METODA KOSZTÓW NARASTAJĄCYCH W OCENIE EKONOMICZNEJ EFEKTYWNOŚCI PRZEDSIĘWZIĘĆ INWESTYCYJNYCH W ENERGETYCE ROZPROSZONEJ

Transkrypt

1 Metoda osztów narastających w ocenie eonomicznej efetywności przedsięwzięć inwestycyjnych w energetyce rozproszonej 43 METODA OSZTÓW NARASTAJĄCYCH W OCENIE EONOMICZNEJ EFETYWNOŚCI PRZEDSIĘWZIĘĆ INWESTYCYJNYCH W ENERGETYCE ROZPROSZONEJ dr inż. Zdzisław usto / Politechnia Gdańsa 1. WSTĘP Małe źródła energii, w tym taże źródła nieonwencjonalne, zaliczane są do źródeł rozproszonych zasilających niewieliego odbiorcę. Często muszą one współpracować ze źródłi onwencjonalnymi, tworząc w ten sposób źródło hybrydowe 1. Stosowano różne sposoby oceny eonomicznej efetywności inwestycji, wśród tórych na szczególną uwagę zasługują metody dysontowe: stosowana w energetyce od lat metoda osztów rocznych [1, 2], a taże metody NPV, IRR [3, 4]. Wyżej wymienione metody można ocenić jao metody ompletne pod względem teoretycznym. Metoda NPV (metoda wartości bieżącej neo w zastosowaniu do inwestycji energetycznych uwzględnia roczne przychody ze sprzedaży ciepła i/lub energii eletrycznej oraz roczne wydati związane z ich wytwarzaniem. Te bieżące roczne bilanse przepływów pieniężnych z olejnych lat esploatacji są dysontowane do rou zerowego poprzedzającego ro oddania obietu do esploatacji. W przypadu małych rozproszonych źródeł energii (ogniwo paliwowe, instalacja fotowoltaiczna, instalacja słonecznego ogrzewania, pompa ciepła itp., zasilających małego odbiorcę indywidualnego najczęściej nie ma sprzedaży energii eletrycznej i/lub ciepła, a przychody można zinterpretować jao zmniejszenie rocznych wydatów na obsługę instalacji onwencjonalnej, głównie na zaup paliwa i energii eletrycznej. To prowadzi do modyfiacji lasycznej metody NPV. Jest tu porównywany oszt energii wytwarzany w instalacji onwencjonalnej, tóry jest potratowany jao oszt porównawczy, z osztem wytwarzania w projetowanym nowym źródle. W metodzie NPV wyżej wspomniane oszty wytwarzania energii, stanowiące jej część sładową, są zdysontowanymi sumi rocznych osztów bieżących z -letniego oresu, gdzie = 1, 2,..., N (N przewidywany/założony ores esploatacji nowego źródła. Ta postrzegane strumienie corocznych osztów z ażdego -letniego oresu formułują metodę osztów narastających (MN, tóra w swojej postaci jest bardzo wizualna i tórej algorytm przypomina metodę LCC 2. Metoda osztów narastających (MN jest nazwą zaproponowaną przez autora niniejszej publiacji. Ilustruje ona dysontową umulację osztów ponoszonych w olejnych latach realizacji inwestycji oraz esploatacji projetowanego obietu. 2. SŁADOWE METODY OSZTÓW NARASTAJĄCYCH Podstawą do opracowania metody MN są lasyczne zasady rachunu eonomicznego, a jej postać w swojej formule przyjmuje w obliczaniu osztów punt widzenia użytownia obietu. Graficzną ilustrację sładowych metody przedstawiono w uproszczeniu w tab. 1. Można tu uwzględniać, podobnie ja w metodzie NPV: 1 W źródle sojarzonym wytwarzane jest ciepło i energia eletryczna, np. eletrociepłownia, w uładzie hybrydowym wytwarza się w ilu źródłach ten s rodzaj energii (albo ciepło albo energię eletryczną. 2 Metoda LCC była sformułowana w USA. Jej nazwa jest srótem od: Life Cycle Costs. Cieszy się ona sporym zainteresowaniem również w Polsce. Streszczenie Obliczenia eonomicznej efetywności małej instalacji nieonwencjonalnego źródła energii, tóre zalicza się do źródeł rozproszonych, sprowadza się do porównania osztów wytwarzania w niej ciepła i/lub energii eletrycznej z osztem wytwarzania energii w instalacji onwencjonalnej. W artyule opisano metodę osztów narastających (MN, tóra przypomina od dawna znaną metodę LCC.

