ZASTOSOWANIE FLUORYMETRII SYNCHRONICZNEJ DO WYKRYWANIA ZAFAŁSZOWANIA OLIWY Z OLIWEK WYBRANYMI OLEJAMI Z NASION

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZASTOSOWANIE FLUORYMETRII SYNCHRONICZNEJ DO WYKRYWANIA ZAFAŁSZOWANIA OLIWY Z OLIWEK WYBRANYMI OLEJAMI Z NASION"

Transkrypt

1 ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2013, 2 (87), ANNA DANKOWSKA, MARIA MAŁECKA, WOJCIECH KOWALEWSKI ZASTOSOWANIE FLUORYMETRII SYNCHRONICZNEJ DO WYKRYWANIA ZAFAŁSZOWANIA OLIWY Z OLIWEK WYBRANYMI OLEJAMI Z NASION S t r e s z c z e n i e Oliwa ekstra virgin charakteryzuje się wysoką jakością, w tym pożądanymi cechami sensorycznymi i właściwościami prozdrowotnymi oraz zawartością wolnych kwasów tłuszczowych poniżej 0,8 %. Jest droższa od oliw niższych kategorii oraz od olejów z nasion, dlatego bywa fałszowana. W celu klasyfikacji i sprawdzania autentyczności oliwy z oliwek stosuje się zarówno analizę sensoryczną, jak i metody instrumentalne. Do najczęściej stosowanych technik zalicza się: chromatografię gazową i cieczową, spektrofotometrię UV-VIS, spektroskopię w podczerwieni oraz, alternatywnie, metody fluorymetryczne, które są coraz częściej wykorzystywane w analizie żywności. Celem przeprowadzonych badań było zastosowanie pomiaru widm synchronicznych fluorescencji do wykrywania zafałszowań oliwy ekstra virgin olejami z nasion (sojowymi, słonecznikowymi i rzepakowymi). W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono przydatność analizowanej metody do wykrywania zafałszowania oliwy badanymi olejami z nasion. Najniższe granice wykrywalności (2,5 %) oraz najniższe błędy estymacji (2,7 %) i walidacji (2,8 %) modeli wielokrotnej regresji liniowej, zastosowanych do oceny poziomu zafałszowania, uzyskano w przypadku intensywności fluorescencji przy różnicy między długością fali emisji i wzbudzenia równej 30 nm. Słowa kluczowe: oliwa z oliwek, zafałszowanie, fluorymetria synchroniczna Wprowadzenie Oliwa z oliwek charakteryzuje się nie tylko pożądanymi właściwościami sensorycznymi, fizykochemicznymi i prozdrowotnymi, ale i znaczną trwałością [19, 20]. Po włączeniu Polski w struktury Unii Europejskiej nastąpił wzrost sprzedaży oliwy i znaczne rozszerzenie asortymentu oliw na rynku krajowym. Cena oliwy ekstra virgin Dr inż. A. Dankowska, prof. dr hab. M. Małecka, Katedra Towaroznawstwa Żywności, Wydz. Towaroznawstwa, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Al. Niepodległości 10, Poznań, dr W. Kowalewski, Zakład Teorii Przestrzeni Funkcyjnych, Wydz. Matematyki i Informatyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. Umultowska 87, Poznań

2 ZASTOSOWANIE FLUORYMETRII SYNCHRONICZNEJ DO WYKRYWANIA ZAFAŁSZOWANIA OLIWY 107 jest znacznie wyższa od ceny oliw niższych kategorii oraz olejów z nasion (rzepakowego, sojowego czy słonecznikowego), co bywa przyczyną jej fałszowania [8, 21]. Do oceny jakości i wykrywania zafałszowań oliwy opracowano szereg metod. Część z nich została włączona do rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2568/91, w którym zawarto wymagania dotyczące właściwości poszczególnych kategorii oliw oraz odpowiednie metody i procedury analityczne. Dobór parametrów poddawanych analizie przez jednostki nadzoru został ustalony w taki sposób, aby wyeliminować możliwość wprowadzenia do obrotu oliw zafałszowanych oliwą niższej kategorii bądź też przez dodanie do nich innego tłuszczu. W analizie żywności, także tłuszczów jadalnych, coraz częściej stosuje się metody fluorymetryczne, w tym pomiary synchroniczne widm [17]. Analiza widm pozwala na rozróżnienie oliw ekstra virgin od oliw niższych kategorii oraz olejów z nasion, co może być przydatne do wykrywania zafałszowań oliwy [4, 13]. Zaletą widm synchronicznych fluorescencji jest ich uniwersalność, rozumiana jako możliwość uzyskania widm, które zależą równocześnie od rozkładu spektralnego wzbudzenia i emisji fluorescencji, jak również niski koszt i mały nakład pracy wymagany do wykonywania analiz. Przywołane wyżej rozporządzenie Komisji UE nie zawiera wytycznych do stosowania pomiaru fluorescencji w celu oceny jakości i autentyczności oliwy. Dotychczasowe badania wskazują, że nie tylko pomiar całych widm, ale również punktowy pomiar intensywności fluorescencji przy odpowiednich długościach fal umożliwia rozróżnianie olejów [16]. Przeprowadzany wcześniej dobór fal analitycznych miał podstawy wyłącznie chemiczne, natomiast w niniejszej pracy autorzy podjęli próbę zobiektywizowania tego wyboru metodą matematyczną. Celem pracy było zastosowanie pomiarów widm synchronicznych fluorescencji do wykrywania zafałszowań oliwy ekstra virgin olejami z nasion: sojowym, słonecznikowym i rzepakowym. Materiał i metody badań Przedmiotem badań były próbki czterech oliw ekstra virgin oraz tłoczone na zimno (nierafinowane) oleje roślinne: sojowy, słonecznikowy i rzepakowy (po dwa z każdego rodzaju), zakupione na poznańskim rynku. Oliwy oraz oleje miały ważny termin przydatności do spożycia. W próbkach olejów oznaczano zawartość wolnych kwasów tłuszczowych [12], liczbę nadtlenkową [11] oraz skład kwasów tłuszczowych [10, 15]. Wyniki zawartości wolnych kwasów tłuszczowych i liczb nadtlenkowych spełniały wymagania odpowiednich norm [1, 14]. Wolne kwasy tłuszczowe oliw i olejów z nasion zawierały się odpowiednio w zakresach 0,7-0,8 % oraz 0,4-0,8 %, natomiast liczby nadtlenkowe 9,9-14,3 oraz 2,0-4,9 meq O 2 /kg. Profile kwasów tłuszczowych odpowiadały wartościom granicznym przewidzianym dla badanych rodzajów olejów [7].

3 108 Anna Dankowska, Maria Małecka, Wojciech Kowalewski Sporządzono 12 serii modelowych mieszanek oliw ekstra virgin z dodatkiem olejów fałszujących (sojowego, słonecznikowego i rzepakowego) w ilości: 3, 5, 8, 10, 15, 20 i 25 %. Łącznie przygotowano 94 próbki, a każdą z nich analizowano trzykrotnie. Wykonywano widma synchroniczne fluorescencji roztworów olejów i mieszanek olejów w heksanie o stężeniu 1 g w 100 cm 3 roztworu (1 %, m/v). W technice pomiarów synchronicznych fluorescencji oba monochromatory: wzbudzeniowy i emisyjny przestawiane są jednocześnie, tak aby różnica między długością fali emisji i wzbudzenia była przez cały czas pomiaru taka sama. Zwężenie pasm sprawia, że ta technika pomiarów fluorescencyjnych pozwala na uproszczenie widm i zredukowanie nakładania się pasm. Pomiar synchronicznych widm fluorescencji wykonywano w geometrii kąta prostego w zakresie długości fali wzbudzenia λ = nm, przy stałych różnicach między długością fali emisji i wzbudzenia wynoszących odpowiednio λ = 10, 30, 60 i 80 nm. Pomiary przeprowadzano przy użyciu spektrofluorymetru Fluorolog 3-11 z lampą ksenonową, Spex-Jobi Yvon S.A [16]. Zastosowano algorytm wyboru zmiennych SPA (ang. Successive Projections Algorithm) oraz prostą i wielokrotną regresję liniową [18]. Algorytm ten stosowano wcześniej do wyboru długości fal z widm spektrofotometrycznych UV-Vis olejów roślinnych, w celu późniejszej klasyfikacji olejów metodą liniowej analizy dyskryminacyjnej (LDA) [2]. Algorytm SPA okazał się lepszym narzędziem służącym do wyboru zmiennych niż stosowany wcześniej algorytm genetyczny [6]. Zastosowanie w niniejszej pracy algorytmu SPA do analizy widm pozwoliło na wybranie spośród całego widma synchronicznego analitycznych długości fal najlepiej różnicujących poszczególne próbki. Danymi wejściowymi do zastosowanego algorytmu SPA były: pierwsza zmienna, za którą przyjęto długość fali równą 666 nm (rejon emisji chlorofilu), liczba fal, która miała zostać wybrana przez algorytm (sześć) oraz uśrednione widma synchroniczne fluorescencji oliw z oliwek oraz olejów: sojowego, słonecznikowego i rzepakowego. Intensywność fluorescencji przy wybranych długościach fal została poddana dalszej analizie statystycznej metodą prostej i wielokrotnej regresji liniowej. Granice wykrywalności olejów roślinnych w oliwie obliczano jako iloraz potrojonego odchylenia standardowego punktu przecięcia linii regresji do współczynnika kierunkowego prostej. Wszystkie analizy statystyczne wykonywano w programie Statistica 7.0 (StatSoft Inc, Tulusa, USA), natomiast algorytm SPA został zaimplementowany w języku C++ (kompilator Visual Net 2005). Wyniki dyskusja Różnice w widmach fluorescencyjnych poszczególnych olejów, uzyskane w danych warunkach pomiaru, wynikają ze zróżnicowania ilościowo-jakościowego składu związków wykazujących naturalną emisję, takich jak: tokoferole, chlorofile oraz związki fenolowe [5, 9, 16, 17].

