarosa, Bryza, Cecile, Courage, Dali, Etiuda, Etola, Ewelina, Folva, Lord, Lady Florina, Syrena Accent, Aksamitka, Arkadia, Cykada, Danusia, Delikat, Drop, Eugenia, Gloria, Karatop, Karlena, Mors, Nora, Romula, Ruta, Rywal, Salto, Triada, Wawrzyn Adam, Ikar, Kuba, Rudawa, Skawa Fregata Pomorska, Grot, Łucja, Meduza, Neptun, Omulew, Panda Średnia wrażliwość Podwyższona wrażliwość Almera, Aruba, Asterix, Augusta, Bartek, Belinda, Bellaprima, Berber, Bila, Bogatka, Bursztyn, Carrera, Colette, Cyprian, Denar, Ditta, Fianna, Gawin, Gracja, Gustaw, Gwiazda, Honorata, Hubal, Ibis, Ignacy, Ingrid, Jelly, Jurek, Justa, Jutrzenka, Lady Claire, Legenda, Malaga, Michalina, Miłek, Mondeo, Nandina, Oberon, Omega, Owacja, Promyk, Red Fantasy, Red Sonia, Rumba, Roxana, Sagitta, Tajfun, VR 880 Albina, Andromeda, Ania, Antoinet, Balbina, Bard, Baszta, Beata, Czapla, Felka Bona, Fribona, Lena, Marta, Maryna, Mila, Olza, Pirol, Rybitwa, Sumak, Tara, Tokaj, Wiarus, Wigry, Vital, Vitara, Zebra, Żagiel Anabelle, Arielle, Cekin, Eurostar, Innovator, Irga, Irys, Miriam, Rosalind, Santé, Stasia, Tetyda, Vineta, Zenia Anielka, Bekas, Clarissa, Cycloon, Fala, Frezja, Jagna, Jagoda, Jaśmin, Kolia, Koral, Korona, Kos, Lotos, Malwa, Molli, Mors, Orlik, Orłan, Perkoz, Soplica, Wiking, Wolfram, Zeus Wysoka Fresco, Krasa, Viviana, wrażliwość Aster, Fauna, Ursus ODMIANY SKREŚLONE Z KRAJOWEGO REJESTRU ODMIAN Boryna, Bosman, Danuta, Glada, Hinga, Inwestor, Jasia, Jubilat, Kaszub, Kuras, Pasja Pomorska, Rumpel Albatros, Dorota, Jantar, Koga, Oktan, Olga, Monsun, Vistula Gandawa, Opus, Pokusa, Ślęza Klepa, Lawina Pasat, Sonda Dunajec, Gabi, Umiak

11 Maj 2014 (nr 109) Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Strona 11 Co wiemy o mieszaniu? Możliwość łącznego stosowania ŚOR z nawozami dolistnymi cieszy się coraz większym zainteresowaniem wśród rolników. Pozwala to obniżyć koszty wykonywania zabiegów (mniej wjazdów w pole), jak również poprawia organizację prac polowych. Zwłaszcza, że stosowanie niższych dawek niż wskazane w etykietach lub łączenie ich z innymi agrochemikaliami nie jest sprzeczne z prawem. Są jednak pewne ograniczenia. QQCzytając etykiety Stosuję mieszaniny zbiornikowe zalecane przez producentów, bo tylko takie można. Mam świadomość, które preparaty mieszać, gdyż jest to zawarte w etykietach środków mówi Piotr Garguliński, który wspólnie z bratem Markiem prowadzi gospodarstwo o pow. 150 ha w okolicy koloni Wierzbięcin w woj. zachodniopomorskim. Bracia Gargulińscy uprawiają głównie rzepak oraz zboża w tym: żyto, pszenżyto i pszenicę. Część powierzchni rolnej zajmują również rośliny strączkowe oraz łąki. QQNALEŻY ODRÓŻNIĆ ZALECENIA producentów ŚOR w formie informacji zamieszczonej w etykiecie preparatu i ulotkach propagandowo-reklamowych. Pierwsze uważam za bardzo bezpieczne, drugie za bezpieczne. Producent, zwłaszcza znany, nie pozwoli sobie na zalecanie niepewnej kombinacji ochroniarskiej. Charakteryzują się one określoną skutecznością i bezpieczeństwem w stosunku do rośliny chronionej. Z zaleceniami dystrybutorów bardzo różnie bywa. Zabiegi ochronne ruszyły pełną parą. Pomimo lekkiej zimy i wcześniejszym o około 3 tygodnie starcie wiosennej wegetacji, oziminy są w doskonałej kondycji. Niestety chwasty, sprawcy chorób i szkodniki również... Chcąc zdążyć z terminowym wykonaniem zabiegów, rolnicy często stosują tzw. mieszaniny zbiornikowe. Czy na pewno wiemy, jak i które środki ochrony roślin (ŚOR)można łączyć ze sobą i innymi agrochemikaliami? Ewa Grabowska Wiadomości Rolnicze Polska ewa@wrp.pl Na pewno nie stosuję mieszaniny herbicydów z regulatorami wzrostu, bo jest to sprzeczne z przepisami i zdrowym rozsądkiem. Każdy rolnik stosujący środki ochrony roślin musi mieć świadomość, których produktów nie można łączyć, bo jest obowiązkowo szkolony i przechodzi państwowy egzamin z zasad stosowania ŚOR dodaje Pan Piotr. Argumenty za łącznym stosowaniem różnych preparatów to przede wszystkim dostępność dużej liczby środków ochrony roślin na rynku, szerokie wprowadzenie nawozów płynnych i do dolistnego dokarmiania, dzielenie dawek ŚOR i nawozów oraz częste pokrywanie się terminów zwalczania agrofagów z dolistnym dokarmianiem. Tak też było w tym roku. Gwałtowny start ozimin spowodował, że wielu rolników połączyło w pierwszym zabiegu zastosowanie herbicydów z nawozami dolistnymi. Co do łączenia herbicydów z nawozami dolistnymi, to nie podzielam zdania, że nie należy tego łączyć. Trzeba to tylko robić zgodnie z zaleceniami producentów. Wówczas nie ma żadnego Jedni rzeczywiście współpracują z producentami ŚOR i propagują ich sprawdzone zalecenia, inni niestety, chcą jedynie sprzedać towar. Dystrybutora trzeba znać od strony jego uczciwości i umiejętności doradzania. W ciemno nie nabyłbym środków w celu zastosowania ich według nieznanych mi zaleceń. Nie należy dyskredytować wszystkich zaleceń dystrybutorów, ale należy zawsze je konsultować. Posiadam dużą wiedzę na temat mieszania różnych środków. Nie oznacza to jednak, że można popaść w rutynę i mieszać bez większego zastanowienia, chociaż istnieje wiele takich możliwości. Jestem absolutnym przeciwnikiem stosowania regulatorów wzrostu (retardantów) z niesprawdzonymi komponentami. Regulatory wzrostu bezpośrednio działają w roślinie chronionej. zagrożenia wyjaśnia Piotr Garguliński. Co prawda, na rynku znajduje się bardzo duża liczba produktów, w skład których wchodzą różne mikroelementy, w różnych ilościach i proporcjach, ponadto produkowanych w oparciu o wiele technologii. Ta mnogość preparatów uniemożliwia jednak opracowanie szczegółowych zasad stosowania tego typu mieszanin wyjaśnia Adam Paradowski z Zakładu Herbologii i Techniki Ochrony Roślin IOR PIB w Poznaniu. Jednoznacznie nie można powiedzieć, że mikroelementów nie należy stosować łącznie z herbicydami. Takie możliwości istnieją. Chociaż należy przyznać, że równoczesne nawożenie i niszczenie chwastów to pewna nieprawidłowość. O wiele bardziej rozsądne jest stosowanie herbicydów jako pierwszego zabiegu uzupełnia. Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, można, co prawda, stosować środki ochrony w mniejszych dawkach lub w formie nierejestrowanych mieszanin zbiornikowych, ale na własną odpowiedzialność. Zwłaszcza, gdy istnieje techniczne oraz ekonomiczne uzasadnienie, jak zmniejszenie liczby wyjazdów w pole, mniejsze ugniatanie gleby i roślin, Opinia eksperta: Adam Paradowski, IOR PIB Poznań Zastosowane z herbicydem w formie mieszaniny, kierują także chwastobójczą substancję czynną w miejsca, w których on reguluje wzrost rośliny. Może to spowodować zupełnie nieprzewidywalne efekty. Regulatory wzrostu należy stosować tylko z bardzo dokładnie sprawdzonymi komponentami. Wszystkie mieszaniny stosuje się z dwóch zasadniczych powodów. Pierwszym jest poszerzenie zakresu działania, np. spektrum zwalczanych gatunków chwastów. Odpowiednio dobrane komponenty sumarycznie mogą okazać się tańszym zabiegiem. Drugi powód to zmniejszenie liczby przejazdów. Poza oszczędnościami ekonomicznymi (np. koszt paliwa), chroniona jest także struktura gleby. oszczędności materiałów: woda, olej (do 40%), oszczędność robocizny (do 30%) oraz wykorzystanie sprzyjającej pogody (wg IOR). QQPolegając na doradcy Mieszanie niektórych preparatów może być zgubne dla roślin, wywołując straty spowodowane uszkodzeniem roślin oraz pogorszenie skuteczności zastosowanych ŚOR. Trudności może przysparzać też samo wykonanie zabiegu (zatykanie dysz opryskiwacza), czy też umycie zbiornika opryskiwacza (osady). Jarosław Kliwicki ze wsi Nowe Brzeźno w woj. wielkopolskim gospodarzy na 50 ha. Uprawia pszenżyto ozime, jęczmień jary, ziemniaki skrobiowe, rzepak, kukurydzę oraz ma 5 ha łąk. Rolnik korzysta z pomocy sprawdzonego i cały czas tego samego doradcy. Jak sam przyznaje, polega na jego wiedzy i nie weryfikuje przekazywan y c h zaleceń. Jest zadowolony z dotychczasowych wskazówek. Zdaje sobie sprawę, że niektórych środków nie można łączyć, ale przyznaje też, że nie sprawdza za każdym razem etykiety preparatu. Jeśli stosuję nowy środek, wówczas sprawdzam informacje, czy można go mieszać z innymi preparatami. Nie zawiodłem się na zaleceniach, które daje mi doradca, co do stosowanych środków i ich mieszanin mówi Pan Jarosław. W gospodarstwie zabiegi są planowane odpowiednio wcześniej przed ruszeniem wegetacji, wówczas też rolnik zamawia ŚOR. Jak podkreśla tylko u jednego sprawdzonego dostawcy. Cenię sobie odpowiednio wcześniej przygotowany plan działania, który jest opracowany wspólnie z doradcą. Mam QQPiotr i Marek Gargulińscy, kolonia Wierzbięcin w woj. zachodniopomorskim. QQJarosław Kliwicki, Nowe Brzeźno w woj. wielkopolskim. rozpisane terminy aplikacji, dawki, preparaty, a także mieszaniny środków na odpowiednie uprawy. Takie działanie i pewność dostawy preparatów dają mi gwarancję, że nie zabraknie mi ŚOR w trakcie sezonu zaznacza rolnik. W tym roku, na wiosnę w rzepaku Pan Jarosław zastosował mieszaniny środków zawierające w składzie: fungicyd, insektycyd przeciwko chowaczowi, odżywkę. Uprawę czeka kolejny zabieg insektycydem przeciwko słodyszkowi, w połączeniu z mikroelementami. Potem oprysk przeciwko chorobom grzybowym w zbożach ozimych i w zależności od kondycji roślin także poda mikroelementy. W zbożach jarych najpierw wykona zabieg herbicydowy, później będzie oprysk mieszaniną fungicydu i odżywki mikroelementowej. Z powodzeniem stosuję mieszaniny, jednak herbicydy podaję samodzielnie mówi Kliwicki. W przypadku łączenia preparatów w mieszaninach zbiornikowych nie ma zbyt wielu konkretnych przeciwwskazań. Na szczęście. Łatwo jest je zapamiętać. Największe niebezpieczeństwo stanowią mieszaniny, o których nic się nie wie, a z różnych powodów kuszą rolnika, by je zastosować. Większość z nich jest skuteczna i bezpieczna, ale bywają wpadki. Co gorsza, tymi drugimi nikt się nie chwali, często traktując je jako osobiste porażki zawodowe. A szkoda, bo na błędach mogą uczyć się inni konkluduje Adam Paradowski. n