2 44 Zdzisław usto / Politechnia Gdańsa zmienność corocznych dochodów i osztów esploatacyjnych zmienność rocznych spłat redytu banowego z jego oprocentowaniem i prowizją zmienność stopy oprocentowania redytu, stopy dysonta i stopy inflacji zmienność oprocentowania dochodów. Tab. 1. Ilustracja sładowych metody MN Bieżące oszty roczne Ro Przychody Wydati Bilans roczny Bilans roczny zdysontowany do rou zerowego Wydari roczne zdysontowane do rou zerowego 1 P 1 W 1 B 1 = P 1 W 1 BD 1 WD 1 2 P 2 W 2 B 2 = P 2 W 2 BD 2 WD 2 * * * * * * * * * * * * i P i W i B i = P i W i BD i WD i * * * * * * * * * * * * N P N W N B N = P N W N BD N WD N BD i = B i (l + d i WD i = W i (l + d i Strumień bilansów rocznych zdysontowanych do rou zerowego: i N SD = BD i i=1 Strumień bilansów rocznych zdysontowanych do rou zerowego: i N SWD = WD i i=1 SD SWD NPV MN W poszczególnych latach rozpatrywanego obliczeniowego oresu N lat esploatacji użytowni ponosi wydati. Pod pojęciem wydati rozumie się stałe i zmienne oszty esploatacyjne 3, spłatę redytu banowego, podati od dochodu oraz oszty obsługi tego redytu (oprocentowanie, prowizja banowa, zwrot części naładów inwestycyjnych pochodzących z własnego władu. Zdysontowana do rou zerowego suma wydatów rocznych (SWD stanowi dla -letniego oresu ( = 1, 2,..., N oszty narastające oraz jest podstawą do wyznaczenia tu nieopisywanej, zmodyfiowanej metody osztów rocznych 4. Dysontowane wartości wydatów i przychodów (przychody w metodzie NPV ze względu na wygodę obliczeniową są z reguły sumowane do rou zerowego. Nie jest to warune bezwzględnie onieczny. Sumowanie można realizować do dowolnie wybranego rou bez uchybienia ścisłości i doładności obliczeń. Sumy dysontowe (SD, SWD oblicza się z wyorzystaniem czynnia dysontowego (1 + d -i - (procent sładany, j = 1, 2,..., N, gdzie d jest stopą dysonta, tóra najczęściej przyjmuje stałą wartość w obliczeniowym oresie esploatacji N lat. Roczny przepływ pieniężny w rou j-tym jest sumą wszystich wydatów W j, tóre nazwano oszti bieżącymi dla nowej instalacji W j = rhj. 3 W energetyce pod pojęciem oszty esploatacyjne zmienne rozumie się: oszty zaupionej energii i paliw na wytwarzanie energii eletrycznej i ciepła oraz oszty tzw. materiałów ruchowych. Pozostałe sładnii osztów esploatacyjnych (oszty remontów, napraw bieżących, administracji itp., tóre są niezależne od ilości wytwarzanego produtu, nazywane są stałymi oszti esploatacyjnymi. 4 Metoda osztów rocznych była opracowana w latach sześćdziesiątych minionego stulecia przez prof.. opeciego z ziarem wyorzystania jej w ocenie efetywności eonomicznych w energetyce. Metoda ta w ogólnym założeniu ma charater uniwersalny i może być wyorzystana w różnych gałęziach gospodari. Jest ona stosowana w energetyce do chwili obecnej, ma szczególne znaczenie w wyborze optymalnego wariantu inwestycyjnego.

