Jak będziemy chronić drzewa i krzewy przed chorobami w następnym 20-leciu?

Transkrypt

1 Jak będziemy chronić drzewa i krzewy przed chorobami w następnym 20-leciu? Leszek B. Orlikowski Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Skierniewice lorlikow@insad.pl

2 Czy przy współczesnym podejściu do produkcji żywności potrzebna jest ochrona?

3 Jaka jest i jaka będzie sytuacja w ochronie roślin w najbliższych hlatach w Polsce i na świecie? Tendencja do ucieczki przed chemicznymi środkami ochrony roślini wyeliminowanie z rynku ok. 50% substancji czynnych Czy Cyjest możliwość zastąpienia aich środkami a biotechnicznymi i biopreparatami? Czy istnieją środki inne aniżeli chemiczne?

4 Czy warto chronić rośliny i jeśli tak to jakimi środkami? Z listy środków ochrony wycofano dotychczas 296 substancji aktywnych i przewiduje się, że następne ok. 50% zostanie wyeliminowanych. y Na rynku mamy aktualnie 238 zarejestrowanych fungicydów (ich wartość ok. 7,3 mld $) W Polsce na 1 ha upraw stosuje się średnio ok. 1,8 kg substancji aktywnej środków ochrony i jest tendencja wzrostowa

5 Czy warto chronić rośliny? Na świecie w 2004 roku żyło 64mldludzi 6,4 ludzi mających do dyspozycji 1,5 mld ha ziemi uprawnej Przewiduje się, że w 2025 roku będzie ich 8 mld i potrzeba będzie ę 2,2 mld ha ziemi przy założeniu, że rośliny będą chronione. J śli li i j i h b di t b 38 Jeśli wyeliminuje się ochronę, będzie potrzeba 3,8 mld ha ziemi ( trzeba będzie zaorać prerie i 50% lasów na kuli ziemskiej)

6 Czy warto chronić rośliny? Połowę konsumowanych przez nas produktów żywnościowych, włączając również rośliny ozdobne, zawdzięczamy stosowanej ochronie roślin Wniosek: dobrze prowadzona ochrona roślin jest więc ratunkiem dla środowiska naturalnego

7 Otwarcie granic nowe problemy Nowe organizmy inwazyjne Phytophthora ramorum Phytophthora tropicalis Phytophthora kernoviae Cllttih Colletotrichum accutatum tt Xanthomonas hortorum pv. pelargoniae X. axonopodis pv. dieffenbachiae

8 Nowe organizmy inwazyjne W 2006 r w Jedlni koło Radomia, międzynarodowa konferencja Powołano zespól z 12 krajów ds. Phytophthora spp. Postanowiono organizować ć spotkania co 2 lata przy współudziale służby ochrony o roślin (PIORiN)

9 Phytophthora (czynnik destrukcyjny dla roślin) - przyczyna ftft fytoftorozy Do 1990 roku określono ok. 60 gatunków, w tym najbardziej znany P. infestans Wprowadzenie nowych technik izolacji i identyfikacji spowodowało, że w minionych kilku latach zidentyfikowano już 106 gatunków.

10 Dlaczego skupiamy uwagę na fytoftorozie? Narastające zagrożenie, w tym zwłaszcza w szkółkach, a w ślad za tym w ogrodach, parkach, na skwerach itd. (straty dochodzące ą nawet do 100%) Pojawienie się Phytophthora spp. prowadzi do zamierania roślin, a patogen pozostaje w glebie i możewniej przetrwać przez co najmniej kilka lat Istnieje możliwość przenoszenia gatunków Phytophthora na roślinach pozornie zdrowych Patogeny tego rodzaju mogą łatwo dostać się do wody i rozprzestrzeniane są często na znaczne odległości od miejsca wystąpienia fytoftorozy Ochrona przed patogenami z tego rodzaju jest więc ę bardzo trudna