12 Strona 12 Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Maj 2014 (nr 109) Wyjadają, nadgryzają, umiaru nie znają W rzepaku występują mszyce, a także pryszczarek kapustnik, dlatego jeśli progi ekonomicznej szkodliwości zostały przekroczone, konieczne jest wykonanie niezbędnych zabiegów ochronnych oraz sprawdzenie pól pod kątem innych szkodników. Z początkiem tego roku na użytkowników profesjonalnych nakłada s i ę o b o w i ą z ek stosowania zasad integrowanej ochrony roślin. Śro dki o chrony roślin muszą być stosowane właściwie, co m.in. oznacza, że użycie ŚOR musi być uzasadnione i zgodne z zaleceniami. Oznacza to również, że trzeba prawidłowo zidentyfikować uszkodzenia, a przede wszystkim ich źródło, w tym przypadku szkodnika. Chowacz podobnik mały chrząszcz ma 3 4 mm, jest szary, gęsto pokryty białymi łuseczkami. Samica składa jaja do łuszczyn wygryzając w nich otworki. Larwa żeruje w ich wnętrzu wyjadając nasiona. Mszyca kapuściana szaro-sine kolonie mszyc, z woskowym nalotem pojawią się najpierw na pędzie głównym, później na bocznych. Wysysają soki z roślin, przez co je osłabiają, wpływają na Katarzyna Szulc Wiadomości Rolnicze Polska katarzyna@wrp.pl zahamowanie wzrostu. W ciągu roku jest kilka pokoleń. Pryszczarek kapustnik muchówka z czerwonym odwłokiem, długimi i cienkimi odnóżami, ma 1 2 mm wielkości. Samica składa jaja do łuszczyn, w których żerują robakowate, białawe i beznogie larwy. Uszkadzają nasiona i zanieczyszczają łuszczyny, te przedwcześnie zasychają i otwierają się, w efekcie nasiona wysypują się z łuszczyn. Wciornastki niewielkie owady 1 5 mm, o wydłużonym ciele. Szkodliwe są larwy i dorosłe, Obecnie pojawiły się skrzypionki w zbożach. W tej chwili w na plantacjach żerują już larwy, dlatego konieczne jest wykonanie niezbędnych zabiegów po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości. Na zbożach i rzepaku występują mszyce przeciwko, którym także trzeba wykonać opryski. W rzepaku słodyszki wystąpiły nierównomiernie, teraz żeruje chowacz podobnik i pryszczarek kapustnik. Na ziemniaku, w niektórych rejonach zaobserwowano stonkę ziemniaczaną. Trzeba też pamiętać o bardzo szkodliwym działaniu szkodników glebowych. WYBRANE INSEKTYCYDY ZALECANE W RZEPAKU W 2014 R. Szkodnik Nazwa środka Chowacz podbik, A-Cyper EC pryszczarek kapustnik Acetamip SP Alfazot 025 EC Alstar Pro 100 EW Ammo Super 100 EW Bulldock 025 EC Cyper-Fas 100 EC Cyperkill Max 500 EC Cyperkill Super 250 EC Fastac 100 EC Fury 100 EW Helm-Lambda 100 CS Jetstac 100 EC Kaiso 050 EG Karate Zeon 050 CS Mavrik 240 EW Minuet 100 EW Mospilan 20 SP Nagomi 025 WG Patriot 100 EC Pitbul 025 EC Proteus 110 OD Pyrinex Supreme 262 ZW Rage 100 EW Stark 20 SP Sumi-Alpha 050 EC Super Cyper 500 EC Titan 100 EW Trebon 30 EC Decis Mega 50 EW Kirkuk B 050 CS Wojonik 050 CS Mszyca kapuściana Agro-Pirymikarb 500 WG Decis Mega 50 EW Agria-Deltametryna 2,5 EC Decis 2,5 EC Khoisan 25 EC Wg zaleceń IOR na lata 2013/2014 i MRiRW Mospilan rzepak 125x350 SumiAgro ramka krzywe JW 2014.indd :01 które do wnętrza łuszczyn dostają się przez różne otwory i wysysają sok z nasion. Łuszczyny stają się centkowano-sine, z ciemnymi plamami, które powstają ma skutek ich zanieczyszczania. Taka łuszczyna zasycha. Insektycydy przeciwko skrzypionkom mogą ograniczać straty powodowane przez wciornastki. Bielinki - insektycydy: A-Cyper 100, Decis Mega 50 EW, LambdaCe 050 CS, Pitbul 025 EC, Proteus 11 OD, Ruomo 30 WG, Sakarb 30 WG, Steward 30 WG, Wojownik 050 CS mają w swojej etykiecie wskazanego bielinka kapustnika, jako zwalczany agrofag w uprawach kapustnych. n Prof. dr hab. Marek Mrówczyński IOR BIP Poznań Dawka 0,1 0,12 l 0,12 kg 0,25 l 0,1 l 0,1 l 0,25 l 0,1 0,12 l 0,05 l 0,1 l 0,1 0,12 l 0,1 l 0,06 0,075 l 0,01 0,12 l 0,15 l 0,15 l 0,2 l 0,1 l 0,12 l 0,25 0,3 kg 0,075 l 0,25 l 0,5 0,6 l 1 1,25 l 0,1 l 0,12 kg 0,25 l 0,05 l 0,1 l 0,25 0,3 l 0,15 l 0,15 l 0,15 l 0,25 0,5 kg 0,15 l 0,35 l 0,35 l 0,35 l Rzepak ozimy Zalecenia Chowacz podobnik próg szkodliwości: 4 chrząszcze na 25 roślinach. Pryszczarek kapustnik próg szkodliwości: 1 muchówka na 4 roślinach. Plantacje wielkoobszarowe mogą być chronione tylko w pasie brzeżnym. Opryski wykonywać po opadnięciu płatków kwiatowych i po wykształceniu pierwszych łuszczyn. jary i ozimy jary i ozimy ozimy Mszyca kapuściana próg szkodliwości: 2 kolonie mszyc na 1 m2 na brzegu pola

13 Maj 2014 (nr 109) Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Strona 13 QQWiosenna aplikacja chlorosulfuronu, tribenuronu, metsulfuronu w uprawie zbóż odbywa się przy użyciu dużo wyższych dawek i to właśnie wtedy powstaje duże ryzyko uszkodzenia plantacji rzepaku w przypadku niedokładnego umycia opryskiwacza. Przed zabiegami w rzepaku Zabiegi ochrony roślin powinny być wykonywane w odpowiedniej fazie rozwojowej roślin uprawnych oraz w momencie wystąpienia korzystnych warunków atmosferycznych. W okresie kwietnia i maja opryskiwacz jest bardzo intensywnienie eksploatowanym narzędziem. W wielu przypadkach rolnik wykorzystując korzystne warunki pogodowe chce wykonać kilka zabiegów ochrony roślin w odpowiednio krótkim czasie. W takich warunkach, a w szczególności w przypadku zmiany uprawy w jakiej stosujemy pestycydy, dochodzi do uszkodzeń roślin uprawnych wywołanych przez pozostałości substancji aktywnych zawartych w opryskiwaczu. Największe ryzyko uszkodzeń występuję w sytuacji, gdy zwalczamy chwasty w uprawie zbóż herbicydami zawierającymi substancje aktywne z grupy sulfonylomocznikowych. Substancje te są najpowszechniej stosowane w uprawie zbóż, a charakteryzują się szczególnie niskim dawkowaniem dochodzącym do kilku gramów na hektar. Dr inż. Łukasz Sobiech Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Podczas zmiany rośliny uprawnej w jakiej aplikujemy ciecz opryskową, standardem powinno być dokładne umycie opryskiwacza. W większości przypadków mycie wodą jest niewystarczające do precyzyjnego usunięcia substancji aktywnych. Dlatego też wskazane jest stosowanie specjalnie dedykowanych środków do mycia opryskiwaczy. Produkty takie jak np. All Clear Extra, Neutral, Pest-Aut czy Clean Max zawierają związki neutralizujące i rozpuszczające substancje aktywne pozostające w opryskiwaczu. W składzie preparatów dedykowanych do mycia opryskiwaczy znajdują się związki podnoszące ph roztworu, co ułatwia usunięcie sulfonylomoczników, których rozpuszczalność wzrasta w wyższym ph. Dla zobrazowania problemu warto wspomnieć, że np. zwalczając samosiewy rzepaku w uprawie zbóż jesienią do mieszaniny dodajemy tylko 4 5 g/ha chlorosulfuronu lub kilkanaście gramów tribenuronu lub metsulfuronu, co skutkuje całkowitą eliminacją niepożądanych na plantacji samosiewów rzepaku. Wiosenna aplikacja chlorosulfuronu, tribenuronu, metsulfuronu w uprawie zbóż odbywa się przy użyciu dużo wyższych dawek i to właśnie wtedy powstaje duże ryzyko uszkodzenia plantacji rzepaku w przypadku niedokładnego umycia opryskiwacza. Do precyzyjnego usunięcia pozostałości pestycydów wskazane jest całkowite napełnienie opryskiwacza i przepłukanie wszystkich obwodów roztworem zawierającym środek do mycia opryskiwaczy. Ciekawym rozwiązaniem są opryskiwacze z systemem myjącym. Charakteryzują się one mniejszym zużyciem wody potrzebnej do dokładnego usunięcia substancji aktywnych środków ochrony roślin. Jest to możliwe dzięki rozpylaczom czyszczącym znajdującym się w zbiorniku opryskiwacza. Bez względu na typ opryskiwacza należy pamiętać, aby umyć go również z zewnątrz. Tę czynność należy wykonać czystą wodą bez dodatku środków do mycia opryskiwaczy. n Zastosowanie powszechnie dostępnych detergentów występujących w każdym gospodarstwie domowych nie jest rozwiązaniem wystarczająco skutecznym, gdyż związki te wpłyną tylko na obniżenie napięcia powierzchniowego cieczy, a nie na neutralizację substancji aktywnej.

14 Strona 14 Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Maj 2014 (nr 109) Kto nie wykonał niech się spieszy herbicydy w kukurydzy Kukurydza jest rośliną uprawną, która absolutnie nie toleruje zachwaszczenia. Niewyeliminowane zawczasu chwasty mogą całkowicie zdominować plantację. Najczęściej możemy zaobserwować przewyższającą łan komosę białą i chwastnicę jednostronną. W celu uniknięcia takiego zjawiska, warto odpowiednio dobrać herbicyd w zależności od terminu aplikacji oraz Dr inż. Łukasz Sobiech Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu występujących na plantacji chwastów. Wykonanie zabiegu doglebowego zaraz po siewie roślin jest bardzo silnie uzależnione od przebiegu pogody. Aplikacja doglebowa herbicydu gwarantuje wysoką skuteczność chwastobójczą tylko w przypadku odpowiedniej wilgotności gleby. W zależności od rozkładu opadów atmosferycznych, w sezonie wegetacyjnym w wielu regionach Polski zabiegi doglebowe są niewskazane. Na terenach, na których występują długotrwałe susze lub okresowe deficyty opadów celowe jest stosowanie zabiegów powschodowych. dokończenie na s. 15 TAB. 1. HERBICYDY ZALECANE DO POWSCHODOWEGO STOSOWANIA W UPRAWIE KUKURYDZY (1). Nazwa preparatu Dawka (substancja aktywna) Po siewie do fazy czwartego liścia kukurydzy (BBCH 00-14) Successor 600 EC (petoksamid) 2,0 l/ha Traxor 600 EC (petoksamid) 2,0 l/ha Shado 300 SC (sulkotrion) + Successor 600 EC (petoksamid) 1,0 l/ha + 1,5 l/ha Shado 300 SC (sulkotrion) + Traxor 600 EC (petoksamid) 1,0 l/ha + 1,5 l/ha Faza od pierwszego do drugiego liścia kukurydzy (BBCH 11-12) Adengo 315 SC (izoksaflutol + tienkarbazon metylu) 0,33-0,44 l/ha Pendigan 330 EC (pendimetalina) 4,0-5,0 l/ha Faza od pierwszego do trzeciego liścia kukurydzy (BBCH 11-13) Click 500 SC (terbutyloazyna) 1,5 l/ha Lumax 537,5 SE (mezotrion+ S-metolachlor + terbutyloazyna) 3,5-4,0 l/ha Successor T 550 SE (petoksamid+ terbutyloazyna) 4,0 l/ha Faza od pierwszego do ósmego liścia kukurydzy (BBCH 11-18) Arigo 51 WG (mezotrion + nikosulfuron + rimsulfuron) 0,33 kg/ha Columbus 51 WG (mezotrion + nikosulfuron + rimsulfuron) 0,33 kg/ha Faza od drugiego do piątego liścia kukurydzy (BBCH 12-15) Mocarz 75 WG (dikamba + tritosulfuron) 0,2 kg/ha Nokaut 75 WG (dikamba + tritosulfuron) 0,2 kg/ha TAB. 1. HERBICYDY ZALECANE DO POWSCHODOWEGO STOSOWANIA W UPRAWIE KUKURYDZY (2). Faza od drugiego do szóstego liścia kukurydzy (BBCH 12-16) Deresz 306 SE (2,4-D + florasulam) Feniks 306 SE (2,4-D + florasulam) King 306 SE (2,4-D + florasulam) Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) Maister 310 WG (jodosulfuron + foramsulfuron) Maister 31 OD (jodosulfuron + foramsulfuron) Raper 31 OD (jodosulfuron + foramsulfuron) Deresz 306 SE (2,4-D + florasulam) + Maister 310 WG (jodosulfuron + foramsulfuron) Feniks 306 SE (2,4-D + florasulam) + Maister 310 WG (jodosulfuron + foramsulfuron) King 306 SE (2,4-D + florasulam) + Maister 310 WG (jodosulfuron + foramsulfuron) Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) + Maister 310 WG (jodosulfuron + foramsulfuron) Agria-Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) + Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) Harfur 25 WG (rimsulfuron) + Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) Mac-Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) + Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) Miecz 25 WG (rimsulfuron) + Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) Pro-Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) + Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) Rima 25 WG (rimsulfuron) + Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) Realchemie Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) + Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) Titus 25 WG (rimsulfuron) + Deresz 306 SE (2,4-D + florasulam) Titus 25 WG (rimsulfuron) + Feniks 306 SE (2,4-D + florasulam) Titus 25 WG (rimsulfuron) + King 306 SE (2,4-D + florasulam) Titus 25 WG (rimsulfuron) + Mustang 306 SE (2,4-D + florasulam) Stellar 210 SL (dikamba + topramezon) Laudis 44 OD (tembotrion) Dicopur 600 SL (2,4-D) Faza od drugiego do siódmego liścia kukurydzy (BBCH 12-17) Agria-Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) Golden Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) Harfur 25 WG (rimsulfuron) Mac-Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) Mambo 25 WG (rimsulfuron) Miecz 25 WG (rimsulfuron) Pro-Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) Ramzes 25 WG (rimsulfuron) Realchemie Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) Rima 25 WG (rimsulfuron) Titus 25 WG (rimsulfuron) Faza od drugiego do ósmego liścia kukurydzy (BBCH 12-18) Accent 75 WG (nikosulfuron) Agria Nikosulfuron 040 SC (nikosulfuron) Agronicosulfuron 040 SC (nikosulfuron) Cherke 40 SC (nikosulfuron) Daichi 4 SC (nikosulfuron) Daichi Extra 6 OD (nikosulfuron) Fornet 4 SC (nikosulfuron) Fornet Extra 6 OD (nikosulfuron) Innovate 240 SC (nikosulfuron) Kelvin 040 SC (nikosulfuron) Kivi 4 SC (nikosulfuron) Kivi Extra 6 OD (nikosulfuron) Milagro 040 SC (nikosulfuron) Milagro Extra 6 OD (nikosulfuron) Narval 040 OD (nikosulfuron) Nico Gold 040 SC (nikosulfuron) Nicogan 040 SC (nikosulfuron) Nikos 040 SC (nikosulfuron) Nikosh 040 SC (nikosulfuron) Nisshin Niko 4 SC (nikosulfuron) Pilar-Nikosulfuron 40 SC (nikosulfuron) Samaz 040 OD (nikosulfuron) Samson 040 SC (nikosulfuron) Samson Extra 6 OD (nikosulfuron) Victus 040 OD (nikosulfuron) Victus 040 SC (nikosulfuron) Victus 75 WG (nikosulfuron) Daichi Extra 6 OD (nikosulfuron) + Callisto 100 EC (mezotrion) Fornet Extra 6 OD (nikosulfuron) + Callisto 100 EC (mezotrion) Kivi Extra 6 OD (nikosulfuron) + Callisto 100 EC (mezotrion) Milagro Extra 6 OD (nikosulfuron) + Callisto 100 EC (mezotrion) Samson Extra 6 OD (nikosulfuron) + Callisto 100 EC (mezotrion) Elumis 105 EC (nikosulfuron + mezotrion) Hector 53,6 WG (nikosulfuron + rimsulfuron) Faza od trzeciego do czwartego liścia kukurydzy (BBCH 13-14) Titus 25 WG (rimsulfuron) + Succesor T 550 SE (petoksamid+ terbutyloazyna) Agria Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) + Harmony 75 WG (tifensulfuron) Harfur 25 WG (rimsulfuron) + Harmony 75 WG (tifensulfuron) Mac-Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) + Harmony 75 WG (tifensulfuron) Miecz 25 WG (rimsulfuron) + Harmony 75 WG (tifensulfuron) Mambo 25 WG (rimsulfuron) + Harmony 75 WG (tifensulfuron) Pro-Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) + Harmony 75 WG (tifensulfuron) Realchemie Rimsulfuron 25 WG (rimsulfuron) + Harmony 75 WG (tifensulfuron) Rima 25 WG (rimsulfuron) + Harmony 75 WG (tifensulfuron) Titus 25 WG (rimsulfuron) + Harmony 75 WG (tifensulfuron) Faza od trzeciego do szóstego liścia kukurydzy (BBCH 13-16) Starane 250 EC (fluroksypyr) Esteron 600 SL (2,4-D) Faza od czwartego do szóstego liścia kukurydzy (BBCH 14-16) Hector Max 66,5 WG (nikosulfuron + rimsulfuron + dikamba) Cormax 340 SE (bromoksynil + terbutyloazyna) Korn 340 SE (bromoksynil + terbutyloazyna) Kukugran 340 SE (bromoksynil + terbutyloazyna) Maizgard 340 SE (bromoksynil + terbutyloazyna) Zeagran 340 SE (bromoksynil + terbutyloazyna) Focus Ultra 100 EC (cykloksydym) tylko w określonych odmianach Emblem 20 WP (bromoksynil) Bromotril 250 SC (bromoksynil) Shado 300 SC (sulkotrion) Sulcogan 300 SC (sulkotrion) Sulkorn 300 SC (sulkotrion) Shado 300 SC (sulkotrion) + Innovate 240 SC (nikosulfuron) Faza od piątego do szóstego liścia kukurydzy (BBCH 15-16) Dicopur 600 SL (2,4-D) 0,6 l/ha 0,6 l/ha 0,6 l/ha 0,6 l/ha 0,1-0,15 kg/ha 1,5 l/ha 1,5 l/ha 0,6 l/ha + 0,1-0,15 kg/ha 0,6 l/ha + 0,1-0,15 kg/ha 0,6 l/ha + 0,1-0,15 kg/ha 0,6 l/ha + 0,1-0,15 kg/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha g/ha + 0,6 l/ha 1,0-1,5 l/ha 1,7-2,25 l/ha 0,8-1,0 l/ha g/ha g/ha g/ha g/ha g/ha g/ha g/ha g/ha g/ha g/ha g/ha g/ha 1,0-1,5 l/ha 1,0 l/ha 1,0-1,5 l/ha 1,0-1,5 l/ha 0,5-0,75 l/ha 1,0-1,5 l/ha 0,5-0,75 l/ha 0,2-0,25 l/ha 1,0-1,5 l/ha 1,0-1,5 l/ha 0,5-0,75 l/ha 1,0-1,5 l/ha 0,5-0,75 l/ha 1,0 l/ha 1,0-1,5 l/ha 1,0l/ha 1,0-1,5 l/ha 1,25-1,5 l/ha 1,0-1,5 l/ha 1,0-1,5 l/ha 1,0-1,5 l/ha 1,0-1,5 l/ha 0,5-0,75 l/ha 1,0 l/ha 1,0-1,5 l/ha g/ha 0,5 + 0,75 l/ha 0,5 + 0,75 l/ha 0,5 + 0,75 l/ha 0,5 + 0,75 l/ha 0,5 + 0,75 l/ha 1,0-1,5l/ha g/ha 30 g/ha + 2,25l/ha 50 g/ha + 10 g/ha 50 g/ha + 10 g/ha 50 g/ha + 10 g/ha 50 g/ha + 10 g/ha 50 g/ha + 10 g/ha 50 g/ha + 10 g/ha 50 g/ha + 10 g/ha 50 g/ha + 10 g/ha 50 g/ha + 10 g/ha 1,0 l/ha 0,8-1,0 l/ha g/ha 1,6-2,0 l/ha 1,6-2,0 l/ha 1,6-2,0 l/ha 1,6-2,0 l/ha 1,6-2,0 l/ha 1,0-4,0 l/ha 1,5-2,0 kg/ha 1,0-1,3 l/ha 1,5 l/ha 1,5 l/ha 1,5 l/ha 1,0 l/ha + 0,2l/ha 0,8-1,0 l/ha Mocarz kukurydza 125x175 BASF ramka krzywe JW 2013.indd :11