3 Metoda osztów narastających w ocenie eonomicznej efetywności przedsięwzięć inwestycyjnych w energetyce rozproszonej 45 W j = rhj = r ni j + r j + P dochj (1 nowa instalacja, nieonwencjonalna r ni j = est ni j + ezm ni j + Z r ni j + P r ni j + A mw ni j + dod ni j (2 onwencjonalna część instalacji hybrydowej (w przypadu onieczności utworzenia źródła hybrydowego r j = est j + ezm j + Z r j + P r j + A mw j + dod j j = 1, 2, 3,..., N (3 r ni j bieżące oszty roczne nowej instalacji w rou j-tym r j bieżące oszty współpracującej instalacji onwencjonalnej w rou j-tym est x j stałe oszty esploatacyjne w rou j-tym, zawierające oszty obsługi, remontów, napraw bieżących ezm x j zmienne oszty esploatacyjne w rou j-tym Z r j rata zwrotu redytu banowego w rou j-tym (Z r j = 0 gdy nie było redytu banowego lub po jego spłaceniu P r x j podate od niespłaconej części redytu w rou j-tym wraz z obsługą operacji banowych (prowizja (P r x j = 0 gdy nie było redytu banowego lub po jego spłaceniu P doch j podate od dochodu pochodzącego ze sprzedaży energii wytworzonej w uładzie hybrydowym/ sojarzonym w rou j-tym A mw x j roczna rata zwrotu własnego władu inwestycyjnego w rou j-tym dod j ewentualne dodatowe oszty poniesione w rou j-tym podczas esploatacji obietu P dochj podate od dochodu ze sprzedaży ciepła w rou j-tym podczas esploatacji obietu w rou j-tym Indesy x: ni dla nowej instalacji dla instalacji onwencjonalnej współpracującej z nową w uładzie hybrydowym. Suma wydatów pieniężnych w rou zerowym jest to poniesiony naład inwestycyjny, tóry może sładać się z władu własnego przyszłego użytownia projetowanej instalacji oraz z redytu banowego. Może się zdarzyć, że użytowni uzysa dotację do inwestycji, dzięi temu odczuje (pozorne zmniejszenie naładu inwestycyjnego. B 0 = ( inwc - D ot = [( inww + inwb - D ot ] (4 inwc całowite nałady inwestycyjne na instalację zbilansowane do rou zerowego inww własny wład użytownia w naładach inwestycyjnych na instalację, zbilansowany do rou zerowego inwb redyt banowy na porycie naładu inwestycyjnego na instalację, zbilansowany do rou zerowego D ot dotacja inwestycyjna. Wład własny całowity inww oraz redyt inwb mogą być rozdzielone na nową instalację oraz na współpracującą z nią w hybrydzie instalację onwencjonalną inww = inwwni + inww (5 inwb = inwbni + inwb (6

4 46 Zdzisław usto / Politechnia Gdańsa Dotacja inwestycyjna Dotacja może przyjąć różne formy, ale można ją ostatecznie przedstawić w postaci jednorazowej woty wniesionej w rou zerowym. Problem dotacji i uzasadnienie jej wysoości był niejednorotnie dysutowany przez autora przy ocenie osztów wytwarzania energii eletrycznej w eletrowniach wiatrowych (np.: [5 7]. Jednym z przedstawionych argumentów uzasadniających dotację na odnawialne i nieonwencjonalne źródła energii są ta zwane oszty zewnętrzne, towarzyszące onwencjonalnemu wytwarzaniu energii, tóre obliczono po wieloletnich badaniach przeprowadzonych w ostatnich dziesięcioleciach minionego wieu przez międzynarodowy zespół espertów Extern-E 5 [np.: 8 10]. Uninięcie chociażby części tych dodatowych osztów mogłoby być podstawą do udzielenia dotacji. Szczególną formą dotacji inwestycyjnej może być wyorzystanie efetów współpracy międzynarodowej lub międzyregionalnej, gdy w tych rajach/regionach występują zróżnicowane nałady inwestycyjne na dany obiet (instalacja ogrzewania słonecznego, pompa ciepła, eletrownia wiatrowa itp. oraz zróżnicowane oszty wytwarzania energii lub innych produtów. Problem ten jest już od dawna w eonomii dobrze znany, był taże analizowany przez autora niniejszej publiacji w odniesieniu do eletrowni wiatrowych z