ZASADY I KRYTERIA WYZNACZANIA OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM

Transkrypt

1

2

3

4 ZARZĄD WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO ZASADY I KRYTERIA WYZNACZANIA OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM DOKUMENT WDROŻENIOWY ZAKTUALIZOWANEJ STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO DO 2020 ROKU OPRACOWANY PRZEZ WIELKOPOLSKIE BIURO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO W POZNANIU PRZY WSPÓŁPRACY DEPARTAMENTU POLITYKI REGIONALNEJ URZĘDU MARSZAŁKOWSKIEGO WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO POZNAŃ 2013 r.

5 OPRACOWANIE WSPÓŁPRACA Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu al. Niepodległości Poznań Departament Polityki Regionalnej Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego ul. Szyperska Poznań DYREKTOR Marek Bryl DYREKTOR Grzegorz Potrzebowski KIEROWNIK PRACOWNI PLANU WOJEWÓDZTWA Stefan Dutkowiak GŁÓWNY PROJEKTANT Adam Derc ODDZIAŁ ANALIZ REGIONALNYCH Krzysztof Borkowicz Iwona Borkowska dr Mieczysław Borówka Jacek Kasprzyk Michał Rejewski ZESPÓŁ PROJEKTOWY Ewa Arabas - Piotrowska Konrad Borowski Justyna Choroszko Małgorzata Czerniak Agata Jakubowicz Malwina Jankowiak Elżbieta Kozłowska Mateusz Krygier Paweł Krysztafkiewicz Tomasz Kuźniar Jowita Maćkowiak (z-ca głównego projektanta) Agnieszka Podgórska Bogdan Reiter Patryk Stojanowicz Dominika Szymczyk-Stefańska Wojciech Zabawa PROJEKT OKŁADKI Ewa Prejs

6 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP 5 2. SYSTEMATYKA OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH WEDŁUG KONCEPCJI PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU OBSZARY FUNKCJONALNE W ZAKTUALIZOWANEJ STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO DO 2020 ROKU 4. DELIMITACJA OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH MIEJSKIE OBSZARY FUNKCJONALNE I. Miejski obszar funkcjonalny ośrodka wojewódzkiego Poznański Obszar Metropolitalny II. III. Miejski obszar funkcjonalny ośrodków regionalnych Aglomeracja Kalisko Ostrowska Miejskie obszary funkcjonalne ośrodków subregionalnych Konin Leszno Piła Gniezno IV. Miejskie obszary funkcjonalne ośrodków lokalnych 26 WIEJSKIE OBSZARY FUNKCJONALNE V. Wiejskie obszary funkcjonalne uczestniczące w procesach rozwojowych 28 VI. Wiejskie obszary funkcjonalne wymagające wsparcia procesów rozwojowych 31 OBSZARY FUNKCJONALNE SZCZEGÓLNEGO ZJAWISKA W SKALI MAKROEKONOMICZNEJ VII. Obszary ochrony gleb dla celów produkcji rolnej 33 VIII. Tereny zamknięte 36 IX. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi 39 OBSZARY KSZTAŁTOWANIA POTENCJAŁU ROZWOJOWEGO X. Obszary cenne przyrodniczo 42 XI. Obszary ochrony krajobrazów kulturowych 46 XII. Obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych 49 XIII. Obszary strategicznych złóż kopalin 51 OBSZARY FUNKCJONALNE WYMAGAJĄCE ROZWOJU NOWYCH FUNKCJI PRZY UŻYCIU INSTRUMENTÓW WŁAŚCIWYCH POLITYCE REGIONALNEJ XIV. Obszary o najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwojowych XV. Miasta i inne obszary tracące dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze 58 XVI. Obszary o najniższej dostępności do usług warunkujących możliwości rozwojowe XVII. Obszary o najniższej dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich BIBLIOGRAFIA

7 1. WSTĘP Zasady i kryteria wyznaczania obszarów funkcjonalnych w województwie wielkopolskim to opracowanie o charakterze analitycznym. Za pomocą zestawu wskaźników i kryteriów o charakterze statystycznym, funkcjonalnym lub geograficznym zostały wyznaczone granice obszarów funkcjonalnych na terenie województwa wielkopolskiego. Dokument ten jest też wdrożeniem ustaleń Zaktualizowanej strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do roku Zapisana w niej zasada terytorializacji celów szczegółowych, do czasu aktualizacji Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, zostaje wprowadzona do systemu narzędzi prowadzenia polityki rozwoju regionu poprzez poniższe zasady i kryteria. Pojęcie obszaru funkcjonalnego, jako elementu polityki regionalnej, wprowadziła Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Jednym z procesów, jakim podlegają polityki publiczne na świecie, a szczególnie w Europie jest przechodzenie od podejścia sektorowego do zintegrowanego podejścia terytorialnego (integrated territorial approach). Charakteryzuje się ono ukierunkowaniem na wykorzystanie endogenicznych potencjałów terytoriów określonych funkcjonalnie, integracją działań publicznych w wymiarze przestrzennym oraz wielopoziomowym systemem zarządzania 1. Jest to nowa forma określająca ścisłą relację między dokumentami strategicznymi i planistycznymi. Terytorializacja celów Strategii rozwoju województwa określona została jako jedno z podstawowych przesłanek dla jej aktualizacji. Ta sytuacja wymusza bardziej sparametryzowany charakter strategii rozwoju województwa wielkopolskiego. W odróżnieniu od dokumentu przyjętego w 2005 roku, Zaktualizowana strategia musi identyfikować obszary problemowe i definiować obszary wsparcia, których zasięg powinny określać dokumenty wdrożeniowe, a docelowo Plan zagospodarowania przestrzennego województwa 2. Obszary funkcjonalne charakteryzują się zwartym układem przestrzennym, choć w kilku przypadkach, ze względu na badane zjawiska, uzyskany obraz delimitacji jest rozproszony. Granice obszaru funkcjonalnego powinny odpowiadać systemowi powiązań funkcjonalnych. W przypadku obszarów funkcjonalnych dotyczących osadnictwa ta cecha jest konstytuująca. Jednak obszary funkcjonalne wymagające rozwoju nowych funkcji przy użyciu instrumentów właściwych polityce regionalnej nie zawsze odwzorowują relacje i powiązania lokalne. W tym przypadku zastąpiono je współwystępowaniem cech i zjawisk o podobnym natężeniu, jednolitością cech geograficznych, potencjałów lub problemów. Cechą wiążącą wszystkie obszary funkcjonalne jest spójność celów rozwoju. Mozaika wielokrotnie nakładających się obszarów funkcjonalnych w poszczególnych częściach regionu pozwala na dokładne i skuteczne adresowanie odpowiednich działań i narzędzi finansowych dla wsparcia rozwoju Wielkopolski. Zaprezentowana delimitacja obszarów funkcjonalnych ma zatem znaczenie podwójne. Z jednej strony jest uszczegółowieniem i terytorializacją celów określonych w Strategii. Zapewni 1 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, dokument przyjęty przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 roku. 2 Zaktualizowana Strategia Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Załącznik do Uchwały Nr XXIX/559/12, Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku

8 to możliwość ich zróżnicowania przestrzennego i nadania priorytetów. Z drugiej strony stanie się jedną z podstaw dla rozpoczęcia prac nad przygotowaniem aktualizacji Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego. Jego nowa forma i zakres powinny być dostosowane zarówno do Zaktualizowanej strategii, jak i zróżnicowania wewnętrznego Wielkopolski. Delimitacja obszarów funkcjonalnych jest też nowym sposobem wdrażania pozaplanistycznych narzędzi wspierania rozwoju województwa, precyzyjnie dostosowanych do lokalnych cech i potencjałów rozwojowych. Zgodnie z zapisami Zaktualizowanej strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku dokument poniższy ma charakter wdrożeniowy. Oznacza to, że do czasu przyjęcia aktualizacji Planu zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, którego ustalenia będą wprowadzały poszczególne kategorie obszarów funkcjonalnych, niniejszy dokument stanowić będzie wsparcie dla decyzji Samorządu Województwa Wielkopolskiego. Wskazania przestrzenne zawarte w dokumencie nie mają charakteru wykluczającego miast i gmin z udziału w realizacji zapisów Strategii. Określa to rolę poniższego dokumentu jako opracowania pomocniczego, z którego można czerpać przesłanki dla terytorializacji działań Samorządu Województwa. Wskazane w nim obszary funkcjonalne mogą się stać elementem dodatkowego kryterium, które z założenia nie może stanowić podstawy do wykluczania obszarów położonych poza wskazanymi obszarami funkcjonalnymi, z ubiegania się o finansowe i poza finansowe elementy polityki rozwoju regionu. Jednym z podstawowych założeń poniższego dokumentu jest wprowadzenie zasady aktualizacji i monitorowania zmian w rozwoju regionu. Pozwala ona na precyzyjne dopasowanie granic obszarów funkcjonalnych do rzeczywistych problemów lub procesów je konstytuujących oraz na szybką reakcję na zmieniające się zewnętrzne uwarunkowania rozwoju. Zmiany w otoczeniu prawnym zagadnienia obszarów funkcjonalnych lub przygotowanie przepisów wykonawczych do obowiązujących ustaw spowodować może nie tylko potrzebę aktualizacji wyznaczonych granic obszarów funkcjonalnych, ale w bardziej złożonych sytuacjach weryfikację założeń służących ich delimitacji (np. założenia ciągłości przestrzennej lub łączenia różnych typów obszarów funkcjonalnych). Zastosowana metoda delimitacji obszarów funkcjonalnych w Wielkopolsce oraz wykorzystywane narzędzia do jej przeprowadzenia umożliwiają szybką i bezproblemową nowelizację dokumentu. Poniższe opracowanie sporządzone zostało w oparciu o dostępne dane źródłowe dla możliwie najdłuższego okresu porównawczego. Dla zachowania adekwatności i rzetelności opracowania zaleca się jego okresową weryfikację (co najmniej raz w roku). Takie działanie, szczególnie w zakresie tych typów obszarów funkcjonalnych, które dotyczą wspierania rozwoju społeczno - gospodarczego, pozwoli na stałą aktualizację stanu diagnozowanych problemów oraz ewentualnych zmian ich trendów. Delimitacja obszarów funkcjonalnych przeprowadzona została w oparciu o granice administracyjne miast i gmin. Takie założenie pozwala, z jednej strony, na wykorzystanie aktualnych informacji statystycznych, przypisanych dla terenu całej gminy, z drugiej strony powoduje, że niezależnie od rzeczywistego zasięgu zjawisk przestrzennych, obszarem funkcjonalnym objęta zostaje w całości jednostka samorządu terytorialnego, na terenie której stwierdzono występowanie odpowiednich cech

