PATRIOTYZM JUTRA RÓŻNORODNA JEDNOŚĆ PROGRAM WSPÓLNOTY DRUŻYN GRUNWALDZKICH NA LATA. Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich

Transkrypt

1 Ogólnopolski Ruch Programowo - Metodyczny Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich przy Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej ZHP PATRIOTYZM JUTRA RÓŻNORODNA JEDNOŚĆ PROGRAM WSPÓLNOTY DRUŻYN GRUNWALDZKICH NA LATA

2 Motto: Prawdziwy patriotyzm nie tylko polega na tym, ażeby kochać jakąś idealną ojczyznę, ale - ażeby kochać, badać i pracować dla realnych składników tej ojczyzny, którymi są ziemia, społeczeństwo, ludzie i wszelkie ich bogactwa. Bolesław Prus Założenia programu Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich na lata Patriotyzm Jutra Różnorodna Jedność opracowywały trzy pracujące kolejno zespoły instruktorskie. Nazwa programu stanowi autorski pomysł phm. Przemysława Padraka. Autorzy tekstów i zadań: hm. Barbara Bogdańska-Pawłowska Przewodnicząca Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich phm. Paweł Chmielewski Krąg Instruktorów i Starszyzny Grunwaldzkiej przy GK ZHP Małgorzata Chróst psycholog, Olsztyn Iwona Danilkiewicz Krąg Instruktorów i Starszyzny Grunwaldzkiej przy GK ZHP hm. Maria Główczyńska Szczep Harcerski im. Janusza Korczaka w Słupcy sam. Monika Jachimczak Krąg Instruktorów i Starszyzny Grunwaldzkiej przy GK ZHP ćw. Marcin Koński Krąg Instruktorów i Starszyzny Grunwaldzkiej przy GK ZHP hm. Maciej Młynarczyk Krąg Instruktorów i Starszyzny Grunwaldzkiej przy GK ZHP hm. Michał Mojski 5 Ł.G.D.W. im. Fryderyka Koziarza w Łukowie pwd. Krzysztof Niepytalski Krąg Instruktorów i Starszyzny Grunwaldzkiej przy GK ZHP HO Agnieszka Rawa Krąg Instruktorów i Starszyzny Grunwaldzkiej przy GK ZHP hm. Aleksandra Wodzyńska Wydział Programowy GK ZHP Redakcja: hm. Maciej Młynarczyk Partner projektu: Fundacja Kuźnica im. Hugona Kołłątaja 2

3 1. Przesłanie ideowe programu Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich na lata Głównym celem Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich, czerpiącej z wielowiekowych tradycji narodu polskiego, jest wychowanie patriotyczne harcerzy, ukierunkowane na poznawanie i pielęgnowanie dziedzictwa narodowego oraz poszukiwanie swojego pola służby w społeczeństwie przyszłości. W sześćsetną rocznicę grunwaldzkiego zwycięstwa zobowiązujemy się być strażnikami tradycji narodowej, z której będziemy czerpać siłę do własnego rozwoju działania na rzecz dobra wspólnego. Tym celom podporządkowujemy program Ruchu na lata , zachowując zasady przyjętego w regulaminie kanonu Wczoraj Dziś Jutro. Wczoraj to zadania skierowane na poznawanie dziejów polskiego narodu, kształtowanie naszej świadomości, tożsamości i pamięci. Zadanie na Dziś to dążenie do bycia użytecznym poprzez pełnienie harcerskiej służby, polegającej na popularyzacji narodowego dziedzictwa oraz na działaniach na rzecz małych i większych ojczyzn. Jutro to kształtowanie własnej osobowości, postaw obywatelskich, rozwijanie zainteresowań oraz zdobywanie wiadomości i umiejętności, potrzebnych w dorosłym życiu oraz niezbędnych do aktywnego funkcjonowania w społeczeństwie. 2. Charakterystyka programu Program będzie realizowany w trzech równoległych kierunkach: I. Myśląc nie tylko o dawnych dziejach... edukacja historyczna i popularyzacja dziedzictwa narodowego, II. Myśląc o własnej przyszłości świadome kształtowanie własnego rozwoju w dziedzinie osobowości, zainteresowań, zdobywania wiedzy oraz profesjonalnych umiejętności, III. Myśląc o Polsce wychowanie obywatelskie. Istotnym elementem oraz miernikiem realizacji każdego z tych kierunków będzie skierowana na zewnątrz harcerska służba, której towarzyszyć będą atrakcyjne formy działania. 3