11 Gatunki Phytophthora stwierdzone dotychczas w Polsce Gatunki P. alni P. cactorum P. cambivora P. cinnamomi P. citricola P. citrophthora P. gonapodyides P. cryptogea P. nicotianae P. palmivora P. tropicalis P. ramorum Rośliny żywicielskie Alnus glutinosa Rhododendron spp. Acer pensylvanicum, Chamaecyparis lawsoniana, Cotoneaster horizontalis Chamaecyparis lawsoniana, Ilex aquifolia, Microbiota decussata, Pinus nigra, Podocarpus alpinus, rośliny wrzosowate Abies alba, Calluna vulgaris, Chamaecyparis lawsoniana, Rhododendron spp., Vaccinium vitis-idaea, Thuja occidentalis Pieris japonica, Podocarpus alpinus, Rhododendron sp., Syringa vulgaris Woda, resztki roślin Chamaecyparis lawsoniana, Gerbera jamesonii, Sempervivum spp. Skimmia japonica Hedera Epipremnum, Hedera Rośliny wrzosowate, Photinia fraseri

12 Phytophthora w Polsce Do 1990 roku problem fytoftorozy występował w uprawach szklarniowych, głównie na gerberze. Czynnik sprawczy P. cryptogea stwierdzono również na chryzantemach, pelargonii, pachypodium, syningii 1990 k i Po 1990 roku otworzono granice na zachód i weszliśmy w erę nowych problemów w ochronie roślin przed fytoftorozą

13 Phytophthora - zagrożenia Rozprzestrzenianie się gatunków tego rodzaju od Półwyspu Pierenejskiego na wschód, w tym do Polski (widoczne to jest w lasach) Pojawienie się fytoftorozy olszy we Francji i W. Brytanii i rozprzestrzenienie P. alniod Grecji do Szwecji i dalej na wschód Powszechny i niekontrolowany import roślin z Europy zachodniej, gdzie fytoftoroza powodowała znaczne straty już w latach 70-tych XX wieku Rosnące ą skażenie wody yprzez Phytophthora

14

15

16 Phytophthora - rozmnażanie Część gatunków tworzy formy przetrwalnikowe tj. oospory i chlamydospory, które mogą przetrwać nawet t6l lat W temperaturze od ok. 7 do 30ºC tworzą ą się ę zoosporangia (zarodnie pływkowe) Z zarodni uwalniają się zarodniki dikipływkoweł W zetknięciu z rośliną- gospodarzem dochodzi do ę ą g p zakażenia tkanek korzeni lub/i pędów

17

18 Phytophthora h h ifkj infekcja roślin Zoospory kumulują się w strefie wzrostu korzeni włośnikowych i w miejscach uszkodzenia Zoospory kiełkują i strzępki kiełkowe wnikają do epidermy i strzępki rozrastają się w przestrzeniach międzykomórkowych Po godzinach na porażonych tkankach pojawiają j się już ż zoosporangia

19 Phytophthora - rozprzestrzenianie Główną rolę pełnią : Woda dopływająca do rzek, strumieni, zbiorników, kanałów i kałuż Gleba lub podłoże zakażone przez Phytophthora spp Człowiek na ogół nie zastanawiający się nad swoją szczególną rolą Środki transportu zwłaszcza transport Środki transportu, zwłaszcza transport samochodowy

20 Phytophthora h h objawy chorobowe Zgnilizna korzeni i podstawy pędów cyprysik Lawsona (P. cinnamomi)

21 Buk P. citricola, P. cambivora

22 Forsycja P. cryptogea

25 Sosna P. cactorum

26 Buk P. citricola

27 Dąb P. citricola

28 Siewki modrzewia P. citricola

29 Kasztanowiec P. cambivora

30 Siewki kasztanowca P. cambivora

31

32 Bukszpan, klon, jesion P. citricola

33

34 Phytophthora h h objawy chorobowe Plamistość liści (byliny) Dzwonek P. cryptogea

35 Lewisia cotyledon P. citricola

36 Barwinek P. nicotianae i

37 Rojnik P. cryptogea

38 Skalnica P. cryptogea, P. citrophthora

39 Phytophthora h h objawy chorobowe Zaraza wierzchołków (żywotnik, cyprysik,świerk, y,j jodła, lilak, wrzos, różanecznik), powodowane głównie przez P. citricola i P. ramorum

40 Świerk serbski P. citricola

41 Żywotnik P. citricola

42 Wrzosowate i fotinia P. ramorum

43 Phytophthorah h - zapobieganie i i zwalczanie Świadomość istniejącego zagrożenia ze strony Phytophthora wśród szkółkarzy, a także odbiorców materiału szkółkarskiego Zdrowy materiał rozmnożeniowy - najważniejszy czynnik w produkcji szkółkarskiej Zdrowa kontenerownia i jej otoczenie (kł (składowiska k porażonych ż roślin)

44 Młodzież C. dammeri Phytophthora sp.

45

46 Phytophthora h h zapobieganie i i zwalczanie W szkółkach, ogrodach i miastach po zauważeniu objawów zgnilizny porozumieć się z kompetentną instytucją lub osobą w celu stwierdzenia przyczyny choroby Działanie w ciemno na ogół prowadzi do narastających strat, zwłaszcza w szkółkach

47 Phytophthora h h zapobieganie i i zwalczanie Po stwierdzeniu i fytoftorozy ft usuwać ć chore rośliny i palić je W szkółkach odkażać maty i podsypkę pod matą, a w ogrodach hi w miastach ziemię i stosując Agrosteril 110 SL 5% Pozostałe rośliny z zagrożonego gatunku opryskać czym?

48 Phytophthora h h zapobieganie i i zwalczanie Jakie środki stosować do opryskania Acrobat MZ 69 WP 0,2%,, Aliette 80 WP 0,2%,, Mildex 711,9 WG 0,2%, Ridomil Gold 0,25% (?) przemiennie z Aliette lub Mildex Biosept 33 SL 0,1% lub Biochikol o 0200 PC 1% do opryskiwania zastosować koniecznie jako środki idkj indukujące odporność

49 Phytophthora h h zapobieganie i i zwalczanie Acomożna zrobić przy sadzeniu roślin? Uwaga na środki na bazie wyciągu z przefermentowanego obornika i przepuszczonego przez przewód pokarmowy dżdżownicy kalifornijskiej! (Host International) Antifung 20 SL Humvit Sadzwit

50 Phytophthora h h wyciągi iz obornika Środki zawierają bardzo dużoróżnych mikroorganizmów hamujących rozwój patogenów Są cennymi nawozami organicznymi Stymulują tworzenie się korzeni Nie zagrażają mikoryzie

51 Phytophthorah h -mikoryza Stwierdzono jej ochronne działanie przed fytoftorozą Cyprysik Lawsona - P. cinnamomi Rośliny wrzosowate P. cinnamomi, P. citricola Kasztanowiec P. cambivora

52 Mikoryza efekt ochronny Zastosowanie do moczenia bryły korzeniowej powodowało obniżenie strat związanych z zamieraniem roślin cyprysik Lawsona % różanecznik aec oo ok % 0% Wrzos o ok. 50%

53 Problemy w ochronie roślin Patogeny yglebowe przed chorobami Gatunki rodzaju Phytophthora Verticillium illi alboatrum Rhizoctonia solani Cylindrocladium scoparium Mączniaki rzekome Plamistość pierścieniowa liści (Myrothecium Plamistość pierścieniowa liści (Myrothecium roridum)

54 Verticillim alboatrum Patogen naczyniowy wnika do tkanek przez uszkodzone korzenie lub podstawę pędu, stopniowo opanowuje wiązki ą przewodzące ą co prowadzi do żółknięcia liści od dołu, więdnięcie i zamierania zainfekowanych pędów lub roślin W rozwoju patogena bardzo istotna jest temperatura (optimum ºC) chlamydospory mogą przetrwać w glebie przez co najmniej j6 lat Występuje na roślinach pod osłonami ale i w polu (berberysy, perukowiec, klony, inne)

55

56

57

58 Clid Cylindrocladium ldi scoparium w Polsce nowy czynnik chorobotwórczy powoduje zgniliznę korzeni i podstawy pędu (rośliny iglaste, wrzosowate, inne) Na porażonych o organach ac tworzy mikrosklerocja, ocja, dzięki którym może przeżyć w glebie bez rośliny żywicielskiej nawet 9 lat Gatunek ciepłolubny powodujący często znaczne straty w ciepłe, suche lata

59

60 Cylindrocladium scoparium

61

62 Rhizoctonia i solani Gatunek polifagiczny występujący w uprawach pod osłonami i w polu W obrębie bi gatunku istnieją i patotypy t chłodno- i ciepłolubne ł Jest przyczyną y ą zgnilizny ypodstawy ypędu i korzeni W Polsce coraz częściej notowany w szkółkach pojemnikowych, zwłaszcza na bylinach, ale również na ukorzenianych sadzonkach, siewkach oraz jałowcach płożących, ł ż hid irdze

63

64

65 V. alboatrum, C. scoparium, R. solani zapobieganie i możliwości minimalizacji strat produkcja zdrowych sadzonek i siewek w czasie wegetacji usuwanie pojemników z porażonymi roślinami i ich palenie dodawanie do podłoża środków produkowanych na bazie przefermentowanego obornika (Antifung, Humvit, Sadzwit) po zauważeniu choroby i diagnozie opryskanie środkami Sarfun lub po zauważeniu choroby i diagnozie, opryskanie środkami Sarfun lub Topsin (?)

66 V. alboatrum, C. scoparium, R. solani Jak najszybsze rozpoczęcie prac nad opracowaniem szczepionek mikoryzowych Określenie oddziaływania niektórych nawozów, zwłaszcza na R. solani A co ze skutecznością ą Bichikol 020 0PC i Biosept 33 SL?

67 W n i o s k i W produkcji roślin ozdobnych pod osłonami i w szkółkach pojemnikowych największe zagrożenie stanowią gatunki rodzaju Phytophthora zwłaszcza P. citricola, P. cinnamomi, P. cryptogea środowisku nadrzecznym zagrożona jest olsza z powodu 3 podgatunków P. alni i być może w najbliższych latach i wierzba (S. caprea) z powodu P. ramorum i ewentualnie innych

68 Wnioski i brak skutecznych środków ochrony roślin w Europie zachodniej i nagromadzanie się inokulum Phytophthora spp. w środowisku, stanowić będzie ciągłe zagrożenie dla tych polskich obiektów, gdzie importuje się siewki, sadzonki i gotowy do sadzenia materiał szkółkarski Jedyną instytucją, która może zminimalizować ten problem jest producent - importer

69 W n i o s k i W Polsce konieczne są firmy/instytucje, o wysokich kwalifikacjach, dające możliwość szybkiego rozpoznania przyczyn występujących chorób (diagnostyka, doradztwo) Zmniejszy to drastycznie stosowanie zabiegów ochrony w ciemno i znacznie zmniejszy straty z powodu wypadania roślin lub rozprzestrzeniania patogenów na materiale pozornie zdrowym

70 W n i o s k i Nowe przepisy rejestrowania środków ochrony na określone rośliny ozdobne doprowadzą już wkrótce do niewłaściwego i niezgodnego z prawem stosowania pestycydów. Następstwem będzie obniżenie rentowności produkcji i obniżenie jakości roślin (m.in. poprzez uszkodzenia pestycydowe)

71 W n i o s k i Wycofanie z rejestracji środków benzimidazolowych sprawi, że na rynku brak będzie pestycydów do ochrony roślin ozdobnych przed fuzariozami, i werticiiozą ii i zgnilizną korzeni i pędów (C. scoparium) Niepokojący jest fakt ewentualnego wycofania z rynku środków zawierających metalaxyl lub związki o bardzo podobnym działaniu,stosowanych do ochrony roślin przed Phytophthora spp.

72 Wnioski i Polski rynek środków biologicznych jest również zagrożony z uwagi na potrzebę bardzo kosztownej rejestracji biopreparatów w UE Póty co producenci r. ozdobnych mają do dyspozycji Biochikol 020 PC, Biosept 33 SL, Grevit 200 SL, produkty na bazie wyciągu z obornika. Wiara w ich skuteczność jest bardzo zróżnicowana, a środki na ich rzetelne upowszechnianie znikome

73 W n i o s k i Istnieje pilna potrzeba zintensyfikowania prac nad wprowadzaniem szczepionek mikoryzowych ograniczających rozwój patogenów glebowych, a w tym również Rhizoctonia solani, Cylindrocladium scoparium i Verticillim alboatrum

74 W n i o s k i Ok lat temu król Salomon powiedział: iał: Niemądry wierzy we wszystko, mądry na każdy krok zważa Wielu producentów i miłośników roślin ma własny, często utrwalony pogląd na ochronę roślin. Mam nadzieję, dij że ta prezentacja zmieni iludzkie poglądy, a mianowicie patrzenie sercem jest istotne w rodzinie i w stosunkach międzyludzkich, a w produkcji ważne jest mędrca ę szkiełko i oko.

75

76

77