9 Własnością szczególną podziału administracyjnego województwa wielkopolskiego jest występowanie 11 podwójnych jednostek samorządu lokalnego (JST) (np. gmina miejska Kościan i gmina wiejska Kościan), gdzie teren miasta i teren wiejski je otaczający są odrębnymi podmiotami prawnymi. Ta sytuacja powoduje, że agregacja danych statystycznych dla kryteriów wykorzystanych w analizie, może powodować zbytnie uogólnienie i, paradoksalnie, pozbawiać gminy uczestnictwa w obszarach funkcjonalnych. Przypadek ten dotyczy następujących jednostek terytorialnych: Chodzieży, Czarnkowa, Gniezna, Kościana, Koła, Obrzycka, Ostrowa Wielkopolskiego, Słupcy, Turka, Wągrowca i Złotowa. Dla zachowania spójności przestrzennej wyznaczonych obszarów oraz dla zapewnienia ciągłości i adekwatności polityki regionu, przyjęto założenie, że uczestnictwo jednego z podwójnych JST automatycznie włącza drugą. Powyższe założenie zostało zastosowane do następujących obszarów funkcjonalnych: obszary ochrony gleb dla produkcji rolnej, obszary ochrony krajobrazów kulturowych, obszary o najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwoju, obszary tracące dotychczasowe funkcje społeczno gospodarcze, obszary o najniższej dostępności do usług. Ze względu na złożony charakter narzędzi polityki rozwoju regionu oraz zróżnicowanie podmiotów, do których może być kierowana interwencja Samorządu Województwa Wielkopolskiego, dopuszcza się możliwość włączania bądź wyłączania gmin miejskich oraz terenów miast gmin miejsko-wiejskich, o ile wynika to z potrzeb realizacji odpowiednich programów. 2. Systematyka obszarów funkcjonalnych według Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju KPZK 2030 wprowadzając pojęcie obszaru funkcjonalnego, bazuje na definicji obszaru problemowego, zawartej w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 3. Zgodnie z ustawą obszar problemowy to obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub występowania konfliktów przestrzennych, wskazywany w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lub określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Wobec nowych wyzwań dla polityki regionalnej oraz ze względu na konieczność stosowania bardziej precyzyjnych metod oddziaływania na zjawiska i trendy wewnątrzregionalne, KPZK 2030 rozbudowuje tą definicję i przekształca ją w zwarty układ przestrzenny składający się z funkcjonalnie powiązanych terenów, charakteryzujących się wspólnymi uwarunkowaniami i przewidywanymi, jednolitymi celami rozwoju. Dla takiej definicji KPZK 2030 ustala systematykę obszarów funkcjonalnych i określa ich podstawowe cechy. Pierwszą grupą są obszary funkcjonalne związane z zagadnieniami i problemami sieci osadniczej. Obok obowiązkowych dla poziomu planowania wojewódzkiego miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich (w tym obszarów metropolitalnych), KPZK 2030 wskazuje 3 ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647, poz. 951 i poz oraz z 2013 r. poz. 21 i poz. 405) - 7 -

10 inne obszary, które ze względu na lokalne potrzeby i uwarunkowania można wyznaczać na poziomie regionów. Są to obszary funkcjonalne ośrodków regionalnych, ośrodków subregionalnych, ośrodków lokalnych oraz dwa typy obszarów funkcjonalnych skupiających dwie odrębne kategorie terenów wiejskich uczestniczących w procesach rozwojowych oraz wymagających wsparcia procesów rozwojowych. Z powyższych jedynie obszary funkcjonalne terenów wiejskich wymagających wsparcia procesów rozwojowych są obowiązkowo wyznaczane przez strategię województwa i plan zagospodarowania przestrzennego województwa. Kolejną kategorią obszarów funkcjonalnych są obszary szczególnego zjawiska w skali makroekonomicznej. Dla terenu Wielkopolski należą do nich: obszary ochrony gleb dla celów produkcji rolnej, tereny zamknięte oraz obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi. Ta grupa obszarów wyznaczana jest w oparciu o występowanie specyficznych zjawisk w przestrzeni i stanowi grupę ściśle związaną z ustaleniami Planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Trzecia grupa to obszary kształtowania potencjału rozwojowego. Zaliczono do niej obszary: cenne przyrodniczo, ochrony krajobrazów kulturowych, ochrony i kształtowania zasobów wodnych oraz strategicznych złóż kopalin. Są to obszary, których charakter wymaga stosowania specjalnych polityk przestrzennych, ograniczających swobodny rozwój przestrzenny i wzmacniających elementy endogeniczne, które decydują o wyjątkowości tych miejsc. Ostatnią grupą obszarów funkcjonalnych są obszary wymagające rozwoju nowych funkcji przy użyciu instrumentów właściwych polityce regionalnej. To grupa obszarów o charakterze diagnostycznym, dla których działania określa przede wszystkim strategia rozwoju, a plan zagospodarowania przestrzennego stanowi wskazania najważniejszych działań. W tej grupie znalazły się obszary o najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwojowych, miasta i inne obszary tracące dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, obszary o najniższej dostępności do usług warunkujących możliwości rozwojowe oraz obszary o najniższej dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich. 3. Obszary funkcjonalne w Zaktualizowanej strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku Potrzeba przestrzennego adresowania celów strategii była jedną z głównych przesłanek aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku. Wynika to zarówno z obowiązku prawnego, jak i z nowych standardów planowania, zarówno na poziomie krajowym, jak i wspólnotowym. Wybrane cele strategiczne powiązane są z koniecznością wyznaczania obszarów funkcjonalnych w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa. Ta relacja dwóch podstawowych dokumentów o charakterze planistycznym w regionie wzmacnia bezpośrednie powiązanie decyzji strategicznych i przestrzennych. Ścisłe przeniesienie celów Strategii na przestrzeń wymaga wielodyscyplinarnego zespołu specjalistów, który wypracowując podejście terytorialne Strategii, określa też ramy dla rozwoju przestrzennego Wielkopolski

