BADANIE STRUKTURY KRAJOWEGO PARKU SAMOCHODÓW CIĘŻAROWYCH I CIĄGNIKÓW SIODŁOWYCH WEDŁUG MAREK I WIEKU. STAN NA KONIEC 2008 ROKU

Transkrypt

1 Iwona Balke Marcin Balke Instytut Transportu Samochodowego BADANIE STRUKTURY KRAJOWEGO PARKU SAMOCHODÓW CIĘŻAROWYCH I CIĄGNIKÓW SIODŁOWYCH WEDŁUG MAREK I WIEKU. STAN NA KONIEC 2008 ROKU Prezentowane wyniki badania liczebności i struktury parku samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych, według marek i wieku stanowią kontynuację badań prowadzonych w Instytucie Transportu Samochodowego od początku lat 90-tych ubiegłego wieku. Badaniem objęto krajowy park pojazdów ciężarowych zarejestrowanych po raz pierwszy w 2008 r. oraz stan rejestracji na koniec 2008 r. Cykliczność badań daje możliwość uzyskiwania wartościowego materiału dokumentującego zachodzące procesy i obserwowane tendencje, a przez to pełnego obrazu rynku samochodowego w Polsce. INVESTIGATING STRUCTURE OF THE DOMESTIC FLEET OF TRUCKS AND SEMI-TRAILER TRACTORS ACCORDING TO THE MAKES AND AGE. STATE AT THE END OF The results of investigating numbers and structure of the trucks and semi-trailer tractors fleet, according to the makes and age represent continuation of the studies conducted at the Motor Transport Institute since the beginning of the 90-th last century. The studies covered domestic fleet of the freight carrying vehicles registered for the first time in 2008 and final figures by the end of Periodicity of the studies allows to obtain valuable material documenting processes taking place as well as tendencies observed, and thus a complete picture of the car market in Poland.

2 Transport Samochodowy Wprowadzenie Dynamiczne zmiany zachodzące w sektorze motoryzacyjnym w Polsce, szczególnie po akcesji naszego kraju do Unii Europejskiej, uzasadniają celowość badań monitorujących stan aktualny i rozwój w zakresie liczebności i wieku krajowego parku samochodowych pojazdów ciężarowych. Dostępne statystyki Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) są zawężone do ogólnych liczb pojazdów. Zakres badań Instytutu Transportu Samochodowego (ITS) jest szerszy i obejmuje liczby oraz strukturę krajowego parku samochodów ciężarowych 1 i ciągników samochodowych siodłowych 2 według marek, wieku, zakresu terytorialnego rejestracji oraz innych wybranych kryteriów, istotnych dla analizy stanu sektora motoryzacyjnego. Podstawę do badania struktury według marek i wieku, pojazdów zarejestrowanych w Polsce w 2008 r. stanowiły dane zawarte w bazie Centralnej Ewidencji Pojazdów (CEP), zakupione w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 września 2001 r. w sprawie centralnej ewidencji pojazdów (Dz. U. Nr 106 z 2001 r., poz z późniejszymi zmianami). Ogólne liczby pojazdów prezentowane w niniejszym artykule wykazują różnice w stosunku do danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny. W przypadku liczby zarejestrowanych ciągników siodłowych różnica wynosi około 10%, a w odniesieniu do samochodów ciężarowych około 1%. Celem naukowym przeprowadzonych badań było doskonalenie metody badawczej, pozwalającej na identyfikację marek i wieku pojazdów w pozyskanej bazie danych o pojazdach zarejestrowanych w Polsce w taki sposób, aby możliwe było uwzględnienie nowego kryterium oceny samochodów ciężarowych, tj. przyjętych zakresów dopuszczalnej masy całkowitej, a jednocześnie aby uzyskane wyniki charakteryzowały się wysokim stopniem dokładności. Celem praktycznym było określenie struktury samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych według marek, wieku, zakresu terytorialnego rejestracji oraz innych wybranych kryteriów, w odniesieniu do pojazdów zarejestrowanych po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. oraz ich stanu rejestracji na koniec 2008 r., a także ocena zmian, jakie zaszły w przedmiotowym zakresie w porównaniu z latami poprzednimi. Ze względu na znaczącą niejednorodność wpisów znajdujących się w bazie CEP, pozyskanie z niej danych wynikowych wymagało działań wieloetapowych. Podstawowym zadaniem w odniesieniu do przedmiotowych danych dotyczących zarejestrowanych w Polsce pojazdów, było dokładne usystematyzowanie pozyskanego zakresu informacji. Szczegółowo sprawdzone zostały poszczególne pozycje zapisów zawartych w bazie. Wszystkie rekordy zostały poddane kontroli prawidłowości ich nazewnictwa. Ujednolicony został słownik marek pojazdów oraz nastąpiła weryfikacja poprawności wpisów dotyczących okresów produkcji pojazdów. W celu weryfikacji parametrów identyfikujących pojazdy zarejestrowane w Polsce, a posiadające polskie lub europejskie świadectwo homologacji, wykorzystany został 1 2 Samochód ciężarowy, to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków. Określenie to obejmuje również samochód ciężarowo-osobowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków i osób w liczbie od 4 do 9 łącznie z kierowcą [11] Ciągnik samochodowy, to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie wyłącznie do ciągnięcia przyczepy. Określenie to obejmuje zarówno ciągnik siodłowy, jak i balastowy [11] 44

3 Badanie struktury krajowego parku samochodów ciężarowych Centralny Katalog ITS Marek i Typów Pojazdów (centralna baza polskich i europejskich świadectw homologacji typu pojazdu). Posłużył on do wypracowania listy wzorcowej marek pojazdów. Kolejnym etapem było przetworzenie danych i pozyskanie z nich materiału niezbędnego do realizacji tematu. Uporządkowana i usystematyzowana baza danych umożliwiła dokonanie obliczeń, na podstawie których przygotowano szczegółowe zestawienia dotyczące struktury parku pojazdów zarejestrowanych w Polsce według przyjętych kryteriów, a następnie przeprowadzona została ocena uzyskanych wyników. Liczby pojazdów według marek i wieku zostały określone na tyle dokładnie, na ile pozwoliła na to poprawność zapisów zawartych w pozyskanej bazie danych CEP. 1. Park ciężarowy w Polsce na tle wybranych krajów Unii Europejskiej Obserwowane w Polsce w minionych latach dynamiczne zmiany na rynku transportu samochodowego, a przede wszystkim znaczny wzrost zapotrzebowania na przewozy ładunków, znalazły odzwierciedlenie w zwiększającej się z roku na rok liczebności pojazdów ciężarowych. Według stanu na koniec 2009 r. w kraju zarejestrowanych było 2,8 mln samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych. W latach ogólna liczba samochodów ciężarowych zwiększyła się niespełna o połowę, a od 2005 r. o niemal 20%. Liczba najbardziej dynamicznie rozwijającej się grupy pojazdów, tj. ciągników siodłowych w 2009 r. zwiększyła się w stosunku do 2005 r. prawie o 60% [10]. Zestawienie Polski z innymi krajami należącymi do Unii Europejskiej, wskazuje na stosunkowo wysoką pozycję naszego kraju pod względem liczby zarejestrowanych samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych (piąte miejsce wśród dwudziestu siedmiu krajów członkowskich) (rys. 1.). 6,0 5,4 5,2 5,0 4,0 4,5 3,9 Liczba (mln) 3,0 2,9 2,5 2,0 1,0 1,4 1,3 1,0 0,7 0,0 Hiszpania Francja Włochy Wielka Brytania Polska Niemcy Portugalia Grecja Holandia Belgia Rys. 1. Liczby samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych zarejestrowanych w wybranych krajach Unii Europejskiej. Stan na koniec 2008 r. [5] Fig. 1. Numbers of trucks and semi-trailer tractors registered in the selected European Union countries. Status at the end of 2008 [5] Według stanu na koniec 2008 r., ogółem w krajach należących do Unii Europejskiej zarejestrowanych było prawie 34 mln samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych. Większą niż w Polsce liczbą taboru do przewozu ładunków charakteryzowały się: 45

4 Transport Samochodowy Hiszpania (5,4 mln), Francja (5,2 mln), Włochy (4,5 mln) i Wielka Brytania (3,9 mln) [5]. Na aktualną liczbę i strukturę wieku zarejestrowanych w Polsce samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych miały wpływ obserwowane w minionych latach liczne zakupy pojazdów, zarówno nowych, jak i zakupy samochodów używanych na rynku wtórnym innych krajów. 2. Samochody ciężarowe Okres gwałtownego ożywienia na rynku samochodów ciężarowych odnotowany w Polsce w 2007 r. (186,4 tys. pierwszych rejestracji), został przerwany za sprawą odczuwanego szczególnie od 2008 r. pogorszenia sytuacji gospodarczej, zarówno w kraju 3, jak i na świecie. Spadło zainteresowanie zakupem samochodów ciężarowych, w wyniku czego w 2008 r. liczba pierwszych rejestracji zmniejszyła się do 174,6 tys., z czego 148,9 tys. stanowiły pojazdy do 3,5 t dmc (85,3%). Według stanu na koniec 2008 r. ogółem zarejestrowanych było niemal 2,0 mln samochodów ciężarowych do 3,5 t dmc (79,0% wśród wszystkich zarejestrowanych w kraju samochodów ciężarowych) [1]. Samochody ciężarowe powyżej 3,5 do 12,0 t dmc (8,4 tys.), stanowiły 4,8% w strukturze pierwszych rejestracji. Według stanu na koniec 2008 r. ich liczba wyniosła 263,1 tys. (10,4% stanu parku). Udział pojazdów powyżej 12,0 t dmc w strukturze zarejestrowanych po raz pierwszy samochodów ciężarowych, wynosił 9,8% (17,2 tys.), a w stanie rejestracji parku ciężarowego na koniec 2008 r. udział ten wynosił 6,9% (172,9 tys.) (rys. 2). 100% 90% 0,1% 9,8% 4,8% 3,7% 6,9% 10,4% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 85,3% 79,0% Brak danych powyżej kg kg do 3500 kg 20% 10% 0% Zarejestrowane po raz pierwszy w 2008 r. Stan na koniec 2008 r. Rys. 2. Struktura samochodów ciężarowych według dopuszczalnej masy całkowitej. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r. oraz stan na koniec 2008 r. [1], [3] Fig. 2. Structure of trucks arranged according to the total permissible mass. First registrations in Poland in 2008 and final figures by the end of [1], [3] 3 Według Głównego Urzędu Statystycznego wzrost wartości PKB w 2008 r. w stosunku do 2007 r. wyniósł 0,12%, tj. znacznie mniej niż w roku 2007, kiedy odnotowano prawie 11% wzrost wartości PKB w stosunku do jego poziomu w 2006 r. 46

5 Badanie struktury krajowego parku samochodów ciężarowych 2.1. Struktura według marek i wieku samochodów ciężarowych do 3,5 t dmc Struktura według wieku samochodów ciężarowych do 3,5 t dmc, rejestrowanych po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. kształtowała się korzystnie ze względu na znaczący udział pojazdów w wieku do 2 lat w ogólnej liczbie pierwszych rejestracji (44,3%). Łączny udział w strukturze pierwszych rejestracji, samochodów ciężarowych w wieku do 5 lat, wyniósł 58,1% (tabl. 1, rys. 3). Tablica 1 Samochody ciężarowe do 3,5 t dmc według wieku. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r. oraz stan na koniec 2008 r. [1] [3] Table 1 Trucks of up to 3,5 t tpm, arranged according to the age. First registrations in Poland in 2008 and final figures by the end of [1] [3] Wiek pojazdów Samochody ciężarowe do 3,5 t dmc zarejestrowane po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. Samochody ciężarowe do 3,5 t dmc zarejestrowane w Polsce. Stan na koniec 2008 r. Liczba (szt.) Udział (%) Liczba (szt.) Udział (%) do 2 lat , ,7 3-5 lat , , lat , , lat , , lat , , lat 608 0, , lat 99 0, ,6 31 lat i więcej 52 0, ,5 Razem , ,0 100,0% 90,0% 20,9% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 58,1% 24,4% 13,3% 4,2% Zarejestrowane po raz pierwszy w ,2% 18,3% 33,6% Stan na koniec 2008 r. do 5 lat 6-10 lat lat 16 lat i wiecej Rys. 3. Struktura samochodów ciężarowych do 3,5 t dmc według wieku. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r. oraz stan na koniec 2008 r. [1] [3] Fig. 3. Structure of trucks of up to 3,5 t tpm, arranged according to the age. First registrations in Poland in 2008 and final figures by the end of 2008 [1] [3]

6 Transport Samochodowy Według stanu na koniec 2008 r. wśród zarejestrowanych w Polsce samochodów ciężarowych do 3,5 t dmc, przeważały, w liczbie 670,2 tys., pojazdy w wieku powyżej 15 lat (33,6% ogółu). Samochodów w wieku do 5 lat było w Polsce zarejestrowanych 416,1 tys. (20,9%), 6-10 letnich 542,0 tys. (27,2%). Najmniejszą liczbą (365,1 tys.) i udziałem (18,3%) w tej grupie dmc, charakteryzowały się samochody ciężarowe w wieku lat. Średni wiek samochodu ciężarowego do 3,5 t dmc zarejestrowanego po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. wynosił 5,2 lat, natomiast według stanu rejestracji na koniec 2008 r. 13,7 lat. W 2008 r. wśród samochodów ciężarowych do 3,5 t dmc, rejestrowanych po raz pierwszy w Polsce, najpopularniejsze były marki: Volkswagen, Mercedes-Benz, Fiat, Renault, Ford, Peugeot i Citroen (tabl. 2). Tablica 2 Samochody ciężarowe do 3,5 t dmc według marek. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r. [1] [3] Table 2 Trucks of up to 3,5 t tpm, arranged according to the makes. First registrations in Poland in 2008 [1] [3] Samochody ciężarowe do 3,5 t dmc Marka zarejestrowane po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. Liczba (szt.) Udział (%) VOLKSWAGEN ,5 MERCEDES-BENZ ,6 FIAT ,9 RENAULT ,6 FORD ,6 PEUGEOT ,8 CITROEN ,6 IVECO ,6 OPEL ,2 NISSAN ,3 POZOSTAŁE ,3 Razem ,0 Pojazdy dwunastu najliczniejszych marek, z niemal 90% udziałem w liczbie samochodów ciężarowych do 3,5 t dmc, rejestrowanych po raz pierwszy w 2008 r., dominowały w strukturze pierwszych rejestracji w Polsce. Najliczniej reprezentowaną marką samochodów ciężarowych zarejestrowanych w Polsce według stanu na koniec 2008 r. był FS-Lublin z 17,2% udziałem w ogólnej liczbie pojazdów. Wysoko uplasowały się pojazdy marek: Volkswagen (10,7%), Mercedes-Benz (9,3%), Ford (8,4%), a także Fiat (7,6%). Dalsze pozycje zajęły marki Renault, FSO, Citroen, Peugeot, Nysa i Opel. Pojazdy pozostałych marek samochodów ciężarowych stanowiły 19,0% (tabl. 3). 48

7 Badanie struktury krajowego parku samochodów ciężarowych Samochody ciężarowe do 3,5 t dmc według marek zarejestrowane w Polsce. Stan na koniec 2008 r. [1] [3] Trucks of up to 3,5 t tpm, arranged according to the makes, registered in Poland. Status at the end of 2008 [1] [3] Samochody ciężarowe do 3,5 t dmc zarejestrowane w Polsce. Marka Stan na koniec 2008 r. Liczba (szt.) Udział (%) FS-LUBLIN ,2 VOLKSWAGEN ,7 MERCEDES-BENZ ,3 FORD ,4 FIAT ,6 RENAULT ,7 FSO ,0 CITROEN ,9 PEUGEOT ,1 NYSA ,6 OPEL ,5 POZOSTAŁE ,0 Razem ,0 Tablica 3 Table Struktura według marek i wieku samochodów ciężarowych powyżej 3,5 do 12,0 t dmc W 2008 r. właściciele firm przewozowych inwestowali w nowe środki transportu spodziewając się, że korzystna koniunktura gospodarcza utrzyma się również w kolejnych latach. Ze względu na znaczący udział pojazdów w wieku do 2 lat w ogólnej liczbie pierwszych rejestracji, struktura wieku samochodów ciężarowych powyżej 3,5 do 12,0 t dmc, rejestrowanych po raz pierwszy w Polsce kształtowała się korzystnie. W 2008 r. pojazdy w wieku do 2 lat stanowiły 36,6% ogółu pierwszych rejestracji samochodów ciężarowych powyżej 3,5 do 12,0 t dmc. Około ¼ pierwszych rejestracji dotyczyło samochodów ciężarowych liczących 6-10 lat (tabl. 4). Średni wiek samochodu ciężarowego powyżej 3,5 do 12,0 t dmc zarejestrowanego po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. wynosił 7,3 lat, a według stanu rejestracji na koniec 2008 r. 21,2 lata. 49

8 Transport Samochodowy Tablica 4 Samochody ciężarowe powyżej 3,5 do 12,0 t dmc według wieku. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r. oraz stan na koniec 2008 r. [1] [3] Table 4 Trucks above 3,5 t to 12,0 t tpm, arranged according to the age. First registrations in Poland in 2008 and final figures by the end of 2008 [1] [3] Wiek pojazdów Samochody ciężarowe powyżej 3,5 do 12,0 t dmc zarejestrowane po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. Samochody ciężarowe powyżej 3,5 do 12,0 t dmc zarejestrowane w Polsce. Stan na koniec 2008 r. Liczba (szt.) Udział (%) Liczba (szt.) Udział (%) do 2 lat , ,0 3-5 lat 668 7, , lat , , lat , , lat , , lat 209 2, , lat 44 0, ,9 31 lat i więcej 11 0, ,2 Razem , ,0 Według stanu na koniec 2008 r. wśród zarejestrowanych w Polsce samochodów ciężarowych powyżej 3,5 do 12,0 t dmc, przeważały, w liczbie 130,6 tys., pojazdy w wieku powyżej 20 lat (49,7% ogółu). Samochodów w wieku lat było w Polsce zarejestrowanych 47,6 tys. (18,1%), letnich 41,6 tys. (15,8%). Najmniejszą liczbą (2,2 tys.) i udziałem (6,3%) w tej grupie dmc, charakteryzowały się samochody ciężarowe w wieku do 5 lat (rys. 4). 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 44,5% 25,5% 16,4% 10,5% 3,1% Zarejestrowane po raz pierwszy w ,3% 10,1% 15,8% 18,1% 49,7% Stan na koniec 2008 r. do 5 lat 6-10 lat lat lat 21 lat i więcej Rys. 4. Struktura samochodów ciężarowych powyżej 3,5 do 12,0 t dmc według wieku. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r. oraz stan na koniec 2008 r. [1] [3] Fig. 4. Structure of trucks above 3,5 t to 12,0 t tpm, arranged according to the age. First registrations in Poland in 2008 and final figures by the end of 2008 [1] [3] 50

9 Badanie struktury krajowego parku samochodów ciężarowych W 2008 r. wśród samochodów ciężarowych powyżej 3,5 do 12,0 t dmc, rejestrowanych po raz pierwszy w Polsce, najpopularniejsze były marki: Mercedes-Benz, MAN, Iveco, Renault, DAF, Volvo, Volkswagen i Mitsubishi (tabl. 5). Tablica 5 Samochody ciężarowe powyżej 3,5 do 12,0 t dmc według marek. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r. [1] [3] Table 5 Trucks above 3,5 t to 12,0 t tpm, arranged according to the makes. First registrations in Poland in 2008 [1] [3] Samochody ciężarowe powyżej 3,5 do 12,0 t dmc zarejestrowane po Marka raz pierwszy w Polsce w 2008 r. Liczba (szt.) Udział (%) MERCEDES-BENZ ,4 MAN ,1 IVECO ,7 RENAULT 620 7,4 DAF 405 4,8 VOLVO 373 4,4 VOLKSWAGEN 246 2,9 MITSUBISHI 127 1,5 POZOSTAŁE 323 3,8 Razem ,0 Pojazdy ośmiu najliczniejszych marek, z ponad 96% udziałem w liczbie samochodów ciężarowych powyżej 3,5 do 12,0 t dmc, rejestrowanych po raz pierwszy w 2008 r., dominowały w strukturze pierwszych rejestracji w Polsce. Najliczniej reprezentowaną marką samochodów ciężarowych powyżej 3,5 do 12,0 t dmc zarejestrowanych w Polsce według stanu na koniec 2008 r. był STAR z 46,4% udziałem w ogólnej liczbie pojazdów. Wysoko uplasowały się pojazdy marek: Mercedes- Benz (17,5%), MAN (6,1%), a także Robur (5,5%) i Iveco (5,2%). Dalsze pozycje zajęły marki AVIA, Renault, ZIŁ i DAF. Pojazdy pozostałych marek samochodów ciężarowych stanowiły 10,2% (tabl. 6). Według stanu rejestracji na koniec 2008 r. na 122,1 tys. samochodów ciężarowych marki Star, pojazdy w wieku 21 lat i więcej, stanowiły 68,3% (83,4 tys.). Samochody w wieku lat stanowiły 18,4% (22,4 tys.), 10,1% pojazdów było w wieku lat (12,4 tys.), a 3,2% w wieku do 10 lat (3,9 tys.). Średni wiek zarejestrowanych w Polsce samochodów ciężarowych marki Star wynosił 25,7 lat (stan na koniec 2008 r.) Jest prawdopodobne, że z uwagi na zaawansowany wiek, wiele z nich, pomimo figurowania w statystykach, nie jest już eksploatowanych. 51

10 Transport Samochodowy Tablica 6 Samochody ciężarowe powyżej 3,5 do 12,0 t dmc według marek zarejestrowane w Polsce. Stan na koniec 2008 r. [1] [3] Table 6 Trucks above 3,5 t to 12,0 t tpm, arranged according to the makes registered in Poland. Status at the end of 2008 [1] [3] Samochody ciężarowe powyżej 3,5 do 12,0 t dmc zarejestrowane Marka w Polsce. Stan na koniec 2008 r. Liczba (szt.) Udział (%) STAR ,4 MERCEDES-BENZ ,5 MAN ,1 ROBUR ,5 IVECO ,2 AVIA ,4 RENAULT ,5 ZIŁ ,7 DAF ,5 POZOSTAŁE ,2 Razem ,0 O prawdopodobnych licznych faktach pozostawania w ewidencji samochodów ciężarowych, a nie eksploatowaniu ich, może świadczyć stan rejestracji samochodów Robur. Zarejestrowane w Polsce według stanu na koniec 2008 r. Robury, liczą 17 lat i więcej. Biorąc pod uwagę średni wiek samochodów marki Robur zarejestrowanych w Polsce (23,8 lat), można przypuszczać, że podobnie jak w przypadku marki Star, wiele z pojazdów nie jest już użytkowanych, a właściciele nie dokonali ich wyrejestrowania. Średni wiek samochodu ciężarowego marki Mercedes, według stanu na koniec 2008 r. wyniósł 16,8 lat, MAN-a 9,7 lat, Iveco również 9,7 lat Struktura według marek i wieku samochodów ciężarowych powyżej 12,0 t dmc W 2008 r. pierwsze rejestracje samochodów ciężarowych powyżej 12,0 t dmc w wieku do 2 lat stanowiły 45,8% ogółu pierwszych rejestracji. Około ¼ pierwszych rejestracji dotyczyło pojazdów ciężarowych liczących 6-10 lat (tabl. 7). Według stanu na koniec 2008 r. wśród zarejestrowanych w Polsce samochodów ciężarowych powyżej 12,0 t dmc, ponad połowę, tj. 54,9% stanowiły pojazdy w wieku powyżej 15 lat (95,1 tys.). Samochodów w wieku lat było w Polsce zarejestrowanych 31,0 tys. (17,9%). Najmniejszą liczbą (21,5 tys.) i udziałem (12,5%) charakteryzowały się samochody ciężarowe powyżej 12,0 t dmc, w wieku do 5 lat (rys. 5) 52

11 Badanie struktury krajowego parku samochodów ciężarowych Tablica 7 Samochody ciężarowe powyżej 12,0 t dmc według wieku. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r.oraz stan na koniec 2008 r. [1] [3] Table 7 Trucks above 12,0 t tpm, arranged according to the age. First registrations in Poland in 2008 and final figures by the end of 2008 [1] [3] Wiek pojazdów Samochody ciężarowe powyżej 12,0 t dmc zarejestrowane po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. Samochody ciężarowe powyżej 12,0 t dmc zarejestrowane w Polsce. Stan na koniec 2008 r. Liczba (szt.) Udział (%) Liczba (szt.) Udział (%) do 2 lat , ,7 3-5 lat , , lat , , lat , , lat , , lat 182 1, , lat 49 0, ,6 31 lat i więcej 10 0, ,8 Razem , ,0 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 51,9% 25,1% 15,3% 7,7% Zarejestrowane po raz pierwszy w ,5% 14,7% 17,9% 54,9% Stan na koniec 2008 r. do 5 lat 6-10 lat lat 16 lat i więcej Rys. 5. Struktura samochodów ciężarowych powyżej 12,0 t dmc według wieku. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r. oraz stan na koniec 2008 r. [1] [3] Fig. 5. Structure of trucks above 12,0 t tpm, arranged according to the age. First registrations in Poland in 2008 and final figures by the end of 2008 [1] [3] Średni wiek samochodu ciężarowego powyżej 12,0 t dmc zarejestrowanego po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. wynosił 5,9 lat, a według stanu rejestracji na koniec 2008 r. 17,2 lata. W 2008 r. wśród przedmiotowej grupy samochodów ciężarowych, rejestrowanych po raz pierwszy w Polsce, najpopularniejsze były marki: MAN, Mercedes-Benz, Scania, Volvo, Iveco, DAF i Renault (tabl. 8). 53

12 Transport Samochodowy Samochody ciężarowe powyżej 12,0 t dmc według marek. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2008 r. [1] Trucks above 12,0 t tpm, arranged according to the makes. First registrations in Poland in 2008 [1] Tablica 8 Table 8 Samochody ciężarowe powyżej 12,0 t dmc Marka zarejestrowane po raz pierwszy w Polsce w 2008 r. Liczba (szt.) Udział (%) MAN ,3 MERCEDES-BENZ ,8 SCANIA ,0 VOLVO ,0 IVECO ,9 DAF ,5 RENAULT 948 5,5 POZOSTAŁE 520 3,0 Razem ,0 Pojazdy siedmiu marek, tj. MAN, Mercedes-Benz, Scania, Volvo, Iveco, DAF i Renault z 97% udziałem, dominowały w 2008 r. w strukturze pierwszych rejestracji w Polsce samochodów ciężarowych powyżej 12,0 t dmc. Według stanu rejestracji na koniec 2008 r. najliczniej reprezentowaną w Polsce marką samochodów ciężarowych o dmc powyżej 12,0 ton był JELCZ z udziałem w ogólnej liczbie zarejestrowanych pojazdów tej grupy 18,9%. Wysoko uplasowały się pojazdy marek: MAN (14,2%), Mercedes-Benz (12,2%), Kamaz (11,3%), Volvo (7,5%) i Scania (6,5%). Dalsze pozycje zajęły marki TATRA, DAF, Iveco i Renault (tabl. 9). Tablica 9 Samochody ciężarowe powyżej 12,0 t dmc według marek zarejestrowane w Polsce. Stan na koniec 2008 r. [1] [3] Table 9 Trucks above 12,0 t tpm, arranged according to the makes, registered in Poland. Status at the end of 2008 [1] [3] Samochody ciężarowe powyżej 12,0 t dmc zarejestrowane w Polsce. Marka Stan na koniec 2008 r. Liczba (szt.) Udział (%) JELCZ ,9 MAN ,2 MERCEDES-BENZ ,2 KAMAZ ,3 VOLVO ,5 SCANIA ,5 TATRA ,7 DAF ,8 IVECO ,7 RENAULT ,7 POZOSTAŁE ,5 Razem ,0 54

13 Badanie struktury krajowego parku samochodów ciężarowych Spośród samochodów marki Jelcz zarejestrowanych w Polsce według stanu na koniec 2008 r. (32,6 tys.), niemal ¾ stanowiły pojazdy w wieku 21 lat i więcej (24,2 tys.). Średni wiek Jelcza wyniósł 25,4 lat. Stosunkowo wysokim średnim wiekiem charakteryzowała się marka Kamaz (23,3 lat). Pojazdy w wieku 21 lat i więcej stanowiły 70,6% ogółu. W przypadku pozostałych marek, średni wiek był korzystniejszy, np. MAN 11,0 lat, Mercedes-Benz 11,5 lat, Volvo 10,5 lat. 3. Ciągniki samochodowe siodłowe Liczbę ciągników siodłowych w Polsce w ostatnich latach cechowała wysoka dynamika wzrostu. Wynikało to z korzystnej koniunktury na rynku przewozów, szczególnie w 2007 r. Natomiast rok 2008 okazał się dość trudnym dla firm transportu drogowego. Ograniczenie dynamiki międzynarodowej wymiany towarów, a przez to także popytu na usługi transportowe, skutkowało podejmowaniem przez przedsiębiorstwa różnego rodzaju działań oszczędnościowych. Spadło zainteresowanie zakupem ciągników siodłowych, zarówno nowych, jak i używanych, a przedsiębiorstwa skupiły się na redukcji kosztów lub podejmowaniu działań mających na celu ich optymalizację Pierwsze rejestracje ciągników siodłowych według wieku Liczba ciągników siodłowych zarejestrowanych po raz pierwszy w Polsce wyniosła w 2006 r. 24,2 tys., a w 2007 r. 37,5 tys. W 2008 r. nastąpił znaczny spadek liczby pierwszych rejestracji do 26 tys. (tabl. 10). Tablica 10 Ciągniki siodłowe według wieku. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2006, 2007 i 2008 r. [1] [3] Table 10 Semi-trailer tractors arranged according to the age. First registrations in Poland in 2006, 2007 and [1] [3] Ciągniki siodłowe zarejestrowane po raz pierwszy w Polsce Wiek I-XII 2006 r. I-XII 2007 r. I-XII 2008 r. Liczba Udział Liczba Udział Liczba Udział (szt.) (%) (szt.) (%) (szt.) (%) do 2 lat , , ,5 3-5 lat , , , lat , , , lat 359 1, , , lat 45 0,2 69 0,2 36 0, lat 7 0,0 20 0,1 7 0, lat 3 0,0 3 0,0 2 0,0 31 lat i więcej 1 0,0 2 0,0 0 0,0 Razem , , ,0 Dynamika wzrostu zdolności przewozowej przedsiębiorstw transportu samochodowego w Polsce, przewyższała dynamikę wzrostu zapotrzebowania na przewozy, czego powodem było przeinwestowanie wielu firm transportowych w tabor samochodowy. 55

14 Transport Samochodowy Trudności ekonomiczne potęgował fakt umacniania się złotego w 2008 r., co skutkowało zmniejszaniem się zyskowności przewozów międzynarodowych, ponieważ frachty ustalane były w walutach obcych. Także wzrost cen paliw w latach oddziaływał niekorzystnie na kondycję firm transportowych. Rezultatem był spadek sprzedaży nowych ciągników siodłowych w roku W wyniku dokonywanych przez przewoźników stosunkowo licznych zakupów nowych ciągników siodłowych, w latach 2006, 2007 i 2008 udział pojazdów w wieku do 5 lat, utrzymywał się na wysokim poziomie, około 70-76% wszystkich pierwszych rejestracji ciągników siodłowych (rys. 6). 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 74,3% 69,6% 76,6% do 5 lat 6-10 lat 11 lat i więcej 30% 20% 10% 0% 24,0% 28,2% 21,5% 1,7% 2,2% 1,9% I-XII 2006 I-XII 2007 I-XII 2008 Rys. 6. Struktura ciągników siodłowych według wieku. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2006, 2007 i 2008 r. [1] [3] Fig. 6. Structure of semi-trailer tractors arranged according to the age. First registrations in Poland in 2006, 2007 and 2008 [1] [3] W roku 2008, w porównaniu z 2007, nastąpił spadek pierwszych rejestracji ciągników siodłowych w wieku 6-10 lat. Stanowiły one w 2007 r. 28,2% ogółu, a w 2008 r. ich udział zmniejszył się do 21,5%. W efekcie wprowadzenia na krajowy rynek stosunkowo nowych ciągników siodłowych, struktura wieku tego rodzaju pojazdów w Polsce ulegała poprawie. Średni wiek statystycznego ciągnika siodłowego zarejestrowanego po raz pierwszy w Polsce w latach wynosił odpowiednio 3,8 lat, 3,6 lat, 3,5 lat, a w 2008 r. był niższy i wyniósł 2,9 lat. Dążenie firm transportowych do utrzymywania stosunkowo nowoczesnego taboru wykorzystywanego do przewozów międzynarodowych, podyktowane jest uzależnieniem opłat za użytkowanie infrastruktury drogowej od poziomu emisji zanieczyszczeń 56

15 Badanie struktury krajowego parku samochodów ciężarowych z silników samochodowych. Kategoria normy Euro 4, jaką spełnia pojazd, warunkuje wysokość opłat, jakimi jest obciążany właściciel pojazdu Pierwsze rejestracje ciągników siodłowych według marek Wśród ciągników siodłowych zarejestrowanych po raz pierwszy w Polsce w 2006, 2007 i 2008 r. dominowały pojazdy marek: MAN, DAF, Scania, Volvo i Renault (tabl. 11). Ciągniki siodłowe według marek. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2006, 2007 i 2008 r. [1] [3] Semi-trailer tractors arranged according to the makes. First registrations in Poland in 2006, 2007 and 2008 [1] [3] Tablica 11 Table 11 Ciągniki siodłowe zarejestrowane po raz pierwszy w Polsce Marka I-XII 2006 r. I-XII 2007 r. I-XII 2008 r. Liczba Udział Liczba Udział Liczba Udział (szt.) (%) (szt.) (%) (szt.) (%) MAN , , ,3 DAF , , ,0 SCANIA , , ,8 VOLVO , , ,4 RENAULT , , ,9 MERCEDES-BENZ , , ,1 IVECO 959 4, , ,3 POZOSTAŁE 32 0,1 92 0,3 41 0,2 RAZEM , , ,0 W 2006 i 2007 r. największy udział wśród zarejestrowanych po raz pierwszy ciągników siodłowych miała Scania (22,6% i 22,4%). Ciągniki Renault, DAF, Volvo i MAN charakteryzowały się udziałem na poziomie 13-19%, a Mercedes 7-8%. Największy udział w pierwszych rejestracjach w 2008 r. miały pojazdy marki MAN (25,3%). Ciągniki DAF, Scania i Volvo charakteryzowały się udziałem na poziomie 16-18%, Renault 10,9%, Mercedes 7,1%, a Iveco 4,3%. Strukturę najpopularniejszych marek ciągników siodłowych zarejestrowanych po raz pierwszy w Polsce w 2006, 2007 i 2008 r. przedstawiono na rys Normy dopuszczalnych emisji spalin w nowych samochodach sprzedawanych na terenie Unii Europejskiej: Euro IV obowiązywała od 2005 r., od 2009 r. obowiązuje norma Euro V, a od 2014 r. planowane jest wprowadzenie normy Euro VI. Pozostałe marki ciągników siodłowych rejestrowanych po raz pierwszy stanowiły maksymalnie 0,3%, i z uwagi na tak niewielki udział w ogólnej strukturze nie dokonano ich graficznego przedstawienia na rys

16 Transport Samochodowy % 90% 17,0% 13,8% 25,3% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 17,2% 22,6% 16,3% 15,3% 7,5% 4,0% 18,6% 22,4% 17,8% 13,4% 8,3% 5,4% 18,0% 17,8% 16,4% 10,9% 7,1% 4,3% I-XII 2006 I-XII 2007 I-XII 2008 MAN DAF SCANIA VOLVO RENAULT MERCEDES-BENZ IVECO Rys. 7. Struktura ciągników siodłowych według marek. Pierwsze rejestracje w Polsce w 2006, 2007 i 2008 r. [1] [3] Fig. 7. Structure of semi-trailer tractors arranged according to the makes. First registrations in Poland in 2006, 2007 and 2008 [1] [3] Park ciągników siodłowych rejestrowanych po raz pierwszy był niemal w 100% zdominowany przez siedem wymienionych marek. W 2006 r. zarejestrowano jedynie 32 ciągniki siodłowe marki innej niż czołowa siódemka. W 2007 r. w całym kraju zarejestrowano 92 takie pojazdy, a w 2008 r. 41 szt Park ciągników siodłowych według wieku Według stanu na koniec 2006 r. w Polsce zarejestrowanych było niemal 168 tys. ciągników siodłowych. W 2007 r. liczba ta uległa zwiększeniu do ponad 202 tys. (o prawie 21%). W roku 2008, w stosunku do roku poprzedniego, przybyło około 19 tys. tego rodzaju pojazdów. Na koniec roku zarejestrowanych było w Polsce ponad 221 tys. ciągników siodłowych, co stanowiło wzrost o niewiele ponad 9% w stosunku do roku 2007 (tabl. 12, rys. 8). 58

17 Badanie struktury krajowego parku samochodów ciężarowych Ciągniki siodłowe zarejestrowane w Polsce według wieku. Stan na koniec 2006, 2007 i 2008 [1] [3] Semi-trailer tractors registered in Poland, arranged according to the age. Status at the end of 2006, 2007 and 2008 [1] [3] Tablica 12 Table 12 Ciągniki siodłowe zarejestrowane w Polsce Wiek Stan na r. Stan na r. Stan na r. Liczba Udział Liczba Udział Liczba Udział (szt.) (%) (szt.) (%) (szt.) (%) do 2 lat , , ,7 3-5 lat , , , lat , , , lat , , , lat , , , lat , , ,8 26 lat i więcej , , ,7 wiek nieznany 85 0, Razem , , ,0 100% 90% 25,9% 29,3% 29,6% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 32,3% 18,1% 12,6% 4,6% 6,5% 31,6% 15,6% 12,6% 4,2% 6,7% 29,9% 16,9% 12,2% 4,7% 6,7% do 5 lat 6-10 lat lat lat lat 26 lat i więcej Rys. 8. Struktura ciągników siodłowych zarejestrowanych w Polsce według wieku. Stan na koniec 2006, 2007 i 2008 r. [1] [3] Fig. 8. Structure of semi-trailer tractors registered in Poland, arranged according to the age. Status at the end of 2006, 2007 and 2008 [1] [3] W ogólnej liczbie ciągników siodłowych zarejestrowanych w Polsce według stanu na koniec 2006, 2007 i 2008 r. dominowały pojazdy w wieku 6-10 lat (30-32%). Obserwuje się tendencję poprawy struktury wiekowej ciągników siodłowych. Na koniec 2006 r. ciągniki siodłowe w grupie wieku do 5 lat stanowiły 25,9%. W 2007 r. ich udział uległ zwiększeniu do 29,3%, a w kolejnym 2008 r. zwiększył się do 29,6%. Porównanie udziału pojazdów w wieku do 10 lat wskazuje, że badane lata 59

18 Transport Samochodowy charakteryzowały się dość stabilnym ich odsetkiem, wynoszącym około 60%. Według stanu na koniec 2005 r. średni wiek statystycznego ciągnika siodłowego zarejestrowanego w Polsce ukształtował się na poziomie 11 lat. W kolejnych latach wynosił on 10,7 lat, 10,4 lat, a na koniec 2008 r. 10,6 lat. Korzystna zmiana średniego wieku ciągnika siodłowego zarejestrowanego w Polsce była spowodowana wzrostem udziału w pierwszych rejestracjach, pojazdów wieku do 5 lat (74,3% w 2006 r., 76,6% w 2008 r.), a także utrzymywaniem się na niskim poziomie (ok. 2%) pierwszych rejestracji pojazdów 11-letnich i starszych Park ciągników siodłowych według marek Pojazdy ośmiu najpopularniejszych marek dominowały swoim ponad 90% udziałem w strukturze ciągników siodłowych w Polsce. Najpopularniejsze w latach marki ciągników siodłowych w Polsce, to Scania (17-18%), Volvo (16-17%) i Renault (15-16%). Ciągniki siodłowe marki DAF stanowiły 10-12%, MAN 11-12%, a Mercedes- Benz ok. 8% (tabl. 13). Ciągniki siodłowe zarejestrowane w Polsce według marek. Stan na koniec 2006, 2007 i 2008 r. [1] [3] Semi-trailer tractors registered in Poland, arranged according to the makes. Status at the end of 2006, 2007 and 2008 [1] [3] Tablica 13 Table13 Ciągniki siodłowe zarejestrowane w Polsce Marka Stan na r. Stan na r. Stan na r. Liczba Udział Liczba Udział Liczba Udział (szt.) (%) (szt.) (%) (szt.) (%) SCANIA , , ,4 VOLVO , , ,8 RENAULT , , ,1 DAF , , ,6 MAN , , ,1 MERCEDES-BENZ , , ,3 IVECO , , ,2 JELCZ , , ,5 POZOSTAŁE , , ,0 RAZEM , , ,0 Struktura zarejestrowanych w Polsce ciągników siodłowych z uwzględnieniem najpopularniejszych marek według stanu na koniec 2006, 2007 i 2008 r. została zilustrowana na rys

19 Badanie struktury krajowego parku samochodów ciężarowych 100% 90% 17,5% 18,1% 18,4% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 16,0% 15,8% 10,5% 11,5% 8,4% 5,4% 5,9% 9,0% 16,4% 15,4% 11,7% 11,9% 8,4% 5,3% 5,0% 7,8% 16,8% 15,1% 12,6% 12,1% 8,3% 5,2% 4,5% 7,0% SCANIA VOLVO RENAULT DAF MAN MERCEDES-BENZ IVECO JELCZ POZOSTAŁE Rys. 9. Struktura ciągników siodłowych zarejestrowanych w Polsce według marek. Stan na koniec 2006, 2007 i 2008 r. [1] [3] Fig. 9. Structure of semi-trailer tractors registered in Poland, arranged according to the makes. Status at the end of 2006, 2007 and 2008 [1] [3] Podsumowanie Celowość monitorowania struktury markowo-wiekowej polskiego parku pojazdów ciężarowych wynika z dynamiki zachodzących zmian. Przedmiotowe dane powinny być gromadzone w sposób systematyczny. Cykliczność badań daje możliwość pozyskiwania wartościowego materiału dokumentującego zachodzące procesy i obserwowane tendencje, a przez to umożliwia pozyskanie pełnego obrazu rynku samochodowego w Polsce. Takie informacje mogą być przyczynkiem do analizy sytuacji w przedmiotowym zakresie, jak również stanowią podstawę do prognozowania zmian struktury krajowego parku samochodowego. Wyniki badania struktury parku samochodowego w Polsce są wykorzystywane w pracach Zakładu Badań Ekonomicznych Instytutu Transportu Samochodowego obejmujących zagadnienia rozwoju ilościowego i jakościowego krajowego parku samochodowego, a także dotyczących przewidywanego zapotrzebowania na nośniki energii w transporcie samochodowym, czy też prognoz emisji substancji zanieczyszczających z silników spalinowych. Efekty badań są wykorzystywane w ekspertyzach wykonywanych przez ITS na potrzeby m. in. Ministerstwa Infrastruktury i Ministerstwa Finansów. Dane wynikowe są przydatne również do prac badawczych związanych z recyklingiem pojazdów, realizowanych przez Pracownię Recyklingu w Centrum Badań Materiałowych i Mechatroniki ITS, a także dla innych komórek organizacyjnych Instytutu Transportu Samochodowego, m.in.: dla Zakładu Procesów Diagnostyczno Obsługowych, czy Centrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. 61

20 Transport Samochodowy Dane dotyczące struktury parku samochodowego według marek, modeli i wieku są przydatne dla Ministerstwa Infrastruktury i Ministerstwa Finansów m.in. do prowadzenia polityki w zakresie ustalania opłat (kosztów zewnętrznych) w odniesieniu do transportu samochodowego w Polsce (opłaty drogowe za korzystanie z infrastruktury drogowej, opłaty środowiskowe, podatek od środków transportu). Zakres badań struktury parku samochodowego w Polsce ściśle wiąże się z koncepcją utworzenia przy Instytucie Transportu Samochodowego, Centrum Monitoringu Transportu Samochodowego, realizującego zadania, m.in. dla potrzeb Ministerstwa Infrastruktury. LITERATURA [1] Balke I., Waśkiewicz J., Balke M., Badanie struktury parku samochodowego w Polsce z uwzględnieniem marek i wieku wybranych rodzajów pojazdów według stanu na koniec 2008 roku, Praca ITS 6904/ZBE, Warszawa [2] Balke I., Waśkiewicz J., Balke M., Badanie struktury parku samochodowego w 2007 r. i analiza zmian w strukturze marek i wieku samochodów zarejestrowanych w Polsce w latach , Praca ITS 6803/ZBE, Warszawa [3] Centralna Ewidencja Pojazdów, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. [4] Centralny Katalog ITS Marek i Typów Pojazdów. [5] EU Energy and transport in figures, Statistical Pocketbook 2010, European Commission [6] [7] [8] [9] Obwieszczenie Ministra Transportu z dnia 6 lipca 2007 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowych czynności organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu oraz wzorów dokumentów w tych sprawach, Dz. U. Nr 137 z 2007 r., poz [10] Transport Wyniki Działalności (za lata ), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. [11] Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, Dz. U. Nr 108 z 2005 r., poz. 908, z późniejszymi zmianami. 62