wyazaniem możliwej do uzysania bardzo dużej suteczności taiej współpracy z wyraźną orzyścią dla obu stron [11]. Zysł adresowany do energetyi wiatrowej może być taże z powodzeniem zastosowany do innych źródeł rozproszonych. Nałady inwestycyjne Nałady inwestycyjne na nową instalację są z reguły realizowane w oresie nie dłuższym niż jeden ro, w ciągu rou zerowego. Jeśli inwestycyjne są realizowane przez ila lat, ja ma to miejsce w przypadu instalacji o dużej mocy zainstalowanej (co najmniej ilu megawatów, wówczas poszczególne ich sładowe z zależności (4 będą sumi dysontowanymi do rou zerowego. Gdy jest stała wartość stopy dysontowej, całowite nałady można obliczyć według (7. Dla stopy dysontowej zmiennej w czasie (przypade uogólniony całowite nałady inwestycyjne ( inwcd oblicza się według wzoru (8. 0 j N1 j (1 d (1 d inwcd inwc j j 1 inwc j j (7 inwcd 0 j inwc j j N1 1 (1 d j j 1 1 inwc j (1 d (8 inwc j całowite nałady inwestycyjne na instalację poniesione w rou j-tym, j = 1, 2,..., N d wartość stopy dysonta w rou -tym, = 1, 2,..., N N1 liczba lat realizacji naładów inwestycyjnych, poprzedzająca ro oddania obietu do esploatacji N2 liczba lat realizacji naładów inwestycyjnych, po oddaniu obietu do esploatacji. W podobny sposób można obliczyć sumy dysontowe sładowych naładów całowitych. Sładowymi całowitych naładów są: wład własny przyszłego użytownia obietu oraz redyty banowe. Poniższe wzory są zapisane w postaci uogólnionej, w tórej uwzględniono realizację naładów inwestycyjnych w latach poprzedzających ro zerowy i w rou zerowym (przed oddaniem obietu do esploatacji oraz w oresie esploatacji obietu (ta zwana inwestycja etapowa. 5 Badania Extern-E w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieu oncentrowały się na obliczeniu zewnętrznych osztów wytwarzania energii eletrycznej. W początowych latach obecnego stulecia zaplanowano podjąć prace badawcze nad oszti zewnętrznymi wytwarzania ciepła.

5 Metoda osztów narastających w ocenie eonomicznej efetywności przedsięwzięć inwestycyjnych w energetyce rozproszonej 47 Wład własny inwwd 0 inww j j N1 1 j (1 d j j 1 1 inww j (1 d (9 inww j własne włady inwestycyjne na instalację poniesione w rou j-tym, j = 1, 2,..., N redyty banowe inwbd 0 inwb j j N1 1 j (1 d j j 1 1 inwb j (1 d (10 inwb j inwestycyjny redyt banowy na instalację pobrany w rou j-tym, j = 1, 2,..., N Zwrot własnego władu inwestycyjnego Zwrot własnego władu inwestycyjnego powinien taże być wliczony w oszty wytwarzania energii eletrycznej i/lub ciepła. Użytowni instalacji ogrzewania nie wydaje tej części pieniędzy, ale musi je odładać na zrefundowanie własnych wydatów inwestycyjnych. Zwrot własnego władu jest realizowany podczas esploatacji obietu. W stosowanej w drugiej połowie minionego wieu metodzie osztów rocznych załadało się, że trwa ona przez cały obliczeniowy ores esploatacji obietu przez N lat (N = N. Obecnie ores ortyzacji przyjmuje się na ogół rótszy od oresu obliczeniowego: N < N. Zwrot własnego władu inwestycyjnego musi być pełny, co oznacza, że suma wszystich rocznych spłat przez N lat zdysontowana do rou zerowego 6 musi być równa wartości strumienia własnego władu inwestycyjnego również zdysontowanego do rou zerowego. A mort N j j 1 1 A mw j (1 d We wzorze (11 zwrot własnego władu inwestycyjnego (A mw j może być inny ażdego rou. Jeśli jest to wartość stała A mw j = A mw = const wówczas zależność (11 przyjmie postać (12 (11 A mort A r mw inwwd (12 6 Ja wspomniano wcześniej w niniejszym rozdziale, dysontowanie wszelich przepływów pieniężnych może być doonane do dowolnego rou, ale dysontowanie do rou zerowego jest najwygodniejsze.

6 48 Zdzisław usto / Politechnia Gdańsa r rata zwrotu apitałowego liczona dla oresu N lat r Jeśli d = 0 (!, wówczas jest r 1 N d średnia wartość stopy dysontowej za ores N lat, tóra w ogólnym przypadu może być obliczona jao średnia geometryczna d d (1 d (1 d D 1 N N 1 N N t 1 (1 d t 1 Podate od dochodu ze sprzedaży ciepła i energii eletrycznej W dużych instalacjach (np. ogrzewanie osiedla mieszaniowego energia jest sprzedawana. Wytwórca ciepła musi odprowadzać podate od dochodu ze sprzedaży ciepła w olejnych latach N-letniego oresu P doch j 0, j = 1, 2, 3,..., N Dla instalacji grzewczych o małej mocy, zasilających indywidualnych odbiorców, ciepło wytworzone nie jest sprzedawane, tylo jest zużywane bezpośrednio przez odbiorcę. W tym przypadu podate jest równy zero. P doch j = 0, j = 1, 2, 3,..., N oszty esploatacyjne oszty esploatacyjne są dwojaiego rodzaju. oszty esploatacyjne zmienne są oszti zużytej energii i materiałów ruchowych w olejnych latach N-letniego oresu. Dla nowej instalacji można je obliczyć według wzoru (13, dla onwencjonalnej według zależności (14, uwzględniając to, że oszty te mogą być różne w olejnych latach ze względu na zmieniające się ceny energii eletrycznej i paliw dla źródeł hybrydowych z pompi ciepła ezm ni j c el j mrpc j Q pc T ipc sil E elruch (13 ezm j c pal j mr j B a c pal j mr j Q W i d T i (14 dla innych rodzajów źródeł hybrydowych c ezm ni j el j mrni j E el a / a (15 ezm j c pal j mr j B a c pal j mr j Q W i d T i (16

7 Metoda osztów narastających w ocenie eonomicznej efetywności przedsięwzięć inwestycyjnych w energetyce rozproszonej 49 c przewidywana cena energii eletrycznej w j-tym rou, zł/wh c pal j przewidywana cena paliwa w j-tym rou, zł/g 7 E elruch roczny pobór energii eletrycznej na cele ruchowe, Wh/a m ni j współczynni osztów materiałów ruchowych dla nowej instalacji w j-tym rou mr j współczynni osztów materiałów ruchowych dla instalacji onwencjonalnej w j-tym rou mr pc j współczynni osztów materiałów ruchowych dla pompy ciepła w j-tym rou Q i moc zainstalowana otła, W Q ni moc zainstalowana nowej instalacji, W Q pc moc zainstalowana pompy ciepła, W T ini czas użytowania mocy zainstalowanej nowej instalacji, h/a T i czas użytowania mocy zainstalowanej otła, h/a T ipc czas użytowania mocy zainstalowanej pompy ciepła, h/a W d wartość opałowa paliwa, J/g lub J/m 3 8 φ współczynni wydajności pompy ciepła η sprawność otła, wartość średnia roczna η sil sprawność silnia napędzającego pompę ciepła. oszty esploatacyjne stałe można obliczyć jao wartości stałe w olejnych latach, wyorzystując ratę stałych osztów esploatacyjnych [1]. Trzeba jedna wyraźnie podreślić, że oszty te mogą zmieniać się w olejnych latach. Przewidywanie tych zmian należy do zagadnień prognozowania. est ni j estni r ce j N1 inwni j (17 estj est r ce j N1 inw j (18 Spłata redytu banowego i oszty jego obsługi redyt banowy ( inwb jest spłacany przez ores N b lat. Załada się, że raty rocznej spłaty tego redytu (Z r j są stałe i równe Z r j N inwb b = const (19 j = 1, 2,..., N b redyt jest oprocentowany stopą procentową p r, tóra wyznacza wotę od oprocentowania w rou j-tym O pr j, obliczaną od niespłaconej części redytu O pr j ( ( j 1 Z inwb r p r (20 j = 1, 2,..., N b 7 Cena paliwa może być odniesiona, jednosti masy paliwa (węgiel ienny, węgiel brunatny, ropa naftowa oraz jej pochodne 1 g, do jednosti objętości paliwa gazowego (1 m 3. Cena może taże być podawana w odniesieniu do jednosti alorycznej paliwa. Dla oleju opałowego: 1 g = 42 MJ = 0,042 GJ, dla gazu ziemnego: 1 m 3 = 35 MJ = 0,035 GJ. 8 Wartość opałowa dla paliwa stałego (węgiel ienny, brunatny, os itp. jest podawana w ilodżulach lub w megadżulach na ilogr paliwa, dla paliwa gazowego (gaz ziemny, gaz wytlewny, gaz miejsi itp. jest podawana w ilodżulach lub w megadżulach na metr sześcienny paliwa.

8 50 Zdzisław usto / Politechnia Gdańsa Prowizja banowa liczona jest od woty przeazywanej banowi przy zadanej wysoości stopy prowizji p prb prow j ( O Z pr j r p prb j = 1, 2,..., N b (21 oszty dodatowe Pod hasłem oszty dodatowe zieszczono wszystie dotychczas niewymienione wydati pieniężne na esploatację instalacji, np.: oszty eologiczne wyniające bezpośrednio z esploatacji obietu, nieprzewidziane oszty losowe, niewymienione w grupie stałych osztów esploatacyjnych. Jeśli wsute esploatacji instalacji ogrzewania z pompą ciepła jej użytowni uzysa oszczędności finansowe, wówczas, zgodnie z obowiązującymi przepisi, jest zobowiązany odprowadzać podate od oszczędności, tóry taże może być sładniiem osztów dodatowych. 3. METODA OSZTÓW NARASTAJĄCYCH (MN Metoda osztów narastających, ja wspomniano wyżej, jest częścią sładową metody NPV. W metodzie MN obliczy zdysontowany do rou zerowego (! strumień bieżących osztów rocznych (SLh, dla hybrydowej instalacji dla oresu L lat, przy czym wartości L liczymy narastająco, olejno, do osiągnięcia wartości N. oszty narastające całej instalacji są sumą indywidualnych osztów narastających instalacji nowego obietu i osztów narastających instalacji onwencjonalnej S Lh L j j 1 t 1 rpc j (1 p pct L j j 1 t 1 r j (1 p t L = 1, 2, 3,, N (22 Metoda osztów narastających jest szczególnie przydatna w porównywaniu wariantów inwestycyjnych. Ma ona następujące duże zalety: jest to metoda dysontowa, jest teoretycznie ompletna ma przejrzystą wizualną prezentację wszystich osztów naładów inwestycyjnych i osztów bieżących. Wadą tej metody jest jej złożoność obliczeniowa, wymagająca dobrego przygotowania, oraz trudne do weryfiacji prognozowanie danych liczbowych (np.: wartości stopy dysonta, zmiany ceny paliw, energii eletrycznej itd., podobnie ja w metodach osztów rocznych (NPV czy innych metodach dysontowych. Ilustracja graficzna metody MN jest poglądowo przedstawiona na rys. 1, na tórym poazano do porównania trzy warianty inwestycyjne. W wariancie 1 są niewielie oszty początowe w pierwszym rou esploatacji, tóre mogą wywodzić się ze stosunowo nisich naładów inwestycyjnych, ale są wysoie oszty bieżące. W oresie L 1 zsumowane oszty (strumienie dysontowe są najniższe, ale po oresie L 2 już są one najwyższe. Wariant 2 ma bardzo wysoie oszty początowe (wysoie nałady inwestycyjne, ale jednocześnie ma najniższe roczne oszty bieżące i już po oresie L 2 jest orzystniejszy od wariantu 1, a po oresie L 3 jest już wariantem najtańszym. Można zauważyć, że jeśli dla przedsięwzięcia inwestycyjnego przewidywany horyzont czasowy jest rótszy niż L 1, wówczas bezwzględnie najorzystniejszy jest wariant 1, jeśli jedna ten ores jest dłuższy niż L 3, wówczas należy realizować wariant 1.

9 Metoda osztów narastających w ocenie eonomicznej efetywności przedsięwzięć inwestycyjnych w energetyce rozproszonej 51 Rys. 1. Graficzna ilustracja metody (rocznych osztów narastających (MN Porównanie efetywności eonomicznej ilu wariantów inwestycyjnych narzuca warune spełnienia podstawowego wymogu, jaim jest równość efetów ońcowych dla wszystich wariantów. W przypadu wariantów instalacji równość efetów ońcowych sprowadza się do: jednaowej ilości rocznie dostarczonej energii, jednaowej szczytowej mocy cieplnej/eletrycznej oraz jej zmian w czasie (równość rocznych wyresów uporządowanych. Niespełnienie postawionych wyżej wymienionych wymagań utrudnia tai sposób porównywania wariantów. W przypadu różnych efetów ońcowych trzeba dodatowo zastosować ich obliczeniowe zrównanie. onieczność sprowadzania wszystich wariantów inwestycyjnych do jednaowych efetów ońcowych dotyczy wszystich znanych metod obliczeniowych. Gdy na ocenę efetywności inwestycji patrzymy z puntu widzenia użytownia, wówczas w osztach początowych uwzględniy tylo te wydati, tóre bezpośrednio ponosi s użytowni, nie jest tu wliczany redyt banowy. W czasie esploatacji uładu ogrzewania użytowni spłaca całe zadłużenie i to jest wliczane w bieżące oszty wytwarzania ciepła i/lub energii eletrycznej, tóre zawierają taże odliczany w olejnych latach zwrot własnego władu inwestycyjnego. W omawianych obliczeniach są zawarte wszystie sładnii osztów, więc te obliczenia są merytorycznie ompletne. W metodzie osztów narastających można wyróżnić przypade szczególny, gdy nałady inwestycyjne przypisane do rou zerowego przeniesione są do pierwszego rou esploatacji, co teoretycznie oznacza ich zwrot w ciągu pierwszego rou wszystich rat redytu banowego (jeśli był udzielony oraz zwrot własnego władu inwestycyjnego.

10 52 Zdzisław usto / Politechnia Gdańsa BIBLIOGRAFIA 1. opeci., Materiały i Studia. Tom V. Zasady eonomicznego rachunu, Część I, Ogólne założenia i metodya rachunu gospodarczego w pracach planowo-projetowych w eletroenergetyce, Polsa Aademia Nau, omitet Eletryfiacji Polsi, Warszawa Bojarsi W., Podstawy metodyczne oceny efetywności w systemach energetycznych, Polsa Aademia Nau, omitet Problemów Energetyi, Wrocław Warszawa raów Gdańs, Załad Narodowy Imienia Ossolińsich, Wydawnictwo Polsiej Aademii Nau, Ratajcza E., Eletroenergetya polsa w oresie przemian, Politechnia Gdańsa, Wydział Eletryczny, Gdańs, stycznia Górzyńsi J., Audyting Energetyczny, Narodowa Agencja Poszanowania Energii SA, Warszawa Solińsi J., Solińsa M., Eologiczne podstawy systemu wspierania rozwoju energii odnawialnej w Polsce, Międzynarodowe Seminarium Energetya wiatrowa na lądzie i na morzu, Sopot, grudnia usto Z., Eonomiczne, społeczne i eologiczne waruni urynowienia eletrowni wiatrowej, Sympozjum Nauowe Planowanie i esploatacja systemów zaopatrzenia w energię, Gdańs, marca usto Z., Waruni rynowego użytowania eletrowni wiatrowych w nadmorsich miejscowościach Wybrzeża Gdańsiego, Sympozjum Nauowo-Techniczne Techniczne, eologiczne i eonomiczne aspety energetyi odnawialnej, Wydział Inżynierii Producji SGGW, Warszawa, październia New research reveals the real costs of electricity in Europe, European Research Area, Brussels, 20 July 2001, europa.eu.int./comm/research/press/2001/pr/200/en.html Malo J., Internalizacja osztów zewnętrznych, czyli ile naprawdę osztuje energia, Woół Energetyi, październi Radovic U., Promocja wytwarzania energii eletrycznej ze źródeł odnawialnych w Polsce: czy dodatowy oszt systemowy jest uzasadniony? Politya Energetyczna, tom 8, zeszyt specjalny, 2005, PL ISSN usto Z., Wpływ efetów współpracy międzynarodowej na nałady inwestycyjne na eletrownię wiatrową, VIII Ogólnopolsie Forum Odnawialnych Źródeł Energii, Międzybrodzie Żywiecie maja 2002 oraz Warszawa, październia LITERARURA UZUPEŁNIAJĄCA 1. Berent-owalsa G., asprowsa J., asperczy G., i inni, Energia ze źródeł odnawialnych w 2006 rou, Główny Urząd Statystyczny, Departent Przemysłu, Ministerstwo Gospodari, Departent Energetyi, Warszawa Joosen S., Wahlström Å., Sijanec Zavrl M., Maowsa N. i inni: Studium wyonalności dla alternatywnych systemów energetycznych, Czysta Energia, styczeń ińsi S., Zadania setora paliwowo-energetycznego w zaresie środowisa w świetle integracji z Unią Europejsą, onferencja Politya energetyczna Polsi w najbliższych latach, Warszawa, 6 7 marca ulesa M., Planowanie energetyczne w gminie, Generacja rozproszona (ogeneracja gazowa, źródła odnawialne oraz przedsiębiorstwa multienergetyczne w strategii gmin. Wybrane przyłady, Energetya, styczeń Obwieszczenie Ministra Środowisa z dnia 20 września 2007 r. w sprawie wysoości stawe opłat za orzystanie ze środowisa na ro 2008, Monitor Polsi nr 68, poz Rozporządzenie Ministra Gospodari i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zaresu obowiązu zaupu energii eletrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii. Dzienni Ustaw nr 267, poz i Rozporządzenie Ministra Gospodari i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zaresu obowiązu zaupu energii eletrycznej wytwarzanej w sojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, Dzienni Ustaw nr 267, poz Strategia Rozwoju Energetyi Odnawialnej, Ministerstwo Środowisa, Warszawa, wrzesień Szra R., Rozwój i regulacja rynu energii odnawialnej w Polsce, Biuletyn URE 5/ Strategia rozwoju w Polsce wysoosprawnej ogeneracji główne ieruni, Opracowanie pod ieruniem prof. Janusza Lewandowsiego, Umowa nr 501H/4433/0445/000, Uczelniane Centrum Badawcze Energetyi i Ochrony Środowisa Politechnii Warszawsiej, Instytut Techni Cieplnej Politechnii Śląsiej, Warszawa, czerwiec Świdersi M., Analiza LCC (Life Cycle Cost Analysis narzędziem wspomagającym ocenę projetów inwestycyjnych związanych z technią pompową, IX FORUM UŻYTOWNIÓW POMP, Szczyr, 1 3 październia Pala-Wyżyowsa., Metoda LCC i jej przydatność do eonomicznej oceny efetywności systemów energetycznych na przyładzie systemów grzewczych w budownictwie mieszaniowym, Opracowanie SiUChl, Wydział Mechaniczny Politechnii Gdańsiej, Gdańs 2008.