4 ZASTOSOWANIE FLUORYMETRII SYNCHRONICZNEJ DO WYKRYWANIA ZAFAŁSZOWANIA OLIWY 109 Wykresy intensywności fluorescencji analizowanych próbek oliwy i olejów przy zastosowaniu różnic między długością fali emisji i wzbudzenia (Δλ) wynoszącymi odpowiednio 10, 30, 60 i 80 nm przedstawiono na rys. 1. Zróżnicowany przebieg widm synchronicznych fluorescencji poszczególnych rodzajów tłuszczów umożliwił rozróżnienie olejów roślinnych i oliwy. Intensywność fluorescencji oraz kształt widma zależą od różnicy między długością fali emisji i wzbudzenia (Δλ). Przy zastosowaniu Δλ = 10 nm, charakterystyczne dla oliwy z oliwek pasmo z maksimum przy 284 nm pochodziło od emisji związków fenolowych, natomiast w rejonie 300 nm obserwowano wąskie pasmo związane z obecnością tokoferoli. Przy większych różnicach między długością fali emisji i wzbudzenia pasmo to przesuwa się w kierunku krótszych fal. Widma oliwy uzyskane przy różnicy między długością fali emisji i wzbudzenia równej 10 nm mają intensywne pasmo z maksimum występującym przy około 666 nm związane z emisją chlorofilu. Wraz ze wzrostem parametru Δλ można zauważyć zmniejszenie szczegółowości uzyskiwanych widm, poszerzenie uzyskanych pasm oraz obniżenie intensywności [16, 17]. Zastosowanie w niniejszej pracy algorytmu SPA do analizy widm pozwoliło na wybranie spośród całego widma synchronicznego analitycznych długości fal różnicujących najlepiej poszczególne próbki. Przy zastosowaniu algorytmu wybrano następujące długości fal: 291, 292, 294, 300, 302, 666 (Δλ = 10 nm); 287, 289, 290, 299, 303, 666 (Δλ = 30 nm); 282, 284, 285, 368, 370, 666 (Δλ = 60 nm); 281, 282, 286, 303, 316, 666 (Δλ = 80 nm). Wśród długości fal wybranych przy zastosowaniu algorytmu SPA znalazły się zarówno te, które są charakterystyczne dla emisji tokoferoli i związków fenolowych, jak i chlorofili [17]. Na podstawie intensywności fluorescencji mierzonych przy wartościach Δλ = 10, 30, 60 i 80 nm dla każdej z wybranych długości fal obliczono granice wykrywalności badanych olejów z nasion w eksperymentalnych próbkach oliwy (tab. 1). W przypadku każdego rodzaju oleju użytego do fałszowania i każdego parametru Δλ wyznaczono najniższą wartość granicy wykrywalności oraz długość fali, przy której została ona uzyskana. Stwierdzono, że najłatwiejszym do wykrycia zafałszowaniem w oliwie z oliwek extra virgin był dodatek oleju sojowego. Wykrywano go na poziome od 0,7 do 2,3 % w zależności od zastosowanego parametru Δλ. Najniższe granice wykrywalności olejów rzepakowego i słonecznikowego wyniosły 1,7 i 2,0 %, a uzyskano je odpowiednio przy Δλ wynoszącym 60 i 30 nm (tab. 1).

5 110 Anna Dankowska, Maria Małecka, Wojciech Kowalewski Rys. 1. Fig. 1. Widma synchroniczne fluorescencji oliwy ekstra virgin i wybranych olejów z nasion przy różnicy między długością fali emisji i wzbudzenia Δλ = 10, 30, 60 i 80 nm. Synchronous fluorescence spectra of extra virgin olive and several seed oils at wavelength intervals Δλ = 10, 30, 60 i 80 nm. W celu wyboru najkorzystniejszego parametru λ, służącego wykrywaniu zafałszowań oliwy z oliwek olejami z nasion na podstawie pomiaru intensywności fluorescencji, obliczono średnie granic wykrywalności uzyskanych dla różnych olejów roślinnych przy każdej z wybranych długości fal. Następnie wybrano najniższą średnią granicę wykrywalności i długość fali, przy której ją uzyskano (tab. 2). Najniższe wyznaczone średnie granice wykrywalności badanych olejów roślinnych w oliwie ekstra virgin zawierały się w przedziale od 2,5 do 3,5 %, a najniższą granicę wykrywalności uzyskano przy Δλ = 30 nm.

6 ZASTOSOWANIE FLUORYMETRII SYNCHRONICZNEJ DO WYKRYWANIA ZAFAŁSZOWANIA OLIWY 111 T a b e l a 1 Granice wykrywalności zafałszowania oliwy ekstra virgin wybranymi olejami z nasion przy różnych Δλ =10, 30, 60 i 80 nm. Detectability limits of extra virgin olive oil adulteration with selected seed oils at various wavelength intervals Δλ = 10, 30, 60, and 80 nm. Δλ [nm] Olej / Oil LOD [%] LOD min / λ min λ [nm] [%] / nm Rzepakowy Rapeseed Słonecznikowy Sunflower Sojowy Soybean 7,0 3,4 2,7 2,8 19,5 2,6 2,6 / 666 3,4 4,8 3,4 3,7 3,3 4,2 3,3 / 302 3,7 2,1 2,6 2,9 4,0 3,3 2,1 / 292 λ [nm] Rzepakowy Rapeseed Słonecznikowy Sunflower Sojowy Soybean 4,0 2,2 32,5 2,5 4,4 4,6 2,2 / 289 2,0 4,8 3,1 2,9 2,8 5,7 2,0 / 287 3,3 2,4 3,4 2,0 3,1 5,0 2,0 / 300 λ [nm] Rzepakowy Rapeseed Słonecznikowy Sunflower Sojowy Soybean 9,1 2,9 11,1 1,7 2,9 2,7 1,7 / 368 4,0 4,2 4,5 56,4 3,4 8,8 3,4 / 370 2,7 2,3 3,1 4,6 2,8 9,3 2,3 / 284 λ [nm] Rzepakowy Rapeseed 4,6 5,5 6,3 9,4 5,6 21,9 4,6 / Słonecznikowy Sunflower 2,8 3,0 2,9 5,8 3,2 22,4 2,8 / 281 Sojowy Soybean 9,5 2,4 1,4 0,7 4,1 10,0 0,7 / 300 Objaśnienia: / Explanatory notes: λ długość fali / wavelength; Δλ różnica między długością fali emisji i wzbudzenia / wavelength interval between emission wavelength and excitation wavelength; LOD - granica wykrywalności / detectability limit; LOD min najniższa obliczona granica wykrywalności przy danym parametrze λ / the lowest detectability limit calculated for particular λ parameter; λ min długość fali przy której uzyskano najniższą granicę wykrywalności / wavelength at which the lowest detectability limit was obtained.

7 112 Anna Dankowska, Maria Małecka, Wojciech Kowalewski T a b e l a 2 Granice wykrywalności zafałszowania oliwy ekstra virgin wybranymi olejami z nasion obliczone dla różnych Δλ (10, 30, 60 i 80 nm). Detectability limits of extra virgin olive oil adulteration with selected seed oils at different wavelength intervals (10, 30, 60, and 80 nm). Δλ [nm] 10 LOD ( x ) [%] / LOD ( x ) [%] λ [nm] Oleje z nasion Seed Oils LOD min / λ min [%] / nm 4,7 3,4 2,9 3,1 8,9 3,4 2,9 / λ [nm] Oleje z nasion Seed Oils 3,1 3,1 13,0 2,5 3,4 5,1 2,5 / 299 λ [nm] Oleje z nasion Seed Oils 5,3 3,1 6,2 20,9 3,0 6,9 3,0 / 370 λ [nm] Oleje z nasion Seed Oils Objaśnienie jak pod tab. 1. / Explanatory notes as in Tab. 1. 5,6 3,6 3,5 5,3 4,3 18,1 3,5 / 286 Analiza całych widm synchronicznych fluorescencji przy Δλ = 20 nm do wykrywania zafałszowania oliwy ekstra virgin pozwoliła na uzyskanie granic wykrywalności oleju sojowego, słonecznikowego i rzepakowego w oliwie na poziomie odpowiednio: 2,0; 3,8 i 4,3 % [13]. Badania przeprowadzone w ramach niniejszej pracy i analiza intensywności fluorescencji przy wybranych za pomocą algorytmu SPA długościach fal pozwoliły na wykrycie zafałszowania oliwy ekstra virgin powyższymi olejami na znacznie niższym poziomie: 0,7; 2,0; 1,7 %, odpowiednio (tab. 1). Duża różnica zawartości tokochromanoli między oliwą a olejem sojowym przyczyniła się prawdopodobnie do uzyskania najniższej granicy wykrywalności tego oleju w oliwie z oliwek [4]. W pozostałych olejach użytych do fałszowania zawartość związków tokoferolowych nie różni się tak znacząco od ich zawartości w oliwie. Przy długości fali wzbudzenia 300 nm, przy której uzyskano najniższa granicę wykrywalności oleju sojowego (0,7 %), obserwuje się emisję fluorescencji związków tokoferolowych. Zastosowanie pomiarów fluorescencji jest skuteczniejszą metodą wykrywania zafałszowań oliwy z oliwek extra virgin olejem sojowym, słonecznikowym i rzepakowym niż analiza składu kwasów tłuszczowych [3].