4 3. Cele programu i zamierzania wychowawcze 3.1. Myśląc nie tylko o dawnych dziejach... edukacja historyczna i popularyzacja dziedzictwa narodowego. Zakres treściowy tego kierunku obejmuje dzieje narodu polskiego od początków państwowości do wybuchu II wojny światowej. Celem realizacji zadań tego kierunku jest przybliżenie harcerzom następujących zagadnień z zakresu historii Polski: walki o jedność i niepodległość państwa polskiego, największe bitwy i ich bohaterowie, materialne dziedzictwo narodowe i jego ochrona, dziedzictwo niematerialne i duchowe, w tym: religia, nauka, sztuka, tradycje, obyczajowość, dialog kultur, religii i narodowości, wybitne postacie w naszych dziejach, wydarzenia, które zmieniły bieg historii. 4

5 3.2. Myśląc o własnej przyszłości - świadome kształtowanie własnego rozwoju w zakresie osobowości, zainteresowań, zdobywania wiedzy oraz profesjonalnych umiejętności. Istotą tego kierunku programowego jest wsparcie indywidualnego rozwoju harcerzy poprzez: pomoc w uświadomieniu sobie potrzeb i w wyznaczaniu celów życiowych, wdrażanie świadomej pracy harcerzy nad swoim charakterem, wskazanie obcowania z kulturą jako jednej z dróg duchowego rozwoju, uświadomienie możliwości i sposobów świadomego kształtowania swojej ścieżki edukacyjnej, ukazanie wartości zdobywania profesjonalnych umiejętności, uprawnień zawodowych, państwowych i innych, wykorzystanie harcerskich specjalności jako sposobu realizacji zainteresowań i zdobywania profesjonalnych umiejętności, wykorzystanie harcerskich instrumentów metodycznych jako środków wspierania wszechstronnego rozwoju młodego człowieka, uświadomienie zależności między poziomem własnego rozwoju a społeczną przydatnością jednostki, wskazanie służby społecznej jako jednego wykorzystania zdobytej wiedzy i umiejętności. 5 z najważniejszych pól

6 3.3. Myśląc o Polsce wychowanie obywatelskie. Wychowanie obywatelskie, czyli przygotowanie do roli świadomego, odpowiedzialnego i aktywnego obywatela, ma się odbywać poprzez: wskazanie miejsca młodego człowieka w rodzinie, z uwzględnieniem jego obowiązków i praw, skłonienie harcerzy do refleksji nad ich miejscem w społeczności szkolnej, zwrócenie uwagi na podstawowe zadania szkoły, stosunek harcerzy do nauki, problematykę występujących w szkole zagrożeń, aktywność w samorządzie szkolnym i inne formy udziału w życiu szkoły, wskazanie drużyny harcerskiej jako doskonałego poligonu w zakresie aktywności społecznej, nauki samorządności, zdobywania innych kompetencji społecznych, kształtowanie poczucia odpowiedzialności za najbliższe otoczenie, środowisko lokalne poprzez poznawanie jego potrzeb, kreowanie społecznego zainteresowania sprawami lokalnymi i podejmowanie własnych inicjatyw w dostępnym dla siebie zakresie, naukę mechanizmów demokracji, uświadamianie praw i obowiązków obywatelskich, kształtowanie poszanowania dla symboli odpowiedzialności za dobre imię Polski. 6 narodowych oraz poczucia

7 4. Metoda realizacji programu Program będzie realizowany w ramach współzawodnictwa o Tytuł i Odznakę Drużyny Grunwaldzkiej, prowadzonego w kolejnych latach od Zlotu Grunwaldzkiego w 2010 r. do Zlotu Grunwaldzkiego w roku W każdym roku harcerskim jednostka harcerska uczestnicząca we współzawodnictwie grunwaldzkim wykona 3 zadania, po jednym z każdego kierunku programowego. Czwartym zadaniem dla drużyny w każdym roku jest wykonanie określonej pracy na rzecz Zlotu Grunwaldzkiego, np. przygotowanie zajęć programowych, udział w służbach zlotowych, przygotowanie elementów wyposażenia lub wystroju Zlotu. Ponadto obowiązkiem każdej drużyny ubiegającej się Tytuł i Odznakę Grunwaldzką jest aktywny udział w życiu macierzystego hufca. Poza zadaniami obowiązkowymi drużyny mogą bez ograniczeń wykonywać inne zadania ze Skarbca Zadań Grunwaldzkich oraz zadania według własnego pomysłu. Sposób realizacji zadań należy dostosować do grupy metodycznej i poziomu wiekowego członków drużyny, uwzględniając przy tym wskazania harcerskiej metody wychowawczej i wykorzystując w jak najszerszym zakresie instrumenty metodyczne, w tym stopnie, sprawności, znaki służb, Znak Zawiszy, projekt starszoharcerski. Dostosowanie zadań do właściwości członków drużyny należy do roli drużynowego. Należy zwrócić szczególną uwagę na dobranie odpowiednich form pracy do wieku członków drużyny. Dotyczy to zwłaszcza gromad zuchowych, których działania w tym zakresie powinny być zbieżne z metodyką zuchową i uwzględniać programy zuchowych sprawności zespołowych i indywidualnych. Zadania są propozycjami, z których drużynowy może wybierać elementy odpowiednie dla drużyny i możliwe do zrealizowania. Należy jednak pamiętać, by po takiej redukcji zadanie nadal zapewniało realizację celów programu. 7

8 Drużyny, które po raz pierwszy przystąpią do współzawodnictwa będą realizować zadania bezpośrednio związane z tradycją grunwaldzką: Grunwaldzki Zwiad, Turniej Grunwaldzki, Jak na Zawiszy, a w czasie Zlotu Grunwaldzkiego uczestniczą w warsztatach w Izbie Tradycji Wspólnoty. Drużyny uczestniczące we współzawodnictwie po raz drugi i więcej, wykonują obowiązkowo po jednym zadaniu z każdego spośród 3 bloków Programu Różnorodna jedność Patriotyzm jutra. Ponadto każda drużyna wykonuje w ciągu roku harcerskiego czwarte zadanie, będące jej wkładem na rzecz Zlotu Grunwaldzkiego. Realizując niniejszy program, warto pamiętać o: - wskazaniach metody harcerskiej, - sięganiu skarbca zadań grunwaldzkich, - łączeniu zadań grunwaldzkich z propozycjami programowymi hufców i chorągwi, - zadaniach wynikających z pracy z bohaterem, - poradnikach metodycznych, - inicjatywie własnej drużyn i wskazaniach wynikających z potrzeb środowisk lokalnych, podejmując harcerską służbę społeczną. Wszystkie jednostki organizacyjne realizujące niniejszy Program powinny promować swoje działania hasłem Programu i logotypem Wspólnoty. Zaleca się kadrze instruktorskiej podjęcie wszelkich starań w celu pozyskiwania patronów i sponsorów do realizacji Programu, głównie na szczeblu lokalnym. 8

9 5. ZADANIA PROGRAMU 9

10 10

11 BLOK I: MYŚLĄC NIE TYLKO O DAWNYCH DZIEJACH... DZIEDZICTWO NARODOWE Pan chyba nie z tej ziemi? Pielęgnowanie tożsamości regionalnej Współcześnie nie jest trudne przynajmniej w Polsce określenie swojej przynależności narodowej. Nie mamy też większych problemów z tożsamością lokalną. W końcu każdy jest silnie związany z miejscem swojego zamieszkania czy też z miejscowością, w której się urodził i spędził dzieciństwo oraz wczesną młodość. Takie więzi nietrudno w sobie odnaleźć. Niełatwo też zanikają. Nieco trudniej jest z tożsamością regionalną a więc dotyczącą obszaru pomiędzy skalą lokalną a poziomem narodu czy kraju. Wykonując to zadanie, zajmiemy się odkrywaniem i pielęgnowaniem naszej tożsamości regionalnej. Po co nam tożsamość regionalna? Czy nie wystarczy mi poczucie, że jestem Polakiem, i świadomość bycia mieszkańcem Mławy czy muszę być jeszcze Mazowszaninem? Dla górali podhalańskich, Ślązaków czy Kaszubów regionalna tożsamość jest oczywista, ale co z mieszkańcami takich okolic, gdzie jest ona dyskusyjna albo bardzo słaba? Czy warto ją na siłę przywracać z zapomnienia, budować od podstaw, dokonywać wyboru? Czy nie jest to twór sztuczny? Tożsamość regionalna, choćby była słabo odczuwana, jest naturalnym zjawiskiem. Bez problemu dostrzegamy różnice w folklorze, języku, zabudowie. Wiele stereotypów (np.: warszawiak jest cwaniaczkiem, poznaniak jest gospodarny i do bólu skuteczny, krakowianin to człowiek oszczędny i przekonany o wyjątkowości wszystkich krakowian) bardzo często znajduje potwierdzenie w rzeczywistości bo od tego, gdzie mieszkamy, w sporej mierze zależy wpajany nam system wartości. Krótko mówiąc różne obszary naszego kraju tworzą własną, częściowo odrębną od innych kulturę. Warto pielęgnować tożsamość regionalną z kilku ważnych przyczyn: każdy region ma swoją własną kulturę nierzadko bardzo odmienną od ziem ościennych; poznając ją i pielęgnując, stajemy się wewnętrznie bogatsi; nie czujemy się już ludźmi z głębokiej prowincji, ale z regionu o bogatych tradycjach, dobra znajomość kultury własnego regionu i cech, które odróżniają go od innych, pozwala zrozumieć i zaakceptować odmienności, uczy tolerancji i szacunku, kształtowanie i pielęgnowanie tożsamości regionalnej powoduje, że rośnie nasze przywiązanie do macierzystego regionu; staje się bardziej prawdopodobne, że nasi harcerze po studiach zechcą powrócić z dużych ośrodków akademickich do miast w swoim regionie (operując przykładem: może nie uda się zakotwiczyć w niewielkim Prudniku, ale może przywiązanie do regionu opolskiego skłoni kogoś do powrotu do Opola), a nawet ci, którzy w największych ośrodkach pozostaną, nie odetną się od swych korzeni i na miarę swoich możliwości będą wspierać region choćby służąc miejscowym stowarzyszeniom swoją wiedzą, doświadczeniem, kontaktami czy... wpłatą z tytułu 1% (tu znów przykład: miasto Sierpc ma takie swoje grupy wsparcia w Warszawie nieformalne koło sierpczan oraz w Bydgoszczy, gdzie działa Konfraternia Sierpecka, gromadząca nie tylko sierpczan, ale i sympatyków prastarego grodu nad Sierpienicą) krótko mówiąc dzięki przywiązaniu do młodych ludzi do swojego regionu nie odpływają z niego wszystkie zasoby. 11

12 Krok 1 Na zbiórce poprzedzającej realizację tego zadania rozdziel między zastępy zadania związane z poszukiwaniem typowych dla Waszego regionu elementów w takich dziedzinach, jak: gwara regionalna/gwary regionalne, np. kurpiowska, lubawska, kuchnia regionalna, np. podlaskie kartacze czy kieleckich 1000 potraw z ziemniaka, architektura, budownictwo, zdobnictwo (np. charakterystyczny kontrast między budownictwem poniemieckim i kongresowym w Golubiu-Dobrzyniu: w starych domach dawnego Golubia okna otwierają się do wewnątrz, zaś po dobrzyńskiej stronie na zewnątrz; ma to związek z niedbalstwem charakterystycznym dla b. zaboru rosyjskiego mieszkańcy woleli, żeby rozpadające się okna wysypywały się na zewnątrz), inne elementy kultury ludowej zwyczaje, tradycje, pieśni, tańce, strój ludowy (np. łowicki), charakterystyczne elementy systemu wartości mieszkańców regionu (np. w Wielkopolsce gospodarność, na północnym Mazowszu podkreślanie szlacheckich korzeni), stereotypy na temat mieszkańców regionu ( warszawiak to cwaniak ), tradycje dawnego niezależnego bytu państwowego albo innej przynależności państwowej, niż reszta kraju (np. Księstwo Jaworsko-Świdnickie, będące posiadłością czeską, a wcześniej przez długi czas niepodległe), charakterystyczne dla danego regionu ruchy społeczne i ich symbole (np. Wielkopolsce praca u podstaw w XIX wieku, obrona prze germanizacją i Dzieci Wrzesińskie, na Kielecczyźnie partyzantka w czasie II wojny światowej, Hubal, Ponury ), postacie, które są albo powinny być powszechnie kojarzone z regionem (np. na Warmii Mikołaj Kopernik, Stanisław Hozjusz, Ignacy Krasicki, w Ziemi Płockiej Bolesław Krzywousty, Paweł Włodkowic, Zygmunt Padlewski, Dawid Ben Gurion, Tadeusz Mazowiecki), święci związani z regionem (np. na Dolnym Śląsku św. Jadwiga Śląska, na Mazowszu św. Stanisław Kostka, św. Andrzej Bobola, na Podlasiu Męczennicy z Pratulina, w Ziemi Lubuskiej Pięciu Braci Międzyrzeckich, w Małopolsce św. Stanisław bm., św. Kinga, na Podkarpaciu ), miejsca w regionie o istotnym znaczeniu dla historii Polski (np. w Wielkopolsce Gniezno, na Opolszczyźnie Góra św. Anny), elementy gospodarki, m. in. historyczne metody gospodarowania (np. stwierdzona na Wiśle granica użycia pługa żelaznego), zakłady pracy, zatrudniające wielu mieszkańców z całego regionu (np. PKN Orlen w Ziemi Płockiej, do niedawna Siarkopol w Tarnobrzegu), wspólne korzenie ludności napływowej (np. wywodzącej się w znacznej mierze z Kresów Wschodnich ludności Dolnego Śląska), naturalne geograficzne granice regionu (np. rzeka Wisła dla Lubelszczyzny i Kielecczyzny, Wisła i San dla Podkarpacia, dla Warmii i Mazur wielowiekowa strefa graniczna, która potem stała się rosyjsko-pruskim kordonem granicznym). (Wybór tych dziedzin zależy m. in. od regionu i od wieku członków drużyny). Poleć zastępom przedstawienie tego, czego się dowiedziały, w jak najciekawszej, lecz krótkiej formie np. filmik, scenki teatralne, happening, projekcja zdjęć, wystawa. Wskaż potencjalne źródła informacji książki, serwisy internetowe, specjaliści z danej dziedziny. Krok 2 Przeprowadź zbiórkę drużyny, w czasie której zastępy zaprezentują zdobytą wiedzę i złożą znalezione materiały do wspólnej kroniki wykonania zadania. 12

13 Na zbiórkę przygotuj mapę Waszego regionu. W czasie prezentacji zaznaczajcie miejsca, o których jest mowa, a także obszary, których dotyczą opisywane zjawiska np. subregiony geograficznoprzyrodnicze, obszary obowiązywania gwar, folkloru, obszary obowiązywania charakterystycznych tendencji w budownictwie itp. Na okres do najbliższej Rady Drużyny poleć zastępom zastanowienie się, w jaki sposób możecie podzielić się zdobytą wiedzą z mieszkańcami Waszej miejscowości, jak możecie sprawić, że będą się bardziej identyfikować z Waszym regionem. Krok 3 Na zbiórce Rady Drużyny omówcie propozycje zastępów. Przeprowadźcie też burzę mózgów, by pozyskać więcej pomysłów na działania, które możemy nazwać szumnie kampanią świadomościową. Rozważcie np. takie możliwości: umieszczenie w ważnych miejscach w Waszej miejscowości plakatów z interesującą grafiką i chwytliwymi hasłami (za przykład można podać samorządową kampanię wizerunkową Mazowsze Serce Polski ), przygotowanie i kolportaż ulotek lub broszur, przygotowanie artykułu prasowego lub cyklu artykułów prasowych (lub zaangażowanie do tego grona zaprzyjaźnionych pasjonatów), wystawa fotografii, pokazy filmów amatorskich, happeningi, spotkania z ciekawymi ludźmi organizowane w szkołach, założenie i rozreklamowanie strony internetowej, przygotowanie i rozpowszechnienie cyklu filmików promocyjnych, odczyty, debaty, np. w lokalnym doku kultury czy bibliotece publicznej, audycje w lokalnej rozgłośni radiowej lub telewizji, konkurs wiedzy o regionie dla uczniów lokalnych szkół, konkurs plastyczny z wystawą najlepszych prac. Pamiętajcie, że im więcej będzie działań i im bardziej będą one różnorodne tym większe są szanse na powodzenie kampanii. Pomyślcie o partnerach Waszej akcji, czyli osobach i instytucjach, które mogą Wam pomóc podsuwając dodatkowe pomysły, wspierając Was merytorycznie, udostępniając swoje kontakty, pomagając Wam zdobyć środki finansowe, pomieszczenia do prowadzenia Waszych działań, udostępniając miejsce na serwerze, przygotowując relacje medialne z Waszych działań czy choćby obejmując nad nimi patronat. Krok 4 Przeprowadźcie kampanię świadomościową zgodnie z ustaleniami Rady Drużyny. Nie zapomnij o podsumowaniu zadania w gronie drużyny i wyróżnieniu najbardziej zaangażowanych harcerzy. Pamiętaj, że realizacja tego zadania to znakomita sposobność do wykonywania zadań w ramach prób na stopnie, sprawności i znaki służb, a samo zadanie świetnie nadaje się na projekt starszoharcerski. 13

14 Małe Ojczyzny wielcy rodacy Wybitne postacie z naszych środowisk Uczymy się na lekcjach historii o wielkich tego świata, w telewizji śledzimy losy gwiazd, we wiadomościach słuchamy o politykach i często zadajemy sobie pytanie: Skąd ci ludzie się biorą!?. Suwałki to miejscowość związana z Marią Konopnicką. O Wadowicach wielu by zapewne nigdy nie usłyszało, gdyby nie Karol Wojtyła. Słyszymy Kopernik myślimy Toruń i Frombork. Kętrzyn nawet swoją nazwę zawdzięcza Wojciechowi Kętrzyńskiemu. Marszałek Piłsudski urodził się w maleńkim Zułowie na Kresach. Donald Tusk pochodzi z Gdańska, a Dorota Rabczewska z Ciechanowa. Cyprian Kamil Norwid pochodzi z Laskowa-Głuchów koło Wyszkowa a Ignacy Jan Padarweski z Kuryłówki pod Leżajskiem. Warto sprawdzić, czy i nasza ziemia nie wydała na świat jakiejś znanej postaci. A dlaczego warto? Świadomość istnienia takiej postaci pomaga w kształtowaniu lokalnej tożsamości, budowaniu dumy z miejsca urodzenia, identyfikowaniu własnej okolicy z ważnymi wydarzeniami historycznymi. Harcerze, którzy mogą się pochwalić, że są np. ziomkami Norwida, chętniej poznają jego życie i dzieło. Takie poszukiwania to też świetna okazja do poszukiwania bohatera drużyny i dalszej pracy z tym wzorcem osobowym. Kogo szukamy? Na początku więc musimy sami sobie odpowiedzieć na pytanie: czy szukamy kogoś o określonych właściwościach (bp np. drużynie o specjalności artystycznej przydałby się patron artysta), czy też chcemy lepiej poznać historię okolicy poszukując śladów wybitnych ludzi z naszych stron? Gdzie szukać? Powinniśmy zrobić mały rekonesans i dowiedzieć się, jakie źródła istnieją na danym terenie, które mogą być nośnikiem informacji których szukamy. Mogą to być: archiwa parafialne i ich księgi, lokalne czy szkolne koła historyczne, muzeum naszej ziemi, biblioteka miejska i jej katalogi, dworki i skanseny, pomniki w okolicy, samo miasto z nazwami jej ulic, szkoły i ich imiona, loża zasłużonych w urzędzie czy katalog olimpijczyków lub sławnych absolwentów szkół, kluby sportowe, centra kultury, lokalne gazety i wiele innych podobnych miejsc. Kto nam pomoże? Żeby dotrzeć do informacji, często będziemy potrzebowali pomocy innych osób. Do części z tych danych dostęp jest ograniczony, potrzebna nam więc będzie osoba, która ten dostęp posiada: pani bibliotekarka do archiwów bibliotecznych, ksiądz proboszcz, który pozwoli nam zajrzeć do ksiąg parafialnych, kustosz muzeum, mogący mam pokazać zbiory z magazynów itp. Ale żeby w ogóle poszukiwać konkretniejszych informacji, musimy najpierw określić temat i zakres poszukiwań. Oprócz sytuacji, w których sami możemy sprawdzić czy odnaleźć jakąś osobę i tu nazwiska z nazw ulic, pomników, tablic pamięci/olimpijczyków/zasłużonych, nazwisk widniejących na pucharach są też takie sytuacje, gdy będziemy potrzebowali pomocy. 14

15 Pomocna może być nam prababcia i jej wspomnienia, nauczyciel historii, bibliotekarka znająca publikacje o tematyce lokalnej, dyrektor szkoły, śledzący poczynania swoich najzdolniejszych absolwentów czy choćby administrator cmentarza, mogący nam wskazać nazwisko na nagrobku, lub osoba odpowiedzialna za wydarzenie kulturalne w gminie. Jak? Stare przysłowie mówi: koniec języka za przewodnika. Nie znajdziemy nic, jeśli nie będziemy pytać. Wiemy już, gdzie i kogo pytać należy. Jeżeli chodzi o sposób, w jaki będziemy uzyskiwali pytania, to dużo zależy od tego, czy sprecyzowaliśmy już osobę której szukamy czy szukamy wszystkich wyróżniających się mieszkańców okolicy. Oczywiście pamiętajmy też, że warto pytać nie tylko o postacie historyczne ale i żyjące może się okazać, że tuż za miedzą mieszka doceniany artysta plastyk, a my o tym nie wiemy, ponieważ np. nie interesowaliśmy się tą dziedziną. Jeśli nie wiemy, kogo szukamy zadajemy pytania z wielu dziedzin i wypytujemy o wszystkie osoby. Dodatkowo możemy wykorzystać tu takie źródła jak Internet, bibliotekę i książki związane z wybraną już osobą, szkoły, o których wiemy, że dana osoba pobierała w nich naukę itp. Słowem, na wzór detektywa trzeba podążać szlakiem wybranej osoby. Warto też wspomnieć, że należy od razu takie informacje segregować i katalogować, bo pamięć jest zawodna, a później łatwiej je znaleźć. Co dalej? Mamy już mnóstwo uporządkowanych informacji. Co można i co warto z tym zrobić? Po pierwsze trzeba zadbać, by wybrana przez nas postać nie została zapomniana. Warto opracować zgromadzone wiadomości i opublikować je, propagując tę postać w naszym środowisku. Można też przekazać informacje np. miejscowym historykom-pasjonatom, którzy na pewno zadbają o to by to cenne źródło informacji znalazło się w odpowiednim miejscu. Możemy też podjąć samodzielne działania, np.: publikacje w miejscowej gazecie, zebranie pamiątek po wybranej osobie, zorganizowanie izby pamięci, organizacja spotkania czy widowiska, poświęconego tej osobie (np. ogniobranie), przeprowadzenie kampanii Bohater, współpraca z instytucjami, funkcjonującymi w dziedzinie, którą zajmował się nasz bohater, zorganizowanie wraz z lokalnym centrum kultury wystawy, poświęconej te j postaci. Po takim wysiłku na pewno będziemy usatysfakcjonowani bo będziemy wiedzieli, że nasza niemała praca dała wymierny efekt i przyczyniła się do lepszego poznania naszej małej ojczyzny. Oprócz wymienionych wyżej źródeł, w realizacji tego zadania mogą Wam pomóc: - lokalne wydawnictwa strony internetowe lokalnych organizacji pozarządowych 15

16 Kiedy Słońce było bogiem Pradzieje naszej ziemi Myśląc o historii naszej bliższej i dalszej okolicy, przypominamy sobie o jej dziejach w czasie drugiej wojny światowej, powstań narodowych, pamiętamy o dawnych właścicielach naszych miejscowości. Nasza wiedza (sięgając wstecz) kończy się zazwyczaj na dacie nadania praw miejskich, ufundowania kościoła czy pierwszej wzmianki w dokumentach pisanych krótko mówiąc, nie sięga dawniej, niż do czasów średniowiecznych. Tymczasem na większości ziem polskich do dziś zachowały się ślady osadnictwa sprzed kilkunastu, a czasem i dwudziestu kilku wieków. Niemal w każdym powiecie prowadzono kiedyś wykopaliska archeologiczne, odnajdując fundamenty dawnych domostw, zasypane studnie, pozostałości naczyń i innych sprzętów domowych. Na obszarze dzisiejszej Polski zachowało się ponad 3000 śladów kurhanów i grodzisk (to przeciętnie blisko 10 na 1 powiat!) pozostałości po dawnych siedzibach Słowian, Prusów, a nawet Gotów. Warto wybrać się w podróż do tego zapomnianego i tajemniczego świata, by stwierdzić, że nasze miejscowości mają metrykę dużo starszą, niż wynika z dokumentów jak choćby Kalisz, odwiedzany przez kupców już w II wieku n. e. Przebieg realizacji zadania. Poznajmy historię Jakie ludy wędrowały przez Europę i przez Polskę? Kiedy pojawili Słowianie? Kiedy pojawiło się osadnictwo na terenach dzisiejszej Polski? Na początku warto zadać sobie właśnie takie pytania i odszukać informacje na ten temat. Poznać najstarszą historię Polski, ludów wędrujących, dowiedzieć się, czy w pobliżu nie istniały grodziska, spróbować je znaleźć. Proponowane formy: 1. warsztaty historyczne odnalezienie kronik, cennych informacji o danym czasie, spotkanie z historykiem czy grupą rekonstrukcyjną, 2. turniej wiedzy o praludach wędrujących i zamieszkujących ziemie Polskie, 3. stworzenie map: dawnej Polski z uwzględnieniem osadnictwa plemion na jej terenie oraz Europy, na której zobrazowany zostanie zasięg przemarszu ludów, 16

17 4. wycieczki do muzeów, skansenów, dawnych grodzisk, miejsc, gdzie były prowadzone wykopaliska, 5. przeprowadzenie ankiety ulicznej, na temat wiedzy o naszych praprzodkach. Jak żyli? Życie codzienne sprawa godna uwagi. Jak wyglądało życie codzienne naszych praprzodków? Co jedli, jak się ubierali? Co można było nazwać ich rozrywką? W co wierzyli? To tylko kilka z szeregu pytań na temat ich życia. Warto zadać ich więcej, a później to wykorzystać. Proponowane formy: - SŁOWIAŃSKI JARMARK organizacja w szkole/mieście/ okolicy jarmarku słowiańskiego, którego celem będzie pokazanie życia codziennego Słowian, pieczenie podpłomyków, przebranie się w stroje z epoki, wyrabianie biżuterii i koszyków wiklinowych to tylko kilka z wielu ewentualnych punktów programu jarmarku, - PODRÓŻ W CZASIE a gdyby tak wcielić się w postaci sprzed wieków? Uwierzyć w Peruna, Swarożyca i Strzyboga..? Gra fabularna może trwać nawet kilka dni. Należy przygotować stroje, wymyślić fabułę, na której będzie się można oprzeć, imiona, pochodzenie. I do dzieła. Skąd my to wszystko wiemy? Po czym archeologowie poznają, że dane znalezisko pochodzi właśnie z tego okresu? Że należało do któregoś z plemion zamieszkujących Polskie Ziemie? Warto poznać tajniki archeologii i spróbować samemu. Proponowane formy: warsztaty archeologiczne spotkanie z archeologami na wykopaliskach i miejscach badawczych Gdzie? Co i jak? Źródła historia:

18 bractwa i organizacje: -lista najlepszych bractw Imprezy pomysły na wyprawę drużyny: Festiwal Słowian i Wikingów cykliczna impreza plenerowa w formie archeologii eksperymentalnej. Odbywa się corocznie w pierwszy weekend sierpnia na wyspie Ostrów Recławski w Wolinie. 2. Świętokrzyskie Dni Kupały, to cykl imprez regionalnych o zasięgu ogólnopolskim, których hasłem towarzyszącym jest: Powitaj Lato w Świętokrzyskim. Na przełomie czerwca i lipca na terenie całego województwa odbywają się liczne pokazy, festyny i wystawy mające na celu przybliżenie i aktywne przeżycie prastarych słowiańskich obrzędów. 3. Festiwal Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej w Lądzie nad Wartą 4. Festiwal Wczesnośredniowieczny w Chudowie - impreza przenosi do czasów, kiedy na mapie Polski gdzieniegdzie tylko majaczyły drewniane grody, a niezłomni wojowie z północy podbijali kolejne wioski. 5. Festiwal Wczesnośredniowieczny w Braniewie - impreza organizowana corocznie przez braniewską drużynę wikingów Nidhogg. Celem jej jest prezentacja szeroko rozumianej kultury wczesnośredniowiecznej Europy - począwszy od aspektu militarnego, na rzemiośle skończywszy. 6. Międzynarodowy Zjazd Wojowników Słowiańskich Grzybowo - odbywa się co roku w centrum wczesnośredniowiecznego grodziska pozostałości po grodzie książęcym państwa Polan przełomu X i XI wieku 7. coroczne topienie Marzanny to obrzęd, który odziedziczyliśmy od Słowian 8. obchody nocy świętojańskich organizowane w wielu miejscach Polski. 18