11 Terytorialne cele Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku Cel strategiczny 1. Poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej regionu Cele operacyjne Typy obszarów funkcjonalnych w Wielkopolsce (wg KPZK 2030) 1.1. Zwiększenie spójności sieci drogowej Obszary o najniższej dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich Cel strategiczny 2. Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami Cel strategiczny 4. Zwiększanie konkurencyjności metropolii poznańskiej i innych ośrodków wzrostu w województwie 2.1. Wsparcie ochrony przyrody 2.2. Ochrona krajobrazu 2.8. Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpieczeństwa powodziowego 2.9. Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa 4.1. Rozwój metropolii poznańskiej 4.2. Wzmocnienie biegunów wzrostu w subregionach Obszary cenne przyrodniczo Obszary ochrony krajobrazów kulturowych Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w skali dorzeczy Obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych Obszary ochrony gleb dla celów produkcji rolnej Ośrodki wojewódzkie, w tym metropolitalne (obszary metropolitalne) Ośrodki regionalne Ośrodki subregionalne Cel strategiczny 5. Zwiększenie spójności województwa Cel strategiczny 6. Wzmocnienie potencjału gospodarczego regionu 5.1. Wsparcie ośrodków lokalnych 5.2. Rozwój obszarów wiejskich 5.3. Aktywizacja obszarów o najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwojowych 5.4. Wsparcie terenów wymagających restrukturyzacji, odnowy i rewitalizacji 5.5. Zwiększenie dostępności do podstawowych usług publicznych 5.6. Wsparcie terenów o wyjątkowych walorach środowiska kulturowego Poprawa warunków dla rozwoju rolnictwa i przetwórstwa rolnego Obszary wiejskie uczestniczce w procesach rozwojowych Obszary wiejskie wymagające wsparcia procesów rozwojowych Obszary o najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwojowych Obszary wymagające restrukturyzacji i rewitalizacji Miasta i inne obszary tracące dotychczasowe funkcje społecznogospodarcze Obszary o najniższej dostępności do usług warunkujących możliwości rozwojowe Obszary ochrony krajobrazów kulturowych Wiejskie obszary funkcjonalne źródło: Zaktualizowana strategia województwa wielkopolskiego do 2020 roku, Załącznik do Uchwały NR XXIX/559/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku Tak zdefiniowane cele Strategii i ich powiązanie z Planem zagospodarowania przestrzennego województwa (lub dokumentami wdrożeniowymi) jest warunkiem niezbędnym dla zapewnienia procesu terytorializacji zapisów Strategii. Pozwala to bowiem na wskazanie tych stref lub obszarów w Wielkopolsce, które ze względu na przyjęte kryteria delimitacji, stanowią obszary o wyższym priorytecie dla podejmowania działań

12 4. Delimitacja obszarów funkcjonalnych MIEJSKIE OBSZARY FUNKCJONALNE Miejskie obszary funkcjonalne to układy osadnicze ciągłe przestrzennie, złożone z odrębnych administracyjnie jednostek. Obejmują zwarte obszary miast oraz powiązanych z nimi funkcjonalnie stref zurbanizowanych. Administracyjnie obszary te mogą obejmować zarówno gminy miejskie, wiejskie, jak i miejsko-wiejskie. Miejskie obszary funkcjonalne można podzielić na cztery podtypy: ośrodków wojewódzkich, w tym metropolitalnych, regionalnych, subregionalnych i lokalnych. Ta typologia odnosi się do funkcji ośrodków miejskich w systemie osadniczym kraju i została oparta głównie o ich wielkość 4. I. MIEJSKI OBSZAR FUNKCJONALNY OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO P O Z N A Ń S K I O B S Z A R M E T R O P O L I T A L N Y Poznań ze względu na pełnioną rolę w systemie osadniczym kraju oraz znaczenie społecznogospodarcze w procesach rozwojowych zyskał status ośrodka metropolitalnego. Poznań jest głównym elementem struktury przestrzennej Wielkopolski, a wraz z powiązanym z nim funkcjonalnie otoczeniem tworzy Poznański Obszar Metropolitalny. Skupia on największą cześć potencjału rozwojowego województwa i stanowi potencjał konkurencyjny regionu. Rozwój tego obszaru wymaga specjalnych instrumentów wzmacniających komplementarność wzajemnych relacji i powiązań funkcjonalnych, jednocześnie wspomagających przepływy potencjałów rozwojowych pomiędzy stolicą regionu, a najważniejszymi ośrodkami subregionalnymi i obszarem całego województwa 5. Zgodnie z ustaleniami KPZK delimitacja obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich (w tym obszarów metropolitalnych) powinna zostać przeprowadzona na poziomie wojewódzkim (w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa) przy zastosowaniu jednolitych kryteriów wypracowanych wspólnie przez stronę rządową i samorządową przy udziale partnerów społecznych i gospodarczych 6. Ponieważ dotąd nie ustalono, w drodze rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego, jednolitych kryteriów delimitacji, Samorząd Województwa Wielkopolskiego opiera swoje decyzje o wykonaną w 2006 roku delimitację Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego. Delimitacja Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego, przeprowadzona została w oparciu o założenia, które uznano za niezbędne z punktu widzenia planowania przestrzennego. Wyznaczając granice obszaru metropolitalnego założono, że: podstawową jednostkę terytorialną poddaną analizie była gmina, będącą najmniejszą jednostką statystyczną NTS 5, analizie poddane zostały wszystkie gminy z powiatu poznańskiego oraz wszystkie gminy z 10 powiatów otaczających go, w sumie 76 gmin. Założono, na podstawie wcześniejszych 4 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, dokument przyjęty przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 roku. 5 Zaktualizowana Strategia Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Załącznik do Uchwały Nr XXIX/559/12, Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku 6 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, dokument przyjęty przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 roku

13 badań i opracowań, że obszar metropolitalny będzie się zawierał wewnątrz badanego obszaru 11 powiatów, a tym samym będzie możliwa pełna delimitacja typu ex post, granice obszaru metropolitalnego muszą być ciągłe i oparte o granice gmin. W celu zdelimitowania obszaru spójnego terytorialnie przyjęto cztery zasady metodologiczne: bezpośredniego sąsiedztwa, ciągłości, zwartości i rozłączności. Był to warunek niezbędny dla ustalenia obszaru, który ze względu na specyficzne uwarunkowania prawne i metodologiczne, musi spełniać cechy obszaru objętego planem zagospodarowania przestrzennego. Dla tak określonych warunków procedury delimitacyjnej przyjęto trzy podstawowe grupy kryteriów statystycznych i funkcjonalnych: społeczno gospodarcze, dostępności komunikacyjnej i środowiska przyrodniczego. W sferze społecznej i gospodarczej przebadano: potencjał demograficzny oraz zachodzące procesy demograficzne, rynek pracy, poziom życia mieszkańców, aktywność gospodarczą gmin z uwzględnieniem kapitału zagranicznego, poziom obsługi biznesu oraz przekształcenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Dostępność komunikacyjną wyrażono izochroną dojazdu do centrum metropolii: 30` środkami komunikacji zbiorowej, 60 minut dojazdu środkami komunikacji indywidualnej i odniesiono względem odległości 10, 30 i 50 km od centrum metropolii. W przypadku kryterium środowiska przyrodniczego wykonano badanie przebiegu granic przyrodniczych struktur przestrzennych na podstawie układu zlewniowego, systemu przyrodniczego oraz fitokompleksów krajobrazowych oraz dokonano waloryzacji środowiskowej. Ze względu na zastosowanie mierników funkcjonalnych oraz subiektywną ocenę ich znaczenia dla obszaru metropolitalnego przyjęto, że sfera środowiska przyrodniczego stanowić będzie element uzupełniający procedury delimitacji. Badanie środowiska przyrodniczego miało na celu wskazanie terenów korzystnych dla rozwoju obszaru metropolitalnego przy zachowaniu ciągłości i jakości środowiska przyrodniczego. Przeprowadzone badanie dla obszaru analiz, zarówno w ujęciu statycznym i dynamicznym, potwierdza istniejące trendy aktywnego rozwoju większości gmin podpoznańskich. Szczególnie widoczne jest to w przeanalizowanych sferach społecznej i gospodarczej. Zmiany w sferze społecznej w pierwszej kolejności informują o zachodzących procesach metropolizacji obszaru. Analiza migracji stałych wskazuje na występowanie silnego zjawiska suburbanizacji. Potwierdza to znaczny odpływ ludności Poznania przy jednoczesnym wysokim dodatnim saldzie migracji gmin otaczających miasto. Gminy sąsiadujące z Poznaniem, jako jedyne w obszarze analiz, wyróżniają się wysokim udziałem usług wyższego rzędu, a także znaczną liczbą spółek z udziałem kapitału zagranicznego i podmiotów gospodarki narodowej sektora prywatnego. Pozwala to na wniosek, że powiązania funkcjonalnoprzestrzenne na poziomie lokalnym między metropolią a jej bezpośrednim zapleczem są silne i wieloaspektowe. Jednocześnie przeprowadzone analizy potwierdzają niejednorodność badanego obszaru. Trójwymiarowa interpolacja wartości badanych cech społeczno gospodarczych pokazała dominację gmin powiatu poznańskiego - wartości badanych cech dla gmin powiatu poznańskiego są najwyższe w badanym obszarze. Zjawiskami charakterystycznymi dla analizowanego obszaru są: teren depresji cech charakterystycznych dla obszarów metropolitalnych, który okala powiat poznański oraz wyraźny wzrost badanych cech na obszarze miast powiatowych. Czytelna jest zatem koncentracja cech metropolitalnych w strefie centralnej i miastach powiatowych, przy równoczesnym ich deficycie w pozostałej części analizowanego obszaru. Tak przygotowaną analizę poszerzono o estymację modelu matematycznego, przedstawiającego matematyczne ujęcie badanego zjawiska. Dla rozkładu zjawiska oszacowano funkcję trendu wykładniczego trzeciego stopnia, która opisuje rzeczywisty rozkład cech. Na tej

14 podstawie można przyjąć teoretyczne założenie, że granice Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego powinny kształtować się w odległości około 30 km od centrum Poznania, ponieważ w tym miejscu następuje wyraźne wypłaszczenie linii wykresu. Gminy położone poza punktem 30 km notują już zdecydowanie niższe wartości cech badanych. Postępując jednak dalej zauważyć można niewielki wzrost wartości w strefie km od Poznania to obszar występowania miast powiatowych, które jako silne jednostki miejskie powodują wzrost średnich wartości badanych cech. Podkreślić jednak trzeba, że poza tymi miastami, tereny wiejskie nie wykazują już wysokich wartości analizowanych cech. Uzyskane wyniki badań delimitacyjnych pozwalają podzielić gminy na 4 zasadnicze grupy. Pierwsza to gminy położone najbliżej Poznania, o najwyższych badanych wskaźnikach. Druga grupa to gminy, które położone się w odległości km, których rozkład jest stosunkowo skupiony, które charakteryzują się niskimi wartościami badanych wskaźników. Trzecia grupa to gminy miast powiatowych z wyraźnie wyższymi wartościami badanych cech niż otaczające je tereny gmin wiejskich. Ostatnia grupa to gminy położone najdalej od Poznania w badanym obszarze. Są to gminy o najniższych wartościach badanych cech. Po przeanalizowaniu przyjętych kryteriów, zgodnie z przedstawionymi założeniami można przyjąć następujące przybliżenie delimitacyjne do Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego zaliczone zostały jednostki osadnicze czterech poniższych grup: gminy powiatu poznańskiego. Są to gminy znajdujące się maksymalnie w odległości 25 km od centrum metropolii, o bardzo dobrej dostępności komunikacyjnej. Natężenie badanych cech społeczno-gospodarczych na tym obszarze jest bardzo silne. Koncentruje się tutaj aż 43% wartości analizowanych cech całego obszaru analiz; miasta powiatowe (Szamotuły, Oborniki, Wągrowiec, Gniezno, Września, Środa Wielkopolska, Śrem, Kościan, Grodzisk Wielkopolski, Nowy Tomyśl). Jednostki te ze względu na znaczny udział cech społeczno-gospodarczych i ze względu na ważne miejsce, jakie zajmują w hierarchii sieci osadniczej, stanowić będą zewnętrzny pierścień miast obszaru metropolitalnego. Miasta te wyróżniają się wysokimi wskaźnikami cech przebadanych w sferze gospodarczej, w szczególności dla sektora usług wyższego rzędu, gdzie wartości badanych cechy znacznie przekraczają średnią dla powiatu poznańskiego, przyjętą jako odniesienie porównawcze. Niezwykle istotne są też relacje funkcjonalno - przestrzenne obserwowane w takich aspektach jak codzienne migracje czy dostępność komunikacyjna; gminy: Skoki i Czempiń wykazujące się umiarkowanym natężeniem cech metropolitalnych oraz dobrą dostępnością komunikacyjną. Gmina Skoki wyróżnia się dodatnim wysokim saldem migracji, a miasto cechują wysokie wskaźniki sfery gospodarczej. W gminie Czempiń głównie miasto wykazuje się znacznym natężeniem cech społeczno-gospodarczych. Bardzo dobra, wyrażana czasem dojazdu do metropolii, półgodzinna dostępność komunikacyjna, zarówno komunikacją indywidualną, jak i zbiorową kolejową, zadecydowała ostatecznie o włączeniu gminy do obszaru metropolitalnego. Obie gminy zostają włączone do obszaru metropolitalnego również ze względu na zasadę ciągłości przestrzennej; gminy: Duszniki, Kaźmierz, Rogoźno, Kiszkowo, Łubowo, Czerniejewo, Nekla, Dominowo, Zaniemyśl, Brodnica, Granowo, Opalenica zostały włączone do obszaru metropolitalnego ze względu na powiązania przyrodnicze i zasadę ciągłości przestrzennej. Ze względu na gospodarowanie wodami podziemnymi (granica Poznańskiego Dorzecza Warty stanowiła główne kryterium przyrodnicze) włączono do obszaru metropolitalnego gminy: Duszniki,

15 Kaźmierz, Łubowo, Zaniemyśl, Brodnica, Granowo. Pozostałe gminy zostają włączone do POM na zasadzie ciągłości przestrzennej. W tej grupie znajdują się również gminy wiejskie: Wągrowiec, Kościan i Gniezno, stanowiące dopełnienie przestrzenne gmin miejskich miast powiatowych włączonych do POM w grupie drugiej. Przeprowadzona na podstawie przyjętych założeń i zasad delimitacja Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego ujęła kompleksowo zjawiska charakterystyczne dla obszarów metropolitalnych. W granicach obszaru metropolitalnego znalazły się w całości najważniejsze powiązania funkcjonalne i przestrzenne. Dzięki temu można było wdrożyć ujęcie systemowe, jako najlepszy rodzaj organizacji przestrzeni i potraktować obszar metropolitalny, jako terytorialny system społeczny (Chojnicki, 1999). Dla miejskiego obszaru funkcjonalnego miasta wojewódzkiego Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego przewiduje się w Strategii województwa podjęcie następujących działań 7 : wzmocnienie pozycji Poznania w sieci metropolii europejskich oraz rozwój współpracy w sieciach miast; zwiększenie powiązań komunikacyjnych stolicy regionu z otoczeniem, wraz z modernizacją poznańskiego węzła komunikacyjnego, w tym poprawa stanu komunikacji zbiorowej; wzmacnianie powiązań kooperacyjnych Poznania z otoczeniem regionalnym; wzmocnienie funkcji gospodarczych, usługowych i społecznych Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego; wzmocnienie regionalnej infrastruktury społecznej służącej całemu regionowi; wzmacnianie gospodarki opartej na wiedzy, z uwzględnieniem sektorów kreatywnych; rozwój poznańskiego ośrodka akademickiego i badawczego oraz wsparcie jego powiązania z gospodarką, jako źródła innowacji; rozwój funkcji konferencyjnych i kongresowych oraz sportowych o charakterze regionalnym, krajowym i międzynarodowym; rozwój lotniska Poznań-Ławica; rozbudowa i wzmocnienie pozycji Międzynarodowych Targów Poznańskich; aktywizacja i wzmocnienie pozarolniczych funkcji terenów wiejskich leżących w granicach Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego. W perspektywie obowiązku realizowania na obszarze metropolitalnym polityki przestrzennej, oprócz wskazanych działań w Strategii województwa, niezbędne jest wyznaczenie zadań kluczowych. Będą one podnosiły rangę metropolitalną obszaru a ich koordynacja doprowadzi do zrównoważonego i dynamicznego rozwoju Poznańskiego Obszaru Metropolitalnego. Poszczególnym zadaniom kluczowym przypisano priorytetowe inwestycje i działania zakładając, że określenie preferencji pozwoli na efektywne wdrożenie wytypowanych zadań. 7 Zaktualizowana Strategia Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Załącznik do Uchwały Nr XXIX/559/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku

16 Lp. ZADANIA KLUCZOWE PRIORYTETOWE INWESTYCJE I DZIAŁANIA WSPIERANIE ROZWOJU FUNKCJI METROPOLITALNYCH REALIZACJA ZINTEGROWANEGO SYSTEMU TRANSPORTU ZBIOROWEGO KSZTAŁTOWANIE SPÓJNEGO SYSTEMU PRZYRODNICZEGO PRZECIWDZIAŁANIE PROCESOM ROZPROSZENIA ZABUDOWY REALIZACJA SIECI KOMUNIKACYJNEJ PIERWSZEGO STOPNIA REWITALIZACJA CENTRUM POZNANIA I GNIEZNA ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO RACJONALNE KORZYSTANIE Z ZASOBÓW WODY POŁĄCZENIE POZNAŃSKIEGO OBSZARU METROPOLITALNEGO Z KRAJOWYM I EUROPEJSKIM SYSTEMEM KOLEI DUŻYCH PRĘDKOŚCI ROZWÓJ PASMA KULTUROWEGO SZLAKU PIASTOWSKIEGO 11. WDROŻENIE IDEI ZIELONYCH PIERŚCIENI INTEGRACJA NOWOCZESNYCH FORM GOSPODAROWANIA ODPADAMI INTEGRACJA INFRASTRUKTURY SŁUŻB RATOWNICZYCH I BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO poprawa dostępności do usług wyższego rzędu budowa metropolitalnej bazy ofert inwestycyjnych wspieranie inicjatyw klastrowych oraz partnerstwa publiczno - prywatnego rozwój Kolei Metropolitalnej realizacja zintegrowanego centrum komunikacyjnego w Poznaniu realizacja punktów przesiadkowych I i II stopnia nowelizacja aktów prawnych powołujących formy ochrony przyrody na poziomie regionalnym i lokalnym opracowanie planów ochrony i planów zadań ochronnych dla obszarów podlegających ochronie prawnej obejmowanie formami ochrony przyrody kolejnych obszarów istotnych dla systemu przyrodniczego tworzenie aktów prawa miejscowego ograniczających antropopresję na tereny pełniące funkcje przyrodnicze reurbanizacja i rewitalizacja istniejącego zainwestowania jednostek osadniczych rozwój zabudowy na terenach wyposażonych w infrastrukturę techniczną skoordynowanie polityk przestrzennych gmin z rozwojem komunikacji zbiorowej, a zwłaszcza systemem kolei metropolitalnej realizacja dróg ekspresowych domknięcie I i III ramy komunikacyjnej Poznania realizacja Zewnętrznego Pierścienia Drogowego Bliskiego Zasięgu modernizacja linii kolejowych rewitalizacja drogi wodnej Warta sporządzanie i wdrażanie lokalnych programów rewitalizacji uwzględniających działania w sferze technicznej, społecznej i gospodarczej rozbudowa i modernizacja systemu elektroenergetycznego najwyższych i wysokich napięć oraz systemu gazociągów wysokiego ciśnienia ochrona istniejących i projektowanych ujęć wody rozbudowa komunalnej infrastruktury kanalizacyjnej zwiększanie naturalnej i antropogenicznej retencji wody budowa linii kolejowej dużych prędkości relacji Warszawa Łódź Kalisz/Ostrów Wlkp. Poznań Berlin modernizacja linii kolejowej nr 351 Poznań Szczecin włączenie systemu KDP do Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego w Poznaniu powoływanie parków kulturowych sporządzanie MPZP dla parków kulturowych przygotowanie markowego produktu turystycznego tworzenie aktów prawa miejscowego wdrażających idee zielonych pierścieni tworzenie podstaw administracyjnych dla współzarządzania i promowania idei zielonych pierścieni wdrożenie spójnego systemu segregacji i przekształcania odpadów budowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów rozbudowa i integracja systemów łączności oraz monitoringu wizyjnego rozbudowa i integracja systemów powszechnego ostrzegania i alarmowania budowa systemu monitoringu transportu ładunków niebezpiecznych i pojazdów wielkogabarytowych oraz emisji szkodliwych substancji do powietrza rozbudowa i modernizacja systemu prognozowania i ostrzegania przed powodzią

17 - 15 -

18 II. MIEJSKI OBSZAR FUNKCJONALNY OŚRODKÓW REGIONALNYCH A G L O M E R A C J A K A L I S K O O S T R O W S K A Miasta o znaczeniu regionalnym w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju zostały wyróżnione ze względu na ich znaczenie dla sieci osadniczej kraju. Są to miasta pełniące ważne role administracyjne, gospodarcze i społeczne, koncentrujące niektóre funkcje metropolitalne, ale o skali oddziaływania znacznie mniejszej (przeważnie regionalnej) niż ośrodki metropolitalne czy pozostałe wojewódzkie. Odgrywają one podstawową rolę w życiu gospodarczym, społecznym i administracyjnym poszczególnych regionów, a niektóre z nich, dzięki specjalizacji, oddziałują bezpośrednio na rozwój kraju 8. Obszary funkcjonalne miast o znaczeniu regionalnym charakteryzują te same procesy i zjawiska, które obserwowane są wokół ośrodków metropolitalnych, jednak ich siła i dynamika jest niższa. Wyznaczenie obszarów funkcjonalnych ośrodków regionalnych oraz określenie dla nich szczegółowej polityki rozwoju służyć będzie zwiększeniu potencjału gospodarczego, wzmocnieniu funkcji o znaczeniu ponadlokalnym oraz budowie właściwych powiązań funkcjonalnych i przestrzennych z obszarami bezpośrednio przyległymi do tych miast. Kalisz i Ostrów Wielkopolski miasta o znaczeniu regionalnym, dzięki dobrej lokalizacji i powiązaniom komunikacyjnym będą oddziaływać na gminy położone wokół nich. Ich rozwój poprzez proces dyfuzji potencjału miast musi zachować spójny i policentryczny charakter, zwiększać przestrzenną i funkcjonalną równowagę systemu osadniczego, przeciwdziałać powstawaniu obszarów pustki osadniczej. Suburbanizacja osadnicza i funkcjonalna będzie odgrywać główną rolę czynnika wpływającego na dalszy rozwój tego obszaru. Obszar funkcjonalny Aglomeracji Kalisko Ostrowskiej będzie platformą dla rozwijania współpracy samorządów na wielu płaszczyznach, decydujących o jakości i poziomie życia jej mieszkańców. W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego rozwinięto koncepcję Aglomeracji Kalisko Ostrowskiej i zdelimitowano optymalny obszar dla realizacji badań, określania planów i strategii oraz wdrażania wspólnych inicjatyw i programów. Obszar ten obejmuje 15 gmin: 2 gminy miejskie miasta Kalisz i Ostrów Wielkopolski, 3 gminy miejsko wiejskie gminy: Odolanów, Raszków i Nowe Skalmierzyce, 10 gmin wiejskich gminy: Przygodzice, Sieroszewice, Brzeziny, Godziesze Wielkie, Opatówek, Ceków Kolonia, Żelazków, Blizanów, Gołuchów i Ostrów Wielkopolski. W celu weryfikacji granicy obszaru funkcjonalnego Aglomeracji Kalisko Ostrowskiej, wskazanej w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa posłużono się następującymi kryteriami oceny powiązań społecznych i gospodarczych między miastami centralnymi a otaczającymi je obszarami: a) kryteria społeczne: dynamika zmian liczby ludności w latach , dynamika zmian udziału pracujących w sektorach pozarolniczych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach , dynamika zmian udziału bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach , 8 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, dokument przyjęty przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 roku