8 ZASTOSOWANIE FLUORYMETRII SYNCHRONICZNEJ DO WYKRYWANIA ZAFAŁSZOWANIA OLIWY 113 Na podstawie intensywności fluorescencji eksperymentalnych próbek oliwy zafałszowanej olejami z nasion o różnym stężeniu, zmierzonej przy wybranych długościach fal (wyznaczonych algorytmem SPA) i dla różnych wartości parametrów Δλ, zbudowano modele wielokrotnej regresji liniowej, pozwalające na prognozowanie zawartości oleju sojowego, słonecznikowego lub rzepakowego w oliwie ekstra virgin. Zmienną zależną w budowanych modelach był dodatek oleju fałszującego, natomiast predykatorem intensywność fluorescencji poszczególnych olejów i eksperymentalnych mieszanek przy wcześniej wybranych długościach fal. Zestawienie uzyskanych współczynników korelacji (R), determinacji (R 2 ) oraz błędów standardowych estymacji i walidacji modeli globalnych drugiego rzędu przedstawiono w tab. 3. Zdolności prognostyczne modeli były oceniane na podstawie obliczonych błędów standardowych estymacji walidacji. T a b e l a 3 Statystyczne parametry modeli globalnych wielokrotnej regresji liniowej uzyskanych na podstawie pomiarów widm synchronicznych fluorescencji przy różnych wartościach różnicy między długością fali emisji i wzbudzenia (Δλ). Statistical parameters of multiple regression global models calculated based on the measured synchronous fluorescence spectra at varying values of the wavelength interval (Δλ) between the emission wavelength and excitation wavelength. Parametr / Parameter Δλ [nm] R 0,99 1,00 0,99 0,96 R 2 0,99 0,99 0,99 0,91 RMSE 3,2 2,7 3,2 8,7 RMSECV 3,3 2,8 3,3 8,9 Objaśnienia: / Explanatory notes: R współczynnik korelacji / coefficient of correlation, R 2 współczynnik determinacji / coefficient of determination, RMSE błąd standardowy estymacji / root mean square error, RMSECV błąd standardowy walidacji / root mean square error of cross validation. Wszystkie modele, niezależnie od zastosowanego parametru Δλ, charakteryzowały się wysokim stopniem dopasowania, o czym świadczą uzyskane współczynniki korelacji (R) i determinacji (R 2 ), które mieściły się w przedziale 0,91-1,00. Najniższe błędy standardowe estymacji i walidacji uzyskano stosując pomiary synchronicznych widm fluorescencji przy różnicy między długością fali emisji i wzbudzenia (Δλ) równej 30 nm i przyjęły one odpowiednio wartości 2,7 i 2,8.

9 114 Anna Dankowska, Maria Małecka, Wojciech Kowalewski Wnioski 1. Pomiar synchronicznych widm fluorescencji jest metodą pozwalającą na wykrywanie zafałszowań oliwy ekstra virgin olejami: sojowym, słonecznikowym i rzepakowym, przy czym granice wykrywalności zafałszowania oliwy ekstra virgin tymi olejami wyniosły odpowiednio 0,7, 2,0 oraz 1,7 %. Najniższe średnie granice wykrywalności olejów z nasion uzyskano, wykonując pomiary przy różnicy między długością fali emisji i wzbudzenia równej 30 nm. 2. Intensywność fluorescencji eksperymentalnych próbek oliw zafałszowanych olejami: sojowym, słonecznikowym i rzepakowym mierzone przy długościach fal wskazanych przez algorytm SPA i przy zastosowaniu parametru Δλ = 30 nm mogą być wykorzystane do zbudowania modelu służącego prognozowaniu zawartości oleju fałszującego. Wskazują na to niskie błędy standardowe estymacji i walidacji zbudowanego modelu wielokrotnej regresji liniowej, wynoszące odpowiednio 2,7 i 2,8. Literatura [1] Codex Alimentarius Commission: Codex standard for edible fats and oils not covered by individual standards, Codex Stan , Rev. 2, [2] Coelho Pontes M.J., Kawakami R., Galvão H., Araújo M.C.U., Teles Moreira P.N., Pessoa Netoa O.D., José G.E., Bezerra Saldanha T.C.: The successive projections algorithm for spectral variable selection in classification problems. Chemom. Intell. Lab. Sys, 2005, 1-2 (78), [3] Dankowska A., Małecka M.: Wykrywanie zafałszowań oliwy z oliwek olejami z nasion na podstawie analizy składu kwasów tłuszczowych. W: Towaroznawstwo w zapewnieniu jakości żywności i bezpieczeństwa konsumenta. Red. M. Małecka. Zesz. Nauk. UE w Poznaniu, 2011, 196, [4] Dankowska A., Małecka M: Application of synchronous fluorescence spectroscopy for determination of extra virgin olive oil adulteration. Eur. J. Lipid Sci. Technol., 2009, 12 (111), [5] Kamm W., Doionisi F., Hischenhauber C., Engel K.H. : Authenticity assessment of fats and oils. Food Res. Int., 2001, 17, [6] Kawakami Harrop Galvão R., Pimentel M.F., Ugolino Araújo M.C., Yoneyamaa T., Visani: Aspects of the successive projections algorithm for variable selection in multivariate calibration applied to plasma emission spectrometry. Anal. Chim. Acta, 2001, 443, [7] IUPAC Technical Report: Lexicon of Lipid Nutrition. Pure Appl. Chem., 2001, 73, [8] Matuszewska M., Obiedziński M.W.: Określenie autentyczności oliw z oliwek za pomocą składu kwasów tłuszczowych oraz zawartości 3,5-stigmastadienu. Tłusz. Jad. 2001, 36, [9] Maurí-Aucejo A.R., Llobat-Estellés M., Marín-Saez R.: Characterisation of quaternary mixtures by the apparent content curves method: identification of tocopherols in vegetable oils. Anal. Bioanal. Chem., 2003, 5 (375), [10] PN- ISO 5509:1996. Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce. Przygotowanie estrów metylowych kwasów tłuszczowych. [11] PN-ISO 3960:1996. Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce. Oznaczanie liczby nadtlenkowej. [12] PN-ISO 660:1998/A1:2004. Oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce. Oznaczanie liczby kwasowej i kwasowości.

10 ZASTOSOWANIE FLUORYMETRII SYNCHRONICZNEJ DO WYKRYWANIA ZAFAŁSZOWANIA OLIWY 115 [13] Poulli K.I., Mousdis G.A., Georgiou C.A.: Rapid synchronous fluorescence method for virgin olive oil adulteration assessment. Food Chem., 2007, 1 (105), [14] Rozporządzenie Komisji (EWG) Nr 2568/91 z dnia 11 lipca 1991 roku w sprawie właściwości oliwy z oliwek i oliwy z wytłoczyn oliwek oraz w sprawie odpowiednich metod analizy Dz. Urz. 1991, L 248/1, [15] Samotyja U., Małecka M., Pawłowska M.: Saturated and trans fatty acids in selected confectionery products. In: Current Trends in Commodity Science. Food Safety. Red. M. Małecka. Zesz. Nauk. UE w Poznaniu, 2010, 147, [16] Sikorska E., Górecki T., Khmelinskii I.V., Sikorki M., Kozioł J.: Classification of edible oils using synchronous scanning fluorescence spectroscopy. Food Chem., 2005, 2 (89), [17] Sikorska E.: Metody fluorescencyjne w badaniach żywności, Wyd. AE w Poznaniu, Poznań [18] Ugolino Araújo M.C., Bezerra Saldanha T.C., Kawakami R., Galvão H., Yoneyama T., Chame H.C, Visani V.: The successive projections algorithm for variable selection inspectroscopic multicomponent analysis. Chemom. Intell. Lab. Sys., 2001, 2(57), [19] Wroniak M., Łukasik D., Maszewska M.: Porównanie stabilności oksydatywnej wybranych olejów tłoczonych na zimno z olejami rafinowanym. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2006, 1(46), [20] Wroniak M., Maszewska M.: Oliwa z oliwek w diecie śródziemnomorskiej. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2011, 5 (78), [21] Wroniak M., Ramotowska J, Matuszewska M. Obiedziński M.: Możliwości zastosowania izomerów trans kwasow tluszczowych i 3,5-stigmastadienów do badania autentyczności olejów tłoczonych na zimno. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2006, 2 (47), UTILIZATION OF SYNCHRONOUS FLUORESCENCE SPECTROSCOPY TO DETECT ADULTERATION OF OLIVE OIL S u m m a r y Extra virgin olive oil is characterized by a high quality including desirable sensory features and health promoting properties, as well as by a lower than 08.% content of free fatty acids. It is more expensive than olive oils of a lower quality and oils made from seeds; therefore, it is often adulterated. In order to classify olive oil and to test its authenticity, there are used both the sensory analysis and the instrumental techniques. The most often used techniques are gas and liquid chromatography, UV-VIS spectrophotometry, and infrared spectroscopy, as well as, alternatively, the methods of fluorescence spectrophotometry, which are more and more often used in food analysis. The objective of the study research performed was to apply the synchronous fluorescence spectra to detect the adulteration of extra virgin olive oil with seed oils (soybean, sunflower, and rapeseed oils). Based on the research accomplished, the usefulness was confirmed of the method under analysis in detecting the adulteration of the olive with the seed oils studied. The lowest limit of adulteration detectability (2.5 %) and the lowest RMSE (root mean square) (2.7 %) and RMSECV root mean square error of cross validation (2.8%) of the multiple linear regression models applied to assess the adulteration level were obtained in the case of a fluorescence intensity at a 30 nm wavelength interval between the emission and the excitation wavelengths. Key words: olive oil, adulteration, synchronous fluorescence spectroscopy

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII ODBICIOWEJ DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI WODY W SERACH. Agnieszka Bilska, Krystyna Krysztofiak, Piotr Komorowski

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII ODBICIOWEJ DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI WODY W SERACH. Agnieszka Bilska, Krystyna Krysztofiak, Piotr Komorowski SCIENTIARUM POLONORUMACTA Technologia Alimentaria 1(1) 2002, 85-90 ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII ODBICIOWEJ DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI WODY W SERACH Agnieszka Bilska, Krystyna Krysztofiak, Piotr Komorowski

Bardziej szczegółowo

Wpływ wybranych parametrów technologicznych na zawartość estrów glicydylowych w tłuszczach i smażonych produktach

Wpływ wybranych parametrów technologicznych na zawartość estrów glicydylowych w tłuszczach i smażonych produktach Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Wydział Nauk o Żywności Kierunek: Technologia żywności i żywienia Magda Aniołowska Wpływ wybranych parametrów technologicznych na zawartość estrów glicydylowych w

Bardziej szczegółowo

WPŁYW OGRZEWANIA MIKROFALOWEGO NA ZMIANY W SKŁADZIE KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W OLEJACH ARACHIDOWYM I ARGANOWYM

WPŁYW OGRZEWANIA MIKROFALOWEGO NA ZMIANY W SKŁADZIE KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W OLEJACH ARACHIDOWYM I ARGANOWYM Lidia Ostasz Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie WPŁYW OGRZEWANIA MIKROFALOWEGO NA ZMIANY W SKŁADZIE KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W OLEJACH ARACHIDOWYM I ARGANOWYM Oleje arachidowy i arganowy charakteryzują się

Bardziej szczegółowo

Jakość olejów jadalnych dostarczanych na rynek krajowy przez Zakłady Tłuszczowe Bielmar w Bielsku-Białej

Jakość olejów jadalnych dostarczanych na rynek krajowy przez Zakłady Tłuszczowe Bielmar w Bielsku-Białej Zeszyty Naukowe nr 705 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2006 Katedra Towaroznawstwa Żywności Jakość olejów jadalnych dostarczanych na rynek krajowy przez Zakłady Tłuszczowe Bielmar w Bielsku-Białej 1.

Bardziej szczegółowo

PORÓWNANIE JAKOŚCI OLEJU RZEPAKOWEGO TŁOCZONEGO NA ZIMNO I RAFINOWANEGO. Magdalena Zychnowska, Monika Pietrzak, Krzysztof Krygier

PORÓWNANIE JAKOŚCI OLEJU RZEPAKOWEGO TŁOCZONEGO NA ZIMNO I RAFINOWANEGO. Magdalena Zychnowska, Monika Pietrzak, Krzysztof Krygier Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych nr 575, 2013, 131 138 PORÓWNANIE JAKOŚCI OLEJU RZEPAKOWEGO TŁOCZONEGO NA ZIMNO I RAFINOWANEGO Magdalena Zychnowska, Monika Pietrzak, Krzysztof Krygier Szkoła

Bardziej szczegółowo

ELEKTRYCZNE WŁAŚCIWOŚCI PRZEWODNOŚCIOWE TŁUSZCZÓW ROŚLINNYCH

ELEKTRYCZNE WŁAŚCIWOŚCI PRZEWODNOŚCIOWE TŁUSZCZÓW ROŚLINNYCH Iwona U. Zadroga, Joanna K. Banach, Ryszard Żywica, Bogusław Staniewski Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie ELEKTRYCZNE WŁAŚCIWOŚCI PRZEWODNOŚCIOWE TŁUSZCZÓW ROŚLINNYCH Celem badań było określenie

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ 2 - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ 2 - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY Załącznik nr 8b do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ 2 - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY opis wg słownika CPV kod CPV 15411100-3 1 Wstęp 1.1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE

OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE Załącznik nr 6.3 do SIWZ (dotyczy części III zamówienia) OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE MARGARYNA opis wg słownika CPV kod CPV 15431000-8 indeks materiałowy JIM 1 Wstęp 1.1 Zakres

Bardziej szczegółowo

Olej sojowy surowy (częściowo 5% - poz. 20 zał. Nr 10 do ustawy o VAT Oleje i tłuszcze zwierzęce i roślinne wyłącznie jadalne);

Olej sojowy surowy (częściowo 5% - poz. 20 zał. Nr 10 do ustawy o VAT Oleje i tłuszcze zwierzęce i roślinne wyłącznie jadalne); WYKAZ TOWARÓW, KTÓRE PODLEGAJĄ MONITOROWANIU WG ROZPORZĄDZENIA MINISTRA ROZWOJU I FINANSÓW z dnia 13 czerwca 2017 w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego przewozu

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Załącznik nr 7b do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ II - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE 1. OLEJ RZEPAKOWY 1 Wstęp 1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu zmówienia objęto wymagania, metody badań

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ I - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ I - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY Załącznik nr 8a do SIWZ SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA CZĘŚĆ I - OLEJE I TŁUSZCZE ROŚLINNE OLEJ RZEPAKOWY 1 Wstęp 1 Zakres Niniejszym opisem przedmiotu zmówienia objęto wymagania, metody badań

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII ODBICIOWEJ W ZAKRESIE BLISKIEJ PODCZERWIENI DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI WODY W MAŚLE

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII ODBICIOWEJ W ZAKRESIE BLISKIEJ PODCZERWIENI DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI WODY W MAŚLE SCIENTIARUM POLONORUMACTA Technologia Alimentaria 1(2) 2002, 109-113 ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII ODBICIOWEJ W ZAKRESIE BLISKIEJ PODCZERWIENI DO OZNACZANIA ZAWARTOŚCI WODY W MAŚLE Agnieszka Bilska, Krystyna

Bardziej szczegółowo

MOLIWOCI ZASTOSOWANIA OZNACZANIA IZOMERÓW TRANS KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I 3,5-STIGMASTADIENU DO BADANIA AUTENTYCZNOCI OLEJÓW TŁOCZONYCH NA ZIMNO

MOLIWOCI ZASTOSOWANIA OZNACZANIA IZOMERÓW TRANS KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I 3,5-STIGMASTADIENU DO BADANIA AUTENTYCZNOCI OLEJÓW TŁOCZONYCH NA ZIMNO YWNO. Nauka. Technologia. Jako, 2006, 2 (47) Supl., 365-373 MAŁGORZATA WRONIAK, JOANNA RAMOTOWSKA, MONIKA MATUSZEWSKA, MIECZYSŁAW OBIEDZISKI MOLIWOCI ZASTOSOWANIA OZNACZANIA IZOMERÓW TRANS KWASÓW TŁUSZCZOWYCH

Bardziej szczegółowo

INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH

INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH Załącznik nr 1 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA MARGARYNA opis wg słownika CPV kod CPV 15431000-8 indeks materiałowy JIM 8945PL0001824 opracował:

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa... XI. Rozdział 1. Pomiar: jednostki miar... 1. Rozdział 2. Pomiar: liczby i obliczenia liczbowe... 16

Spis treści. Przedmowa... XI. Rozdział 1. Pomiar: jednostki miar... 1. Rozdział 2. Pomiar: liczby i obliczenia liczbowe... 16 Spis treści Przedmowa.......................... XI Rozdział 1. Pomiar: jednostki miar................. 1 1.1. Wielkości fizyczne i pozafizyczne.................. 1 1.2. Spójne układy miar. Układ SI i jego

Bardziej szczegółowo

UDZIAŁ IZOMERÓW TRANS KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W WYBRANYCH WYROBACH CIASTKARSKICH I CHIPSACH ZIEMNIACZANYCH

UDZIAŁ IZOMERÓW TRANS KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W WYBRANYCH WYROBACH CIASTKARSKICH I CHIPSACH ZIEMNIACZANYCH ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2008, 4 (59), 96 102 KATARZYNA RATUSZ, MAGDALENA WIRKOWSKA UDZIAŁ IZOMERÓW TRANS KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W WYBRANYCH WYROBACH CIASTKARSKICH I CHIPSACH ZIEMNIACZANYCH S

Bardziej szczegółowo

Rozdział 8. Regresja. Definiowanie modelu

Rozdział 8. Regresja. Definiowanie modelu Rozdział 8 Regresja Definiowanie modelu Analizę korelacji można traktować jako wstęp do analizy regresji. Jeżeli wykresy rozrzutu oraz wartości współczynników korelacji wskazują na istniejąca współzmienność

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka wybranych rynkowych olejów roślinnych tłoczonych na zimno

Charakterystyka wybranych rynkowych olejów roślinnych tłoczonych na zimno Tom XIX Rośliny Oleiste 1998 Krzysztof Krygier, Małgorzata Wroniak, Krzysztof Dobczyński, Iwona Kiełt Stanisław Grześkiewicz*, Mieczysław Obiedziński* SGGW w Warszawie, Katedra Technologii Zbóż, Nasion

Bardziej szczegółowo

Zadanie nr 13 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJ RZEPAKOWY

Zadanie nr 13 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJ RZEPAKOWY Zadanie nr 13 Załącznik 14 INSPEKTORAT WSPARCIA SIŁ ZBROJNYCH SZEFOSTWO SŁUŻBY ŻYWNOŚCIOWEJ OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA OLEJ RZEPAKOWY opis wg słownika CPV kod CPV 15411100-3 indeks materiałowy JIM 8945PL0003357

Bardziej szczegółowo

OCENA WPŁYWU WARUNKÓW TŁOCZENIA W PRASIE ŚLIMAKOWEJ NA JAKOŚĆ I SKŁAD CHEMICZNY OLEJÓW RZEPAKOWYCH

OCENA WPŁYWU WARUNKÓW TŁOCZENIA W PRASIE ŚLIMAKOWEJ NA JAKOŚĆ I SKŁAD CHEMICZNY OLEJÓW RZEPAKOWYCH ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2013, 1 (86), 92 104 MAŁGORZATA WRONIAK, ALEKSANDRA PTASZEK, KATARZYNA RATUSZ OCENA WPŁYWU WARUNKÓW TŁOCZENIA W PRASIE ŚLIMAKOWEJ NA JAKOŚĆ I SKŁAD CHEMICZNY OLEJÓW

Bardziej szczegółowo

WPŁYW PRZEESTRYFIKOWANIA ENZYMATYCZNEGO NA STABILNOŚĆ OKSYDATYWNĄ MIESZANINY TŁUSZCZU KURZEGO Z OLEJEM RZEPAKOWYM

WPŁYW PRZEESTRYFIKOWANIA ENZYMATYCZNEGO NA STABILNOŚĆ OKSYDATYWNĄ MIESZANINY TŁUSZCZU KURZEGO Z OLEJEM RZEPAKOWYM BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 314 318 Magdalena Kostecka, Bolesław Kowalski WPŁYW PRZEESTRYFIKOWANIA ENZYMATYCZNEGO NA STABILNOŚĆ OKSYDATYWNĄ MIESZANINY TŁUSZCZU KURZEGO Z OLEJEM RZEPAKOWYM

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA

UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA WYDZIAŁ CHEMII ul. Gagarina 7 87-100 Toruń, Polska tel. (48 56) 6114302, fax (48 56) 6542477 Dr hab. Aleksandra Szydłowska-Czerniak, prof. UMK Toruń, 30.12.2013 r. Wydział

Bardziej szczegółowo

Analiza właściwości i składu kwasów tłuszczowych handlowych olejów pochodzenia roślinnego

Analiza właściwości i składu kwasów tłuszczowych handlowych olejów pochodzenia roślinnego Zeszyty Naukowe nr 833 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2010 Bronisław Buczek Katedra Chemii Ogólnej Agnieszka Leśniak Katedra Chemii Ogólnej Analiza właściwości i składu kwasów tłuszczowych handlowych

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII FT-IR DO OCENY ZAWARTOŚCI ALKOHOLU ETYLOWEGO W KOMERCYJNYCH WÓDKACH 1

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII FT-IR DO OCENY ZAWARTOŚCI ALKOHOLU ETYLOWEGO W KOMERCYJNYCH WÓDKACH 1 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2012 z. 571: 107 114 ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII FT-IR DO OCENY ZAWARTOŚCI ALKOHOLU ETYLOWEGO W KOMERCYJNYCH WÓDKACH 1 Katarzyna Sujka, Piotr Koczoń Katedra Chemii

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do analizy korelacji i regresji

Wprowadzenie do analizy korelacji i regresji Statystyka dla jakości produktów i usług Six sigma i inne strategie Wprowadzenie do analizy korelacji i regresji StatSoft Polska Wybrane zagadnienia analizy korelacji Przy analizie zjawisk i procesów stanowiących

Bardziej szczegółowo

Inżynieria Rolnicza 3(121)/2010

Inżynieria Rolnicza 3(121)/2010 Inżynieria Rolnicza 3(121)/2010 METODA OCENY NOWOCZESNOŚCI TECHNICZNO- -KONSTRUKCYJNEJ CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH WYKORZYSTUJĄCA SZTUCZNE SIECI NEURONOWE. CZ. III: PRZYKŁADY ZASTOSOWANIA METODY Sławomir Francik

Bardziej szczegółowo

Thermooxidative stability of frying oils and quality of snack products

Thermooxidative stability of frying oils and quality of snack products UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU WYDZIAŁ NAUK O śywności EWA GÓRNICKA STABILNOŚĆ TERMOOKSYDATYWNA TŁUSZCZÓW SMAśALNICZYCH A JAKOŚĆ PRODUKTÓW PRZEKĄSKOWYCH Thermooxidative stability of frying oils

Bardziej szczegółowo

Ocena stabilności oksydatywnej wybranych olejów spożywczych tłoczonych na zimno

Ocena stabilności oksydatywnej wybranych olejów spożywczych tłoczonych na zimno Tom XXVIII ROŚLINY OLEISTE OILSEED CROPS 27 Małgorzata Wroniak, Daniela Łukasik Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Zakład Technologii Tłuszczów i Koncentratów Spożywczych, Katedra Technologii

Bardziej szczegółowo

PORÓWNANIE STABILNOCI OKSYDATYWNEJ WYBRANYCH OLEJÓW TŁOCZONYCH NA ZIMNO Z OLEJAMI RAFINOWANYMI

PORÓWNANIE STABILNOCI OKSYDATYWNEJ WYBRANYCH OLEJÓW TŁOCZONYCH NA ZIMNO Z OLEJAMI RAFINOWANYMI YWNO. Nauka. Technologia. Jako, 26, 1 (46) Supl., 214-221 MAŁGORZATA WRONIAK, DANIELA ŁUKASIK, MAGDALENA MASZEWSKA PORÓWNANIE STABILNOCI OKSYDATYWNEJ WYBRANYCH OLEJÓW TŁOCZONYCH NA ZIMNO Z OLEJAMI RAFINOWANYMI

Bardziej szczegółowo

Monitorowanie stabilności oksydacyjnej oleju rzepakowego na

Monitorowanie stabilności oksydacyjnej oleju rzepakowego na Monitorowanie stabilności oksydacyjnej oleju rzepakowego na różnych etapach procesu termooksydacji metodą spektrofotometrii UV-VIS Jolanta Drabik, Ewa Pawelec Celem pracy była ocena stabilności oksydacyjnej

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób oznaczania zawartości metylowych estrów kwasów tłuszczowych (FAME) w paliwach. UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH, Katowice, PL

PL B1. Sposób oznaczania zawartości metylowych estrów kwasów tłuszczowych (FAME) w paliwach. UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH, Katowice, PL PL 215606 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 215606 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 394663 (51) Int.Cl. G01N 33/22 (2006.01) G01N 23/223 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

WPŁYW PRZEESTRYFIKOWANIA ENZYMATYCZNEGO NA JAKOŚCIOWE PARAMETRY ŻYWIENIOWE OLEJÓW ROŚLINNYCH

WPŁYW PRZEESTRYFIKOWANIA ENZYMATYCZNEGO NA JAKOŚCIOWE PARAMETRY ŻYWIENIOWE OLEJÓW ROŚLINNYCH BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 344 348 Magdalena Wirkowska, Joanna Bryś, Katarzyna Tarnowska, Bolesław Kowalski WPŁYW PRZEESTRYFIKOWANIA ENZYMATYCZNEGO NA JAKOŚCIOWE PARAMETRY ŻYWIENIOWE OLEJÓW

Bardziej szczegółowo

KORELACJA 1. Wykres rozrzutu ocena związku między zmiennymi X i Y. 2. Współczynnik korelacji Pearsona

KORELACJA 1. Wykres rozrzutu ocena związku między zmiennymi X i Y. 2. Współczynnik korelacji Pearsona KORELACJA 1. Wykres rozrzutu ocena związku między zmiennymi X i Y 2. Współczynnik korelacji Pearsona 3. Siła i kierunek związku między zmiennymi 4. Korelacja ma sens, tylko wtedy, gdy związek między zmiennymi

Bardziej szczegółowo

OCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU

OCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU Inżynieria Rolnicza 4(129)/2011 OCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU Katarzyna Szwedziak, Dominika Matuszek Katedra Techniki Rolniczej i Leśnej, Politechnika Opolska Streszczenie:

Bardziej szczegółowo

S t r e s z c z e n i e

S t r e s z c z e n i e ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 28, 4 (59), 8 89 MAŁGORZATA WRONIAK, MAŁGORZATA ŁUBIAN OCENA STABILNOŚCI OKSYDATYWNEJ OLEJÓW RZEPAKOWEGO I SŁONECZNIKOWEGO TŁOCZONYCH NA ZIMNO Z DODATKIEM EKSTRAKTU

Bardziej szczegółowo

BADANIE OBECNOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH W TŁUSZCZACH PO PROCESIE SMAŻENIA

BADANIE OBECNOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH W TŁUSZCZACH PO PROCESIE SMAŻENIA Proceedings of ECOpole Vol. 1, No. 1/2 7 Maria L. JESIONEK 1, Jolanta ODZIMEK 1 i Anna WLAZŁO 1 BADANIE OBECNOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH W TŁUSZCZACH PO PROCESIE SMAŻENIA INVESTIGATION

Bardziej szczegółowo

X Y 4,0 3,3 8,0 6,8 12,0 11,0 16,0 15,2 20,0 18,9

X Y 4,0 3,3 8,0 6,8 12,0 11,0 16,0 15,2 20,0 18,9 Zadanie W celu sprawdzenia, czy pipeta jest obarczona błędem systematycznym stałym lub zmiennym wykonano szereg pomiarów przy różnych ustawieniach pipety. Wyznacz równanie regresji liniowej, które pozwoli

Bardziej szczegółowo

(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:

(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 21611 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 02.07.08 08766864.6 (97)

Bardziej szczegółowo

ANALIZA SKŁADU I JAKOŚCI OLEJÓW LNIANYCH TŁOCZONYCH NA ZIMNO

ANALIZA SKŁADU I JAKOŚCI OLEJÓW LNIANYCH TŁOCZONYCH NA ZIMNO BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 3, str. 294 299 Dorota Derewiaka, Paulina Oleksiak, Marta Ciecierska, Ewa Majewska, Jolanta Kowalska, Rafał Wołosiak ANALIZA SKŁADU I JAKOŚCI OLEJÓW LNIANYCH TŁOCZONYCH

Bardziej szczegółowo

SKŁAD KWASÓW TŁUSZCZOWYCH WYBRANYCH OLEJÓW JADALNYCH

SKŁAD KWASÓW TŁUSZCZOWYCH WYBRANYCH OLEJÓW JADALNYCH ROCZN. PZH, 2003, 54, NR 3, 263 267 MAREK DANIEWSKI, BOHDAN JACÓRZYŃSKI, AGNIESZKA FILIPEK, JAROSŁAW BALAS, MAŁGORZATA PAWLICKA, EUGENIA MIELNICZUK SKŁAD KWASÓW TŁUSZCZOWYCH WYBRANYCH OLEJÓW JADALNYCH

Bardziej szczegółowo

WYKORZYSTANIE MODELI AUTOREGRESJI DO PROGNOZOWANIA SZEREGU CZASOWEGO ZWIĄZANEGO ZE SPRZEDAŻĄ ASORTYMENTU HUTNICZEGO

WYKORZYSTANIE MODELI AUTOREGRESJI DO PROGNOZOWANIA SZEREGU CZASOWEGO ZWIĄZANEGO ZE SPRZEDAŻĄ ASORTYMENTU HUTNICZEGO 5/18 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 18 (1/2) ARCHIVES OF FOUNDRY Year 2006, Volume 6, N o 18 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WYKORZYSTANIE MODELI AUTOREGRESJI DO PROGNOZOWANIA SZEREGU

Bardziej szczegółowo

Chemometria w chromatografii

Chemometria w chromatografii Plan prezentacji Chemometria w chromatografii Definicja Historia Wielowymiarowe metody analizy danych - zastosowanie Anna Kaczmarek Katedra Zarządzania Jakością Żywności UP w Poznaniu ak@up.poznan.pl Definicja

Bardziej szczegółowo

SZKOŁA LETNIA. Sekcja Chemii i Technologii Tłuszczów PTTŻ ANALITYKI I TECHNOLOGII OLEJÓW TŁOCZONYCH NA ZIMNO. Poznań,

SZKOŁA LETNIA. Sekcja Chemii i Technologii Tłuszczów PTTŻ ANALITYKI I TECHNOLOGII OLEJÓW TŁOCZONYCH NA ZIMNO. Poznań, SZKOŁA LETNIA ANALITYKI I TECHNOLOGII OLEJÓW TŁOCZONYCH NA ZIMNO Poznań, 7-8.09.2017 Szkoła letnia Analityki i technologii olejów tłoczonych na zimno Program szkolenia Poznań, 7-8.09.2017 Dzień 1 7.09.2017

Bardziej szczegółowo

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ

Bardziej szczegółowo

2 Chmiel Polski S.A., ul. Diamentowa 27, Lublin

2 Chmiel Polski S.A., ul. Diamentowa 27, Lublin Acta Agrophyisca, 25, 6(2), 353-357 PORÓWNANIE WARTOŚCI WSKAŹNIKÓW STARZENIA W OCENIE WYBRANYCH PRODUKTÓW CHMIELOWYCH Jerzy Jamroz 1, Artur Mazurek 1, Marek Bolibok 2, Wojciech Błaszczak 2 1 Zakład Oceny

Bardziej szczegółowo

JAKOŚĆ WYBRANYCH OLEJÓW ROŚLINNYCH DOSTĘPNYCH NA POLSKIM RYNKU

JAKOŚĆ WYBRANYCH OLEJÓW ROŚLINNYCH DOSTĘPNYCH NA POLSKIM RYNKU ROCZN. PZH 2007, 58, NR 3, 515-524 JAROSŁAWA RUTKOWSKA 1, ANNA ŻBIKOWSKA 2 JAKOŚĆ WYBRANYCH OLEJÓW ROŚLINNYCH DOSTĘPNYCH NA POLSKIM RYNKU QUALITY OF THE VARIOUS VEGETABLE OILS AVAILABLE ON THE POLISH MARKET

Bardziej szczegółowo

Piotr Kowalczuk Natura rozpuszczonej materii organicznej w morzach szelfowych w świetle najnowszych zastosowań spektroskopii fluorescencyjnej

Piotr Kowalczuk Natura rozpuszczonej materii organicznej w morzach szelfowych w świetle najnowszych zastosowań spektroskopii fluorescencyjnej Piotr Kowalczuk Natura rozpuszczonej materii organicznej w morzach szelfowych w świetle najnowszych zastosowań spektroskopii fluorescencyjnej Institute of Oceanology, Polish Academy of Sciences, ul. Powstańców

Bardziej szczegółowo

WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA RÓWNOMIERNOŚĆ DOZOWANIA I WYSIEWU NASION PSZENICY KOŁECZKOWYM ZESPOŁEM WYSIEWAJĄCYM

WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA RÓWNOMIERNOŚĆ DOZOWANIA I WYSIEWU NASION PSZENICY KOŁECZKOWYM ZESPOŁEM WYSIEWAJĄCYM Inżynieria Rolnicza 5(103)/2008 WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA RÓWNOMIERNOŚĆ DOZOWANIA I WYSIEWU NASION PSZENICY KOŁECZKOWYM ZESPOŁEM WYSIEWAJĄCYM Piotr Markowski, Tadeusz Rawa, Adam Lipiński Katedra Maszyn

Bardziej szczegółowo

pracy doktorskiej pt. Zastosowanie wybranych technik spektroskopowych do oceny jakości olejów roślinnych autorstwa mgr inż. Krzysztofa Wójcickiego

pracy doktorskiej pt. Zastosowanie wybranych technik spektroskopowych do oceny jakości olejów roślinnych autorstwa mgr inż. Krzysztofa Wójcickiego Prof. zw. dr hab. Romuald Zalewski Recenzja pracy doktorskiej pt. Zastosowanie wybranych technik spektroskopowych do oceny jakości olejów roślinnych autorstwa mgr inż. Krzysztofa Wójcickiego Recenzja została

Bardziej szczegółowo

WPŁYW TEMPERATURY I CZASU PRZECHOWYWANIA NA WYBRANE CECHY JAKOŚCIOWE OLEJU RZEPAKOWEGO, LNIANEGO I LNIANKOWEGO

WPŁYW TEMPERATURY I CZASU PRZECHOWYWANIA NA WYBRANE CECHY JAKOŚCIOWE OLEJU RZEPAKOWEGO, LNIANEGO I LNIANKOWEGO I N Ż Y N I E R I A ROLNICZA A G R I C U L T U R A L ENGINEERING 2013: Z. 1(141) T.1 S. 115-124 ISSN 1429-7264 Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej http://www.ptir.org WPŁYW TEMPERATURY I CZASU PRZECHOWYWANIA

Bardziej szczegółowo

ANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI

ANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI Inżynieria Rolnicza 5(103)/2008 ANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI Deta Łuczycka, Leszek Romański Instytut Inżynierii Rolniczej, Uniwersytet Przyrodniczy

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie tłuszczu w nasionach rzepaku porównanie metod spektrometrii NMR oraz NIR odbiciowej i transmisyjnej

Oznaczanie tłuszczu w nasionach rzepaku porównanie metod spektrometrii NMR oraz NIR odbiciowej i transmisyjnej Tom XXVI ROŚLINY OLEISTE OILSEED CROPS 2005 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Oddział w Poznaniu Oznaczanie tłuszczu w nasionach rzepaku porównanie metod spektrometrii NMR oraz NIR odbiciowej i

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII FT-IR DO MONITOROWANIA REAKCJI TRANSESTRYFIKACJI OLEJU RZEPAKOWEGO METANOLEM

ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII FT-IR DO MONITOROWANIA REAKCJI TRANSESTRYFIKACJI OLEJU RZEPAKOWEGO METANOLEM ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2012 z. 570: 73 78 ZASTOSOWANIE SPEKTROSKOPII FT-IR DO MONITOROWANIA REAKCJI TRANSESTRYFIKACJI OLEJU RZEPAKOWEGO METANOLEM Magdalena Reder, Katarzyna Sujka,

Bardziej szczegółowo

BŁĘDY OKREŚLANIA MASY KOŃCOWEJ W ZAKŁADACH SUSZARNICZYCH WYKORZYSTUJĄC METODY LABORATORYJNE

BŁĘDY OKREŚLANIA MASY KOŃCOWEJ W ZAKŁADACH SUSZARNICZYCH WYKORZYSTUJĄC METODY LABORATORYJNE Inżynieria Rolnicza 5(103)/2008 BŁĘDY OKREŚLANIA MASY KOŃCOWEJ W ZAKŁADACH SUSZARNICZYCH WYKORZYSTUJĄC METODY LABORATORYJNE Zbigniew Zdrojewski, Stanisław Peroń, Mariusz Surma Instytut Inżynierii Rolniczej,

Bardziej szczegółowo

ZAWARTOŚĆ PROLINY JAKO WSKAŹNIK AUTENTYCZNOŚCI MIODÓW

ZAWARTOŚĆ PROLINY JAKO WSKAŹNIK AUTENTYCZNOŚCI MIODÓW Karolina Kursa Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie ZAWARTOŚĆ PROLINY JAKO WSKAŹNIK AUTENTYCZNOŚCI MIODÓW Miód wytwarzany jest praktycznie bez ingerencji człowieka. Głównym czynnikiem mającym wpływ na jego

Bardziej szczegółowo

WPŁYW TEMPERATURY PRZECHOWYWANIA NA WYBRANE PARAMETRY JAKOŚCI OLEJÓW Z ORZECHÓW

WPŁYW TEMPERATURY PRZECHOWYWANIA NA WYBRANE PARAMETRY JAKOŚCI OLEJÓW Z ORZECHÓW Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni Scientific Journal of Gdynia Maritime University Nr 99/2017, 34 47 ISSN 1644-1818 e-issn 2451-2486 WPŁYW TEMPERATURY PRZECHOWYWANIA NA WYBRANE PARAMETRY JAKOŚCI

Bardziej szczegółowo

(x j x)(y j ȳ) r xy =

(x j x)(y j ȳ) r xy = KORELACJA. WSPÓŁCZYNNIKI KORELACJI Gdy w badaniu mamy kilka cech, często interesujemy się stopniem powiązania tych cech między sobą. Pod słowem korelacja rozumiemy współzależność. Mówimy np. o korelacji

Bardziej szczegółowo

Materiał obowiązujący do ćwiczeń z analizy instrumentalnej II rok OAM

Materiał obowiązujący do ćwiczeń z analizy instrumentalnej II rok OAM Materiał obowiązujący do ćwiczeń z analizy instrumentalnej II rok OAM Ćwiczenie 1 Zastosowanie statystyki do oceny metod ilościowych Błąd gruby, systematyczny, przypadkowy, dokładność, precyzja, przedział

Bardziej szczegółowo

POPRAWKA do POLSKIEJ NORMY PN-EN 14214:2004/AC

POPRAWKA do POLSKIEJ NORMY PN-EN 14214:2004/AC POPRAWKA do POLSKIEJ NORMY P o l s k i K o m i t e t N o r m a l i z a c y j n y ICS 75.160.20 PN-EN 14214:2004/AC grudzień 2008 Wprowadza EN 14214:2003/AC:2007, IDT Dotyczy PN-EN 14214 Paliwa do pojazdów

Bardziej szczegółowo

WPŁYW CZASU I TEMPERATURY PRZECHOWYWANIA NA WŁAŚCIWOŚCI ORGANOLEPTYCZNE I STABILNOŚĆ TŁUSZCZU W CZEKOLADACH PEŁNOMLECZNYCH

WPŁYW CZASU I TEMPERATURY PRZECHOWYWANIA NA WŁAŚCIWOŚCI ORGANOLEPTYCZNE I STABILNOŚĆ TŁUSZCZU W CZEKOLADACH PEŁNOMLECZNYCH BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 512-516 Jolanta Kowalska, Ewa Majewska, Paulina Jakubowska WPŁYW CZASU I TEMPERATURY PRZECHOWYWANIA NA WŁAŚCIWOŚCI ORGANOLEPTYCZNE I STABILNOŚĆ TŁUSZCZU W CZEKOLADACH

Bardziej szczegółowo

4. EKSPLOATACJA UKŁADU NAPĘD ZWROTNICOWY ROZJAZD. DEFINICJA SIŁ W UKŁADZIE Siła nastawcza Siła trzymania

4. EKSPLOATACJA UKŁADU NAPĘD ZWROTNICOWY ROZJAZD. DEFINICJA SIŁ W UKŁADZIE Siła nastawcza Siła trzymania 3 SPIS TREŚCI Przedmowa... 11 1. WPROWADZENIE... 13 1.1. Budowa rozjazdów kolejowych... 14 1.2. Napędy zwrotnicowe... 15 1.2.1. Napęd zwrotnicowy EEA-4... 18 1.2.2. Napęd zwrotnicowy EEA-5... 20 1.3. Współpraca

Bardziej szczegółowo

BADAWCZA I DYDAKTYCZNA

BADAWCZA I DYDAKTYCZNA APARATURA BADAWCZA I DYDAKTYCZNA Ocena jakości wybranych olejów rzepakowych rafinowanych i tłoczonych na zimno dostępnych na polskim rynku Edyta Popis, Katarzyna Ratusz, Krzysztof Krygier Szkoła Główna

Bardziej szczegółowo

OCENA AUTENTYCZNOŚCI WYBRANYCH CZEKOLAD

OCENA AUTENTYCZNOŚCI WYBRANYCH CZEKOLAD ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2008, 4 (59), 74 79 JOLANTA KOWALSKA, ANNA BZDUCHA, DOROTA DEREWIAKA, KATARZYNA KOPAŃSKA, ANETA NITEK OCENA AUTENTYCZNOŚCI WYBRANYCH CZEKOLAD S t r e s z c z e n i

Bardziej szczegółowo

PARAMETRY ŻYWIENIOWE PRZEESTRYFIKOWANYCH MIESZANIN ŁOJU I JEGO FRAKCJI Z OLEJAMI ROŚLINNYMI

PARAMETRY ŻYWIENIOWE PRZEESTRYFIKOWANYCH MIESZANIN ŁOJU I JEGO FRAKCJI Z OLEJAMI ROŚLINNYMI BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 334 338 Katarzyna Tarnowska, Małgorzata Kowalska 1), Eliza Gruczyńska, Magdalena Kostecka, Bolesław Kowalski PARAMETRY ŻYWIENIOWE PRZEESTRYFIKOWANYCH MIESZANIN

Bardziej szczegółowo

Postępy w analityce lipidów żywności

Postępy w analityce lipidów żywności Konferencja naukowa Postępy w analityce lipidów żywności 20-21 Października 2014 Poznań Program konferencji www.scitt.up.poznan.pl Komitet organizacyjny Dr hab. Magdalena Rudzińska Uniwersytet Przyrodniczy

Bardziej szczegółowo

MODYFIKACJA WŁAŚCIWOŚCI ŁOJU WOŁOWEGO I TŁUSZCZU MLECZNEGO PRZEZ PRZEESTRYFIKOWANIE ENZYMATYCZNE Z OLEJEM RZEPAKOWYM

MODYFIKACJA WŁAŚCIWOŚCI ŁOJU WOŁOWEGO I TŁUSZCZU MLECZNEGO PRZEZ PRZEESTRYFIKOWANIE ENZYMATYCZNE Z OLEJEM RZEPAKOWYM BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 304 308 Joanna Bryś, Katarzyna Tarnowska, Magdalena Wirkowska, Bolesław Kowalski MODYFIKACJA WŁAŚCIWOŚCI ŁOJU WOŁOWEGO I TŁUSZCZU MLECZNEGO PRZEZ PRZEESTRYFIKOWANIE

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKA MATEMATYCZNA ZESTAW 0 (POWT. RACH. PRAWDOPODOBIEŃSTWA) ZADANIA

STATYSTYKA MATEMATYCZNA ZESTAW 0 (POWT. RACH. PRAWDOPODOBIEŃSTWA) ZADANIA STATYSTYKA MATEMATYCZNA ZESTAW 0 (POWT. RACH. PRAWDOPODOBIEŃSTWA) ZADANIA Zadanie 0.1 Zmienna losowa X ma rozkład określony funkcją prawdopodobieństwa: x k 0 4 p k 1/3 1/6 1/ obliczyć EX, D X. (odp. 4/3;

Bardziej szczegółowo

WPŁYW WYBRANYCH PRODUKTÓW TŁUSZCZOWYCH NA STABILNOŚĆ CHLOROWODORKU TIAMINY

WPŁYW WYBRANYCH PRODUKTÓW TŁUSZCZOWYCH NA STABILNOŚĆ CHLOROWODORKU TIAMINY ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2014, 6 (97), 150 158 DOI: 10.15193/ZNTJ/2014/97/150-158 KRYSTYNA SZYMANDERA-BUSZKA, KATARZYNA WASZKOWIAK WPŁYW WYBRANYCH PRODUKTÓW TŁUSZCZOWYCH NA STABILNOŚĆ CHLOROWODORKU

Bardziej szczegółowo

Fig 5 Spectrograms of the original signal (top) extracted shaft-related GAD components (middle) and

Fig 5 Spectrograms of the original signal (top) extracted shaft-related GAD components (middle) and Fig 4 Measured vibration signal (top). Blue original signal. Red component related to periodic excitation of resonances and noise. Green component related. Rotational speed profile used for experiment

Bardziej szczegółowo

LINIOWOŚĆ METODY OZNACZANIA ZAWARTOŚCI SUBSTANCJI NA PRZYKŁADZIE CHROMATOGRAFU

LINIOWOŚĆ METODY OZNACZANIA ZAWARTOŚCI SUBSTANCJI NA PRZYKŁADZIE CHROMATOGRAFU LINIOWOŚĆ METODY OZNACZANIA ZAWARTOŚCI SUBSTANCJI NA PRZYKŁADZIE CHROMATOGRAFU Tomasz Demski, StatSoft Polska Sp. z o.o. Wprowadzenie Jednym z elementów walidacji metod pomiarowych jest sprawdzenie liniowości

Bardziej szczegółowo

Analiza korelacyjna i regresyjna

Analiza korelacyjna i regresyjna Podstawy Metrologii i Technik Eksperymentu Laboratorium Analiza korelacyjna i regresyjna Instrukcja do ćwiczenia nr 5 Zakład Miernictwa i Ochrony Atmosfery Wrocław, kwiecień 2014 Podstawy Metrologii i

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM

WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM 2/1 Archives of Foundry, Year 200, Volume, 1 Archiwum Odlewnictwa, Rok 200, Rocznik, Nr 1 PAN Katowice PL ISSN 1642-308 WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM D.

Bardziej szczegółowo

DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM. Procedura szacowania niepewności

DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM. Procedura szacowania niepewności DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM Procedura szacowania niepewności Szacowanie niepewności oznaczania / pomiaru zawartości... metodą... Data Imię i Nazwisko Podpis Opracował Sprawdził Zatwierdził

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS

OZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS OZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS Zagadnienia teoretyczne. Spektrofotometria jest techniką instrumentalną, w której do celów analitycznych wykorzystuje się przejścia energetyczne zachodzące

Bardziej szczegółowo

Zeszyty Naukowe. Zmiany jakościowe wybranych olejów roślinnych przechowywanych w warunkach chłodniczych. Towaroznawstwo

Zeszyty Naukowe. Zmiany jakościowe wybranych olejów roślinnych przechowywanych w warunkach chłodniczych. Towaroznawstwo Zeszyty Naukowe Towaroznawstwo Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 912 ISSN 1898-6447 Zesz. Nauk. UEK, 2013; 912: 49 72 Katedra Chemii Ogólnej Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Zmiany jakościowe wybranych

Bardziej szczegółowo

Analiza Danych Sprawozdanie regresja Marek Lewandowski Inf 59817

Analiza Danych Sprawozdanie regresja Marek Lewandowski Inf 59817 Analiza Danych Sprawozdanie regresja Marek Lewandowski Inf 59817 Zadanie 1: wiek 7 8 9 1 11 11,5 12 13 14 14 15 16 17 18 18,5 19 wzrost 12 122 125 131 135 14 142 145 15 1 154 159 162 164 168 17 Wykres

Bardziej szczegółowo

Zmiany wskaźników fizykochemicznych wybranych tłuszczów cukierniczych opartych na oleju rzepakowym w czasie długoterminowego przechowywania

Zmiany wskaźników fizykochemicznych wybranych tłuszczów cukierniczych opartych na oleju rzepakowym w czasie długoterminowego przechowywania Tom XIX Rośliny Oleiste 1998 Instytut Przemysłu Mięsnego i Tłuszczowego, Dział Przetwórstwa Tłuszczów w Warszawie Zmiany wskaźników fizykochemicznych wybranych tłuszczów cukierniczych opartych na oleju

Bardziej szczegółowo

Informatyka I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny) podstawowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)

Informatyka I stopień (I stopień / II stopień) ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny) podstawowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES) KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013

Bardziej szczegółowo

Walidacja metod analitycznych Raport z walidacji

Walidacja metod analitycznych Raport z walidacji Walidacja metod analitycznych Raport z walidacji Małgorzata Jakubowska Katedra Chemii Analitycznej WIMiC AGH Walidacja metod analitycznych (według ISO) to proces ustalania parametrów charakteryzujących

Bardziej szczegółowo

Walidacja metod wykrywania, identyfikacji i ilościowego oznaczania GMO. Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB

Walidacja metod wykrywania, identyfikacji i ilościowego oznaczania GMO. Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB Walidacja metod wykrywania, identyfikacji i ilościowego oznaczania GMO Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB Walidacja Walidacja jest potwierdzeniem przez zbadanie i przedstawienie

Bardziej szczegółowo

FUNCTIONAL AGRIMOTOR TESTING SUPPLIED BY THE VEGETABLE ORIGIN FUELS BADANIE FUNKCJONALNE SILNIKA ROLNICZEGO ZASILANEGO PALIWAMI POCHODZENIA ROŚLINNEGO

FUNCTIONAL AGRIMOTOR TESTING SUPPLIED BY THE VEGETABLE ORIGIN FUELS BADANIE FUNKCJONALNE SILNIKA ROLNICZEGO ZASILANEGO PALIWAMI POCHODZENIA ROŚLINNEGO Journal of KES Internal Combustion Engines 25, vol. 12, 3-4 FUNCTIAL AGRIMOTOR TESTING SUPPLIED BY THE VEGETABLE ORIGIN FUELS Marek Reksa Politechnika Wrocławska Instytut Konstrukcji I Eksploatacji Maszyn

Bardziej szczegółowo

Egzamin ze statystyki, Studia Licencjackie Stacjonarne. TEMAT C grupa 1 Czerwiec 2007

Egzamin ze statystyki, Studia Licencjackie Stacjonarne. TEMAT C grupa 1 Czerwiec 2007 Egzamin ze statystyki, Studia Licencjackie Stacjonarne TEMAT C grupa 1 Czerwiec 2007 (imię, nazwisko, nr albumu).. Przy rozwiązywaniu zadań, jeśli to konieczne, naleŝy przyjąć poziom istotności 0,01 i

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie

Zastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie Zastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie Paweł Ramos, Barbara Pilawa, Maciej Adamski STRESZCZENIE Katedra i Zakład Biofizyki Wydziału Farmaceutycznego

Bardziej szczegółowo

TRANSFORMATA FALKOWA WYBRANYCH SYGNAŁÓW SYMULACYJNYCH

TRANSFORMATA FALKOWA WYBRANYCH SYGNAŁÓW SYMULACYJNYCH 1-2013 PROBLEMY EKSPLOATACJI 27 Izabela JÓZEFCZYK, Romuald MAŁECKI Politechnika Warszawska, Płock TRANSFORMATA FALKOWA WYBRANYCH SYGNAŁÓW SYMULACYJNYCH Słowa kluczowe Sygnał, dyskretna transformacja falkowa,

Bardziej szczegółowo

PROGNOZOWANIE CENY OGÓRKA SZKLARNIOWEGO ZA POMOCĄ SIECI NEURONOWYCH

PROGNOZOWANIE CENY OGÓRKA SZKLARNIOWEGO ZA POMOCĄ SIECI NEURONOWYCH InŜynieria Rolnicza 14/2005 Sławomir Francik Katedra InŜynierii Mechanicznej i Agrofizyki Akademia Rolnicza w Krakowie PROGNOZOWANIE CENY OGÓRKA SZKLARNIOWEGO ZA POMOCĄ SIECI NEURONOWYCH Streszczenie W

Bardziej szczegółowo

KLASYFIKACJA. Słownik języka polskiego

KLASYFIKACJA. Słownik języka polskiego KLASYFIKACJA KLASYFIKACJA Słownik języka polskiego Klasyfikacja systematyczny podział przedmiotów lub zjawisk na klasy, działy, poddziały, wykonywany według określonej zasady Klasyfikacja polega na przyporządkowaniu

Bardziej szczegółowo

Wykład Centralne twierdzenie graniczne. Statystyka matematyczna: Estymacja parametrów rozkładu

Wykład Centralne twierdzenie graniczne. Statystyka matematyczna: Estymacja parametrów rozkładu Wykład 11-12 Centralne twierdzenie graniczne Statystyka matematyczna: Estymacja parametrów rozkładu Centralne twierdzenie graniczne (CTG) (Central Limit Theorem - CLT) Centralne twierdzenie graniczne (Lindenberga-Levy'ego)

Bardziej szczegółowo

Profil kwasów tłuszczowych oliwy z oliwek dostępnej na polskim rynku

Profil kwasów tłuszczowych oliwy z oliwek dostępnej na polskim rynku Zeszyty Naukowe nr 767 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2008 Katedra Chemii Ogólnej Profil kwasów tłuszczowych oliwy z oliwek dostępnej na polskim rynku 1. Wprowadzenie W latach 2000 2006 nastąpiła

Bardziej szczegółowo

Zadania rozrywające w testach na przykładzie zadań maturalnych z matematyki

Zadania rozrywające w testach na przykładzie zadań maturalnych z matematyki Ewa Stożek, Henryk Dąbrowski OKE Łódź Zadania rozrywające w testach na przykładzie zadań maturalnych z matematyki Na podstawie analizy danych empirycznych z egzaminu maturalnego z matematyki 5 i 6 roku

Bardziej szczegółowo

FORECASTING THE DISTRIBUTION OF AMOUNT OF UNEMPLOYED BY THE REGIONS

FORECASTING THE DISTRIBUTION OF AMOUNT OF UNEMPLOYED BY THE REGIONS FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 007, Oeconomica 54 (47), 73 80 Mateusz GOC PROGNOZOWANIE ROZKŁADÓW LICZBY BEZROBOTNYCH WEDŁUG MIAST I POWIATÓW FORECASTING THE DISTRIBUTION

Bardziej szczegółowo

SPOSÓB SPRAWDZANIA ZGODNOŚCI MATERIAŁÓW I WYROBÓW Z TWORZYW SZTUCZNYCH Z USTALONYMI LIMITAMI

SPOSÓB SPRAWDZANIA ZGODNOŚCI MATERIAŁÓW I WYROBÓW Z TWORZYW SZTUCZNYCH Z USTALONYMI LIMITAMI Załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 15 października 2013 r. SPOSÓB SPRAWDZANIA ZGODNOŚCI MATERIAŁÓW I WYROBÓW Z TWORZYW SZTUCZNYCH Z USTALONYMI LIMITAMI Ogólne zasady badania migracji globalnej

Bardziej szczegółowo

WSTĘP DO REGRESJI LOGISTYCZNEJ. Dr Wioleta Drobik-Czwarno

WSTĘP DO REGRESJI LOGISTYCZNEJ. Dr Wioleta Drobik-Czwarno WSTĘP DO REGRESJI LOGISTYCZNEJ Dr Wioleta Drobik-Czwarno REGRESJA LOGISTYCZNA Zmienna zależna jest zmienną dychotomiczną (dwustanową) przyjmuje dwie wartości, najczęściej 0 i 1 Zmienną zależną może być:

Bardziej szczegółowo

Korelacja, autokorelacja, kowariancja, trendy. Korelacja określa stopień asocjacji między zmiennymi

Korelacja, autokorelacja, kowariancja, trendy. Korelacja określa stopień asocjacji między zmiennymi Korelacja, autokorelacja, kowariancja, trendy Korelacja określa stopień asocjacji między zmiennymi Kowariancja Wady - ograniczenia. Wartość kowariancji zależy od rozmiarów zmienności zmiennej.. W konsekwencji

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKA OD PODSTAW Z SYSTEMEM SAS. wersja 9.2 i 9.3. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

STATYSTYKA OD PODSTAW Z SYSTEMEM SAS. wersja 9.2 i 9.3. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie STATYSTYKA OD PODSTAW Z SYSTEMEM SAS wersja 9.2 i 9.3 Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Spis treści Wprowadzenie... 6 1. Podstawowe informacje o systemie SAS... 9 1.1. Informacje ogólne... 9 1.2. Analityka...

Bardziej szczegółowo

Kraków, dnia 23 maja 2014 r. Prof. dr hab. Władysław Kędzior Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Katedra Towaroznawstwa Żywności

Kraków, dnia 23 maja 2014 r. Prof. dr hab. Władysław Kędzior Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Katedra Towaroznawstwa Żywności Prof. dr hab. Władysław Kędzior Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Katedra Towaroznawstwa Żywności Kraków, dnia 23 maja 2014 r. Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Marii Magdaleny Sielickiej nt. Ocena

Bardziej szczegółowo

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

(Tekst mający znaczenie dla EOG) 23.10.2015 L 278/5 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2015/1905 z dnia 22 października 2015 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 183/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do badań

Bardziej szczegółowo

Procedura szacowania niepewności

Procedura szacowania niepewności DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA LABORATORIUM Procedura szacowania niepewności Stron 7 Załączniki Nr 1 Nr Nr 3 Stron Symbol procedury PN//xyz Data Imię i Nazwisko Podpis Opracował Sprawdził Zatwierdził

Bardziej szczegółowo

Ćw. nr 41. Wyznaczanie ogniskowych soczewek za pomocą wzoru soczewkowego

Ćw. nr 41. Wyznaczanie ogniskowych soczewek za pomocą wzoru soczewkowego 1 z 7 JM-test-MathJax Ćw. nr 41. Wyznaczanie ogniskowych soczewek za pomocą wzoru soczewkowego Korekta 24.03.2014 w Błąd maksymalny (poprawione formuły na niepewności maksymalne dla wzorów 41.1 i 41.11)

Bardziej szczegółowo

KWASY TŁUSZCZOWE I IZOMERY TRANS W SERKACH TWAROGOWYCH DO SMAROWANIA PIECZYWA

KWASY TŁUSZCZOWE I IZOMERY TRANS W SERKACH TWAROGOWYCH DO SMAROWANIA PIECZYWA BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVII, 2014, 2, str. 137 143 Beata Paszczyk KWASY TŁUSZCZOWE I IZOMERY TRANS W SERKACH TWAROGOWYCH DO SMAROWANIA PIECZYWA Katedra Towaroznawstwa i Badań Żywności Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego

Bardziej szczegółowo

Spektroskopia molekularna. Ćwiczenie nr 1. Widma absorpcyjne błękitu tymolowego

Spektroskopia molekularna. Ćwiczenie nr 1. Widma absorpcyjne błękitu tymolowego Spektroskopia molekularna Ćwiczenie nr 1 Widma absorpcyjne błękitu tymolowego Doświadczenie to ma na celu zaznajomienie uczestników ćwiczeń ze sposobem wykonywania pomiarów metodą spektrofotometryczną

Bardziej szczegółowo