Czynniki socjokulturowe w obszarze edukacji i e-learningu Zbiór dobrych praktyk i innych zasobów

Transkrypt

1 Czynniki socjokulturowe w obszarze edukacji i e-learningu Zbiór dobrych praktyk i innych zasobów Ten dokument jest rezultatem realizacji projektu Fe-ConE współfinansowanego ze środków program e-learning (Umowa numer / , ELE-ELEB14). Informacje zawarte w tym dokumencie stanowią opinie partnerów uczestniczących w projekcie. Jego treść niekoniecznie odzwierciedla stanowisko Unii Europejskiej. Unia Europejska nie ponosi odpowiedzialności za przedstawione treści.

2 Projekt Fe-ConE Celem projektu Fe-ConE jest promocja e-learningu poprzez identyfikację kluczowych czynników dla tworzenia treści e-learningowych w zróżnicowanych kulturowo obszarach Europy. Projekt był realizowany przy założeniu, że sposób w jaki się pozyskuje wiedzę jest uzależniony od czynników socjokulturowych co może mieć wpływ także na skuteczność e-learningu. Ten obszar nie był do dzisiaj poddany analizie w dostatecznym stopniu. Zakłada się że zmiana podejścia z globalnego do lokalnego (z uwzględnieniem aspektów globalnych, ang. glocal) powinna wziąć pod uwagę zróżnicowane potrzeby osób uczących się. Projekt Fe-ConE stanowił próbę wskazania czynników socjokulturowych mogących mieć wpływ na tworzenie treści i szkoleń e-learningowych, ze szczególnym uwzględnieniem regionów Europy gdzie e-learning nie jest dotychczas zbyt popularny. Projekt umożliwił współpracę wielu osób reprezentujących różne grupy zawodowe oraz kraje Europy, której rezultatem była m.in. ożywiona dyskusja nad tym co stanowi dobrą praktykę w zakresie tworzenia treści e-learningowych. Głównymi grupami docelowymi, które mogą skorzystać z wypracowanych rezultatów są: Twórcy kursów e-learningowych oraz autorzy treści. Decydenci. Autorzy innowacyjnych programów nauczania. Personel pomocniczy wspomagający tradycyjne szkolenia / szkolenia z wykorzystaniem e- learningu. Personel szkoleniowy. Partnerstwo projektu Fe-ConE oraz sieć satelitów W realizacji projektu Fe-ConE brali udział zarówno eksperci reprezentujący instytucje partnerskie jak również osoby tworzące sieć satelitów. Rolą tych drugich było zgromadzenie danych na temat czynników kulturowych w krajach nie objętych formalnie konsorcjum. Ponadto sieć satelitów została wykorzystana do testowania i walidacji uzyskanych rezultatów. Ten dokument stanowi syntezę dobrych praktyk zgromadzonych jako rezultat prac zarówno partnerstwa jak i sieci satelitów. Dalsze szczegółowe informacje można znaleźć na stronie projektu: Kraje Europy reprezentowane przez partnerstwo projektu i sieć satelitów

3 Dobre praktyki i inne zasoby Lista dobrych praktyk oraz innych zasobów w obszarze edukacji oraz e-learningu z perspektywy czynników socjokulturowych. Inicjatywy: Programy efit, efit2 (Austria) krajowy program zainicjowany przez rząd Austrii, którego celem jest promocja e-learningu oraz tworzenie zróżnicowanych treści e-learningowych. Program zawiera liczne mniejsze akcje, z których wszystkie są realizowane z uwzględnieniem czynników socjokulturowych. Dalsze informacje: Projekt GISAH projekt edukacyjno-badawczy dofinansowanych ze środków programu Minerva. Celem projektu było stworzenie metody, dzięki której nauka systemów informacji geograficznej byłaby wykonywana z uwzględnieniem zróżnicowanych środowisk kulturowych Europy. Dyskusja na portalu elearningeuropa dyskusja z udziałem ekspertów w zakresie e- learningu i edukacji zainicjowana w ramach realizacji projektu Fe-ConE na temat roli czynników socjokulturowych. Dalsze informacje na stronie: Polityka decentralizacji stosowana przez niektóre z państw europejskich w trakcie ostatnich dziesięcioleci pozwoliła na większą elastyczność regionalnych jednostek edukacyjnych w ustalaniu priorytetów i celów. Warsztat przeprowadzony w ramach realizacji projektu Fe-ConE impreza zorganizowana w Wilnie, w dniu 10 października 2007 roku z udziałem licznej grupy naukowców i praktyków w obszarze edukacji i e-learningu. Warsztat był okazją do konsolidacji partnerów oraz sieci satelit jak również pozwolił na wymianę doświadczeń w obszarze czynników socjokulturowych mogących mieć wpływ na e-learning. Wyniki spotkania wraz z prezentacjami są dostępne na stronie: The European elearning Industry Group otwarte konsorcjum czołowych firm informatycznych oraz dostarczycieli rozwiązań e-learningowych, którego celem jest promocja e-learningu w Europie. Grupa elig przygotowała rekomendację rynek treści e-learningowych uwzględnił darmowe formy dystrybucji treści open content oraz adresował zróżnicowanie kulturowe i lingwistyczne Europy. Więcej na stronie: Projekt Support-EAM projekt sfinansowany ze środków 6 Programu Ramowego (IST). Celem projektu (Supporting the creation of a e-accessibility Quality Mark) było stworzenie propozycji znaku jakości dla usług sieciowych jako część planu eeurope 2005: społeczeństwo informatyczne dla wszystkich. Projekt adresował potrzebę podnoszenia dostępności usług sieciowych dla osób niepełnosprawnych w tworzącym się społeczeństwie wiedzy. W domyśle znak jakości usług może zostać wykorzystany także do oceny dostępności szkoleń e- learningowych dla osób niepełnosprawnych. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie:

4 Badania: Sześciotygodniowy kurs na temat podstaw e-learningu, który posłużył do zgromadzenia danych empirycznych w obszarze czynników kulturowych wpływających na odbiór i preferencje w zakresie e-learningu oraz treści e-learningowych. Kurs stanowił jeden z zasadniczych etapów realizacji projektu Fe-ConE. Kurs został przeprowadzony w całości online w okresie maj czerwiec 2007 przez grupę pięciu doświadczonych autorów z trzech krajów europejskich. Pozwoliło to na uniknięcie zniekształceń kulturowych. W trakcie kursu zostały wykorzystane zróżnicowane podejścia pedagogiczne oparte m.in. o model Geert a Hofstede a (2001, 2005) w zakresie wymiarów kulturowych, zaadaptowanego na potrzeby projektu. Wywiad z praktykami edukacyjnymi (reprezentującymi Bułgarię, Niemcy, Włochy, Maltę, Portugalię oraz Słowenię) na tematy związane z realizowanym projektem Fe-ConE. Wspomniane osoby udzieliły odpowiedzi w zakresie kształtowania się i wpływu czynników socjokulturowych na procesy tworzenia i dostarczania szkoleń e-learningowych. Analiza wywiadów pozwoliła wyodrębnić wspólne parametry, które powinny być uwzględnione przy tworzeniu i ewaluacji kursów i treści e-learningowych w takich obszarach jak: uczeń, nauczyciel, środowisko edukacyjne, treści edukacyjne, wykorzystana technologia oraz system edukacyjny i społeczeństwo. Projekt badawczy Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Na uczelni studiuje ponad 500 studentów obcokrajowców, z takich krajów jak np.: Ukraina, Białoruś, Chiny, Malezja, Indie, Brazylia. Celem rozpoczynającego się projektu jest szczegółowa analiza podejść studentów do nauki w środowisku nauczania mieszanego (ang. blended learning). Badania w oparciu o teorię ugruntowaną wskazującą na złożone aspekty kulturowe w e-learningu, przeprowadzone przez Cling a Rogers a oraz jego współpracowników (2007). Badania sprowadziły się do przeprowadzenia wywiadów z grupą doświadczonych twórców treści i szkoleń e-learningowych. Pytania badawcze dotyczyły m.in. kompetencji kulturowych ankietowanych oraz sposobu w jaki wpływają one na praktyki tworzenia treści i szkoleń. Badania wskazały m.in. na: a) obecne czynniki socjokulturowe kształtujące oczekiwania uczniów, b) analogiczną sytuację w przypadku nauczycieli oraz stosunków na linii nauczycieluczeń, c) zróżnicowanie w sposobie użycia języka oraz symboli, d) różne możliwości adaptacji. Badania e-learningu z wykorzystaniem modelu Hofstede a przeprowadzone przez Pfeil, Zaphiris oraz Ang (2006). Realizatorzy badań dokonali analizy zależności pomiędzy kulturą a procesami komunikacji z wykorzystaniem komputera w obrębie Wikipedii, a więc środowisku które można porównać do współpracy zespołowej on-line. Do analizy wybrano francuską, niemiecką, japońską oraz holenderską wersję Wikipedii dla wybranych zagadnień. Na podstawie obserwacji wykazano m.in. że wyniki uzyskane przez Hofstede a w świecie rzeczywistym mogą być bezpośrednio odniesione także do środowiska on-line. Uzyskane wyniki są istotne w kontekście wpływu różnic kulturowych na aktywność w środowisku wirtualnym. Przykładowo Francuzi reprezentujący kraj z dużym dystansem władzy czują się niekomfortowo usuwając efekty prac innych oraz niechętnie współpracują w grupach w środowisku on-line, z kolei Japończycy jako kraj z wysokim poziomem męskości powinni mieć możliwość bycia wynagradzanym, np. przez wskaźnik ilości edycji. Wywiad ze studentami arabskimi uczestniczącymi w przynajmniej jednym kursie e- learningowym w Stanach Zjednoczonych przeprowadzony przez Al-Harthi ego (2005). Autor badań wyjaśnił w oparciu o model Hofstede a, że studenci arabscy czują się niepewnie przystępując do kursu on-line, ponieważ kraje arabskie mają wysoki poziom wskaźnika unikanie niepewności w porównaniu do studentów amerykańskich. Innym rezultatem badań jest wskazanie, że studenci arabscy mniej chętnie pracują zespołowo w środowisku e- learningowym. Al-Harthi tłumaczy to spostrzeżenie w kontekście wysokiego poziomu feminizacji w jednym z wymiarów modelu Hofstede a. Kolejnym interesującym spostrzeżeniem jest zachowanie studentów arabskich w sytuacjach konfliktowych, których to z reguły wspomniani studenci unikając (nawet mając pełne uzasadnienie do zadziałania). Analiza wypowiedzi studentów w środowisku online z trzech kultur: Finlandii, Stanów Zjednoczonych oraz Korei Południowej, wykonana przez Kim i Bonka (2002). Rezultaty wykazały, że istnieją różnice w tym, jak uczestnicy współpracują w środowisku online. W szczególności Koreańscy studenci byli nastawieni społecznie w środowisku online, Finowie byli zorientowani na pracę zespołową, oraz prezentowali często podejście teoretyczne. Studenci amerykańscy z kolei byli nastawieni na działanie oraz prezentowali pragmatyczne podejście.

5 Studenci ze Stanów oraz Finlandii spędzili dużo czasu na wymianę wiedzy, zasobów oraz częściej współpracowali pomiędzy sobą. Modele i koncepcje Analiza 24 badań nawiązujących do tworzenia treści i szkoleń e-learningowych dla zróżnicowanych środowisk kulturowych, przeprowadzona przez Catherine McLouglihn (2007). Analiza potwierdziła konieczność uwzględnienia aspektów kulturowych na etapie tworzenia i implementacji kursów e-learningowych. Ponadto Catherine proponuje następujące konkluzje: a) interakcje społeczne są istotnym aspektem pedagogiki uwzględniającej indywidualne potrzeby, b) oczekiwania oraz kulturowe zrozumienie są najwyższej wagi, c) zróżnicowanie w podejściu do nauczania, stylach uczenia się oraz obecność kulturowych wzorców są powszechne. Claire Bélisle w raporcie przygotowanym na potrzeby Fe-ConE argumentuje, że to nie tylko twórcy treści i szkoleń e-learningowych powinni uwzględniać aspekty kulturowe. Praktycznie wszyscy aktorzy związani z edukacją powinni uwzględnić te aspekty w różnych kontekstach oraz sytuacjach, co w rezultacie przyczynia się do budowania kompetencji kulturowych. Kompetencje kulturowe są kluczowe dla efektywnej pracy autorów ścieżek szkoleniowych, organizacji edukacyjnych, oraz innych podmiotów tworzących rynek edukacji. Model Geerta Hofstede a - na podstawie badań przeprowadzonych na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku wśród pracowników koncernu IBM zatrudnionych w kilkudziesięciu krajach Hofstede wykazał, że pewne wzorce myślenia, odczuwania i zachowania, które odróżniają członków jednej organizacji od drugiej (kultura organizacyjna), są charakterystyczne dla przedstawicieli danego narodu. Hofstede wyróżnił następujące wymiary kultur narodowych: dystans władzy, kolektywizm i indywidualizm, kobiecość i męskość, unikanie niepewności oraz orientacja długoterminowa. Wspomniany model był wykorzystywany do analizy i interpretacji zjawisk w edukacji (np. Pritchard, Skinner, 2002, Cheung and Chan, 2007, Nguyen, 2005, 2006). Model Hofstede a został wykorzystany także do stworzenia ram badawczych w projekcie Fe-ConE. Dalsze informacje na temat modelu można znaleźć na stronie: Koncepcja kultury sformułowana przez Anne Hewling. Koncepcje kultury której wykorzystanie w e-learningu prowadzi do procesów zrozumienia interakcji w kontekście negocjacji społecznych oraz kreacji kultury. Anne Hewling konkluduje praktyka może się różnić w zależności od kraju, ale w momencie gdy studenci angażują się w szkolenia e- learningowe, ich dotychczasowe wzorce zachowań implikowanych przez kulturę zostają przenoszone także do środowiska online. Książki, artykuły naukowe: Attwell, Gracham (2003). The challenge of e-learning in small enterprises: issues for policies and practice in Europe. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. Chaffin, Amy J. and Harlow, Steven D. (2005). Cognitive Learning Applied to Older Adult Learners and Technology. Educational Gerontology, Vol.31, pp Communication from the Commission COM (2006, 614 final). Adult learning: It is never too late to learn. Cunha, Flavio, Heckman, James, J., Lochner, Lance, and Masterov, Dimitriy V. (2006). Interpreting the Evidence on Life Cycle Skill Formation. In E. Hanushek and F.Welch (eds), Handbook of the Economics of Education, Vol.1. North Holland. Artykuł dostępny na stronie: Detailed Analysis of Progress Towards the Lisbon Objectives in Education and Training (February 2006). Annexed report endorsed by experts from the Member States meeting within the Standing Group on Indicators and Benchmarks. European Commission, Directorate General for Education and Culture.

6 Ertl, Bernhard (2007). Dimensions and parameters for the evaluation of e-learning. European elearning Industry Group -elig (2005). i2010: Fostering European elearning Content to Make Lisbon a Reality. Artykuł dostępny na stronie: df. Heemskerk, Irma, Brink, Anouk, Volmanw, Monique and Dam Geert ten (2005). Inclusiveness and ICT in education: a focus on gender, ethnicity and social class. Journal of Computer Assisted Learning, Vol.21, pp Hewling, Anne (2005). Culture in the online class: Using message analysis to look beyond nationality-based frames of reference. Journal of Computer-Mediated Communication, Vol. 11, No.1. Artykuł dostępny na stronie: Hofstede Geert (2002). Dimensions do not exist: A reply to Brendan McSweeney. Human Relations, vol. 55, no.11, pp Hofstede, Geert & Hofstede, Gert, Jan. (2005). Cultures and Organizations: software of the mind. McGraw-Hill. Hofstede, Geert (2001). Culture's Consequences: Comparing Values, Behaviors, Institutions, and Organizations Across Nations. Sage Publications. Kalnins-Cole, Tristan and Peters, Dorian (2007). Towards an accessible learning management system. International Journal of Continuing Engineering Education and Life-Long Learning, Vol.17, No.1, pp Kim, Kyong-Jee and Bonk J. Curtis, Cross-cultural Comparisons of Online Collaboration. Journal of Computer-Mediated Communication, vol.8, no.1, Mavromoustakos, Stephanos, Andreou, Andreas, S., Papanikolaou, Katerina (2007). Critical factors in the socio-cultural e-learning engineering process. International Journal of Continuing Engineering Education and Life-Long Learning- vol. 17, no. 2/3, pp McSweeney Brendan, Hofstede s model of national cultural differences and their consequences: A triumph of faith -a failure of analysis. Human Relations, vol. 55, no.1, 2002, pp Morse Ken (2003). Does One Size Fit All? Exploring Asynchronous Learning in a Multicultural Environment. Journal of Asynchronous Learning Networks, vol.7, no.1, pp Pfeil, U., Zaphiris, P., and Ang, C. S. (2006), Cultural differences in collaborative authoring of Wikipedia. Journal of Computer-Mediated Communication, vol.12, no.1. Artykuł dostępny na stronie: Rogers, P. Clint, Graham, R. Charles, and Mayes T. Clifford (2007). Cultural competence and instructional design: Exploration research into the delivery of online instruction crossculturally. Educational Technology Research and Development, Vol.55, No.2, pp Selwyn, Neil, Gorard, Stephen, Furlong, John and Madden, Louise (2003). Older adults use of information and communications technology in everyday life. Ageing & Society, Vol.23, No.5, pp Shoemaker, Susan (2003). Acquisition of computer skills by older users: A mixed methods study. Research Strategies, Vol.19, pp Tikkanen, Tarja and Nyhan, Barry (2006). Introduction: promoting age-friendly work and learning policies. In T. Tikkanen and B. Nyhan (eds), Promoting lifelong learning for older workers. An international overview (pp.9-17). Cedefop Reference series, 65. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. Velleman, Eric (2004). Evaluation Methodology and Quality Mark for Web Accessibility. In Lecture Notes in Computer Science, Computers Helping People with Special Needs (Vol.3118, pp ). Berlin/Heidelberg: Springer. Withnall Alexandra, McGivney V. and Soulsby J. (2004). Older People Learning: Myths and Realities. Leicester: NIACE. World Health Organization -WHO (2002). Active Aging: a Policy Framework.

7 Informacje kontaktowe Koordynator projektu Kathy Kikis-Papadakis Institute of Applied and Computational Mathematics Foundation for Research and Technology Hellas P.O. Box 1385, Heraklion, Kreta, Grecja Telefon: Fax: