Praktyczne komentarze CZAS PRACY Stan prawny: Marzec 2014 r.

Transkrypt

1 Praktyczne komentarze CZAS PRACY 2014 Stan prawny: Marzec 2014 r.

2 CZAS PRACY 2014 STAN PRAWNY: STYCZEŃ 2014 ROKU

3 Publikacja Czas pracy 2014 to starannie wyselekcjonowane i zebrane informacje, wskazówki, porady, stanowiska urzędów oraz orzeczenia sądów. Wszystko w jednym miejscu, łatwo dostępne, kompleksowo omawiające tematykę czasu pracy. Autorzy Joanna Kaleta (nadzór merytoryczny nad całością oraz autorstwo większości tekstów; poza fragmentami innych autorów, wskazanymi poniżej) Katarzyna Wrońska-Zblewska (komentarz do art. 140 Kodeksu pracy) Tomasz Wardach (w komentarzu do art. 128 Kodeksu pracy: rozdziały dotyczące doby pracowniczej; w komentarzu do art. 150 Kodeksu pracy: tabela dotycząca długości okresów rozliczeniowych; w komentarzu do art Kodeksu pracy: rozdział dotyczący ryczałtu za godziny nadliczbowe; cały komentarz do art Kodeksu pracy) Monika Wacikowska (rozdział pt. 8 gotowych harmonogramów w 2014 roku na różne potrzeby pracodawców ) Szymon Sokolik (fragmenty komentarza do art. 129, 140 1, 151) Wydawca Katarzyna Bednarska redaktor naczelny grupy czasopism Małgorzata Jankowska Redaktor prowadzący Szymon Sokolik Korekta Zespół Koordynator produkcji Mariusz Jezierski Opracowanie graficzne Piotr Fedorczyk Druk Drukarnia Mdruk Skład i łamanie Triograf Dariusz Kołacz ISBN Wiedza i Praktyka sp. z o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a tel , faks , personel@wip.pl NIP: Numer KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy Wysokość kapitału zakładowego: zł Copyright by Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2014 Materiał został merytorycznie opracowany przez ekspertów m.in. z Państwowej Inspekcji Pracy oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Publikacja Czas pracy 2014 jest chroniona prawem autorskim. Przedruk materiałów w niej opublikowanych bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja Czas pracy 2014 została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym autorzy, konsultanci oraz redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Czas pracy 2014 wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków. Informacje o prenumeracie tel.: cok@wip.pl

4 SPIS TREŚCI Zmiany z 2013 roku: 12-miesięczne okresy rozliczeniowe, odpracowanie wyjść bez nadgodzin, ruchomy czas pracy i inne... 5 Wyciąg z przepisów dział VI ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) Komentarze do poszczególnych przepisów działu VI Kodeksu pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Art Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy Art Art Art Rozdział III. Okresy odpoczynku Art Art Art Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy Art Art Art Art Art Art Art Art Art Art Art Art Art Art Art Art Art Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych Art Art Czas pracy

5 Art Art Art Art Art Rozdział VI. Praca w porze nocnej Art Art Rozdział VII. Praca w niedziele i święta Art Art a Art Art Art Tabele i wskaźniki związane z czasem pracy w 2014 roku Czas pracy dla okresów rozliczeniowych 1-miesięcznych w 2014 roku Czas pracy dla okresów rozliczeniowych 3-miesięcznych w 2014 roku Czas pracy dla okresów rozliczeniowych 4-miesięcznych w 2014 roku Godziny pracy pracowników zatrudnionych na 1/2, 1/3 i 1/4 etatu w 2014 roku Dodatki za godziny nadliczbowe Jak rozliczyć godziny nadliczbowe instrukcja Limity godzin nadliczbowych Rekompensowanie pracy ponadwymiarowej albo nadliczbowej Przerwy, które pracodawca może ale nie musi wprowadzić Przerwy obowiązkowe, wliczane do czasu pracy i płatne Systemy i okresy rozliczeniowe czasu pracy Systemy czasu pracy przesłanki stosowania Wyjścia pracowników w celu załatwienia spraw prywatnych przykładowych harmonogramów w 2013 roku na różne potrzeby pracodawców Czas pracy 2014

6 Zmiana w czasie pracy z sierpnia 2013 roku Zmiany z 2013 roku: 12-miesięczne okresy rozliczeniowe, odpracowanie wyjść bez nadgodzin, ruchomy czas pracy i inne Dwukrotna praca w danej dobie pracowniczej nie musi już powodować nadgodzin. Pod warunkiem jednak że pracownik będzie zatrudniony w tzw. ruchomym czasie pracy. To jedna z kilku ważnych zmian w czasie pracy. Celem obowiązujących od 23 sierpnia 2013 r. zmian było umożliwienie pracodawcom bardziej elastycznego organizowania procesu pracy w dostosowaniu do zmieniających się warunków gospodarczych. Zmiany dotyczą działu VI Kodeksu pracy Czas pracy i obejmują: 1) możliwość wydłużenia, w każdym systemie czasu pracy, okresów rozliczeniowych do maksymalnie 12 miesięcy, 2) obowiązek tworzenia rozkładów czasu pracy na co najmniej miesięczne okresy, 3) możliwość wprowadzenia ruchomego czasu pracy, 4) prawo do odpracowywania prywatnych wyjść pracowników w godzinach pracy bez ryzyka, iż w wyniku takiego odpracowania powstanie praca w godzinach nadliczbowych, 5) możliwość wprowadzenia systemu przerywanego czasu pracy w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u danego pracodawcy nie działają związki w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u pracodawcy. 12-MIESIĘCZNY OKRES ROZLICZENIOWY W KAŻDYM SYSTEMIE Okres rozliczeniowy służy z jednej strony planowaniu pracy pracownikom, z drugiej rozliczaniu faktycznie przepracowanego przez nich czasu pracy. Jest istotnym elementem organizacji czasu pracy u każdego pracodawcy. Przepisy działu szóstego Kodeksu pracy przewidują stosunkowo krótkie okresy rozliczeniowe. Maksymalna długość okresów rozliczeniowych czasu pracy, które mogą być przyjęte u pracodawców, jest zależna od systemu czasu pracy. Przedstawia się następująco: w tzw. podstawowym systemie czasu pracy (wykonywanie pracy przez 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w tygodniu) dopuszczalny okres rozliczeniowy wynosi do 4 miesięcy, w systemach równoważnego czasu pracy dopuszczających przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 albo do 24 godzin dopuszczalny okres rozliczeniowy wynosi, co do zasady, 1 miesiąc; w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być przedłużony do 3 miesięcy, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych do 4 miesięcy (art. 135 i art. 137 Kodeksu pracy), w systemie równoważnego czasu pracy dopuszczającym przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 16 godzin dopuszczalny okres rozliczeniowy wynosi 1 miesiąc i przepisy nie przewidują możliwości jego przedłużenia (art. 136 Kodeksu pracy), w systemie skróconego tygodnia pracy oraz w tzw. systemie pracy weekendowej dopuszczalny okres rozliczeniowy wynosi 1 miesiąc i przepisy nie przewidują możliwości jego przedłużenia (art. 143 i art. 144 Kodeksu pracy), Czas pracy

7 Dział VI Kodeksu pracy Czas pracy w tzw. systemie pracy w ruchu ciągłym, ze względu na jego specyfikę, obowiązuje odrębny okres rozliczeniowy wynoszący do 4 tygodni (art. 138 Kodeksu pracy). Nowe przepisy dopuszczają jednak, że w każdym systemie czasu pracy okres rozliczeniowy można wydłużyć aż do 12 miesięcy. Pod warunkiem jednak że: jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi, lub dotyczącymi organizacji pracy, a zarazem zostaną zachowane ogólne zasady dotyczące ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. A zatem również w tych systemach czasu pracy, w których okres rozliczeniowy może wynosić maksymalnie 1 miesiąc, będzie można zastosować 12-miesięczny okres rozliczeniowy czasu pracy. Przedłużenie okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy ustala się: w układzie zbiorowym lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi (jeśli nie da się porozumieć ze wszystkimi związkami, wystarczy porozumienie z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art a ) albo w porozumieniu z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy jeżeli w zakładzie nie działają związki. Pracodawca ma ponadto obowiązek przekazać kopię porozumienia w sprawie przedłużenia okresu rozliczeniowego właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Ma na to 5 dni roboczych od dnia zawarcia porozumienia. Wspomniano już, że przedłużenie okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy może nastąpić jedynie wówczas, gdy jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub organizacyjnymi. Przepisy nie definiują, co należy przez to rozumieć. W praktyce o tym, czy przesłanki te zachodzą, decydować będzie więc pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników. Uwaga: przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy do 12 miesięcy nie zwalnia pracodawcy z obowiązku przestrzegania przepisów dotyczących okresów odpoczynków, dni wolnych od pracy oraz niedziel i świąt. Dłuższe okresy rozliczeniowe czasu pracy mają pomóc pracodawcom racjonalnie gospodarować czasem pracy, stosownie do zapotrzebowania na pracę w danym okresie, oraz ułatwić rekompensowanie pracy nadliczbowej czasem wolnym (jest więcej czasu na jego rekompensatę z inicjatywy pracodawcy). PRZYKŁAD 1. Sezonowe natężenie prac Firma XYZ produkuje bombki i ozdoby świąteczne (głównie na Boże Narodzenie i święta wielkanocne). Natężenie pracy wykonywanej przez zatrudnionych w niej pracowników jest więc cykliczne, większe w okresach przedświątecznych, a mniejsze przez pozostałą część roku. A zatem w fi rmie XYZ warto zastosować długi okres rozliczeniowy czasu pracy. Dzięki temu pracodawca będzie mógł polecić pracownikom pracę w większym wymiarze w okresach natężenia zamówień i zapotrzebowania na ozdoby, a zmniejszyć jej ilość w miesiącach przestoju. 6 Czas pracy 2014

8 ISBN UOB 31