EWALUACJA W PRACY SOCJALNEJ BADANIA, KSZTAŁCENIE, PRAKTYKA

Transkrypt

1 EWALUACJA W PRACY SOCJALNEJ BADANIA, KSZTAŁCENIE, PRAKTYKA Joanna Szymanowska (red. nauk.) ISBN: Wydanie I, Kraków 2012, Format B5, Objętość 456 stron, Oprawa miękka, klejona, folia matowa OPIS: Podjęcie prób dokonania jednoznacznych rozstrzygnięć w zakresie definiowania ewaluacji i wskazania jej użyteczności jest niezwykle trudne. Określa się ją jako systematyczne komplementarne badanie wartości albo cech określonych zjawisk; używa do czytelnego formułowania ocen na podstawie wyraźnie wyartykułowanych kryteriów poprawności i przydatności; wykorzystuje w procesie planowania i podejmowania decyzji. Procesualność i systematyczność badań ewaluacyjnych pozwalają spojrzeć na ewaluację w kontekście pomiaru, analizy oraz oceny poddawanych badaniom zjawisk społecznych, ale traktuje się ją też jako rodzaj refleksji w teorii pomocy społecznej i pracy socjalnej. Ewaluacji podlegają strategie, programy edukacyjne, projekty socjalne, fundusze strukturalne, szkolenia pracowników i beneficjentów służb społecznych oraz modele rozwiązywania problemów społecznych. Badania ewaluacyjne prowadzone na tych płaszczyznach zaczęły rozwijać się dynamicznie wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Wprawdzie odmienne od procedur ewaluacyjnych podejmowanych w innych krajach europejskich, cieszą się obecnie coraz większym zainteresowaniem doświadczonych badaczy. Nierozstrzygnięta kwestia wielości kontekstów ewaluacji w pracy socjalnej oraz refleksja nad dotychczasowymi kierunkami jej rozwoju dały delegację do udokumentowania przemyśleń przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych i praktyków, które prezentujemy w niniejszej monografii zbiorowej. Wiodącą intencją Autorów była analiza zagadnień dotyczących znaczenia ewaluacji dla rozwoju badań, kształcenia i praktyki oraz próba kompleksowej oceny realizowanych działań społecznych, uwzględniająca wybrane problemy, dylematy oraz sposoby ich rozwiązania. Przygotowanie publikacji wymagało dokonania stosownego podziału zebranego materiału, który ujęto w sześciu częściach: W pierwszej z nich, zatytułowanej Ewaluacja jako proces wspierający rozwój pracy socjalnej. Teoria i praktyka, odnajdziemy artykuły odzwierciedlające przemyślenia i tezy autorów na temat ważności ewaluacji dla rozwoju profesjonalnej pracy socjalnej, jej walorów, ale i słabości. Rozważania zawarte w drugiej części Ewaluacja w działaniu społecznym. Kontekst kształcenia, etyki i prakseologii oscylują wokół zagadnień dotyczących przygotowania studentów do ewaluacji działań społecznych, autoewaluacji pracowników socjalnych w zakresie doświadczanych przez nich dylematów etycznych, a także uwarunkowania sprawczych społecznie działań podejmowanych przez pedagogów i studentów kierunku praca socjalna. 1

2 Autorzy kolejnych artykułów, zawartych w części trzeciej monografii, ukazują problemy skutecznego zaspokajania potrzeb jednostkowych i grupowych. Zagadnieniom dotyczącym funkcjonowania podmiotów pomocy społecznej oraz ewaluacji instrumentów aktywnej polityki społecznej poświęcono całą część czwartą, zatytułowaną Różne spojrzenia na ewaluację programów aktywizujących. Problemy i wyzwania.w rozdziale piątym poddano ocenie jakość działań podejmowanych w środowisku lokalnym na rzecz osób starszych oraz dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. W ostatnim, szóstym rozdziale pracy przedstawiono zebrany przez Autorów materiał empiryczny, który odnosi się do problematyki poczucia satysfakcji w związku z wykonywanym zawodem pracownika socjalnego oraz postrzegania osób psychicznie chorych przez reprezentantów zinstytucjonalizowanych służb społecznych. Jeden artykuł w tej części publikacji dotyczy racjonalnego korzystania z mediów elektronicznych, interpretowanego przez Autorkę jako jedna z współczesnych form wsparcia rozwoju dziecka. Książka skierowana jest do szerokiego grona czytelników, szczególnie pracowników naukowych, polityków społecznych, studentów nauk społecznych oraz reprezentantów służb społecznych pragnących wzbogacić wiedzę na temat zagadnień ewaluacji w pracy socjalnej. RECENZJA: Publikacja jest obszernym zbiorem tekstów poświęconych problematyce ewaluacji w szeroko rozumianej pracy socjalnej i w pomocy społecznej oraz edukacji do pracy socjalnej. Problematyka ewaluacji jest od niedawna obecna w badaniach nad pracą socjalną i w pomocy społecznej, również w niewielkim stopniu uprawiana jest jako rodzaj refleksji w teorii pracy socjalnej. Ewaluacja jest niezbędnym rodzajem działania sprawdzającego efektywność metod pracy socjalnej stopień funkcjonalności instytucji pomocy społecznej oraz właściwego doboru programów edukacyjnych. Trudno sobie dzisiaj wyobrazić rozwój tak bardzo praktycznej dyscypliny jak praca socjalna bez ewaluacji. [ ] Zdecydowana większość tekstów zawiera ciekawe i trafne refleksje nad istotą i stanem ewaluacji oraz koniecznością jej rozwoju. z recenzji prof. dr hab. Anny Kotlarskiej-Michalskiej FRAGMENT: Wstęp Podjęcie prób dokonania jednoznacznych rozstrzygnięć w zakresie definiowania ewaluacji i wskazania jej użyteczności jest niezwykle trudne. Określa się ją jako systematyczne komplementarne badanie wartości albo cech określonych zjawisk; używa do czytelnego formułowania ocen na podstawie wyraźnie wyartykułowanych kryteriów poprawności i przydatności; wykorzystuje w procesie planowania i podejmowania decyzji. Procesualność i systematyczność badań ewaluacyjnych pozwalają spojrzeć na ewaluację w kontekście pomiaru, analizy oraz oceny poddawanych badaniom zjawisk społecznych, ale traktuje się ją też jako rodzaj refleksji w teorii pomocy społecznej i pracy socjalnej. Ewaluacji podlegają strategie, programy edukacyjne, projekty socjalne, fundusze strukturalne, szkolenia pracowników i beneficjentów służb społecznych oraz modele rozwiązywania problemów społecznych. Badania ewaluacyjne prowadzone na tych płaszczyznach zaczęły rozwijać się dynamicznie wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Wprawdzie odmienne od procedur ewaluacyjnych podejmowanych w innych krajach europejskich, cieszą się obecnie coraz większym zainteresowaniem doświadczonych badaczy. 2

3 Nierozstrzygnięta kwestia wielości kontekstów ewaluacji w pracy socjalnej oraz refleksja nad dotychczasowymi kierunkami jej rozwoju dały delegację do udokumentowania przemyśleń przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych i praktyków, które prezentujemy w niniejszej monografii zbiorowej. Wiodącą intencją Autorów była analiza zagadnień dotyczących znaczenia ewaluacji dla rozwoju badań, kształcenia i praktyki oraz próba kompleksowej oceny realizowanych działań społecznych, uwzględniająca wybrane problemy, dylematy oraz sposoby ich rozwiązania. Przygotowanie publikacji wymagało dokonania stosownego podziału zebranego materiału, który ujęto w sześciu częściach. W pierwszej z nich, zatytułowanej Ewaluacja jako proces wspierający rozwój pracy socjalnej. Teoria i praktyka, odnajdziemy artykuły odzwierciedlające przemyślenia i tezy autorów na temat ważności ewaluacji dla rozwoju profesjonalnej pracy socjalnej, jej walorów, ale i słabości. Rozważania zawarte w drugiej części Ewaluacja w działaniu społecznym. Kontekst kształcenia, etyki i prakseologii oscylują wokół zagadnień dotyczących przygotowania studentów do ewaluacji działań społecznych, autoewaluacji pracowników socjalnych w zakresie doświadczanych przez nich dylematów etycznych, a także uwarunkowania sprawczych społecznie działań podejmowanych przez pedagogów i studentów kierunku praca socjalna. Autorzy kolejnych artykułów, zawartych w części trzeciej monografii, ukazują problemy skutecznego zaspokajania potrzeb jednostkowych i grupowych. Zagadnieniom dotyczącym funkcjonowania podmiotów pomocy społecznej oraz ewaluacji instrumentów aktywnej polityki społecznej poświęcono całą część czwartą, zatytułowaną Różne spojrzenia na ewaluację programów aktywizujących. Problemy i wyzwania. W rozdziale piątym poddano ocenie jakość działań podejmowanych w środowisku lokalnym na rzecz osób starszych oraz dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną. W ostatnim, szóstym rozdziale pracy przedstawiono zebrany przez Autorów materiał empiryczny, który odnosi się do problematyki poczucia satysfakcji w związku z wykonywanym zawodem pracownika socjalnego oraz postrzegania osób psychicznie chorych przez reprezentantów zinstytucjonalizowanych służb społecznych. Jeden artykuł w tej części publikacji dotyczy racjonalnego korzystania z mediów elektronicznych, interpretowanego przez Autorkę jako jedna z współczesnych form wsparcia rozwoju dziecka. Powstanie ostatecznego kształtu opracowania było możliwe dzięki wnikliwym oraz cennym uwagom i sugestiom pani recenzent profesor dr hab. Anny Kotlarskiej-Michalskiej. Dziękuję w imieniu własnym i wszystkich Autorów za niezwykłą cierpliwość, z jaką pani profesor śledziła powstawanie kolejnych, bardziej dojrzałych, wersji pracy. Pragnę podziękować także pani profesor zw. dr hab. Ewie Marynowicz-Hetce za nieocenione wsparcie otrzymywane na różnych etapach przygotowania publikacji, pobudzające do ciągłego poszukiwania właściwych rozstrzygnięć pojawiających się dylematów. Książka skierowana jest do szerokiego grona czytelników, szczególnie pracowników naukowych, polityków społecznych, studentów nauk społecznych oraz reprezentantów służb społecznych pragnących wzbogacić wiedzę na temat zagadnień ewaluacji w pracy socjalnej. 3

4 Bardzo serdecznie dziękuję wszystkim Autorom za przyjęcie zaproszenia do współtworzenia monografii. Wyrażam nadzieję, że będzie ona stanowiła przyczynek do dalszego, jeszcze bardziej ukierunkowanego dyskursu o istocie ewaluacji, a także o oczekiwaniach jej wykonawców i odbiorców. SPIS TREŚCI: Ewa Marynowicz-Hetka Przemówienie inauguracyjne: kilka tez do dyskusji na temat ewaluacji działania w polu pracy socjalnej 9 Joanna Szymanowska Wstęp 19 Rozdział I Ewaluacja jako proces wspierający rozwój pracy socjalnej. Teoria i praktyka Ewa Kantowicz Koncepcja praktyki pracy socjalnej opartej na efektach (evidence-based practice) wyzwanie czy zagrożenie dla współczesnej profesjonalizacji pracy socjalnej? 23 Mariusz Granosik Dwa paradygmaty ewaluacji pracy socjalnej 33 Magdalena Joachimowska Ewaluacja zaproszenie do rozwoju. Między wyobraźnią a jej brakiem 49 Izabela Krasiejko Uczestniczące badania interwencyjne w pomocy społecznej 71 Rozdział II Ewaluacja w działaniu społecznym. Kontekst kształcenia, etyki i prakseologii Dorota Wolska-Prylińska Przygotowanie do działania społecznego. Próba ewaluacji procesu kształcenia 91 Katarzyna Szorc Kształcenie studentów pracy socjalnej do działań ewaluacyjnych 97 Lech Kościelak Standardy etyczne w autoewaluacji pracownika socjalnego 105 4

5 Lidia Willan-Horla Superwizja jako niezbędny element kształcenia do/w pracy socjalnej 117 Marta Kowalczuk-Walędziak Czynniki warunkujące realizowanie przez pedagogów działań sprawczych społecznie 133 Rozdział III W poszukiwaniu skutecznych rozwiązań w pracy socjalnej. Ewaluacja metod, form pracy i rozwiązań prawnych Agnieszka Sobolewska-Popko Ewaluacja zajęć socjoterapeutycznych w grupie dzieci z rodzin dotkniętych problemem alkoholowym walory metody pracy grupowej 149 Małgorzata Szpunar Refleksja klienta pomocy społecznej w kontekście oddziaływań asystenta rodzin 169 Beata Szluz Pomoc bezdomnym kobietom w percepcji wspomaganych i wspomagających 191 Majka Łojko Wizerunek pomocy społecznej w ocenie klientów ośrodków pomocy społecznej doniesienie z badań 209 Agata Butarewicz Mentoring wsparciem w pracy socjalnej 225 Michał Balicki Niektóre uwarunkowania ewaluacji pracy socjalnej w demokracjach neoliberalnych 239 Rozdział IV Różne spojrzenia na ewaluację programów aktywizujących. Problemy i wyzwania Anna Kanios, Marta Czechowska-Bieluga Proces ewaluacji działań finansowanych ze środków Unii Europejskiej konieczność czy potrzeba praktyki? 249 Agnieszka Hryniewicka Użyteczność w ewaluacji kilka praktycznych wskazówek 271 Małgorzata Furmańska Europejski Fundusz Społeczny jako instrument wspierający działalność ośrodków pomocy społecznej 281 5

6 Joanna Szymanowska Wspomaganie osób wykluczonych społecznie w sektorze ekonomii społecznej wprowadzenie do ewaluacji ex-ante 291 Aleksandra Podkońska Rozwój lokalnej aktywnej polityki społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w kontekście możliwości oferowanych przez ewaluację 309 Ryszard Majer Monitorowanie strategii rozwiązywania problemów społecznych jako wstęp do ewaluacji polityki społecznej 325 Rozdział V Ewaluacja działań w środowisku lokalnym. Próba oceny jakości usług Beata Piaseczna Ocena jakości usług w domu pomocy społecznej. Przypadek Domu Pomocy Społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie w Łodzi 345 Anna Leszczyńska-Rejchert Ewaluacja działalności stacjonarnych domów pomocy społecznej dla osób w podeszłym wieku propozycje rozwiązań 361 Agata Chabior Seniorzy i ich aktywność w perspektywie zmiany 379 Rozdział VI Warunki optymalizacji działań wspomagających. Oczekiwania propozycje dylematy Małgorzata Porąbaniec Pracownik socjalny urzędnik czy profesjonalista? 395 Jadwiga Izdebska Media elektroniczne w kontekście różnych form wsparcia dziecka nowe kierunki badań w obszarze pracy socjalnej 417 Anna Jarkiewicz Społeczno-kulturowe uwarunkowania choroby psychicznej komunikat z badań 425 Bibliografia 437 6