15 Maj 2014 (nr 109) Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Strona 15 dokończenie ze s. 14 Potwierdza to sytuacja z roku 2011, kiedy większość zabiegów doglebowych nie była w pełni skuteczna z uwagi na poziom opadów w maju. Na terenie Wielkopolski opady nie przekraczały 20% normy z wielolecia i wymagały korekty w postaci kolejnego oprysku po wschodach kukurydzy. Z tego powodu podstawą walki z chwastami w kukurydzy powinny być zabiegi powschodowe, najczęściej aplikowane w fazie 4-6 liści kukurydzy. QQMankamenty jednokrotnego zabiegu Ze względu na spiętrzenie prac w gospodarstwie w maju, a w szczególności dużej ilości zabiegów ochrony roślin w rożnych uprawach, przyjęło się stosować tylko jeden zabieg zwalczania chwastów w kukurydzy. W wielu przypadkach presja chwastów dwuliściennych (przede wszystkim komosy) jest już duża, natomiast ciepłolubna chwastnica oraz włośnice czy szarłat szorstki jeszcze nie powschodziły. W takiej sytuacji, gdy zastosowany herbicyd nie wykazuje działania doglebowego, chwasty ciepłolubne oraz chwasty z zachwaszczenia wtórnego mogą się intensywnie rozwijać i ujemnie wpływać na plonowanie kukurydzy. Zwalczanie chwastów ma na celu wyeliminowanie z QQPlantacje kukurydzy chętnie zasiedla komosa biała. łanu kukurydzy chwastów i utrzymanie wolnego od nich pola tak długo, aż roślina uprawna będzie na tyle konkurencyjna, że chwasty nie będą dla niej stanowiły zagrożenia. Jednokrotny zabieg z tego punktu widzenia jest często niewystarczający. W wielu przypadkach konieczne jest wykonanie kolejnego zabiegu (powschodowego). QQDobór dawek dzielonych Dwa zabiegi pozwalają znacznie dłużej i efektywniej kontrolować chwasty, nawet do kilku tygodni po siewie. Wśród zarejestrowanych preparatów brakuje zaleceń do stosowania środków powschodowo w dawkach dzielonych. Jednak zgodnie z prawem istnieje możliwość aplikacji mieszanin zbiornikowych na własną odpowiedzialność stosującego. Na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu przebadano wiele kombinacji herbicydów stosowanych w dawkach dzielonych. Na podstawie wykonanych badań można stwierdzić, że pierwszy zabieg powschodowy powinien zostać wykonany w fazie około 3 liści kukurydzy, a następny podczas pojawienia się kolejnych chwastów na plantacji, najczęściej około fazy 5-6 liści kukurydzy. Dobrze dobrana mieszanina substancji aktywnych powinna zwalczać zarówno chwasty jedno-, jak i dwuliścienne. Stosując dwa zabiegi powschodow,e można przyjąć prostą zasadę, że zalecaną dawkę do jednokrotnego stosowania powschodowego dzielimy na połowę i aplikujemy w wyżej wymienionych terminach, uzupełniając mieszaninę o dobrze dobrane adiuwanty (np. olejowe w dawkach nie niższych niż 1,0 l/ha Atpolan Bio 80 EC, Toil itp. lub surfaktanty w dawkach nie niższych niż 100 ml na każde 100 l wody Silwet, Slippa, Styk). Skuteczność tej metody wynika głównie z faktu, że zabiegi wykonywane są wówczas, gdy chwasty są najbardziej wrażliwe na działanie herbicydów. Korzyścią wynikająca z takiego rozwiązania jest całkowita eliminacja chwastów w kluczowym momencie dla rozwoju kukurydzy, co przekłada się na wyższe plony. n QQZwalczanie chwastów ma na celu wyeliminowanie z łanu kukurydzy chwastów i utrzymanie wolnego od nich pola tak długo, aż roślina uprawna będzie na tyle konkurencyjna, że chwasty nie będą dla niej stanowiły zagrożenia. Kukurydza rośnie szybko Kukurydza jest teraz już posiana. Pierwsze siewy były między kwietnia, choć zdarzały się w końcu marca. Optymalny termin siewu to 2 3 dekada kwietnia. Obecnie kukurydza ma 2 liście, a ciepła wiosna sprzyja intensywnemu wzrostowi. Trzeba ją kontrolować pod kątem występowania szkodników, w fazie 2 3 liści jest czas nalotów ploniarki zbożówki, która składa jaja na liście roślin. Rolnicy, którzy zasiali zaprawione ziarno zaprawą Mesurol 500 FS, mają zabezpieczoną plantację przed tym szkodnikiem. Reszta musi obserwować rośliny i w razie konieczności zastosować opryski. WRP Ploniarka zbożówka lepiej się rozwija przy chłodniejszej wiośnie niż obserwujemy w tym roku. Dlatego jest szansa, że pogoda nie stworzy dogodnych warunków dla rozwoju tego szkodnika, a uszkodzenia roślin nie będą dla nich tak odczuwalne przy intensywny wzroście kukurydzy. Na południu może wystąpić zachodnia stonka kukurydziana (tylko na plantacjach prowadzonych w monokulturach), która nie jest już szkodnikiem kwarantannowym. Zagrożeniem są ptaki i szkodniki glebowe: drutowe, pędraki, rolnice. W przypadku tych drugich pozostaje tylko obserwacja, gdyż nie ma zarejestrowanych środków do stosowania mówi dr Paweł Bereś IOR-BIP, TSD Rzeszów Zagrożeniem są ptaki i szkodniki glebowe: rolnice, drutowce, pędraki. W nadchodzących miesiącach po zmierzchu i w nocy będzie można obserwować nalot motyla rolnic, których larwy żerują na powierzchni i pod ziemią. W przypadku szkodników glebowych pozostaje tylko obserwacja, gdyż nie ma zarejestrowanych środków do stosowania i wczesne działanie przed następnym sezonem uprawowym. W czerwcu będzie można stwierdzić stan uszkodzeń przez ploniarkę zbożówkę. W tym miesiącu nastąpi też nalot omacnicy prosowianki, obecnie najgroźniejszego szkodnika w kukurydzy. Objawy najlepiej są widoczne z końcem czerwca, są to otwory o wielkości 3 4 mm przez które wyrzucane są białe trociny. Przeciwko szkodnikowi stosuje się Karate Zeon 050 CS, Kirkuk B 050 CS w dawkach 0,2 l/ha, Proteus 110 OD 0,5 l/ha Rumo 30 WG w ilości 0,125 0,15 kg/ha w okresie wiechowania kukurydzy. n Retengo Plus 82x350 BASF ramka krzywe JW 2014.indd :12

16 Strona 16 Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Maj 2014 (nr 109) Ochrona indywidualna po francusku Francuska firma Axe-environnement, oferująca kompleksowe rozwiązania z zakresu ochrony środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa pracy przy stosowaniu środków ochrony roślin wchodzi na nasz rynek. W dniu 9 kwietnia 2014 r. zaprezentowała się polskim odbiorcom. Oferta firmy obejmuje zarówno środki ochrony dróg oddechowych, słuchu, odzież ochronną (okulary ochronne, gogle, ekrany, rękawice, kombinezony, fartuchy czy pokrowce na buty), jak również produkty pozwalające na bezpieczne przechowywanie ŚOR (szafy na chemikalia, kontenery) oraz stanowiska i środki do mycia, napełniania i konserwacji opryskiwaczy. Działalność firmy do roku 2014 dotyczyła tylko obszaru Francji. Teraz szeroka oferta środków ochrony indywidualnej będzie dostępna także w Polsce. Podczas konferencji odbyła się oficjalna inauguracja działalności firmy w Polsce otwarcie sklepu internetowego dla polskich odbiorców. Ewa Grabowska Wiadomości Rolnicze Polska ewa@wrp.pl Wszystkie produkty można zakupić w łatwy i szybki sposób, w jednym miejscu, bez wychodzenia z domu: wybrać, zamówić, dokonać płatności kartą a przesyłka dotrze do nas w ciągu trzech dni. Oferta skierowana jest zarówno do klientów prywatnych, jak i podmiotów gospodarczych. Warto dodać, że wszystkie produkty posiadają europejski certyfikat CE i odpowiadają normom europejskim oraz specyfikacjom technicznym zaznaczył Emeric Oudin, dyrektor firmy Axe-environnement. Klienci poszukujący specjalistycznych rozwiązań, np. składanych stanowisk do czyszczenia i mycia opryskiwaczy, mogą uzyskać dodatkowe informacje kontaktując się bezpośrednio z firmą uzupełniła Anna Masłowska, specjalista ds. rozwoju międzynarodowego. QQSkładane stanowisko konserwacji opryskiwaczy. Otwarcie sklepu internetowego jest pierwszym krokiem w rozwoju firmy na rynku polskim, która planuje dalsze inwestycje. Wybór Polski nie był przypadkowy. Na decyzję wpłynęły szeroko zakrojone działania edukacyjne z zakresu bezpieczeństwa stosowania środków ochrony, m.in. od lat prowadzone przez firmę Bayer CropScience. A jak ważną rolę odgrywa używanie środków ochrony indywidualnej, które są skutecznym sposobem ochrony przed niebezpiecznymi czynnikami mechanicznymi, termicznymi i chemicznymi, informował dr Jerzy Próchnicki Dyrektor Działu Rozwoju i Rejestracji Bayer CropScience. Rolnik pracuje w wielu zawodach jednocześnie mówił dr Próchnicki. A rolnictwo jest jedną z najbardziej wypadkowych gałęzi produkcji w Polsce. W 2013 r. zgłoszono do KRUS ponad 20 tys. wypadków w rolnictwie, w tym liczba odszkodowań za wypadki bardzo ciężkie i śmiertelne przekroczyła 15 tys. przypadków. Jak temu przeciwdziałać? Głównie właśnie poprzez edukację. We Francji szkolenia z zakresu bezpieczeństwa pracy przy stosowaniu środków ochrony roślin są obowiązkowe. Dotyczą wszystkich rolników i prowadzone są każdego roku. Działania na polskim rynku, prowadzone przez firmę Bayer CropScience w ramach kampanii Grunt to bezpieczeństwo, w tym unikalną aplikację dress code, ułatwiającą właściwy dobór środków ochrony indywidualnej, zaprezentowała Dorota Kasza, Menadżer ds. Komunikacji. n Dwie Wystawy w jednym miejscu i czasie. Sielinko, gmina Opalenica 7-8 czerwca 2014 r. REGIONALNA WYSTAWA ZWIERZĄT HODOWLANYCH* WIELKOPOLSKIE TARGI ROLNICZE DNI POLA Patroni WSTĘP WOLNY DOFINANSOWANIE PRZYJAZDÓW GRUPOWYCH BEZPŁATNY PARKING I KATALOG WYSTAWY liderzy rynku z sektora maszyn i urządzeń zielonkowych oraz opryskiwaczy prezentacja technik upraw oraz maszyn i urządzeń uprawowych poletka pokazowe pokazy maszyn zielonkowych w pracy prezentacja zwierząt hodowlanych ogólnopolska wystawa drobiu hodowlanego i użytkowego program konferencji branżowych Organizatorzy Polska Izba Gospodarcza Maszyn i Urządzeń Rolniczych ul. Poznańska 118, Toruń tel. 56/ , fax 56/ , biuro@pigmiur.pl * Wystawa współfinansowana z Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego i Promocji Mięsa Wołowego. Międzynarodowe Targi Poznańskie ul. Głogowska 14, Poznań, tel. 61/ Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu CWS SIELINKO, Sielinko, ul. Parkowa 2, Opalenica, tel ZASiPZ14_reklama_210x148_05.indd :50

17 Maj 2014 (nr 109) Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Strona 17 Własna fabryka azotu na polu Dla gospodarstw jednokierunkowych, nastawionych na produkcję roślinną, szczególne istotna musi być dbałość o glebę i przełamanie monokultury upraw. Wprowadzenie roślin strączkowych to z jednej strony wniesienie pożądanego zmianowania oraz dużej masy bogatych resztek pożniwnych, z drugiej możliwość w ograniczeniu zużycia nawozów azotowych. Termin siewu strączkowych na nasiona już minął. W najbliższym czasie można je zasiać jako międzyplon ścierniskowy po zbiorze zbóż. Podejmując decyzję o uprawie danego gatunku, rzadko bierze się pod uwagę korzyści z uprawy strączkowych wynikające z ich następczego działania, nie tylko dla roślin w roku kolejnym, ale także późniejszych latach. Są one bardzo dobrym przedplonem dla większości roślin uprawnych, pozostawią znaczną masę resztek pożniwnych: korzeni, słomy, strączyn lub przyoranych całych roślin w postaci nawozu zielonego. Ilość materii wniesiona do gleby w postaci resztek pożniwnych zależy od gatunku rośliny, jej fazy rozwojowej, gęstości siewu i sposobu użytkowania. Waha się średnio od 2 5 t/ha suchej masy (sm), z czego same korzenie stanowią 0,5 2,7 t/ha. Sucha masa resztek pożniwnych grochu to około 2,1 t/ha, bobiku 2,5 t/ha, łubinu 3,5 t/ha. Rośliny przyorane na zielony nawóz w fazie kwitnienia mogą wnieść do gleby 4 8 t/ha sm. Tyle samo może też dostarczyć słoma łubinu zebranego na nasiona mówi prof. dr hab. Jerzy Szukała z Katedry Agronomii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Zaraz po zbiorze zbóż, nasiona strączkowych wykorzystać będzie można do uprawy w międzyplonach ścierniskowych w celu wzbogacenia gleby w materię organiczną i poprawy jej żyzności. Strączkowe mają głęboki, w zależności od gatunku obfity system korzeniowy, dzięki czemu sięgają po wodę i składniki pokarmowe często niedostępne dla zbóż. Wydzieliny ich korzeni przyczyniają się do uruchomienia z głębszych warstw gleby trudno dostępnych związków fosforu i wapnia. Pozostawiają po sobie stanowisko ze znaczną masą resztek roślinnych i glebę zasobną w materię organiczną. Rośliny te stanowią bogate źródło makro- i mikroelementów, np. łubin oprócz azotu dostarcza około kg/ha P, kg/ha K, kg/ha Ca, kg/ha Mg. Z mikroelementów tylko w przyoranej słomie Katarzyna Szulc Wiadomości Rolnicze Polska katarzyna@wrp.pl mogą wnieść około g/ha Cu, g/ha Fe, g/ha Mn, g/ha Zn, g/ha Al wskazuje Szukała. QQIle azotu Dodatkowo podłoże po strączkowych jest zdrenowane, napowietrzone, z licznymi kanalikami. Są to rośliny działające fitomelioracyjnie i rozpulchniająco na glebę, poprawiając jej strukturę, co ma zwłaszcza znaczenie na glebach zwięzłych. Mają zdolność do symbiozy z bakteriami współżyjącymi z rodzaju Rhizobium, które wiążą wolny azot z powietrza. Wykorzystują go do budowy swojego organizmu i gromadzą w podłożu dla roślin następczych, tym samym przyczyniając się do poprawy bilansu tego składnika. Dlatego same nie wymagają nawożenia azotem. Na przebieg symbiozy wpływ ma odczyn gleby. Najlepszy ph to od 5,5 6,0 dla łubinu i od 6,0 do ponad 7,0 dla bobiku i grochu. Fakt, że strączkowe są fabryką azotu przyczynia się do tego, że rośliny niemotylkowe rosnące z nimi w mieszance mają większą dostępność do tego składnika i z niego korzystają. Ilość związanego azotu z powietrza zależy od gatunku i może wynosić od 90 do ponad 200 kg/ha, a przy dobrym plonowaniu nawet więcej mówi Szukała. Wprowadzenie strączkowych do zmianowania poprawia aktywność mikrobiologiczną w glebie oraz stan fitosanitarny gleby, co w konsekwencji przekłada się na zdrowotność roślin w kolejnych uprawach, zwłaszcza zbożach. Ta cenna cecha wykorzystywana jest jako biologiczny mechanizm do walki z patogenami. Także przy zbyt częstym następstwie zbóż po sobie, które prowadzi do zwiększonego występowania patogenów, znacznie ogranicza rozprzestrzenianie się chorób, zwłaszcza podstawy źdźbła. W gospodarstwach z dużym udziałem zbóż i monokulturą upraw, strączkowe są często jedynym czynnikiem poprawiającym fizyczne właściwości i żyzność gleby, a QQŁubin w poplonie ścierniskowym. także przeciwdziałają jej degradacji. QQNiedostatek ŚOR W przypadku roślin strączkowych dąży się do przełamania stagnacji w ich uprawie i poszukuje w tym zakresie nowych metod i rozwiązań, by zachęcić producentów rolnych do tego kierunku produkcji roślinnej. Notowany we wcześniejszych latach brak zainteresowania tą grupą roślin wynikał między innymi z trudności w ich uprawie. Rośliny strączkowe mają swoje wymagania, np. największe wymagania glebowe (gleby klasy II i III) i wodne ma bobik. Aby uzyskiwany plon był zgodny z oczekiwaniami, należy je siać na glebach zasobnych w składniki pokarmowe. Łubiny, a zwłaszcza łubin żółty mają mniejsze wymagania, udają się na glebach klasy VIa do V. Jednym z problemów w uprawie roślin strączkowych jest brak dostępnych herbicydów, zwłaszcza powschodowych w łubinie. W tej chwili do stosowania bezpośrednio po siewie na rynku jest tylko Afalon Dyspersyjny 450 SC w dawce 1,25 1,5 l/ha. Brak herbicydów powschodowych uniemożliwia zwalczanie chwastów przy braku opadów w okresie siewu do wschodów. Oferta nasion siewnych również nie przytłacza, jednak w pewnym stopniu jest to pochodna braku wcześniejszego zainteresowania tym kierunkiem upraw. Tym samym Polska pozostaje przede wszystkim importerem białka. Produkcja białka na cele paszowe w kraju pokrywa zaledwie ¼ zapotrzebowania na ten składnik. Importujemy aż około 75% białka roślinnego na cele paszowe, które pochodzi z ponad 2 mln ton poekstrakcyjnej śruty sojowej z USA, Argentyny i Brazylii. Krajowa produkcja białka roślinnego pochodzi z rodzimej poekstrakcyjnej śruty rzepakowej i makuchów rzepakowych, nasion roślin strączkowych oraz suszonych wywarów. Aby ten niekorzystny stan w zaopatrzeniu w białko paszowe zniwelować z około 75% do 50%, powierzchnia upraw roślin strączkowych powinna wzrosnąć w kraju z ponad 100 tys. do tys. ha podkreśla Szukała. Poszukuje się rozwiązań dla poprawy rodzimego zaopatrzenia w źródła białka. Wprowadzenie dopłat do uprawy roślin strączkowych oraz prowadzenie badań naukowych w ramach rządowego programu Ulepszania krajowych źródeł białka roślinnego, ich produkcji, systemu obrotu i wykorzystania w paszach ma na celu stworzyć podstawy do wzrostu areału uprawy roślin strączkowych w kraju i zmniejszenie importu białka paszowego. QQImportowana soja GMO Importując ponad 2 mln ton poekstrakcyjnej śruty sojowej, pochodzącej prawie w 100% z roślin modyfikowanych genetycznie, wydajemy rocznie ponad 4 miliardy złotych. Zmniejszenie importu z zagranicy śruty sojowej o połowę, dotychczasowa produkcja własnego białka oraz zwiększenie powierzchni uprawy spowodowałaby obniżenie kosztów importu o miliard złotych wylicza Szukała. W ciągu ostatnich trzech lat obszar upraw powoli, ale systematycznie wzrasta. Szybciej zwiększa się areał uprawy strączkowych na nasiona, z przeznaczeniem na paszę. Krokiem mającym zachęcić producentów rolnych do zainteresowania tą grupą roślin było wprowadzenie od 2010 roku specjalnych płatności obszarowych do powierzchni upraw strączkowych uprawianych w plonie głównym, których wysokość z roku na rok wzrastała. W 2010 dopłata do 1 ha upraw wynosiła 207,28 zł, w 2011 było to 219, 53 zł, w 2012 roku 672,56 zł, a w 2013 stanowiło 719, 43 zł rok nie przyniósł redukcji płatności. W tym roku na ten cel przyznano 30 mln euro. Obecnie w ramach programu prowadzone są badania nad zimotrwałością grochu w celu pełniejszego wykorzystania jego potencjału biologicznego. Być może w niedalekiej przyszłości okaże się, że niektóre gatunki strączkowych będzie można wysiewać jesienią. Chodzi między innymi o lepsze wykorzystanie wody po zimie właśnie dzięki głębokiemu systemowi korzeniowemu, przy jednoczesnym zapobieganiu erozji na wiosnę, gdzie zmycie 1 cm warstwy gleby powoduje stratę 1,5 ton materii organicznej przy zawartości średnio 3% próchnicy w warstwie ornej gleby. n

18 Chrońmy owady pożyteczne Jednym z elementów integrowanej ochrony roślin jest ochrona wrogów naturalnych szkodników. Największą rolę w ograniczaniu liczebności szkodników w uprawach warzyw odgrywają: pasożytnicze błonkówki, chrząszcze: biedronkowate, biegaczowate, kusakowate, omomiłkowate, muchówki: pryszczarkowate, bzygowate, złotookowate. Mgr inż. Katarzyna Woszczyk Pracownia Entomologii Roślin Warzywnych Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach Największym zagrożeniem dla owadów pożytecznych są środki ochrony roślin. W razie konieczności użycia takich środków, w pierwszej kolejności wybierajmy te, które są selektywne w stosunku do pożytecznej entomofauny. Zabiegi ochrony roślin zawsze powinny uwzględniać możliwy wpływ na organizmy pożyteczne. Stosując chemiczne metody zwalczania trzeba pamiętać o wzrastającej skali odporności szkodników na insektycydy. To zjawisko zobowiązuje nas do naprzemiennego stosowania środków, których substancje czynne należą do różnych grup chemicznych. Takie działanie przyczynia się do ograniczenia ilości chemicznych zabiegów ochrony roślin, a więc pośrednio wpływa też na ochronę owadów pożytecznych. Niestety, biorąc do ręki aktualny Program Ochrony Roślin Warzywnych możemy stwierdzić, że większość zarejestrowanych insektycydów to pyretroidy i związki fosforoorganiczne. Z tego względu raczej ciężko będzie stosować rotacje grup chemicznych, a naprzemienne stosowanie środków ograniczy się głównie do różnych substancji czynnych w obrębie tej samej grupy. Dlatego warto sięgnąć po biopestycydy, które odznaczają się selektywnością wobec pożytecznych owadów oraz jako jedna z opcji w rotacji środków mogą przeciwdziałać powstawaniu odporności szkodników na substancje chemiczne. Do biopestycydów zalicza się nie tylko środki oparte na żywych organizmach (bakterie, wirusy, grzyby), ale również produkty zawierające substancje chemiczne pochodzenia naturalnego. W Polsce w uprawach warzyw (kapusta biała, groch na zielony strąk) zarejestrowany jest jeden preparat bakteryjny Dipel WG oparty na Bacillus thuringiensis var. kurstaki. Środek ten przeznaczony jest do zwalczania gąsienic motyli. Bezpiecznym dla większości owadów pożytecznych (po wyschnięciu cieczy użytkowej na roślinie) jest także Spintor 240 SC, który zawiera substancję pochodzenia naturalnego (spinosad). Spinosad jest produktem procesu fermentacji bakteryjnej mikroorganizmów Saccharopolyspora spinosa należących do promieniowców. Środek zarejestrowany jest m.in. do zwalczania gąsienic i wciornastków na warzywach kapustnych oraz wciornastków w uprawach warzyw cebulowych. Decydując się na chemiczne zwalczanie szkodników, należy dobierać odpowiednie dawki pestycydów. Poza tym, terminy stosowania środków ochrony roślin powinny zawsze uwzględniać ich możliwy wpływ na wrogów naturalnych. Należy także pamiętać, że początkowo na roślinach rozwijają się szkodniki, a następnie pojawiają się ich drapieżcy lub pasożyty. Często można wstrzymać decyzję o chemicznym zwalczaniu, pod warunkiem, że rozwój szkodników nie jest zbyt szybki. Z QQMuchówka z rodziny bzygowatych na koprze ogrodowym. kolei, jeśli taki zabieg jest nieodzowny, to należy go wykonać jak najwcześniej przed pojawieniem się owadów pożytecznych. Ochrona owadów pożytecznych to nie tylko racjonalne zabiegi i odpowiedni dobór pestycydów. Populacje różnych gatunków organizmów pożytecznych wraz z otaczającymi je roślinami i innymi zwierzętami są od siebie zależne i powinny pozostawać w równowadze. Wbrew pozorom, nawet na polu uprawnym tworzą się skomplikowane układy powiązań międzygatunkowych. Szczególną rolę w ochronie owadów pożytecznych przypisuje się pasom zieleni śródpolnej oraz miedzom, które zapewniają wrogom naturalnym pokarm i schronienie. Kwitnące rośliny są źródłem nektaru, pyłku czy rosy miodowej dla rozwoju wielu gatunków owadów pożytecznych. Poza tym, bytujące tam roślinożerne gatunki owadów mogą stanowić alternatywne źródło pokarmu dla wrogów naturalnych szkodników. Jest to szczególnie ważne wiosną, w okresie, gdy szkodniki dopiero zasiedlają uprawy. Bardzo często w koloniach mszyc występujących na komosie i innych chwastach z rodziny komosowatych możemy spotkać błonkówkę Diaeretiella rapae, która jest parazytoidem m.in. mszycy kapuścianej. Inne błonkówki: Aphidius ervi (parazytoid mszycy grochowej), Diadegma fenestralis (parazytoid gąsienic tantnisia krzyżowiaczka) oraz kruszynki (Trichogramma spp.), które pasożytują m.in. jaja omacnicy prosowianki, również mogą występować na dziko rosnących roślinach. Ostoje kwitnącej roślinności są także ważne dla takich wrogów naturalnych jak chrząszcze: biedronkowate, omomiłkowate czy drapieżnych gatunków muchówek bzygowatych i pryszczarkowatych oraz przedstawicieli z rzędu siatkoskrzydłych np. złotooka pospolitego. Wrogów naturalnych szkodników możemy wspomagać poprzez wysiewanie roślin miododajnych m.in. gryki, facelii czy roślin z rodziny selerowatych. Facelię szczególnie chętnie odwiedzają pszczoły oraz muchówki bzygowate. Pszczoły odgrywają ważną rolę w zapylaniu wielu roślin, a larwy niektórych gatunków bzygowatych QQMurarki w rurkach z trzciny. to drapieżcy, żywiący się mszycami. Chroniąc owady pożyteczne warto wiedzieć, że istotna jest szerokość pola z daną uprawą. Według danych literaturowych wrogowie naturalni szkodników przedostają się z zadrzewień czy innych pasów zieleni na pola w promieniu m. Dlatego, jeśli dana uprawa przekracza te wymiary, to zaleca się tworzyć 1-metrowe pasy z roślinnością, stanowiącą ostoję dla wrogów naturalnych. Chcąc zwiększyć liczebność i różnorodność gatunkową owadów pożytecznych, występujących na polach uprawnych, można oprócz dosiewania roślin nektarodajnych zbudować dla nich różnego typu schronienia tzw. domki. Należy podkreślić, że nie wymaga to specjalnych nakładów finansowych. Domki budowane są głównie z myślą o owadach zapylających, takich jak murarka ogrodowa. Murarka ogrodowa jest jednym z najbardziej efektywnych zapylaczy. Zakłada swoje gniazda w szczelinach budynków, w spróchniałych pniach, w słomie czy w suchych łodygach trzcin. Warto wiedzieć, że jest zupełnie nieagresywna i łatwa w hodowli. Gniazda dla murarki można zrobić tnąc łodygi trzciny na 15 cm kawałki, tak aby jeden z końców rurki był zamknięty przez kolanko. Średnica takiej rurki powinna mieć 6-8 mm. Tak przygotowane rurki umieszczamy np. w drewnianej skrzynce z daszkiem. Trzcinę powinno się ułożyć jak najciaśniej, by zapobiec jej wysypywaniu. Domki trzeba jeszcze zabezpieczyć przed ptakami. W tym celu osłaniamy przód skrzynki siatką o 3 cm oczkach. Jesienią zasiedlone skrzyneczki przenosimy do chłodnego i suchego pomieszczenia. Natomiast wiosną następnego roku wynosimy je na zewnątrz do ciepłego i słonecznego miejsca. W nowym sezonie dokładamy kawałki trzciny, ponieważ kolonia stopniowo będzie się rozrastać. Wymienione metody ochrony owadów pożytecznych przyczyniają się do utrzymania wysokiej różnorodności ekologicznej na polach uprawnych oraz w ich otoczeniu. Uprawy warzyw, na których owady pożyteczne znajdują korzystne warunki bytowania, mają zapewnioną naturalną ochronę. n

19 Maj 2014 (nr 109) Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Strona 19 Gąsienice na wczesnych kapustnych W uprawach wczesnych warzyw kapustnych gąsienice mają mniejsze znaczenie niż w przypadku upraw na zbiór późniejszy. Niemniej są lata, kiedy mogą one wyrządzić znaczące szkody także w uprawach wczesnych. Producent musi pamiętać o stałym monitorowaniu obecności jaj i gąsienic na roślinach i ich zwalczeniu, by uniknąć istotnych strat w plonie. W uprawach wczesnych warzyw kapustnych, spośród różnych gatunków gąsienic, najczęstsze straty powoduje tantniś krzyżowiaczek (Plutella xylostella). Osobnik dorosły jest niewielkich rozmiarów, o rozpiętości skrzydeł dochodzącej do 18 mm, barwy brązowej, z białym paskiem na dolnej krawędzi przednich skrzydeł. Tylne skrzydła są szare bez wyraźnego wzoru, zakończone strzępiną. Motyle z zimujących poczwarek pojawiają się już w kwietniu. Groźne dla wczesnych kapustnych są larwy, które pojawiają się w czerwcu. Samica składa jaja na spodniej stronie liści, w okolicy nerwów. Gąsienice o długości do 12 mm są zielone, z ciemniejszą głową i wyraźnymi szczecinami. Poczwarka Mgr Andrzej Lewandowski Instytut Ogrodnictwa Skierniewice w charakterystycznym oprzędzie przytwierdzona jest najczęściej do liścia. Szkodliwość gąsienic polega na wygryzaniu okienek w liściach, szczególnie w sercowych. Mogą one także wgryzać się w róże kalafiorów. Wysokie straty plonu powodowane są szczególnie w okresie zawiązywania się główek. Gatunek ten jest groźny zwłaszcza w suche i słoneczne lata. Próg szkodliwości wynosi 6 gąsienic na 10 roślinach. Bielinek rzepnik (Pieris rapae) jest groźny dla wczesnych roślin kapustnych. Motyle tego gatunku są mniejsze (rozpiętość skrzydeł do 40 mm) od bielinka kapustnika. Pojawiają się już w kwietniu. Jaja są małe, żółte, składane pojedynczo lub po kilka sztuk na dolnej stronie liści. Gąsienice o długości do 3 cm, matowo zielonej barwy są gęsto owłosione. Poczwarka jest kształtu podobnego jak bielinka kapustnika, ale bez czarnych plam. Próg zagrożenia to 1 3 gąsienice na 10 roślin. Groźne dla wczesnych kapustnych mogą być gąsienice pojawiające się od początku czerwca. Znaczące szkody często wyrządza piętnówka kapustnica (Mamestra brassicae). Motyle tego gatunku są aktywne nocą i pojawiają się od początku maja. Rozpiętość skrzydeł wynosi do 45 mm. Są barwy ciemnobrązowej z widocznymi na pierwszej parze skrzydeł jasnymi plamami. Jaja składane są po kilka sztuk na dolnej stronie liści. Gąsienice pojawiają się od początku lipca do końca października. Osiągają do 4 cm długości, są grube i różnie ubarwione od zielonych do czarnozielonych z różowym lub żółtym pasem bocznym. Dla wczesnych odmian groźne są gąsienice pierwszego pokolenia. Początkowo żerują wygryzając liście, a następnie wgryzają się do główek. U odmian wczesnych progiem zagrożenia jest 4 5 gąsienic na 100 roślin. W przypadku tego szkodnika ważne jest, by wykonać zabieg już w momencie stwierdzenia pierwszych stadiów rozwojowych gąsienic. Ponieważ u tego gatunku zimują poczwarki w ziemi w celu zwalczenia szkodnika istotne jest przeprowadzanie uprawek pożniwnych. Do zwalczania gąsienic dostępnych jest wiele środków z grupy pyretroidów. Zawierające alfa cypermetrynę (karencja wynosi 14 dni): A-Cyper 100 EC, Alfastop 100 EC, Cyper-Fas 100 EC. Zawierający deltametrynę środek Decis Mega 50 EW (karencja wynosi 7 dni). Zawierające jako substancję aktywną lambda-cyhalotrynę (karencja wynosi 7 dni): QQGąsienica piętnówki kapustnicy. LambdaCe 050 CS, Wojownik 050 CS, oraz zawierające beta-cyflytrynę (karencja wynosi 7 dni): Pitbul 025 EC. Można zwalczać je także środkami zawierającymi chloropiryfos z grupy substancji fosforoorganicznych (karencja wynosi 21 dni): Dursban 480 EC, Dursban Delta 200 CS, Jetban 480 EC, Kloń 48 EC, Klon 480 EC. Ponadto możliwy do zastosowania jest środek Coragen 200 SC zawierający chlorantraniliprol (z grupy antranilowych diamidów, karencja wynosi 14 dni). A także środki zawierające indoksakarb: Rumo 30 WG, Sakarb 30 WG, Steward 30 WG (z grupy oksadiazyn, mające 3 dni karencji). W zwalczaniu gąsienic zastosować można także środek Proteus 110 OD, zawierający mieszaninę substancji z dwóch różnych grup chemicznych tiachlopryd (chloronikotynyl) i deltametrynę. Okres karencji dla tego środka wynosi 14 dni. Warto pod uwagę wziąć środek SpinTor 240 SC, którego substancje aktywne otrzymywane są w wyniku fermentacji bakterii Saccharopolyspora spinosa. Okres karencji dla tego środka wynosi tylko 3 dni. n Czy turkuć podjadek jest szkodnikiem? Owady występujące w uprawach warzyw można zasadniczo podzielić na dwie grupy: owady szkodliwe i owady pożyteczne. Istnieją jednak takie gatunki, których rola w uprawach nie jest jednoznaczna i dlatego trudno jest je odpowiednio zakwalifikować. Z całą pewnością do takich owadów można zaliczyć turkucia podjadka. Turkuć podjadek (Gryllotalpa gryllotalpa) jest pospolicie występującym w Polsce owadem o bardzo charakterystycznym wyglądzie, przez co trudno jest pomylić go z jakimkolwiek innym gatunkiem. Jest on też jednym z największych owadów naturalnie występujących w naszym kraju. Długość brązowo-brunatnego ciała osobników dorosłych przekracza 5 cm. Za wyraźnie zaznaczoną głową znajduje się masywne przedplecze i skrzydła, które wydają się nieproporcjonalnie małe w stosunku do wielkości całego owada. Skrzydła te wykorzystywane są do latania tylko w okresie rójki. Uwagę zwraca również przednia para odnóży. Są one silnie zbudowane i służą do grzebania w ziemi. Larwy turkucia są podobne do osobników dorosłych, ale mniejsze i w zależności od wieku posiadają zawiązki skrzydeł lub są zupełnie bezskrzydłe. Dr inż. Piotr Szafranek IO Skierniewice Turkucie żyją dosyć długo. Okres rozwoju larwalnego trwa aż 2 lata, a po osiągnięciu stadium osobnika dorosłego samce żyją jeszcze rok, samice do półtora roku. W związku z tym zimują zarówno owady dorosłe, jak i ich larwy. Zimowanie odbywa się w glebie, z reguły na bardzo dużej głębokości nawet do 1 m. W czerwcu samice składają jaja w wygrzebanych przez siebie komorach tzw. gniazdach. Są one tworzone na głębokości cm pod powierzchnią gleby. Jedna samica może złożyć w ciągu całego życia nawet 3000 jaj. Aby zapewnić odpowiednią temperaturę w gnieździe, samice podgryzają znajdujące się wokół korzenie roślin. Wylęgłe z jaj larwy początkowo pozostają pod opieką samicy, następnie drążą własne korytarze i opuszczają gniazdo. QQI korzenie, i pędraki Turkuć jest owadem wielożernym tzn. może odżywiać się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym. Właśnie z tego powodu ciężko powiedzieć, czy jest to organizm szkodliwy, czy pożyteczny. Z jednej strony, odżywiając się podgryza korzenie roślin uprawnych, co powoduje ich więdnięcie i zamieranie. Z drugiej jednak strony, żywi się także szkodliwymi owadami np. pędrakami, które potrafią wyrządzać wiele szkód w uprawach. Za zaliczeniem turkucia do szkodników przemawia także niszczenie przez niego roślin podczas przemieszczania się pod ziemią i zakładania gniazd. Wydaje się więc, że w zależności od sytuacji owad ten może być zarówno przyjacielem, jak i wrogiem upraw. Jeżeli występuje w niewielkiej ilości, a do tego w uprawie występują szkodniki (np. pędraki, ślimaki), to obecność turkucia przyniesie więcej korzyści niż strat. Jeżeli natomiast populacja turkucia będzie zbyt liczna, to konieczne może się okazać jego zwalczanie. QQObornikiem lub wodą Jedną z metod zwalczania turkuci jest stosowanie pułapek. W trakcie sezonu należy wkopać do gleby (lekko poniżej linii gruntu), w miejscu występowania owada, naczynia o gładkich ścianach np. słoiki lub obcięte na górze plastikowe butelki po napojach. Dla lepszego efektu, w pobliżu wkopanych naczyń a także w samych naczyniach można umieścić grudki nawozu końskiego w celu zwabienia szkodnika. Trzeba jednak pamiętać, że zapach obornika może przywabiać także inne szkodniki np. śmietki. Uwięzione w pułapce owady należy codziennie wybierać i niszczyć. Jesienią, w celu złapania turkucia wykopuje się w ziemi doły o głębokości około 1 m, które wypełnia się końskim obornikiem i przysypuje warstwą gleby. Turkucie chętnie zagrzebują się w oborniku w celu przezimowania. Zimą, gdy gleba nie jest zamarznięta, lub wczesną wiosną doły należy odkopać a następnie powyjmować i zniszczyć znajdujące się w oborniku turkucie. Owady te można także zwalczać niszcząc ich komory lęgowe. Znajdują się one w miejscu, gdzie rośliny placowo zamierają a gleba jest lekko wzniesiona. Do komór wlewa się wodę zmieszaną z olejem jadalnym a uciekające na powierzchnię owady chwyta się i niszczy. Turkucie nie lubią zapachu olchy, w związku z czym na grządkach można rozkładać gałązki olchowe lub w 2 3-dniowych odstępach stosować wywar z kory olchowej. QQBiologicznie przy użyciu nicieni Ciekawą alternatywą dla wyżej wymienionych sposobów jest zwalczanie turkucia podjadka metodą biologiczną przy użyciu entomopatogenicznych nicieni Steinernema carpocapsae. Nicienie te dostają się do ciała owada przez naturalne otwory lub przez skórę. W swoim ciele przenoszą one natomiast specyficzne bakterie, które po wniknięciu nicienia do ciała owada wydostają się z nich i rozprzestrzeniają się wewnątrz ciała owada. Bakterie bardzo szybko namnażają się zamieniając wnętrze owada w substancję, którą żywią się nicienie. Śmierć larw owadów w wyniku działalności nicieni i bakterii następuje w ciągu kilku dni. Przez cały ten okres nicienie namnażają się wewnątrz gospodarza i gdy w końcu osiągną trzecie stadium larwalne zwane infekcyjnym, opuszczają jego ciało, poszukując kolejnego. Przy stosowaniu nicieni, dla uzyskania zadowalających efektów bardzo ważne jest, aby jak najdłużej utrzymywać wysoką wilgotność podłoża. W tym celu zaleca się podlewać glebę zarówno przed, jak i po zastosowaniu nicieni oraz starać się utrzymywać jej wilgotność przez pierwsze 2 tygodnie po zabiegu. Na chwilę obecną, w naszym kraju nie ma żadnych chemicznych środków ochrony roślin zarejestrowanych do użycia przeciw turkuciowi podjadkowi w uprawach warzyw. n

20 Strona 20 Uprawa - Wiadomości Rolnicze Polska Maj 2014 (nr 109) Chronimy cebulę przed szkodnikami Od roku 1919, kiedy rozpoczęto ogólnopolską, coroczną rejestrację szkodników do chwili obecnej, na krajowych uprawach warzyw cebulowych opisano występowanie blisko 30 gatunków fitofagów, z czego kilka występuje praktycznie corocznie w ilościach wymagających prowadzenia obligatoryjnego zwalczania. Jednym z głównych szkodników upraw cebuli jest obecnie wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci). Dorosłe owady mają barwę szarą bądź brunatną i około 2 mm długości. Larwy są nieco mniejsze, jasnożółte. Zimują owady dorosłe w wierzchniej warstwie gleby, w resztkach roślinnych, na cebuli ozimej oraz w przechowalniach. Dlatego w przypadku tych szkodników bardzo ważne jest dokładne sprzątanie i zaorywanie wszelkich resztek pożniwnych oraz zachowanie izolacji przestrzennej od upraw cebuli ozimej czy porów zostawionych na zimowanie w polu. Rocznie, w naszych warunkach rozwija się 4 do 6 pokoleń wciornastka tytoniowca. Dorosłe i larwy nakłuwają tkankę roślinną i wysysają soki z liści, co powoduje miejscowe rozjaśnienie tkanki w postaci plamek i smug na liściach. Najchętniej żerują na najmłodszych liściach, głęboko ukryte w pochwach Mgr Robert Wrzodak Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach liściowych. Dlatego tak trudno jest zaobserwować początek rozwijania się populacji wciornastków na uprawie, będący najlepszym momentem do rozpoczęcia zwalczania. Dopiero w wyniku masowego namnożenia się szkodnika, przy licznych nakłuciach, powstające plamy mogą się zlewać powodując z daleka widoczne odbarwienia liści, a uszkodzone rośliny ulegają deformacji i mają obniżoną wartość handlową. QQ2 3 cykle ochrony przed wciornastkiem Progiem zagrożenia dla wciornastków jest stwierdzenie obecności 6-10 osobników na roślinie będącej w fazie 3 5 liści. Zwalczanie wciornastków należy przeprowadzić w minimum 2 3 cyklach po dwa zabiegi przeprowadzane w odstępie 7 10 dni. Pierwszy cykl bezpośrednio po zauważeniu pierwszych uszkodzeń lub szkodnika, 2 cykl w miarę potrzeb, 3 cykl w okresie, kiedy załamało się 50% szczypioru. Zalecane QQŻerująca gąsienica wgryzki szczypiorki. preparaty to: Alfazot 025 EC, Bulldock 025 EC, Karate 2,5 WG, Karate Zeon 050 CS, Kirkuk B 050 CS, Kirkuk C 050 CS, Sherpa 100 EC, Sumi-Alpha 050 EC i Wojownik 050 CS. Należy zwrócić uwagę, że wszystkie wymienione środki należą do jednej grupy pyretroidów, więc obecnie nie ma możliwości stosować zalecanej w integrowanej ochronie rotacji zoocydów, natomiast zwalczanie wciornastków prowadzone tylko przy użyciu chemii może w szybkim czasie doprowadzić do niebezpiecznego zjawiska uodpornienia się wciornastków na używane insektycydy. QQUdnica po śmietce Drugim, pod względem wielkości szkód wyrządzanych w uprawie cebuli jest, powszechnie występująca na terenie Polski, śmietka cebulanka (Delia antiqua) niewielka muchówka do 6 mm długości. Zimuje ona w stadium bobówki w glebie, w miejscu żerowania larw. W ciągu roku rozwijają się dwa pokolenia, pierwsze pojawia się na początku maja, drugie nalatuje na plantacje w lipcu. Rośliny uszkadzają larwy, które żerując wewnątrz roślin powodują ich zasychanie. Podstawą ochrony cebuli przed śmietką jest właściwy płodozmian i odpowiednio długa przerwa w uprawie cebuli na jednym stanowisku. Częściową ochroną przed 1 pokoleniem śmietki są też stosowane wszelkiego rodzaju okrywy włókniny i siatki antyowadzie służące do okrywania wschodów cebuli. Należy też unikać sąsiedztwa długo kwitnących upraw i zachwaszczenia plantacji, gdyż kwitnące rośliny są źródłem pokarmy dla dorosłych muchówek. Zabiegi opryskiwania najlepiej wykonywać na podstawie sygnalizacji, gdzie progiem szkodliwości jest znalezienie 2 3 roślin z jajami śmietki na 1 mb rzędu. Plantację można chronić poprzez opryskiwanie roślin środkami: Karate 2,5 WG, Karate Zeon 050 CS, Kirkuk B 050 CS, Kirkuk C 050 CS, Sumi-Alpha 050 EC i Wojownik 050 CS Wymienione preparaty są również skuteczną ochroną uprawy przed inną szkodliwą muchówką udnicą cebulówką, która pojawia się tuż po nalocie śmietki i której larwy żerują w uszkodzonych przez śmietkę cebulach. QQGąsienice wgryzki amatorzy szczypioru Bardzo podobne uszkodzenia szczypioru powodują gąsienice wgryzki szczypiorki (Acrolepiopsis assectella) niewielkiego motyla, która również pojawia się na plantacjach cebuli wiosną, ale nieco później od chowacza. Zielonkawe, długości około 1 cm gąsienice, wygryzają tkankę liścia powodując powstawanie podłużnych, jasnych pasm, bądź ubytków tkanki. W ciągu roku występują trzy pokolenia wgryzki. Dla cebuli uprawianej konwencjonalnie zagrożenie stanowi, pojawiające w połowie maja, pierwsze pokolenie i drugie uszkadzające cebulę w czerwcu i lipcu. Próg zagrożenia jest taki sam jak przy chowaczu. Po przekroczeniu tego progu konieczne jest przeprowadzenie zabiegów ochronnych jednym z środków wymienionych do zwalczania chowaczy. n Brunatnienie i pękanie róż brak boru Kalafior i brokuł mają największe wymagania pokarmowe z roślin kapustowatych, głównie względem boru i molibdenu, zwłaszcza w warunkach suszy i gleb świeżo zwapnowanych. Bor jest pierwiastkiem wpływającym na transport węglowodanów i wykorzystanie wapnia w budowie ściany komórkowej. Niedobór boru powoduje deformację i kruszenie liści wierzchołkowych oraz brunatnienie róż, objawiające się w postaci brunatnych przebarwień. W miejscu tych plam z czasem rozpoczynają się procesy gnilne. Róże stają się luźne, wilgotne a pęd główny ulega rozgałęzieniu. Przyczyną niedoboru makro- i mikroelementów mogą być warunki pogodowe (np. silny deszcz powoduje wymywanie się składników pokarmowych do głębszych warstw gleby), niewłaściwe ph gleby (np. w zależności od ph zmienia się przyswajalność niektórych składników), czy Mgr Agnieszka Czajka Instytut Ogrodnictwa Skierniewice uszkodzenie systemu korzeniowego rośliny. Niedobory mogą również wiązać się z niewłaściwymi proporcjami poszczególnych składników nawozowych lub przenawożenia jednym ze składników. Każdy niedobór składników pokarmowych powoduje większe lub mniejsze nieprawidłowości w wzroście i rozwoju rośliny, w przebiegu procesów biochemicznych i fizjologicznych zachodzących w jej organizmie. Wysokość strat w plonie będzie zależeć od wielkości niedoboru składnika i czasu, w którym wystąpił. W przypadku zauważenia objawów niedoboru składników pokarmowych, roślinom możemy szybko pomóc, stosując odpowiedni nawóz mineralny dolistnie lub doglebowo. Bor występuje w glebach w małych ilościach w formie kwasu borowego lub boranów. Przy niskim ph gleby jest słabiej sorbowany (zatrzymywany), a więc lepiej dostępny dla roślin. W miarę wzrostu odczynu do obojętnego jego dostępność dla roślin znacznie maleje. Tak więc bor najlepiej pobierany jest z gleb o uregulowanym odczynie, ph od 5,5 do 6,5. W warunkach naszego kraju następuje intensywne wymywanie boru z gleb. Wymywanie to jest na tyle duże, że stwierdza się tylko krótkotrwałe (1-2 lata) działanie następcze nawozów borowych stosowanych doglebowo. Bor nie akumuluje się w głębszych warstwach gleby i jest łatwo wymywany z wodami gruntowymi oraz drenarskimi do cieków wodnych. Uprawę brokułu i kalafiora najlepiej lokalizować na glebach żyznych, zasobnych w próchnicę, o ph powyżej 6,0. Gleba powinna być zasobna w wodę i jednocześnie przewiewna. Najlepsze są gleby średnio ciężkie oraz torfy, a w uprawie na najwcześniejszy zbiór lżejsze gleby próchniczne, szybko nagrzewające się. Nawożenie dolistne stanowi ważny element całego programu odżywiania upraw kapustnych. Trzeba jednak pamiętać, że takie dokarmianie, stanowi jedynie uzupełnienie podstawowego nawożenia doglebowego. Zabiegi dolistne są szczególnie ważne w okresach intensywnego wzrostu i rozwoju roślin, a także w warunkach utrudnionego pobierania składników pokarmowych z gleby lub potrzeby szybkiego ich uzupełnienia w przypadku stwierdzonych niedoborów. Nawożenie dolistne jest kluczowym zabiegiem w zapobieganiu i likwidowaniu objawów niedoborów składników pokarmowych, które występują na roślinach w przypadku braku któregoś z niezbędnych pierwiastków. W celu uzupełnienia niedoboru boru w glebie należy zastosować między innymi nawozy wieloskładnikowe, takie jak Polifoska Pertoplon (0,1% B), Polimag S (0,1% B), czy saletrzak borowany i inne. Dawka saletrzaku z borem pokrywająca zapotrzebowanie roślin na azot wynosi dla kalafiora na zbiór wczesny kg/ha wprowadza się z nią około 0,74 1,1 kg B/ha. Z kolei w przypadku kalafiora na zbiór średnio wczesny i późny zaleca się stosować kg saletrzaku z borem/ha (tj. około 1,48 1,84 kg B/ ha). Natomiast do nawożenia brokułu można zastosować saletrzak z borem w dawce kg/ha (tj. około 0,36 0,74 kg B/ha). Dobrym rozwiązaniem jest nawożenie doglebowe solami technicznymi: kwas borowy 11,3% B, boraks 17,5% B (10 15 kg boraksu/ha) i inne (pod warunkiem poprawnego ph gleby). Podaż boru zależnie od zasobności 0,3 do 2 kg boru/ha. W przypadku uprawy brokułu na oborniku dawki nawozów zmniejszyć o około 30%. n