19 Zwinięty w trąbkę? Rzecz o języku polskim. Codziennie z ust każdego z nas wychodzi ogromna liczba słów. Badania dowiodły, że przeciętny Polak posługuje się tylko 2000 słów w rozmowach. Do rzadkości należy innych słów. Każdego dnia posługujemy się naszym polskim językiem, nie rozmyślając przez chwilę, kiedy mowa polska w ogóle pojawiła się na terenie naszego kraju. Powinniśmy zadać sobie szereg pytań: od jakich języków pochodzi ojczysty język każdego z nas? Jak kształtował się przez wieki i jak wyglądała jego historia? Warto wiedzieć, że 1. Prawie wszystkie języki Europy i zachodniej Azji wywodzą się ze wspólnego języka praindoeuropejskiego, którym posługiwała się pierwotna wspólnota indoeuropejska. Na skutek licznych wędrówek plemiennych i kontaktów między różnorakimi typami kultur, wspólnota praindoeuropejska uległa rozbiciu na kilka zespołów etnicznych. 2. Współczesny język polski wywodzi się z dialektów używanych w Wielkopolsce i Małopolsce, w mniejszym stopniu na Mazowszu oraz na innych obszarach. Na język polski wpływały inne języki. Najważniejszymi z nich były: łaciński, niemiecki, czeski, białoruski i ukraiński (głównie za pośrednictwem gwar kresowych), turecki, francuski, włoski, rosyjski, jidysz. Obecnie można obserwować duży wpływ języka angielskiego na język polski. 3. Język polski posiada liczne zabytki polskiej mowy, zapisane w literaturze i poezji, które do dziś możemy podziwiać i czerpać z nich wiedzę, jak wiele pokoleń przed nami. Zatem do dzieła. Krok 1 Przeprowadzenie zbiórki (zastępu lub drużyny) albo inne formy konsultacji z polonistą lub językoznawcą, uzyskanie informacji o dawnych formach obecnie używanych słów i zwrotów, o ich pochodzeniu, o cechach wyróżniających poszczególne gwary i dialekty języka polskiego; o używanych współcześnie zapożyczeniach z języka polskiego, neologizmach, o kierunkach zmian współczesnego języka polskiego oraz o najczęściej popełnianych błędach językowych; lektura poleconych przez tego specjalistę popularnych publikacji na ten temat, Krok 2 Poznanie historii i pochodzenia języka polskiego, zaobserwowanie zmian, które dokonały się w nim na przełomie wieków, odnalezienie zabytków języka polskiego oraz ciekawostek z nim związanych. Proponowane formy: 2. przeprowadzenie wywiadów ze starszymi osobami, których język na pewno różni się od naszego, po spotkaniu rozpracowanie nagrania wyszukanie słownictwa obecnie nieużywanego, a także słów, świadczących o przynależności Waszej okolicy do danej gwary 19

20 lub dialektu regionalnego, 3. język przez wieki teatralna forma przedstawienia tego samego utworu w języku polskim z różnych okresów historycznych. Krok 3 Jakiego języka używamy dziś? Warto zadać sobie to pytanie. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak wielu zapożyczeń używamy w mowie potocznej i jak skromny zazwyczaj jest nasz zasób słów. Proponowane formy: przeprowadzenie zbiórki lub konsultacji z polonistą przeprowadzenie wywiadów z cudzoziemcami mieszkającymi w Polsce na temat największych trudności z językiem, które napotkali związanych z wymową, ortografią itp. stworzenie słownika synonimów, w którym zamieszczone zostaną przydatne zamienniki zapożyczeń (np. : zebrać zamienniki słowa fajne ), które używamy w mowie codziennej i rozpropagowanie go wśród rówieśników. Krok 4 Finałem zadania będzie realizacja propozycji repertuarowej Wspólnoty Polacy nie gęsi, poświęconej kulturze języka polskiego (m. in. poprawność językowa, odkrywanie pochodzenia słów, rozpoznawanie znanych cytatów, szukanie polskich odpowiedników dla zapożyczeń i neologizmów, zmagania z odmianą nazwisk, konkurs krasomówczy). Zadanie Polacy nie gęsi (w wersji do dwustronnego wydruku) można pobrać pod adresem: 20