Promocja efektywności energetycznej w Europie

Transkrypt

1 Promocja efektywności energetycznej w Europie Krajowe plany działania dotyczące efektywności energetycznej: spostrzeżenia, doświadczenia i wnioski

2 Zdjęcie: Thomas J. Kiefer, Fotolia.de Stopka wydawnicza Broszura przygotowana w ramach projektu Energy Efficiency Watch Koordynacja: EUFORES a.i.s.b.l. European Forum for Renewable Energy Sources dr Jan Geiss Anne-Dorothé Müller Na podstawie przeglądu i kompleksowej analizy Krajowych Planów Działań dotyczących efektywności energetycznej (National Energy Efficiency Action Plans, NEEAP) Wuppertal Institut GmbH dr Ralf Schüle Christof Arens Vera Höfele Ecofys Germany GmbH Daniel Becker Thomas Boermans Kjell Bettgenhäuser dr Jochen Harnisch Piotr Jaworski Wuppertal, Kolonia, Berlin, Bruksela, styczeń 2009 r. Zastrzeżenie Jedynym podmiotem odpowiedzialnym za zawartość tego raportu są jego autorzy. Raport nie odzwierciedla opinii Wspólnot Europejskich. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne użycie informacji w nim zawartych. Projekt graficzny: 2 Promocja efektywności energetycznej w Europie

3 Zdjęcie: Van Holsteijn en Kemna, Pod wspólną flagą na rzecz racjonalizacji zużycia energii projekt Energy Efficiency Watch (przegląd prac w zakresie efektywności energetycznej) To jest ważny moment dla Europy na określenie swojej energetycznej przyszłości! Przed Europą stoją dziś duże wyzwania: rosnące ceny ropy i gazu, zagrożenia bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię, ubóstwo energetyczne i wyraźne już skutki zmian klimatycznych. Racjonalizacja zużycia energii jest najszybszym, najtańszym i najprostszym sposobem przekształcenia tych wyzwań w prawdziwe możliwości. Dzisiejsze technologie pozwalają na realną oszczędność energii w wysokości 30%. Lepsze wdrażanie efektywności energetycznej mogłoby zmniejszyć emisję gazu cieplarnianego w UE o około 20%. Jednak większość państw członkowskich UE nadal nie potrafi tego wykorzystać i nie wprowadza przejrzystych działań na rzecz racjonalizacji zużycia energii. W 2006 r., aby wspierać efektywność energetyczną i dzielić się w Europie wiedzą na temat dobrych praktyk w tej dziedzinie, podjęliśmy wraz z innymi posłami do Parlamentu Europejskiego oraz parlamentów narodowych inicjatywę Energy Efficiency Watch. Projekt (EEW), koordynowany przez EUFORES, jest centralnym elementem tej inicjatywy. Z przyjemnością przedstawiamy tu jego rezultaty. Jesteśmy przekonani, że efekty działania projektu EEW w dużym stopniu przyczynią się do wzrostu świadomości na temat racjonalizacji zużycia energii. Umocni to proces wzajemnego uczenia się między państwami członkowskimi UE i pomoże Europie w osiągnięciu celów na rok 2020 (20% zaoszczędzonej energii, 20% energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, 20% redukcji gazu cieplarnianego), które przyjęte były przez europejskich szefów państw i rządów na szczycie w marcu 2007 r. Mechtild Rothe, posłanka do Parlamentu Europejskiego, wiceprzewodniczą ca Parlamentu Europejskiego, przewodnicząca EUFORES Claude Turmes, poseł do Parlamentu Europejskiego, wiceprzewodniczący EUFORES Fiona Hall, posłanka do Parlamentu Europejskiego, wiceprzewodnicząca EUFORES Promocja efektywności energetycznej w Europie 3

4 Zdjęcie: Taffi, Fotolia.de Projekt Energy Efficiency Watch Nadrzędnym celem projektu EEW jest promowanie efektywności energetycznej w całej Europie poprzez analizę krajowych strategii państw członkowskich na rzecz efektywności energetycznej i poprzez podawanie przykładów dobrych praktyk w zakresie polityki, instrumentów i działań dotyczących efektywności energetycznej. Głównym źródłem tej analizy były krajowe plany działania dotyczące efektywności energetycznej,.opublikowane przez państwa członkowskie UE w okresie od 2007 do 2008 r. Dyrektywa w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych (dyrektywa ESD, 2006/32/WE) wzywa państwa członkowskie do zmniejszenia zużycia energii przez odbiorców końcowych o 9% do 2016 r., wprowadzenia mechanizmów, zachęt oraz ram instytucjonalnych, prawnych i finansowych służących osiągnięciu tego celu oraz stworzenia warunków dla rozwoju i wspierania rynków usług energetycznych (art. 1). W ramach projektu dokonano przeglądu wszystkich dwudziestu siedmiu krajowych planów pod względem zgodności z formalnymi warunkami dyrektywy ESD i krajowej koncepcji politycznej, mającej na celu wykorzystanie potencjału oszczędności energetycznych. Na podstawie wyników monitoringu wyselekcjonowano dwanaście planów do bardziej wnikliwej analizy (Belgia, Bułgaria, Francja, Hiszpania, Niemcy, Polska, Republika Czeska, Rumunia, Szwecja, Węgry, Włochy, Wielka Brytania). Dokonując oceny, skupiono się na dwóch głównych elementach: analizie związku między potencjałem oszczędności energii, wyliczonym celem efektywności energetycznej i środkami przedstawionymi do ich osiągnięcia oraz na stopniu innowacyjności środków i elementów zawartych w tych planach. Plany te oceniali, ze swojej własnej perspektywy, przedstawiciele sektora efektywności energetycznej w przemyśle oraz organizacje pozarządowe. W ten sposób zarówno analiza naukowa jak i punkt widzenia zainteresowanych stron miały wpływ na wydaną opinię. Wyniki przedsięwzięcia przedstawione są w skróconej wersji w tej właśnie broszurze. Będzie ona mogła stać się źródłem porad przy przeformułowywaniu tych krajowych planów działania dotyczących efektywności energetycznej, tam gdzie jest to potrzebne. Ewaluacja krajowych planów działania dotyczących efektywności energetycznej w ramach projektu EEW jest uzupełniającym wkładem do procesu ewaluacji planów przez Komisję Europejską i dodatkowym sposobem ich rozpowszechniania. Projekt ten wspierany jest przez Program Inteligentna Energia Europa. 4 Promocja efektywności energetycznej w Europie

5 Zdjęcie: emmi, Fotolia.de Rola EEAP w drodze Europy do osiągnięcia efektywności energetycznej Obecnie państwa członkowskie UE zużywają wspólnie 17% światowej produkcji energii. Zużycie energii zależy głównie od stopnia rozwoju przemysłowego i liczby ludności danego kraju. Kwestia zużycia energii staje się jednocześnie wyzwaniem i szansą: jeśli zużycie energii nie zostanie zredukowane, rosnące ceny energii, coraz większa zależność od importu energii oraz efekty zmian klimatycznych będą powodować negatywne skutki; konsekwentne wdrożenie strategii w zakresie energooszczędności podniesie konkurencyjność europejskiego przemysłu na świecie i przyczyni się do powstania nowych, międzynarodowych rynków dla zaawansowanych technologii efektywności energetycznej i usług energetycznych. Potencjał ekonomicznie uzasadnionych oszczędności w państwach członkowskich UE jest duży. Pomimo tego, działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii w przypadku wielu z nich nie zajmowały jak dotąd pierwszego miejsca w politycznej agendzie. Widać już jednak zmiany. Następują one w dużej mierze dzięki inicjatywom legislacyjnym UE i procesom politycznym. no uwagę na innowacyjne koncepcje i dobre praktyki stosowane w celu wykorzystania potencjału oszczędności energii w następujący sposób: 1) ze względu na ich wszechstronność lub wykorzystanie kilku rodzajów środków w różnych sektorach (dostarczanie informacji oraz finansowanie); 2) ze względu na przedstawienie nowych lub po prostu skutecznych koncepcji, których celem jest osiągnięcie oszczędności energetycznej w jednym sektorze (np. istotna zmiana przepisów, podejście rynkowe, 100% zrównoważonych zamówień publicznych); 3) ze względu na wyraźne zaangażowanie zainteresowanych stron w krajową politykę służącą poprawie efektywności energetycznej (np. dobrowolne umowy z przemysłem). Są to jednak tylko plany zawierają one zarówno środki już wprowadzone, jak i te, które mają być wprowadzone w przyszłości. Aby zapewnić wdrożenie polityk w nich przedstawionych, potrzebne są zarówno głosy krytyczne jak i nieustanne działania ze strony państw członkowskich. Technicznie możliwy do osiągnięcia Ppotencjał techniczny energooszczędności UE-27 w poszczególnych sektorach; dane wyrażone w mln toe W celu określenia potencjału należy poddać analizie wszystkie sektory końcowego zużycia energii. Cały potencjał oszczędności to około 50% naszego obecnego zużycia, a w kilku krajach potencjał ten jest znacznie większy. Wystarczy tylko wyciągnąć rękę i skorzystać z nadarzającej się okazji. Źródło: ESD Potential Study Krajowe plany działania dotyczące efektywności energetycznej są bardzo zróżnicowane pod względem struktury i poziomu informacji w nich zawartych.. Pomimo tego umożliwiają one międzynarodową porównywalność i przejrzystość środków. Biorąc pod uwagę specyficzne warunki i doświadczenia w zakresie polityki służącej poprawie efektywności energetycznej w starych i nowych państwach członkowskich, zwróco Transport Przemysł Gospodarstwa domowe 2016 Usługi mln toe Promocja efektywności energetycznej w Europie 5

6 Zdjęcie: Lidy Poot, Fotolia.de Dobre praktyki zaczerpnięte z krajowych planów działania na rzecz efektywności energetycznej Udostępnianie podstawowych informacji Tym, co najbardziej utrudnia osiągnięcie efektywności energetycznej jest brak wiedzy na temat sprzętu energooszczędnego i energooszczędnego zachowania w prywatnych gospodarstwach domowych, przedsiębiorstwach oraz instytucjach publicznych. Potrzebna jest konkretna strategia, dzięki której będzie możliwy będzie skuteczny sposób dostarczania każdej grupie docelowej określonej informacji. Według dyrektywy ESD rola państw członkowskich w zapewnieniu dostarczania takiej informacji jest znacząca. Wiele państw członkowskich, takich jak Austria, Bułgaria, Cypr, Niemcy, Rumunia i Wielka Brytania ogłosiły, bądź już rozpoczęły, ponadsektorowe dzielenie się informacjami i kampanie promujące sieć współpracy. Przykład dobrej praktyki Celem austriackiej kampanii klima:aktiv, będącej częścią krajowej strategii na rzecz klimatu jest wspieranie istniejących pakietów polityk oraz środków sektorowych poprzez informowanie, komunikację, sieci współpracy i doradztwo. Klima:aktiv to dwadzieścia jeden programów dotyczących efektywności energetycznej budynków i urządzeń, użycia energii odnawialnej i zarządzania mobilnością. Kampania ta skupia się wokół dwóch osi: koncepcji tradycyjnej polegającej na dostarczaniu podstawowych informacji i zapewnieniu doradztwa na etapie początkowym dla prywatnych gospodarstw domowych, organów publicznych i przedsiębiorstw; innowacyjnej koncepcji komunikacyjnej polegającej na zaangażowaniu decydentów, producentów i przedsiębiorstw, mających istotny wpływ na decyzje inwestycyjne, np. kierowników budowy, deweloperów, kadry inżynierskiej, producentów, handlowców. Wspieranie energooszczędnych technologii i zachowań, jak również kładzenie nacisku na zapewnianie jakości i określanie norm, oparte na sieci współpracy czyni z klima:aktiv znakomitą kampanię informacyjną w Europie ( Przykład dobrej praktyki Irlandzka kampania Power of One opiera się głównie na edukacji i komunikacji. Skupia się ona na: świadomości o rodzajach i źródłach energii, kosztach i wpływie energii na środowisko naturalne; informowaniu konsumenta o wpływie, jaki ma nieracjonalne zużycie energii na koszty i środowisko naturalne; indywidualnej odpowiedzialności i małych zmianach w codziennym stylu życia. Za innowacyjne uznano podanie przykładów. Oto one: W ramach projektu Power of One Street prześledzono zużycie energii ośmiu rodzin z różnych środowisk i mieszkających w różnych miejscach. Każdego miesiąca uczestnicy otrzymywali zadanie, mające na celu poprawę efektywności energetycznej ich gospodarstwa. Poziom dokonanych w ten sposób oszczędności ogłaszany był w mediach.innym programem jest inicjatywa Power of One at Work, zachęcająca pracodawców i pracowników do bardziej energooszczędnej postawy w miejscu pracy. W ramach tej inicjatywy pracownicy, właściciele firm i kierownicy otrzymują podstawowe wskazówki dotyczące racjonalnego zużycia energii poprzez kampanię reklamową, stronę internetową i zestaw instrumentów potrzebnych do zapoczątkowania na poziomie lokalnym działań podnoszących świadomość energetyczną w miejscu pracy ( 6 Promocja efektywności energetycznej w Europie

7 Zdjęcie: Tortenboxer, Fotolia.de Audyty energetyczne: źródło danych dla działań na rzecz racjonalizacji zużycia energii Zdjęcie: waltart, Fotolia.de Audyty energetyczne zwłaszcza, jeśli uzupełnione dodatkowymi usługami doradczymi, odgrywają wyjątkową rolę we wspieraniu decyzji inwestycyjnych. W sektorze budowlanym na przykład najistotniejszym sektorze w tym kontekście audyty są źródłem ważnych informacji o energii i źródłem bazy danych dotyczącej inwestycji związanych z efektywnością. Inwestorzy działający w różnych sektorach, dla których ważne jest, aby dostarczane im dane i informacje pochodziły z niezależnych źródeł, mogą dzięki tym audytom spotkać się z dyplomowanymi konsultantami. Ci przedstawią im wszechstronną analizę obiektu, który ma być poddany modernizacji. Ponadto audyty to dobry sposób dotarcia do inwestorów, którzy dzięki uzyskanym informacjom mogą rozważyć wprowadzenie dodatkowych działań i energooszczędnych inwestycji wykraczających poza obowiązującą normę. Świadectwa charakterystyki energetycznej dla wszystkich budynków (bez względu na to, czy są one w trakcie budowy, sprzedaży lub wynajmu) stały się obowiązkowe na mocy europejskiej dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (dyrektywa EPBD). Ponadto większość państw członkowskich dotując dobrowolne audyty energetyczne, zwłaszcza w sektorze budowlanym, wskazuje na potrzebę solidnej bazy danych dla krajowych planów dotyczących racjonalizacji zużycia energii. Te kraje to np. Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Irlandia, Holandia, Niemcy, Republika Czeska i Wielka Brytania. W niektórych przypadkach audyty energetyczne są (lub będą w przyszłości) obowiązkowe dla tych, których zużycie energii jest bardzo wysokie (Bułgaria), bądź dla przedsiębiorstw i prywatnych inwestorów ubiegających się o dofinansowanie lub nisko oprocentowane pożyczki (Austria, Niemcy). W Finlandii dotowane przez państwo audyty energetyczne budynków prywatnych stały się obowiązkowe na mocy umowy z 1999 r. o oszczędzaniu energii. Promocja efektywności energetycznej w Europie 7