Rosja utrzymuje pozycję

Transkrypt

1 Rosja utrzymuje pozycję Autor: Jan Wyganowski ( Energia Gigawat nr 1-2/2014) Wieści o mojej śmierci są nieco przesadzone - zwykł był mawiać słynny pisarz Mark Twain. To samo można powiedzieć o kondycji rosyjskich monopoli gazowo - naftowych. Gdyby wierzyć bowiem części polityków i mediów, mają się coraz gorzej. Tymczasem, pomimo rosnącej konkurencji na światowym rynku, Rosja w 2013 roku zachowała swoją pozycję w sektorze energetycznym. W zakresie łącznego wydobycia surowców pozostaje liderem, wyprzedzając zarówno Arabię Saudyjską, jak i USA. W 2013 roku rosyjska branża naftowo-gazowa pobiła kolejny rekord: w listopadzie poziom dobowego wydobycia czarnego złota wyniósł 10 milionów 610 tysięcy baryłek. To największe wydobycie od czasów rozpadu Związku Radzieckiego. Taka dynamika pozwala mieć nadzieję, że w 2014 roku także eksport ropy naftowej odnotuje wzrost - uważa główny strateg finansowej grupy BKS, Maksim Szejn: W 2013 roku rosyjski poziom wydobycia wzrósł do rekordowego poziomu w okresie postradzieckim i można oczekiwać, że przy dalszym zwiększaniu rozmiaru wydobycia, które może wynieść od 0,5% do 1%, dojdzie do odpowiedniego zwiększenia eksportu. Eksport może zwiększyć się o około 2%. Prawie połowa wydobywanej przez Rosję ropy naftowej kierowana jest na eksport. Niemal wszystkie największe rosyjskie firmy naftowe zanotowały w 2013 roku wzrost wydobycia, głownie dzięki zwiększeniu skali wierceń. Dotyczy to również Lukoilu, drugiego producenta ropy w Rosji i największej firmy niekontrolowanej przez państwo, która w ostatnich trzech latach notowała spadki produkcji. Państwowa Rosnieft, jeden z czołowych producentów na świecie, może się pochwalić znaczącym skokiem wydobycia, do 3,1 mln baryłek dziennie, dzięki przejęciu konkurencyjnej firmy TNK-BP oraz zwiększeniu produkcji we Wschodniej Syberii. Większy krajowy przerób Jednak, mimo wzrostu eksportu ropy w kierunku wschodnim, łączny eksport poza granice krajów byłego Związku Radzieckiego w 2013 r. spadł o 2,5 proc., do 4,53 mln baryłek dziennie, głównie ze względu na zwiększenie przerobu ropy w rosyjskich rafineriach, co jest dobrym znakiem dla rosyjskiej gospodarki. Dotąd Rosja wydobywała i eksportowała ropę, a importowała (główne z Białorusi), towary ropopochodne. Zwiększony przerób jest efektem programu inwestycyjnego o wartości 55 mld USD, uruchomionego w 2011 r. Jego celem jest kompleksowa modernizacja krajowych rafinerii i w konsekwencji zwiększenie eksportu wysokomarżowych produktów naftowych, przede wszystkim oleju napędowego. Podczas gdy europejskie rafinerie przeżywają kryzys, Rosjanie je kupują, wietrząc dobry biznes na

2 przyszłość. "Lukoil", stał się 31 grudnia 2013 roku jedynym właścicielem sycylijskiej rafinerii ISAB. Rosyjski koncern zamknął transakcję zakupu 20% udziałów w spółce joint venture z włoskim ERG, która zarządza sycylijską rafinerią. Koszt zakupu pakietu akcji wyniósł 400 mln euro. Już w lipcu 2008 r. partnerzy utworzyli joint venture z udziałem "Lukoil", który nabył 49%, a ERG pozostało 51%. Umowa opiewała na 1,3 mld euro. W lutym 2011 r. Rosjanie zwiększyli swój udział w spółce do 60%, dopłacając 205 mln euro. Poprawę rentowności rafinerii Rosjanie widzą w planowanym zakupie ropy irackiej. Wielkie kontrakty z Chińczykami Główna jednak rosyjska eksportowa umowa roku w tej branży, to kontrakt kompanii Rosnieft z chińską CNPC na dodatkowe dostawy 365 milionów ton ropy naftowej w ciągu 25 lat za 270 miliardów dolarów. W dodatku Chińczycy wypłacą Rosjanom aż 67 mld USD awansem, jako przedpłatę tytułem przyszłych dostaw. To powinno pozwolić rosyjskiej spółce na zmniejszenie zadłużenie po zakupie TNK-BP i inwestowaniu w rozwój firmy. Zostało także podpisane memorandum z Sinopec na 100 milionów ton za 85 miliardów dolarów. Resort energii spodziewa się, w związku z uzgodnieniem zwiększenia dostaw ropy do Chin w najbliższych latach, państwo środka prawdopodobnie już w pierwszym kwartale 2014 roku zastąpi Niemcy, jako największy odbiorca rosyjskiej ropy dostarczanej rurociągami. Tak te transakcje komentuje kierownik wydziału analiz Fundacji Narodowego Bezpieczeństwa Energetycznego- Aleksander Pasecznik: W drugiej dekadzie listopada rząd Rosji zatwierdził projekt ustawy o ratyfikacji porozumienia z ChRL o rozszerzeniu współpracy w sferze handlu ropą naftową. Jest oczywiste, że narodowa strategia energetyczna Rosji coraz bardziej skłania się w kierunku wschodnim i dążenia zwolenników wschodniego wektora rozwoju są całkowicie logiczne, jeśli popatrzeć z pozycji perspektywicznego, rosnącego rynku krajów regionu Azji i Pacyfiku, a przede wszystkim Chin. Razem z Rosnieftem Chiny postanowiły wybudować rafinerię w Tiencin o mocy przerobowej 16 milionów ton rocznie. Wartość projektu wynosi 5 miliardów dolarów. Rosja będzie dostarczać do rafinerii ponad połowę zużywanego surowca. Cel strategiczny, to zwiększenie dostaw ropy naftowej do Chin z obecnych 15 milionów ton rocznie do 50 milionów. Szef Rosnieftu Igor Sieczyn jest przekonany, że firma może temu sprostać. Ze względu na ten projekt już postanowiono zwiększyć moce przesyłowe ropociągu Wschodnia Syberia - Ocean Spokojny. Rosja porozumiała się także z Kazachstanem w sprawie tranzytu przez jego terytorium do Chin siedmiu milionów ton ropy naftowej rocznie. Chińczycy wchodzą Pierwsze przedsięwzięcie, to wspólne zagospodarowywanie jednego z największych złóż Wschodniej Syberii Sredniebotuobinskoje. Rosnieft i CNPC tworzą wspólne

3 przedsięwzięcie. Przewiduje się, że rosyjskim wkładem będzie licencja na wydobycie, a chińskim - inwestycje w wysokości 8-9 miliardów dolarów. Eksperci są przekonani, że w 2014 roku zostaną ogłoszone nowe wspólne projekty na terytorium Rosji. Petrochina już wyraziła chęć zainwestowania 10 miliardów dolarów w złoża gazu we Wschodniej Syberii. Nie wyklucza się także udziału chińskich firm w projektach szelfowych. Premier Federacji Rosyjskiej Dmitrij Miedwiediew zatwierdził projekt rosyjsko-chińskiej umowy międzyrządowej w sprawie współpracy w dziedzinie realizacji projektu "Jamał LNG". Celem umowy jest "stworzenie sprzyjających warunków do współpracy inwestycyjnej przy tworzeniu spółki "Jamał LNG" oraz jej spółek", informuje Agencja Itar-Tass. Zgodnie z dotychczasowymi ustaleniami, wdrożenie projektu obejmuje badanie i rozwój Południowo- Tambiejskich złóż gazu ziemnego, budowę i eksploatację kompleksu zakładów wydobycia kondensacji gazu wraz z infrastrukturą w porcie Sabetta (Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny) oraz sprzedaż produktu. Rosjanie zobowiązali się do zapewnienia korzystnych warunków opodatkowania towarów stosowanych w realizacji projektu oraz towarów wytwarzanych. Rosja zadeklarowania podjąć niezbędne wysiłki, aby Euro- Azjatycka Komisja Gospodarcza (stojąca na czele Euro-Azjatyckiej Unii Gospodarczej) zgodziła się na zwolnienie z ceł wyposażenia kompleksu Jamał LNG, który będzie pochodził z krajów członkowskich unii, a które nie są produkowane w Rosji. Z kolei China National Petroleum Corporation (CNPC) i jego "córki" nabędą co najmniej 20 proc. udziałów w spółce akcyjnej Jamał LNG oraz będzie kupować co najmniej 3 mln ton gazu rocznie i zapewni finansowanie w postaci kredytów na realizację projektu, zgodnie z osobnymi porozumieniami korporacji naftowych: CNPC oraz rosyjskiej Novatek. Rosyjsko - azerskie porozumienia Jeszcze jednym ważnym porozumieniem minionego roku była umowa o współpracy kompanii Rosnieft z państwową kompanią Azerbejdżanu- SOCAR. Eksperci zauważają, że potencjalnie otwiera ona rosyjskiej kompanii drogę na europejski rynek gazowy. W sierpniu 2013 roku Rosnieft i State Oil Company of Azerbaijan ( SOCAR ) zgodziły się na współpracę w zakresie projektów na poszukiwanie i wydobycie ropy naftowej i gazu w różnych krajach, w tym Rosji i Azerbejdżanie. Strony powołają joint venture na zasadzie parytetu. Prezes Rosnieft - Igor Sieczin i szef SOCAR - Rovnag Abdullayev ocenili porozumienie, jako ważny krok ku nowej wspólnej ekspansji rosyjskiej, Rosnieft rozważa zakup udziałów w projekcie zagospodarowania złoża gazu azerskiego "Apszerońskie" na szelfie Morza Kaspijskiego. Wcześniej, podczas wizyty w Baku, szef Rosnieft Igor Sieczin omówił możliwość uczestniczenia w tym projekcie z prezydentem Azerbejdżanu Ilhamem Alijewem i przeprowadził rozmowy z francuskim Total, który jest operatorem projektu. Po odkryciu złóż "Apszerońskie" jesienią 2011r., jego zasoby szacowane są na 350 mld metrów sześciennych gazu i 45 mln ton kondensatu. W kwietniu 2013 roku, Total zapowiedział, że planuje rozpocząć produkcję gazu w "Apszerońskim" w 2020 roku. Przewiduje się, że w początkowym etapie produkcji będzie wynosiła 3-5 mld metrów sześciennych gazu rocznie.

4 W czerwcu 2013 roku prezydent Azerbejdżanu powiedział, że rozwój nowych złóż gazu w Azerbejdżanie zapewni zwiększenie eksportu gazu z tego kraju, ale i będzie wymagać dodatkowych rurociągów dla dostaw "błękitnego paliwa" do Europy. Dodał, że potrzeba zwiększenia przepustowości rurociągu Transadriatyckiego (TAP), jak również otwarcia drugiej trasy na dostawy azerskiego gazu przez terytorium Bułgarii, Rumunii i Węgier. Razem rezerwy gazu w Azerbejdżanie są szacowane na 2,6 bilionów metrów sześciennych. Natomiast strategia gazowa Rosniefti zakłada zwiększenie wydobycia do 100 mld m3 gazu rocznie. Jak podała wiceprezes spółki Włada Rusakowa, Rosnieft' ma już podpisane długoterminowe kontrakty na dostawy 72 mld m3 rocznie. Kto wie, czy hołubionym przez UE gazociągiem TAP nie popłynie i rosyjski gaz? Wydobycie ropy naftowej w Rosji do 2030 r. może wzrosnąć do mln ton- oświadczył pod koniec 2013 roku wiceminister zasobów naturalnych- D.Hramov. Według raportu BP, jednego z najbardziej miarodajnych źródeł statystyki światowej w zakresie energii, zasoby rosyjskiej ropy stanowią 5,2% rezerw światowych. W 2012 r. rosyjskie rezerwy szacowano na 12,1 mld ton. Gazowe sukcesy Sukcesy odnotowano także w branży gazowej. Gazprom dostarczył do Europy więcej gazu, niż oczekiwano. W ten sposób wszystkie dyskusje o tym, że Gazprom traci swoje pozycje na europejskim rynku gazowym nie potwierdziły się. Eksport rosyjskiego gazu ziemnego do Europy i Turcji w 2013 roku zwiększył się w porównaniu z rokiem 2012 o 16 proc., do 161,5 mld metrów sześciennych - poinformował państwowy gigant Gazprom. Jednocześnie wpływy ze sprzedaży gazu wzrosły o blisko 10 proc., do 61,3 mld dolarów - choć w ciągu 2013 roku średnia jego cena obniżyła się o 5,5 proc., do 380 dolarów za tysiąc metrów sześciennych. Gazprom pokrywa jedną trzecią zapotrzebowania Unii Europejskiej i Turcji na gaz ziemny, zapewniając Rosji jedną piątą całości jej wpływów dewizowych. Z powodu słabego popytu jego eksport spadł w roku 2012 w porównaniu z rokiem poprzednim o 7,5 proc., do 138,8 mld metrów sześciennych - przy średniej cenie 402 dolary za tysiąc metrów sześciennych. Sprzedaż na rynkach WNP i republik bałtyckich spadła w 2013 roku o prawie 10 proc. To przede wszystkim zasługa drastycznego ograniczenia zakupu przez Ukrainę. W 2014 roku Ukraina kupi pewnie z kilka mld m3 więcej, bo uzyskała dobrą cenę w wyniku przeciągania Ukrainy przez UE i Rosję we swoją stronę. Tańszy gaz dla Ukrainy W Moskwie podpisano aneks do ukraińsko-rosyjskiego kontraktu z dnia 19 stycznia 2009 r. pomiędzy OAO "Gazprom" i "Naftogaz Ukrainy", dotyczący zakupów i sprzedaży gazu ziemnego w latach Umowa gazowa w 2009 roku była zawarta jeszcze przez Tymoszenko, za co piękna Julia siedzi w więzieniu, a UE już jakoś w ostatnich tygodniach o nią nie upomina. "Od 1 stycznia gaz będzie kosztować dla ukraińskich konsumentów 268,5

5 dolara" - powiedział wicepremier Jurij Bojko. Taniej gaz kupuje od Rosji tylko Białoruś, no i ostatnio Kirgistan, bo oddał za dolara swoje gazociągi Rosjanom. Wicepremier wyjaśnił, że spadek ceny zostanie osiągnięty poprzez wprowadzenie dodatkowego współczynnika w formule jej ustalania, przyjętej w 2009 roku. Teraz cena będzie kształtowana także w zależności od ceny oleju napędowego i oleju opałowego, na rynku światowym i będzie korygowana co kwartał. Jego zdaniem, biorąc pod uwagę światowe tendencje, cena gazu dla Ukrainy ma wynieść właśnie 268,5 dolara za 1000 m3. W 2012 roku Ukraina kupiła od Rosji około 32 mld m3 gazu. W 2013 r., wolumen zakupów, zgodnie z planem, wynosił 26 mld m3. Średnia cena dolarów za tysiąc metrów sześciennych. Rewersem z Europy Zachodniej, w tym i przez Polskę, udało się, kupić tylko około 2 mld m³, a produkcja krajowa jest poziomie 21 mld m³. Gazprom straci na tej transakcji 3,5 miliardów dolarów USA rocznie. Wcześniej Janukowycz powiedział, że dostawy paliwa z Rosji na Ukrainę zmniejszą się w 2014 roku do 18 mld metrów sześciennych, ale jest gotowy do powrotu do większych zakupów rosyjskiego gazu w zamian za obniżenie ceny. Zgodnie z umową z 2009 roku, Ukraina powinna kupować 41,6 miliardów metrów sześciennych, ale umowa przewiduje również możliwość zmniejszenia - za zgodą obu stron umowy - wolumenu zakupu gazu maksymalnie o 20%. W przeciwnym razie grożą kary umowne. Gazprom już naliczył 7 mld USD kar, ale nie spieszy ich dochodzić. Niewykluczone zatem, ze w zamian za niższą cenę, Ukraina będzie kupować więcej rosyjskiego gazu. Ukraina zamierza zaproponować nowy model zakupów rosyjskiego gazu, który obejmuje obniżenie cen paliw przy jednoczesnym wzroście wolumenu - pisze "Kommiersant-Ukraina". - Wniosek Ukrainy przewiduje zakup 50 mld metrów sześciennych gazu po 280 dolarów za tysiąc metrów sześciennych - powiedział na początku grudnia 2013 roku minister energetyki - Eduard Stawicki. Gazprom w tym przypadku zarobiłby 14 mld dolarów. Bilion rubli na inwestycje Gazpromu Prezes Gazprom Eksport, Aleksandr Miedwiediew, zapowiedział, że zapotrzebowanie Europy na dodatkowe dostawy gazu w 2025 roku wyniosą do 145 mld metrów sześciennych, a w 2035 do 185 mld metrów sześciennych. Szacuje się, że do roku 2030 zapotrzebowanie Europy na gaz ziemny wzrośnie o 25%, a 80% "niebieskiego paliwa" będzie pochodzić z importu. W tych okolicznościach, projekty takie, jak "South Stream", mają szczególne znaczenie strategiczne. - zauważył Miedwiediew. Na razie jednak Gazprom ogranicza wydobycie. W tym roku wyniesie ono 480,5 mld m3 wobec 487 mld w ubiegłym roku. Program inwestycyjny Gazprom w 2014 roku przekroczy 800 miliardów rubli. Inwestycje Gazpromu na rok 2013 zostały początkowo przyjęte na poziomie 705,41 miliardów rubli, ale w październiku 2013 roku zwiększono je o 320,7 miliardów rubli, do 1,026 bilionów rubli. W kolejnych latach program inwestycyjny będzie konsekwentnie rosnąć w 2016 r., a powinien osiągnąć poziom 1 biliona rubli rocznie" - powiedział premier Federacji Rosyjskiej podczas spotkania z kierownictwem koncernu. Miedwiediew zwrócił uwagę, że program Gazprom w

6 roku 2014 przewiduje budowę i uruchomienie ponad stu nowych stacji benzynowych, ponad 1500 km rurociągów "Istnieje też szereg poważnych celów międzykontynentalnych, dodał, powołując się na przykład gazociągu "South Stream". Gazprom kupuje zachodnioeuropejskie spółki Gazprom wchodzi też coraz bardziej w układy biznesowe z zachodnioeuropejskimi koncernami. W grudniu 2013 roku Gazprom i niemiecki holding Basf SE podpisały porozumienie w sprawie wymiany aktywów między Gazpromem i Wintershall Holding GmbH (spółka-córka Basf). Transakcja została zatwierdzona 4 grudnia przez Komisję Europejską. W wyniku transakcji Gazprom zwiększy do 100% swój udział we wspólnych firmach handlujących i magazynujących gaz w Europie: Wingas, Wieh i Wiee, otrzyma również 50% udziałów w firmie Winz prowadzącej eksplorację i eksploatację węglowodorów na Morzu Północnym. Wintershall otrzyma z kolei 25,01% udziału gospodarczego w projekcie dotyczącym zagospodarowania działek 4А i 5А urengojskiego złoża naftowo-gazowego. Agencja Reuters podkreśla, że jest to jeden z najbardziej kontrowersyjnych projektów energetycznych, postrzegany przez ekologów jako zagrożenie dla środowiska. Gazprom oczekuje, że w 2014 roku ze złoża Prirazłomnoje wydobywanych będzie 12 tys. baryłek ropy dziennie, a docelowo, w 2021 roku, 120 tys. baryłek dziennie. Zimą temperatura często spada tam poniżej minus 50 stopni Celsjusza. Ropa ze złoża Prirazłomnoje ma być transportowana tankowcami do Europy. Przypomnijmy też, że Wingas zajmuje sprzedażą hurtową i detaliczną gazu nie tylko w Niemczech, ale i Austrii, Czechach oraz kilku innych krajach Zachodniej Europy. Wingas posiada również magazyny gazu w Niemczech i Austrii. Porozumienie oznacza m.in., że Gazprom stał się właścicielem gazociągu OPAL (Ostsee-Pipeline-Anbindungs-Leitung), który łączy Nord Stream z niemiecką siecią przesyłową. Liczy 470 km i biegnie wzdłuż granicy z Polską do granicy z Czechami, gdzie łączy się z systemem przesyłu gazu tego kraju. W ten sposób gaz z Nord Stream można również dostarczać do Czech, a stamtąd - do Polski i na Słowację. OPAL jest obecnie wspólnym projektem dwóch firm: Wingas (80 proc.) i E.ON Ruhrgas (20 proc.). Liberalizacji eksportu LNG Dla rosyjskiej branży gazowej rok 2013 był szczególny także innego powodu. Weszła bowiem w życie ustawa o liberalizacji eksportu gazu ciekłego, która otwiera drogę na zagraniczne rynki takim kompaniom, jak Rosnieft i Novatek. Obie planują budowę własnych zakładów produkcji LPG. Pierwsze kontrakty już zostały zawarte: Novatek zawarł porozumienie ze swoimi chińskimi partnerami w zakresie dużego projektu Jamał LPG. Po zakończeniu transakcji, struktura akcjonariatu "Jamał LNG" będzie następująca: Novatek

7 (60%), Total (20%) i CNPC (20%). Ponoć trwają rozmowy z czwartym partnerem. Jeżeli dojdzie do porozumienia, to Novatek zmniejszy swój udział do około 50% plus jedna akcja. Są i inne kontrakty na sprzedaż rosyjskiego gazu ciekłego europejskim konsumentom: duże ilości gazu zakontraktowała od Novateku Islandia, a hiszpańska Fenosa zamówiła 2,5 miliona ton LNG (równowartość 3,2 mld metrów sześciennych gazu). Według szacunków ministra energetyki FR, Aleksandra Nowaka, ustawa o liberalizacji eksportu LNG, umożliwi Rosji zwiększenie udziału na światowym rynku LNG do 10 proc. z obecnych 4,5 proc. (9,6 mln ton rocznie). Natomiast produkcja skroplonego gazu ziemnego do 2020 roku ma wynieść około mln ton. Minister energetyki zauważa tez, że kierunki eksportu będą tak skoordynowane, aby nie tworzyć konkurencji dla wolumenu eksportowego Gazpromu wysyłanego rurociągami. Kolejny etap rozpatrzenia zmian w ustawie będzie miał miejsce po 2018 roku - po uruchomieniu projektów Novatek (Jamał LNG), Gazpromu (Władywostok LNG) i Rosniefti (Sachalin LNG).