EFEKT CIEPLARNIANY A OSŁABIENIE WARSTWY OZONOWEJ XX ROCZNICA PROTOKOŁU MONTREALSKIEGO W SPRAWIE SUBSTANCJI ZUBOŻAJĄCYCH WARSTWĘ OZONOWĄ

Transkrypt

1 EFEKT CIEPLARNIANY A OSŁABIENIE WARSTWY OZONOWEJ XX ROCZNICA PROTOKOŁU MONTREALSKIEGO W SPRAWIE SUBSTANCJI ZUBOŻAJĄCYCH WARSTWĘ OZONOWĄ Ryszard Purski

2 Program prezentacji 1. Protokół montrealski ochrona warstwy ozonowej i ochrona klimatu 2. Znaczenie ozonu stratosferycznego 3. Aktualny stan warstwy ozonowej 4. Obecne zalecenia Protokołu montrealskiego 5. Obecna produkcja i zużycie substancji kontrolowanych 6. Efekt cieplarniany a osłabienie warstwy ozonowej

3 1. Protokół montrealski ochrona warstwy ozonowej i ochrona klimatu 16 września 2007 r. minęło 20 lat od sporządzenia Protokołu montrealskiego w sprawie substancji zubożąjących warstwę ozonową (SZWO) SZWO są również gazami cieplarnianymi, co potwierdza Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu oraz Protokół z Kioto XX rocznica Protokołu montrealskiego rocznica ochrony warstwy ozonowej oraz ochrony klimatu

4 2. Znaczenie ozonu stratosferycznego 90% całkowitej ilości ozonu atmosferycznego znajduje się w stratosferze, tj km nad poziomem morza filtr dla promieniowania ultrafioletowego (UV-B) słońca brak UV-B powoduje m.in. awitaminozę i krzywicę, a nadmiar powoduje m.in. zwiększoną zachorowalność na raka skóry, choroby oczu, osłabienie układu immunologicznego, przyspieszone niszczenie niektórych materiałów

5

6 Antarctic total ozone seasonal deviations

7 Artcic total ozone seasonal deviations

8 3. Aktualny stan warstwy ozonowej 2006 r. publikacja najnowszego raportu Panela oceny naukowej stanu warstwy ozonowej, tj. grupy ekspertów powołanych w ramach Protokołu montrealskiego Główne konkluzje raportu: 1. potwierdza się podstawowe zrozumienie, że produkowane przez człowieka substancje zubożające warstwę ozonową stanowią zasadniczą przyczynę osłabienia warstwy ozonowej, 2. regeneracja warstwy ozonowej przewidywana jest w połowie XXI w. i może się opóźnić nawet o 20 lat w rejonie Antarktydy w stosunku do wcześniejszych prognoz.

9 Globalne ubytki ozonu

10 Skutki klimatyczne ubytków ozonu - wzrost promieniowania UV

11 Dziura ozonowa 2006

12 4. Obecne zalecenia Protokołu montrealskiego (PM) Protokół montrealski sporządzony został 17 września 1987 r., a wszedł w życie 1 stycznia 1989 r. Celem Protokołu jest redukcja produkcji i zużycia substancji kontrolowanych, aż do ich całkowitej eliminacji. Kraje rozwinięte obowiązuje obecnie zakaz produkcji i zużycia wszystkich substancji z wyjątkiem HCFCs oraz zastosowań uznanych za wyjątkowe. Krajom rozwijającym się przyznano 10-letni okres opóźnienia w realizacji zaleceń.

13 5. Obecna produkcja i zużycie substancji kontrolowanych na świecie Łączne zużycie na świecie w latach bazowych wynosiło ok. 1 mln 800 tys. ton ODP (tony porównawcze -wskaźnik Ozone Depleting Potential) Do końca 2005 r. łączna redukcja produkcji i zużycia dla 191 stron PM wynosi 95% w stosunku do lat bazowych Obecne zużycie w krajach rozwiniętych wynosi ok. 11 tys. ton ODP Obecne zużycie w krajach rozwijających się wynosi ok. 76 tys. ton ODP

14 6. Efekt cieplarniany a osłabienie warstwy ozonowej Powiązania pomiędzy efektem cieplarnianym a osłabieniem warstwy ozonowej zachodzą na wielu płaszczyznach: (1) formalno - prawna (SZWO, jako gazy cieplarniane) (2) gazy cieplarniane, jako substytuty dla SZWO (3) powiązania w atmosferze (4) powiązania w relacji: atmosfera - biosfera (5) powiązania w relacji: biosfera - biosfera

15 (1) Płaszczyzna formalno-prawna Ramowa konwencja NZ w sprawie zmian klimatu Protokół z Kioto Obydwa traktaty zastrzegają, że redukują antropogeniczną emisję gazów cieplarnianych, nieobjętych kontrolą przez Protokół montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową. SZWO są w znacznej większości ( z wyjątkiem bromku metylu) gazami cieplarnianymi. Przykładowo: GWP dla CFC CFC HCFC

16 (2) Gazy cieplarniane, jako substytuty dla SZWO (a) Wodorofluorowęglowodory (HFCs) Perfluorowęglowodory (PFCs) Dwutlenek węgla (CO2) są powszechnie stosowane jako substytuty dla SZWO. HFCs i PFCs są kontrolowane przez sporządzony w 1997 r. Protokół z Kioto do Konwencji klimatycznej.

17 (2) Gazy cieplarniane, jako substytuty dla SZWO (b) Zastępowanie SZWO substancjami HFCs i PFCs, posiadających znaczny GWP, wywołuje niepokój, tak w kręgach ekologów, jak i przedsiębiorców, który chcieliby mieć jasne zasady umożliwiające ich stosowanie. W ramach Protokołu montrealskiego i Konwencji klimatycznej podjęto działania w celu wyjaśnienia roli substancji HFCs i PFCs.

18 2) Gazy cieplarniane, jako substytuty dla SZWO (c) W październiku 1999 r. opublikowany został pierwszy raport pt. Implikacje dla Protokołu montrealskiego w związku z włączeniem substancji HFCs i PFCs do Protokołu z Kioto. Raport stwierdza, że Protokół z Kioto nie musi kolidować z Protokołem montrealskim, a realizacja zaleceń Protokołu montrealskiego nie musi negatywnie oddziaływać na efekty Protokołu z Kioto, jeżeli zachowana będzie rozwaga w wyborze dostępnych rozwiązań technologicznych.

19 2) Gazy cieplarniane, jako substytuty dla SZWO (d) Zasady rozsądnego stosowania substancji HFCs i PFCs (1) Tylko w miejscach, gdzie należy zachować warunki bezpieczeństwa, co do zdrowia i życia ludzi oraz ochrony środowiska, z uwzględnieniem racji technicznych i ekonomicznych (2) Ograniczać emisję do niezbędnego minimum (3) Wybierać tylko te substancje, które mają najniższy wskaźnik ocieplenia globalnego i zapewniają odpowiednią efektywność energetyczną

20 (3) Powiązania w atmosferze Zwiększony efekt cieplarniany Większe schłodzenie stratosfery Sprzyja powstawaniu chmur stratosferycznych ułatwiających uwalnianie się atomów chloru i bromu z cząsteczek SZWO Większe osłabienie warstwy ozonowej i opóźnienie jej regeneracji

21 (4) Powiązania w relacji: atmosfera biosfera Osłabienie warstwy ozonowej Zwiększenie natężenia UV-B Uszkodzenie fitoplanktonu oceanicznego Zmniejszenie pochłaniania CO2 Powiększenie efektu cieplarnianego

22 (5) Powiązania w relacji: biosfera - biosfera Zmiany klimatyczne Rozprzestrzeniane się malarii na nowe obszary Osłabienie warstwy ozonowej Zwiększenie natężenia UV-B Stłumienie układu odpornościowego u ludzi Przyspieszenie zachorowalności na malarię