19 dynamika zmiany liczby mieszkań na 1000 mieszkańców w latach , udział dojeżdżających do pracy do ośrodków regionalnych w roku 2006, b) kryteria gospodarcze: dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie Regon na 10 tys. mieszkańców w latach , dynamika zmian udziału podmiotów wybranych branż usługowych wyższego rzędu w ogólnej liczbie podmiotów w latach , dynamika zmian powierzchni terenów zurbanizowanych w latach , c) kryteria dostępności komunikacyjnej: dostępność czasowa do ośrodków regionalnych, liczba połączeń komunikacją zbiorową do ośrodków regionalnych. d) kryteria funkcjonalne - uzupełniające, w tym obsługa komunalna miast Kalisza i Ostrowa Wielkopolskiego oraz gmin z pierwszego i drugiego pierścienia otaczającego ośrodki regionalne. Dla potrzeb wyznaczania granic obszarów funkcjonalnych miast regionalnych przyjęto następujące zasady i założenia: podstawową jednostką delimitacyjną jest gmina, jednostka podziału administracyjnego najniższego szczebla; obszar funkcjonalny jest regionem spójnym terytorialnie, za wchodzące w skład obszaru funkcjonalnego uznaje się wszystkie gminy bezpośrednio sąsiadujące z miastem regionalnym, niezależnie od tego czy spełniły określone kryteria delimitacji (zasada bezpośredniego sąsiedztwa), za wchodzące w skład obszaru funkcjonalnego uznaje się tylko te gminy, które sąsiadują z ośrodkiem regionalnym bezpośrednio lub przez inne gminy wyznaczone w wyniku przyjętych kryteriów (zasada ciągłości), za wchodzące w skład obszaru funkcjonalnego uznaje się te gminy, które nie spełniają kryteriów, ale sąsiadują wyłącznie z gminami spełniającymi założone kryteria (zasada zwartości), analizie poddano wszystkie gminy z powiatów otaczających miasto regionalne, z których co najmniej jedna gmina znajduje się w pierwszym lub drugim pierścieniu jednostek otaczających miasto. Wynikiem przeprowadzonych analiz jest potwierdzenie występowania złożonych i trwałych procesów aglomeracyjnych wokół Kalisza i Ostrowa Wielkopolskiego. Spełnienie co najmniej 5 z 10 kryteriów zakwalifikowało 11 gmin otaczających miasta centralne Aglomeracji. Gmina Ceków Kolonia, jako jedyna, włączona została na podstawie dodatkowego kryterium funkcjonalnego, a gmina Gołuchów na podstawie zasady bezpośredniego sąsiedztwa. Ze względu na utrwaloną formę współpracy samorządów lokalnych, skupionych wokół miast Kalisza i Ostrowa Wlkp., której forma oraz zasady zostały umocowane w przyjętym porozumieniu, dodatkowym kryterium, istotnym z punktu widzenia wpierania rozwoju tej części regionu, są granice współpracy terytorialnej. Wynika z tego, że obszar funkcjonalny miast regionalnych nie może być mniejszy niż granice zawartego porozumienia. Ten miejski dwubiegunowy obszar funkcjonalny uzupełnia Poznań w obsłudze południowej części regionu w zakresie funkcji wyższego rzędu, m.in. z dziedzin nauki i szkolnictwa wyższego,

20 ochrony zdrowia, kultury, biznesu czy handlu, których oddziaływanie wykracza poza granice województwa. Potencjał społeczno-gospodarczy tego obszaru oraz zewnętrzne powiązania, wynikające z położenia pomiędzy trzema ośrodkami metropolitalnymi (Poznaniem, Wrocławiem i Łodzią), stwarzają szerokie możliwości rozwoju i odgrywają zasadniczą rolę w równoważeniu dysproporcji pomiędzy obszarem peryferyjnym województwa a Poznańskim Obszarem Metropolitalnym. Obszar funkcjonalny miast regionalnych spełnia również funkcję głównego węzła transportowego południowej Wielkopolski. Głównymi elementami sieci drogowej tego obszaru są: drogi krajowe nr 11, 12, 25 i 36, drogi wojewódzkie oraz planowana w nowym przebiegu droga ekspresowa S11. Układ dróg kolejowych oraz planowany przebieg kolei dużych prędkości uzasadnia konieczność tworzenia obszaru funkcjonalnego Kalisza i Ostrowa Wielkopolskiego. Rozbudowana sieć komunikacyjna ma wpływ na dostępność miejskiego obszaru funkcjonalnego, co przekłada się na jego możliwości rozwojowe i powiązania z siecią miast metropolitalnych. Umocnienie pozycji Aglomeracji Kalisko Ostrowskiej, jako struktury uzupełniającej w układzie osadniczym kraju, poprzez uwzględnienie jej potencjału ludnościowego, gospodarczego i komunikacyjnego na styku województw: dolnośląskiego, łódzkiego, opolskiego i wielkopolskiego, wymagać będzie (zgodnie z celami Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego 9 ) szeregu działań interwencyjnych, wśród których wyróżnia się działania w zakresie: poprawy stanu infrastruktury komunalnej i komunikacyjnej, poprawy połączeń komunikacyjnych ze stolicą regionu oraz w układzie ponadregionalnym, rozwoju usług kulturalnych i społecznych, szczególnie w zakresie specjalistycznej opieki zdrowotnej, rozwoju funkcji badawczych i edukacyjnych, szczególnie w powiązaniu z lokalnym rynkiem pracy i gospodarką, rozwoju instytucji otoczenia biznesu i wsparcie kooperacji w gospodarce. 9 Zaktualizowana Strategia Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Załącznik do Uchwały Nr XXIX/559/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku