Nasze żyta możesz brać w ciemno

Transkrypt

1 Żyto hybrydowe Wysoką mrozoodporność mamy w standardzie Nasze żyta możesz brać w ciemno - plon do 121% wzorca

2 Rynek oczekuje na ziarno żyta! Ziarno żyta jest towarem bardzo poszukiwanym w Europie. Jego ceny znajdują się aktualnie na bardzo wysokim poziomie, warto więc wykorzystać obecną koniunkturę rynkową i wybrać odpowiednie odmiany do uprawy! Najlepsze to takie, które zapewnią wysoki plon i najwyższej jakości surowiec z możliwością wielokierunkowego użytkowania. Odmiany żyta KWS LOCHOW testowaliśmy w ramach międzynarodowego projektu Rye Belt w szeregu doświadczeń, ktore potwierdziły przydatność ich ziarna do komponowania pasz dla trzody chlewnej i bydła, okazały się doskonałym surowcem dla piekarnictwa oraz sprawdziły się w produkcji biogazu. Ponadto, jak udowodniły już lata praktyki, doskonale radzą sobie w polskich warunkach klimatycznych, gdzie w trakcie wegetacji mamy do czynienia z suszą lub z bardzo silnymi wahaniami temperatur na przedwiośniu. Ostanie zjawisko szczególnie mocno odczuliśmy w bieżącym roku, gdy w wielu rejonach Polski uprawy ozime pszenicy, jęczmienia czy pszenżyta zostały kompletnie zniszczone. Żyto hybrydowe KWS LOCHOW dzięki wysokiej odporności na niskie temperatury nie zawiodło producentów rolnych i z pewnością wyda wysoki plon, przynosząc wymierne korzyści ekonomiczne gospodarstwom. Czas żniw i siewów zbliża się wielkimi krokami. Tradycyjnie więc stawiamy do Państwa dyspozycji dobór najlepszych odmian żyta. Zarówno Visello, Palazzo, Brasetto, Gonello i Guttino charakteryzują się wysokim poziomem plonowania, szerokim spektrum odporności na choroby, w tym szczególnie istotną odpornością na sporysz, za który w hodowli KWS LOCHOW odpowiada system POLLENPLUS. Jesteśmy przekonani, iż niniejszy katalog pomoże Państwu dokonać trafnego wyboru odmiany, co przełoży się na sukces uprawowy! Zespół KWS LOCHOW POLSKA Dyrektor Zarządzający KWS LOCHOW POLSKA 2 Katalog odmian 2012/2013

3 Chciałbyś obniżyć koszty produkcji żyta ozimego? Producent rolny często zadaje sobie pytanie: Jaką odmianę żyta wybrać do siewu: populacyjną czy hybrydową? Analizując wyniki doświadczeń, przeprowadzonych przez niezależne instytucje, które badają odmiany roślin rolniczych pod względem ich wartości gospodarczej, takie jak COBORU w Polsce lub BSA w Niemczech, odpowiedź nasuwa się sama - lepiej wybrać odmianę hybrydową. W ostatnich dziesięciu latach ( ) postęp hodowlany w Polsce w zakresie plonu, obliczony w oparciu o ofi cjalne odmiany wzorcowe w odmianach populacyjnych był na poziomie 6 kg/ha/rok, więc bardzo niewielkim, natomiast w odmianach hybrydowych na poziomie 96 kg/ha/rok, czyli 16 razy większym. Wnikliwie przeglądając wyniki plonowania odmian w badaniach PDOiR, które są doświadczeniami ścisłymi realizowanymi na terytorium całego kraju, można stwierdzić, że odmiany żyta hybrydowego w porównaniu do odmian populacyjnych plonują średnio od 15 do 21% wyżej i to zarówno na poziomie a 1 (bez ochrony fungicydowej) jak i a 2 (z ochroną fungicydową, retardantami oraz wyższym nawożeniem azotowym). Podobne rezultaty badań również otrzymali pracownicy naukowi Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego w Olsztynie potwierdzając, że żyto mieszańcowe, bez względu na kompleks glebowy, gwarantuje wyższy o 13-25% poziom plonowania niż odmiany populacyjne. Należy zaznaczyć, że kilkunastoprocentowa przewaga w plonowaniu odmian hybrydowych nad populacyjnymi przy stosowaniu identycznej technologii prowadzenia łanu jest faktem powtarzalnym w latach i obserwowanym również w badaniach PDOiR od momentu zarejestrowania pierwszej odmiany żyta hybrydowego w Polsce (rok 1994, odmiana Marder). Wiele gospodarstw rolnych dostrzegło we własnych warunkach gospodarowania korzyści płynące z uprawy odmian żyta hybrydowego KWS LOCHOW i swój wybór świadomie powtarza przy planowaniu uprawy żyta, ze względu na wyższy potencjał plonowania. Każde przedsięwzięcie produkcyjne w gospodarstwie jest związane z wykonaniem niezbędnych prac oraz poniesieniem określonych kosztów. W przypadku produkcji roślinnej między innymi trzeba obligatoryjnie wykonać uprawę gleby, przygotować łoże siewne, zakupić materiał siewny, nawozy, preparaty do ochrony pestycydowej łanu oraz dokonać zbioru kombajnem. Można postawić pytanie: jaka jest więc różnica między uprawą gleby pod zasiew żyta populacyjnego i hybrydowego? Lub jaka różnica kosztów jest w wykonaniu zabiegu ochrony herbicydowej? Każdy rolnik po chwili zastanowienia odpowie jednogłośnie - żadna, ponieważ pole musi być jednakowo przygotowane, jednakowo opryskane, więc wszystkie wyżej wymienione prace zarówno na plantacji żyta populacyjnego jak i hybrydowego będą miały jednakowe koszty. Biorąc jednak pod uwagę możliwość zebrania o 20% większego plonu, powyższa inwestycja będzie jak najbardziej słuszna i zwróci się z nadwyżką już w żniwa w postaci większych plonów ziarna z hektara. Chcąc bardziej efektywnie wykorzystać środki produkcji rolnej stosowane w uprawie żyta ozimego najlepszym wyborem jest używanie do siewu odmian o najwyższym potencjale plonowania, a takim właśnie są odmiany żyta hybrydowego KWS LOCHOW. Katalog odmian 2012/2013 3

4 Jaki gatunek zboża siać na glebach średnich i lekkich? Gleby lekkie i bardzo lekkie stanowią ponad 60 % całości gleb uprawnych w Polsce. Na tych glebach dostępność wody jest głównym czynnikiem limitującym uzyskiwane plony. Gdy dołożymy do tego niską zawartość próchnicy, małą zdolność do magazynowania wody i składników pokarmowych oraz skłonność do zakwaszania, można wywnioskować, że powyższe gleby charakteryzują się niską produktywnością i ograniczają mocno dobór gatunków, które możemy na nich uprawiać z zyskiem. Na takich stanowiskach uprawowych uzyskanie wysokich plonów gatunków o większych wymaganiach możliwe jest tylko w latach przy sprzyjającym rozkładzie opadów atmosferycznych i przy wysokich nakładach fi nansowych ponoszonych na agrotechnikę. Plony żyta hybrydowego w łanach produkcyjnych na powyższych glebach przy prawidłowej agrotechnice zawierają się najczęściej w przedziale dt/ha, natomiast pszenicy dt/ha, przy czym ze względu na większe wymagania wodne i pokarmowe tego gatunku są bardzo trudne do osiągnięcia. Uprawa pszenicy w powyższych warunkach glebowych jest obarczona wysokim ryzykiem ekonomicznym. Często poziom osiąganych plonów nie pozwala w pełni pokryć kosztów poniesionych na jej uprawę, szczególnie w latach, w których w trakcie wegetacji, występują częste niedobory wody. Skutki tego zjawiska są oczywiście silniejsze, jeżeli posuchy przypadają na krytyczne fazy rozwoju roślin - strzelanie w źdźbło, kłoszenie, dojrzewanie. Innym ważnym zagadnieniem w uprawie pszenicy na słabych stanowiskach glebowych jest jakość zebranego plonu, który zwykle nie spełnia parametrów stawianych przez podmioty skupowe. Należy pamiętać również o tym, że koszty uprawy pszenicy ozimej w porównaniu do kosztów uprawy żyta hybrydowego w tych warunkach glebowych są dużo wyższe. Pozostaje, więc pytanie: Co uprawiać z zyskiem na takich glebach? Częstym błędem popełnianym przez praktykę rolniczą jest decyzja o uprawie na glebach lekkich gatunków mających większe wymagania glebowe np. pszenicy, tylko z powodu aktualnie wyższej ceny rynkowej. Oczywiście taka uprawa zakończy się sukcesem tylko wtedy, jeżeli w okresie wegetacji będziemy mieli do dyspozycji dostateczną ilość wody z opadów w krytycznych okresach zapotrzebowania rośliny na ten czynnik. Przebiegu opadów w następnym okresie wegetacji ani cen płodów rolnych nikt nie jest w stanie przewidzieć, a prognozy cenowe skupu zbóż, jak pokazują dane historyczne rzadko odnajdują potwierdzenie w rzeczywistości. Pośrednim wyjściem w takiej sytuacji może być uprawa pszenżyta. Ziarno pszenżyta użytkuje się głównie w kierunku paszowym, natomiast żyto jest wykorzystywane z powodzeniem w piekarnictwie, jak i w karmianiu zwierząt. Zbywalność pszenżyta jest więc uzależniona od bliskości zakładów paszowych, aktualnego poziomu produkcji zwierzęcej w kraju oraz pośrednio związana z jakością ziarna pszenicy zbieranej w danym roku. Pola produkcyjne pszenżyta obarczone są również dużym ryzykiem porośnięcia ziarna w kłosach, ponieważ gatunek ten w porównaniu do pozostałych zbóż jest najbardziej podatny na to zjawisko. W trakcie przekropnych żniw zbierane ziarno może nie posiadać zadowalającej jakości paszowej, co z pewnością przełoży się na cenę sprzedaży wyprodukowanego surowca. Dodatkowo pszenżyto w porównaniu do żyta hybrydowego jest bardziej podatne na wymarzanie, co dobitnie pokazał przebieg wegetacji w sezonie 2011/2012. Żyto hybrydowe uprawiane na glebach lekkich i średnich w porównaniu do pszenicy jak i pszenżyta odznacza się wyższym i stabilniejszym plonowaniem. Jest to oczywiście spowodowane lepszą adaptacją żyta do wzrostu i rozwoju w słabszych warunkach glebowo-klimatycznych. Żyto ma niski współczynnik transpiracji (350 litrów wody do wyprodukowania 1 kg suchej masy), dzięki czemu bardzo oszczędnie gospodaruje wodą. Współczynnik transpiracji dla pszenicy zawiera się w przedziale litrów wody (czyli pszenica w porównaniu do żyta potrzebuje o 28-43% wody więcej na wyprodukowanie 1 kg s.m.). Dodatkowo pszenica 4 Katalog odmian 2012/2013

5 nie posiada specyfi cznych cech morfologicznych ani anatomicznych, które uodporniałyby ją na suszę. Wczesne strzelanie w źdźbło oraz kłoszenie żyta w stosunku do pszenicy i pszenżyta czyni je bardziej tolerancyjnym na późnowiosenne posuchy. Jedynie ekstremalne niedobory wody w fazie zawiązywania ziarna i dojrzałości mlecznej mogą mocno obniżyć plon tej rośliny. Żyto hybrydowe z powyższych względów jest gatunkiem doskonale nadającym się do uprawy w warunkach gleb lekkich i średnich, co potwierdzone zostało w trzyletnim doświadczeniu ścisłym prowadzonym w latach przez KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu. Autorami doświadczenia byli dr inż. Paweł Dopierała i prof. dr hab. Leszek Kordas. Obiektami badań były odmiany wzorcowe COBORU: pszenicy ozimej - Tonacja, pszenżyta ozimego - Moderato oraz żyta populacyjnego - Dańkowskie Diament i hybrydowego - Balistic. Doświadczenie przeprowadzono na glebach średnich (klasa IVa-IVb) w trzech punktach doświadczalnych w różnych rejonach Polski. Dla wszystkich badanych odmian zastosowano jednakowy poziom agrotechniki: nawożenie azotowe kg/ha, dwukrotna ochrona fungicydowa, skracanie źdźbła, herbicydy. Rysunek 1. Plonowanie gatunków w latach Źródło danych: Doświadczenie KWS LOCHOW POLSKA i Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu Porównując średnie plony ziarna (rys. nr 1) uzyskane w trzyletnim doświadczeniu ścisłym ( ), które zostało przeprowadzone w różnych rejonach Polski można stwierdzić, że żyto hybrydowe reprezentowane przez odmianę Balistic plonowało średnio najlepiej we wszystkich latach prowadzonego doświadczenia, przewyższając pod tym względem pszenżyto Moderato. Żyto populacyjne Dańkowskie Diament plonowało niżej od żyta mieszańcowego oraz pszenżyta, natomiast pszenica ozima Tonacja charakteryzowała się najniższym średnim plonem wśród analizowanych gatunków. Uzyskane wyniki w tym doświadczeniu są zbieżne z wynikami podobnych eksperymentów przeprowadzonych w Niemczech i potwierdzają teorię, że uprawa pszenicy w warunkach gleb lekkich i ciągle zmniejszającej się ilości opadów spowodowanych zmianami klimatycznymi jest mniej produktywna i przegrywa konkurencję z innymi gatunkami zbóż. Na rynku nasiennym oferowane są także syntetyczne odmiany żyta, lecz nie stanowią one poważnej alternatywy dla odmian hybrydowych, ponieważ ich potencjał plonowania Katalog odmian 2012/2013 5

6 nie odbiega w chwili obecnej od odmian populacyjnych, a przy tym posiadają szereg istotnych wad, takich jak np. szczerbatość kłosa, której potencjalną konsekwencją jest porażenie sporyszem. Firma KWS LOCHOW aby zminimalizować problem sporyszu podjęła intensywne działania naukowe i hodowlane, które doprowadziły do opracowania nowej, unikalnej technologii POLLENPLUS. Dzięki systemowi POLLENPLUS nasze najnowsze wysokoplenne odmiany mogą wytwarzać bardzo duże ilości pyłku, co powoduje, że są znacznie odporniejsze na porażenie sporyszem. Według zarówno polskich, jak i niemieckich badań odmianowych najnowsze, wyposażone w system POLLENPLUS odmiany fi rmy KWS LOCHOW nie odbiegają odpornością na sporysz od odmian populacyjnych i zdecydowanie przewyższają pod względem tej cechy odmiany hybrydowe i syntetyczne konkurencji. Dyrektor Hodowli Roślin KWS LOCHOW POLSKA dr inż. Paweł Dopierała Kierownik Marketingu Product Manager Żyto Hybrydowe Bartosz Rudzki Chciałbyś poprawić ekonomikę tuczu trzody chlewnej z żytem hybrydowym KWS LOCHOW? KWS LOCHOW POLSKA w ramach projektu Rye Belt we współpracy z naukowcami Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie oraz fi rmy Blattin Polska przeprowadziło badania terenowe, które miały na celu sprawdzenie efektywności tuczu świń mieszankami paszowymi z dużym udziałem żyta hybrydowego Visello. Opiekunem merytorycznym tego doświadczenia jest dr inż. Tomasz Schwarz, pracownik naukowy Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Pierwszym etapem doświadczenia było przeprowadzenie analizy chemicznej żyta w celu określania poziomu związków antyżywieniowych w ziarnie żyta (alkilorezorcynole, pentozany rozpuszczalne oraz inhibitory trypsyny). Powyższa analiza wykazała (tab. nr 1), iż żyto hybrydowe Visello charakteryzuje się bardzo niską zawartością alkilorezorcynoli. Określony poziom zawartości tych substancji w życie był niższy niż w pszenicy i pszenżycie oraz niewiele większy od jęczmienia. Aktywność antytrypsynowa żyta Visello okazała się wysoka i jest wyższa niż w pszenicy i jęczmieniu, ale jest bardzo podobna do pszenżyta, które postrzegane jest jako dobry surowiec paszowy. 6 Katalog odmian 2012/2013

7 Tabela 1. Zawartość substancji antyżywieniowych w ziarnach zbóż wg analizy wykonanej dla potrzeb doświadczenia. Ziarno Alkilorezorcynole Pentozany Inhibitory (mg/kg) rozpuszcz. (%) trypsyny (TUI/g) Pszenica 522,70 1,035 0,279 Pszenżyto 505,85 1,916 1,403 Jęczmień 292,84 0,888 0,40 Żyto Visello 400,92 1,920 1,636 Żródło danych: Pracownia Chemii Zbóż Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, prof. dr hab. Ewa Makarska, 2010 r. Drugim etapem doświadczenia było przeprowadzenie trójfazowego tuczu świń, który odbył się w dwóch terminach. W eksperymencie dokładnie przebadano 150 sztuk świń linii hybrydowej PIC. Trzy grupy kontrolne żywione były typową mieszanką pełnoporcjową w której podstawowym surowcem było ziarno jęczmienia. W grupach doświadczalnych część jęczmienia zastąpiono żytem hybrydowym Visello w ilości: starter 10%, grower 25%, finiszer 50%. Zwierzęta wszystkich grup osiągnęły bardzo dobre wskaźniki użytkowości tucznej, z tym że w grupach żytnich istotnie lepsze było spożycie paszy oraz przyrosty dzienne, zaś w grupie kontrolnej lepsze okazało się zużycie paszy na kg przyrostu masy ciała (rys. nr 2). Rysunek 2. Źródło danych: KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie (Schwarz i wsp. 2010). Średnia mięsność obu grup była niemal identyczna, ale świnie tuczone żytem hybrydowym osiągały wyższą wagę oraz lepszą ocenę w klasyfi kacji EUROP (rys. nr 3) co przełożyło się w sposób wyraźny na średnią cenę sprzedawanej tuszy, która w grupie żytniej wyniosła średnio 428,77 zł, natomiast w grupie jęczmiennej tylko 406,13 zł. Katalog odmian 2012/2013 7

8 Rysunek 3. Źródło danych: KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie (Schwarz i wsp. 2010). Biorąc pod uwagę, że koszt tuczu okazał się być niemal identyczny (1,92 zł w grupie żytniej i 1,91 zł w grupie jęczmiennej), ponieważ mieszanki z żytem były tańsze, ale zużycie ich na przyrost było wyższe, to podwyższona wartość sprzedaży tusz z grupy doświadczalnej zadecydowała o wyższej dochodowości tuczu żytniego w porównaniu do jęczmiennego. Zaobserwowane większe zużycie paszy na 1 kg przyrostu masy ciała w grupie żytniej w systemie zadawania paszy na sucho, skłoniło nas do przeprowadzenia kolejnego doświadczenia, ale z innym systemem żywienia, polegającym na zastosowaniu systemu zadawania paszy na mokro ze wstępną fermentacją z użyciem drożdży. Dodatek drożdży, poza tym że jest znakomitym uzupełnieniem paszy w wysokowartościowe białko, wnosi też do niej syntetyzowane przez drożdże enzymy zwiększając tym samym strawność podawanej karmy. Równie istotny wydaje się okres nawilżania paszy i jej oczekiwania na podanie, podczas którego zachodzą procesy fermentacyjne naruszające strukturę ciężko strawnych wiązań i zwiększające mikrobiologiczne bezpieczeństwo przewodu pokarmowego świń dzięki wzrostowi kwasowości. W ramach próby biologicznej przeprowadzono doświadczalny dwufazowy tucz 82 świń podzielonych na dwie grupy. W grupie kontrolnej zastosowano tradycyjną paszę opartą o jęczmień i pszenicę, zaś w grupie doświadczalnej część jęczmienia zastąpiono ziarnem żyta hybrydowego Visello w ilości: grower 25%, fi niszer 50%. Pasza zadawana była do koryt 2 razy na dobę, przy czym przez 12 godzin przed podaniem był nawilżana i poddana fermentacji dzięki dodatkowi drożdży. Uzyskane wyniki badań potwierdziły wyższe przyrosty masy ciała świń żywionych paszami z dużym udziałem żyta, jakkolwiek, w przeciwieństwie do żywienia na sucho nie odnotowano różnic pomiędzy grupami w pobraniu paszy (rys. nr 4). Nie odnotowano również istotnych różnic pomiędzy grupami w zużyciu paszy na 1 kg przyrostu masy ciała tuczników, a nawet pod względem tego parametru nieco lepszy wynik osiągnęły świnie tuczone żytem. Stanowi to potwierdzenie hipotezy o wysokiej wartości pokarmowej żyta, oraz możliwości poprawy jego wykorzystania poprzez odpowiednie przygotowanie paszy. 8 Katalog odmian 2012/2013

9 Rysunek 4. Źródło danych: KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie (Schwarz i wsp. 2011). Parametry średniej wydajności rzeźnej i mięsności były nieco wyższe w grupie żywionej paszą nie zawierającą żyta, jednak różnice te były nieznaczne i statystycznie nieistotne. To co ważne, to fakt, że średnia mięsność w obu grupach przekroczyła 55%, dając średni wynik na poziomie klasy E. Podobnie jak w żywieniu na sucho zaobserwowano większą jednolitość tusz świń żywionych żytem w klasyfi kacji EUROP (rys. nr 5). Średnia cena 1 kg tuszy była w obu grupach niemal identyczna, jednak dzięki większej wadze średnia cena całej tuszy w grupie żywionej żytem była przy wartości 563,84 zł znacząco wyższa niż w grupie kontrolnej w której wyniosła 554,45 zł. Koszty tuczu okazały się w obu grupach bardzo podobne, jednak nieznacznie niższe w grupie żywionej żytem (2,83 zł wobec 2,93 zł w grupie jęczmiennej). Wynik ten osiągnięto pomimo wyższej ceny jednostkowej pasz zawierających żyto, dzięki zmniejszonemu ich zużyciu na przyrost masy ciała tuczonych świń. Wyższa waga tusz i tym samym ich cena, wraz z niższym kosztem przyrostu zadecydowały o wyższej dochodowości tuczu żytniego w porównaniu z jęczmiennym. Zatem ekonomiczny efekt końcowy okazał się podobny jak w tuczu mieszankami suchymi, choć osiągnięty dzięki poprawie innych wskaźników produkcyjnych. Katalog odmian 2012/2013 9

10 Rysunek 5. Źródło danych: KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie (Schwarz i wsp. 2011). Uzyskane wyniki w obu prezentowanych doświadczeniach potwierdzają po raz kolejny, że żyto hybrydowe Visello jest znakomitym surowcem paszowym, nie ustępującym wartością pokarmową tradycyjnej paszy dla świń za jaką uważany jest jęczmień. Żyto hybrydowe Visello doskonale sprawdziło się zarówno w systemie żywienia trzody chlewnej na sucho jak i na mokro. Zastosowanie żyta w paszach utrzymało na wysokim poziomie wskaźnik przyrostu masy ciała oraz dało szansę wygenerowania dodatkowego dochodu, który często może mieć decydujące znaczenie dla opłacalności produkcji w obecnych, trudnych dla hodowli trzody chlewnej czasach. dr inż. Tomasz Schwarz Katedra Hodowli Trzody Chlewnej i Małych Przeżuwaczy Uniwersytet Rolniczy w Krakowie 10 Katalog odmian 2012/2013

11 Pasza w żywieniu bydła może być tańsza Po uzyskaniu bardzo pozytywnych wyników w żywieniu trzody chlewnej, postanowiliśmy przetestować możliwości wykorzystania ziarna żyta hybrydowego w żywieniu bydła. W 2010 roku KWS LOCHOW, we współpracy z Instytutem Zootechniki - Państwowym Instytutem Badawczym w Balicach, rozpoczął w Zakładzie Doświadczalnym w Pawłowicach wykonanie doświadczeń, mających na celu sprawdzenie przydatności żyta hybrydowego w żywieniu krów mlecznych oraz w opasie bydła rzeźnego. Opiekunami merytorycznymi obu doświadczeń są: dr hab. Marek Pieszka prof. nadzw. Instytutu Zootechniki PIB Działu Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa w Balicach oraz dr inż. Marian Kamyczek główny specjalista ds. produkcji zwierzęcej w Zakładzie Doświadczalnym w Pawłowicach. Żyto hybrydowe w żywieniu krów mlecznych Celem realizowanego doświadczenia było porównanie wpływu skarmiania ziarna żyta hybrydowego lub pszenicy w dawkach pokarmowych dla krów mlecznych, będących w szczycie laktacji na ich wydajność i skład mleka. W ramach eksperymentu przeprowadzono dwa doświadczenia. 25% żyta hybrydowego w dawce pokarmowej Pierwsze doświadczenie zostało przeprowadzone w okresie żywienia zimowego na grupie liczącej 60 krów pierwiastek rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarnobiałej. Zwierzęta przydzielono metodą analogów, według wydajności mlecznej oraz ilości dni laktacji, do dwóch grup o równej liczebności. W doświadczeniu uczestniczyły krowy o masie ciała między 570 a 630 kg produkujące w pierwszych 6 dniach laktacji powyżej 15 kg mleka dziennie. Krowy były żywione mieszankami paszowymi o zróżnicowanym udziale żyta: grupa kontrolna 0% żyta, natomiast grupa doświadczalna otrzymywała mieszankę z 25% udziałem żyta hybrydowego odmiany Visello. Krowy w każdej z grup otrzymywały pasze objętościową (kiszonka z kukurydzy, kiszonka z lucerny, siano) oraz pasze treściwe komponowane w oparciu o ziarna zbóż, poekstrakcyjną śrutą sojową oraz poekstrakcyjną śrutę rzepakową. Mieszanki zawierały dodatki mineralno-witaminowe pokrywające zapotrzebowanie dzienne krów. W mieszance kontrolnej jako zmiennika dla żyta użyto ziarna pszenicy zachowując zasadę, aby zastosowane mieszanki były izoenergetyczne i izobiałkowe. W trakcie trwania eksperymentu wykonano cztery udoje kontrolne, dokonując pomiaru wydajności mleka oraz jego składu podstawowego. Zwierzęta z grupy kontrolnej jak i doświadczalnej uzyskały bardzo dobre wyniki produkcyjne (rys. nr 6). Katalog odmian 2012/

12 Rysunek 6. Średnia wydajność mleczna krów w poszczególnych grupach: 0% żyta w dawce oraz 25% żyta w dawce żywieniowej. Źródło danych: KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS LOCHOW w żywieniu krów mlecznych Średnia wydajność mleka odnotowana w okresie trwania eksperymentu w grupie kontrolnej wynosiła 31,5 kg/szt. natomiast w grupie doświadczalnej 31,1 kg/szt. Różnice w produkcji mleka okazały się niewielkie i nieistotne statystycznie. Skład mleka (tab. nr 2) w obu grupach żywieniowych był niemal identyczny. Biorąc pod uwagę obowiązujące kryteria jakości mikrobiologicznej mleka surowego, należy zwrócić uwagę na bardzo wysoką jakość mleka w obu grupach, które zostało zakwalifi kowane do klasy extra. Średni poziom mocznika w mleku zwierząt w obu badanych grupach mieścił się w przedziale optimum metabolicznego ( mg/l). Uzyskane dane świadczą o poprawnym stosunku białkowo-energetycznym dawki stosowanej u zwierząt objętych badaniami. Tabela 2. Skład mleka w grupie kontrolnej i doświadczalnej. Skład mleka Grupa kontrolna Grupa doświadczalna 0% żyta w paszy 25% żyta w paszy Tłuszcz [%] 3,35 3,38 Białko [%] 3,39 3,37 Laktoza [%] 4,88 4,87 Sucha masa [%] 12,25 12,24 Mocznik [mg/l] LKS [tys/ml] Źródło danych: KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS LOCHOW w żywieniu krów mlecznych Katalog odmian 2012/2013

13 40% żyta hybrydowego w dawce pokarmowej Po bardzo dobrych rezultatach pierwszego doświadczenia podjęto decyzję o przeprowadzeniu kolejnego eksperymentu żywieniowego w czasie okresu zimowo-wiosennego. Metodyka tego badania była identyczna jak pierwszego eksperymentu. Jedynym elementem różnicującym oba badania był większy udział żyta w mieszance treściwej, która zawierała aż 40% żyta. Również w tym doświadczeniu nie wykazano statystycznie istotnych różnic między grupami w wydajności i składzie mleka krów (rys. nr 7 oraz tab. nr 3). Zwierzęta z grupy doświadczalnej, w której skarmiano 40% udział ziarna żyta hybrydowego charakteryzowały się średnią dzienną wydajnością 33,8 kg mleka natomiast zwierzęta z grupy kontrolnej produkowały dziennie średnio 34,5 kg mleka. Rysunek 7. Średnia wydajność mleczna krów w poszczególnych grupach: 0% żyta w dawce oraz 40% żyta w dawce żywieniowej. Źródło danych: KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS LOCHOW w żywieniu krów mlecznych Mleko pochodzące od krów z grupy doświadczalnej charakteryzowało się nieco niższą % zawartością tłuszczu oraz niższą liczbą komórek somatycznych, jednak różnice te nie były statystycznie istotne. Zawartość mocznika w grupie kontrolnej i doświadczalnej mieściła się w granicach norm fi zjologicznych dla tego składnika, co świadczyło o poprawnym stosunku białkowo-energetycznym dawki pokarmowej stosowanej w żywieniu zwierząt. Katalog odmian 2012/

14 Tabela 3. Skład mleka w grupie kontrolnej i doświadczalnej. Skład mleka Grupa kontrolna Grupa doświadczalna 0% żyta w paszy 40% żyta w paszy Tłuszcz [%] 2,97 2,74 Białko [%] 3,09 3,08 Laktoza [%] 4,96 5,02 Sucha masa [%] 11,57 11,36 Mocznik [mg/l] 178,23 178,80 LKS [tys/ml] 347,63 176,70 Źródło danych: KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS LOCHOW w żywieniu krów mlecznych W podsumowaniu wyników uzyskanych w przeprowadzonych dwóch doświadczeniach na krowach mlecznych można stwierdzić, że: 1. Dodatek 25% lub 40% ziarna żyta hybrydowego odmiany Visello do mieszanki treściwej dla krów mlecznych nie zmniejsza apetytu zwierząt i nie ma istotnego wpływu na pobranie SM dawki oraz paszy treściwej ze stacji paszowej, 2. Wprowadzenie do dawki mieszanki 25% lub 40% udziału żyta hybrydowego odmiany Visello pozwala na uzyskanie wysokiej wydajności mlecznej krów będących w pierwszych 100 dniach laktacji. W grupie krów żywionych mieszanką z udziałem żyta nie stwierdzono istotnych różnic w składzie chemicznym mleka w porównaniu do grupy żywionej pszenicą. 3. W pierwszych 100 dniach laktacji krowy otrzymujące w dawce pokarmowej ziarno żyta zachowują prawidłową masę ciała i kondycję. Wykorzystanie żyta hybrydowego w opasie bydła rzeźnego Celem podjętych badań było określenie optymalnego udziału w mieszance treściwej żyta hybrydowego odmiany Visello oraz jego wpływ na parametry tuczne i rzeźne rosnących buhajków. Doświadczenie przeprowadzane zostało na 30 buhajkach rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej przydzielonych losowo do 3 grup po 10 sztuk w każdej. Opas został rozpoczęty, gdy zwierzęta osiągnęły masę ciała minimum 200 kg (tj. w około 7-8 miesiącu życia) i prowadzony był do masy ciała około 600 kg (wiek ok. 19 m-cy). W trakcie eksperymentu zwierzęta otrzymywały kiszonkę z kukurydzy, kiszonkę z lucerny oraz mieszankę treściwą, która zawiera w swoim składzie 0%, 20% i 40% żyta hybrydowego. W mieszance kontrolnej żyto hybrydowe zostało zastąpione pszenicą. Zastosowane mieszanki treściwe były izobiałkowe i izoenergetyczne, a ich skład został opracowany w oparciu o normy żywieniowe DLG. Pomimo, że doswiadczenie przeprowadzono na buhajkach rasy PHF zwierzęta we wszystkich grupach charakteryzowały się stosunkowo wysokimi średnimi dziennymi przyro- 14 Katalog odmian 2012/2013

15 stami masy ciała (rys. nr 8). Po zakończeniu opasu stwierdzono istotne zróżnicowanie w końcowej masie ciała buhajków. Zwierzęta z grupy otrzymującej 20% żyta uzyskały najwyższą masę ciała 615,2 kg, kolejno buhajki z grupy kontrolnej 605,2 kg, a najniższą średnią masą ciała odznaczały się zwierzęta grupy z udziałem 40% żyta w mieszance 588,4 kg. Średnie dobowe przyrosty masy ciała za cały okres opasu były wysokie i w zależności od grupy żywieniowej wynosiły 1354 g w grupie z 20% udziałem żyta w dawce pokarmowej, 1345 g w grupie bez udziału żyta oraz 1283 g w grupie z 40% udziałem żyta w mieszance treściwej. Wysoki, jak na rasę mleczną, poziom przyrostów masy ciała buhajków świadczył o odpowiedniej do zapotrzebowania podaży energii i białka w dawce pokarmowej w trakcie opasu. Najniższe zużycie paszy na kg przyrostu masy ciała stwierdzono w grupie otrzymującej 20% żyta, gdyż wynosiło 12,87 kg/kg natomiast w grupie kontrolnej i w grupie z udziałem 40% żyta odpowiednio: 13,10 i 13,09 kg/kg. Najwyższą masę tusz uzyskano od zwierząt z grupy otrzymującej 20% żyta, gdyż były one średnio o 10 kg cięższe w porównaniu do masy tusz pozostałych grup, jakkolwiek nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic. Tusze pochodzące od zwierząt z grup otrzymujących żyto hybrydowe (20% i 40%) charakteryzowały się o około 1% wyższą wydajnością rzeźną w porównaniu do tusz zwierząt z grupy kontrolnej. Rysunek 8. Średnie dzienne przyrosty masy ciała w poszczególnych grupach żywieniowych. Źródło danych: KWS LOCHOW POLSKA we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS LOCHOW w żywieniu młodego bydła rzeźnego Katalog odmian 2012/

16 Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że: 1. Przy dobrze zbilansowanym żywieniu buhajki rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej odznaczają się wysokim potencjałem wzrostu. 2. W grupie kontrolnej oraz grupie żywionej mieszanką z 20% udziałem żyta średnie przyrosty dzienne za cały okres opasu były jednakowe, a jedynie buhajki żywione mieszanką z 40% udziałem żyta odznaczały się niższym tempem wzrostu, co wynikało z konieczności dostosowania się flory bakteryjnej w pierwszym miesiącu opasu. 3. Uzyskane tusze pochodzące od zwierząt z grup doświadczalnych otrzymujących żyto hybrydowe charakteryzowały się wyższą wydajnością rzeźną o około 1% w porównaniu do grupy kontrolnej. 4. W mięsie buhajków otrzymujących w dawce pokarmowej żyto hybrydowe stwierdzono istotnie wyższą zawartość witaminy E. 5. Wykazano korzystny skład kwasów tłuszczowych w mięsie pochodzącym od buhajków otrzymujących w diecie żyto hybrydowe. 6. Obserwowano tendencję do poprawy tekstury mięsa pochodzącego od buhajków otrzymujących żyto hybrydowe. Uzyskane w prezentowanych doświadczeniach wyniki potwierdzają, że żyto hybrydowe jest dobrym surowcem paszowym, który z powodzeniem może być używany w skarmianiu krów mlecznych oraz w opasie bydła rzeźnego. Używanie żyta hybrydowego w skarmianiu bydła może obniżyć koszty a tym samym poprawić ekonomikę produkcji mleka oraz żywca wołowego. dr inż. Marian Kamyczek Główny Specjalista ds. produkcji zwierzęcej Instytut Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice 16 Katalog odmian 2012/2013

17 Żyto w żywieniu zwierząt według norm żywieniowych Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego DLG Żyto w żywieniu zwierząt w Polsce często budzi wiele nieuzasadnionych kontrowersji. Polskie normy żywieniowe, które ostatni raz były aktualizowane na początku lat 90 również nie zachęcają do stosowania pasz w żywieniu zwierząt komponowanych w oparciu o surowiec żyta. Natomiast normy żywieniowe Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego DLG z których najczęściej korzystają fi rmy prowadzące doradztwo w zakresie żywienia zwierząt na rynku polskim, dopuszczają stosowanie żyta w dawkach pokarmowych w znacznych ilościach dla trzody chlewnej jak i dla bydła. Dodatkowo DLG zwraca uwagę na to, że w porównaniu z pszenicą i pszenżytem ziarno żyta w znacznie mniejszym stopniu obciążone jest udziałem toksyn fuzaryjnych (dezoksyniwalenol i zearalenon). Bezpieczeństwo stosowania żyta w żywieniu zwierząt oraz efektywność jego stosowania w produkcji zwierzęcej potwierdziły również przeprowadzone przez nas doświadczenia w Polsce, zarówno na trzodzie chlewnej, krowach mlecznych jak i w bydle rzeźnym. Poniżej przedstawiamy ofi cjalnie rekomendowane dawki żyta według norm żywieniowych DLG, które mogą być bezpiecznie stosowane w skarmianiu zwierząt bez konsekwencji obniżenia wyników produkcyjnych. Tabela 4. Zalecenia dotyczące stosowania żyta w żywieniu trzody chlewnej. Grupa wiekowa max do... % żyta w dawce pokarmowej Tuczniki 1) kg wagi żywej (przedtucz) kg wagi żywej (tucz wstępny) kg wagi żywej (tucz średni) 50 od 90 kg wagi żywej (tucz końcowy) 50 Maciory 25 Prosięta do 15 kg wagi żywej 10 od 15 kg wagi żywej 20 Poniższe zalecenia odnośnie stosowania żyta obowiązują z zastrzeżeniem zapewnienia odpowiedniego do potrzeb zaopatrzenia w aminokwasy. 1) W przypadku powstawania piany w skarmianiu na mokro należy zmniejszyć udział żyta w paszy. Problem można również ograniczyć poprzez dodanie olejów roślinnych. W razie dodatkowego udziału pszenżyta w paszy treściwej ewentualny udział żyta ze względu na wysoką zawartość polisacharydów nieskrobiowych należy zmniejszyć o jedną trzecią udziału pszenżyta (np. przy 30% pszenżyta maksymalnie zalecany udział żyta powinien wynieść 40% w tuczu końcowym). Źr ódło danych: Normy żywieniowe NIemieckiego Towarzystwa Rolniczego DLG Katalog odmian 2012/

18 Tabela 5. Zalecenia odnośnie stosowania żyta w żywieniu bydła. Grupa wiekowa Cielęta Młodzież Opasy Krowy mleczne do... % żyta 0 w paszy dla starterów 5-8 w paszy dla cieląt 1) 40 w paszy treściwej 20 w paszy treściwej (maks. 1,0 kg żyta/dziennie) 40 w paszy treściwej (maks. 4,0 kg żyta/dziennie) 1) Z uwagi na brak wyników badań, obecnie nie ma pewności dla wartości wyższych. Źródło danych: Normy żywieniowe NIemieckiego Towarzystwa Rolniczego DLG Żyto hybrydowe jest bardzo dobrą rośliną w płodozmianie dla gospodarstw, które prowadzą produkcję zwierzęcą, ale nie są w stanie samodzielnie wyprodukować odpowiedniej ilości ziarna, z powodu braku w swoich zasobach gleb dla roślin bardziej wymagających. Żyto ma niski współczynnik transpiracji (350 litrów wody do wyprodukowania 1 kg suchej masy), dzięki czemu bardzo oszczędnie gospodaruje wodą. Poprzez lepszą adaptację żyta hybrydowego do wzrostu i rozwoju w słabszych warunkach glebowych w porównaniu do pszenicy jak i pszenżyta, uprawa ta może się stać się tańszym i pewniejszym źródłem surowca do produkcji pasz w gospodarstwie, co potwierdzone zostało w prezentowanym wcześniej trzyletnim doświadczeniu ścisłym (patrz strona 5). Żyto hybrydowe KWS LOCHOW - wykorzystaj jego zalety w swoim gospodarstwie Bardzo wysoka mrozoodporność przewyższająca najlepsze odmiany pszenżyta - większe bezpieczeństwo uprawy w trakcie bardzo mroźnych zim Najwyższe plonowanie ze zbóż ozimych w warunkach gleb średnich i lekkich Największa tolerancja ze zbóż na stres związany z okresowymi niedoborami wody Ziarno żyta jest najmniej obciążone przez toksyny fuzaryjne (dezoksyniwalenol i zearalenon) - możliwość stosowania w wysokich dawkach w żywieniu trzody chlewnej oraz bydła System POLLENPLUS - wysoka odporność na sporyszy 18 Katalog odmian 2012/2013

19 Żyto hybrydowe źródłem biogazu duża zawartość suchej masy wysoka wydajność metanu z hektara uprawy bardzo duży uzysk biogazu z kg suchej masy Rysunek 9. Źródło danych: Wyniki polskich badań Uzysk biogazu z żyta hybrydowego (GPS i śruta ziarna), kiszonki kukurydzy oraz różnych mieszanin tych substratów. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, KWS LOCHOW POLSKA, 2010; doświadczenia przeprowadzone w 3 powtórzeniach; czas fermentacji 34 dni; temperatura fermentacji 38 o C. Wnioski z doświadczenia: 1. Żyto hybrydowe GPS ma większą wydajność biogazową liczoną z jednostki materii organicznej w porównaniu z kiszonką z kukurydzy, typowym materiałem wsadowym stosowanym w biogazowniach rolniczych. 2. W każdym z badanych przypadków dodatek kiszonki z żyta hybrydowego GPS do kiszonki z kukurydzy przeznaczonej do fermentacji podnosił wydajność biogazową i metanową. 3. Najwyższą wydajność biogazową i metanową uzyskano przy 40% dodatku kiszonki z żyta hybrydowego GPS. 4. Warto podkreślić, że dodatek żyta hybrydowego GPS podnosił zawartość metanu w biogazie, co jest niezwykle istotne z punktu widzenia energetycznej wartości wytwarzanego biogazu, a w konsekwencji opłacalności pracy biogazowni. 5. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że kiszonka z żyta hybrydowego GPS może być bardzo interesującą alternatywą jako jeden z kosubstratów używanych w biogazowniach rolniczych. Uwaga: w praktyce jako najbardziej wydajne poleca się mieszanki substratów składające się z 20-30% żyta mieszańcowego GPS i 70-80% kiszonki kukurydzy. Katalog odmian 2012/

20 Wybrać odpowiednią odmianę żyta do uprawy to istotna sprawa Bardzo ważną decyzją w produkcji roślinnej jest wybór odpowiedniej odmiany do uprawy. Wyboru takiego dokonujemy raz w roku i dla przyszłego komfotu prowadzenia łanu zasadne jest przeanalizowanie profi lu odmiany w oparciu o wyniki urzędowych badań. Typując odmianę powinniśmy zwrócić uwagę nie tylko na jej potencjał plonowania ale również na jakość pozyskiwanego surowca. W przypadku żyta będą to między innymi następujące cechy odmianowe: odporność na porastanie ziarna w kłosach oraz podatność na porażenie sporyszem. Aktualnie w badaniach rejestrowych w Polsce znajdują się mieszańce żyta ozimego, które wykazują wysoką (rys. nr 10), a częściowo także bardzo wysoką podatność na porażenie sporyszem, dlatego też sugerujemy sprawdzenie tej cechy odmianowej przed dokonaniem ostatecznego wyboru odmiany do uprawy. Rysunek 10. Źródło danych: COBORU 2011 Badania rejestrowe, wyciąg. (H) - odmiana hybrydowa; (P) - odmiana populacyjna. Sporysz - powstawanie i związane z tym zagrożenie Zakażenie kłosów Ilość wytwarzanego pyłku przez kwitnące kłosy żyta ma istotny związek z podatnością odmian żyta na porażenie sporyszem. Możliwość porażenia pojawia się w warunkach wytworzenia niedostatecznej ilości pyłku przez kwiaty uprawianej odmiany. Infekcja może zostać spotęgowana, jeżeli w trakcie fazy kwitnienia żyta będzie występował niekorzystny przebieg pogody (bardzo wysoka lub bardzo niska temperatura powietrza; bardzo duża wilgotność powietrza, obfi te opady deszczu). W tak niekorzystnych warunkach atmosferycznych bardzo często dochodzi do zajęcia otwartego kwiatu żyta przez zarodnik sporyszu. Pierwsze symptomy porażenia objawiają się pojawieniem na powierzchni kłosa słodkiej rosy miodowej (zdjęcie obok), która 20 Katalog odmian 2012/2013

21 wabi owady. Ciecz ta pełna jest zarodników, które zakażają następne rośliny czy to po przeniesieniu przez owady, lub przez krople deszczu. Efekt zawsze jest ten sam - wytwarzają się nowe sklerocja sporyszu. W późniejszym stadium dochodzi do wykształcenia ciemnofi oletowej, podłużnej sklerocji, która może osiągnąć długość do 6-8 cm (zdjęcie poniżej). Rosa miodowa (stadium spadzi) w zainfekowanym kłosie żyta przez sporysz. Sklerocja sporyszu o długości 6 cm w zainfekowanym kłosie żyta. Szkodliwość Sporysz zawiera alkaloidy o bardzo silnym działaniu toksycznym, które już w stosunkowo niewielkiej ilości, są szkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt, ponieważ między innymi oddziaływują na system nerwowy, powodują halucynację, paraliż kończyn. Alkaloidy sporyszu nie ulegają rozkładowi podczas obróbki ziarna, dlatego też ustalono urzędowe wartości graniczne dla jego zawartości w ziarnie przeznaczonym do przerobu. W przypadku przekroczenia niżej wymienionych wartości odbiorca może odrzucić część a nawet całą partię dostarczonego ziarna. Wartości graniczne dla zawartości sporyszu w kilogramie niezmielonego żyta: Żyto chlebowe (z przeznaczeniem na mąkę) - max: 500 mg bądź 0,05% wagowych Żyto z przeznaczeniem na paszę dla zwierząt - max: mg bądź 0,1 % wagowych Żyto z przeznaczeniem do produkcji etanolu - max: mg bądź 0,1% wagowych w przypadku stosowania wywaru w charakterze paszy Katalog odmian 2012/

22 Odmiany z systemem POLLENPLUS - bezpieczny i rozsądny wybór Skuteczna ochrona przed sporyszem zaczyna się już przy wyborze odmiany do uprawy. Odmiany o podatności na sporysz 4 APS 1) (mała do średniej) lub mniejszej (poniżej 4) według oceny Bundessortenamt* to obecnie najpopularniejsza grupa odmian w uprawie, w której to dominują odmiany żyta hybrydowego z systemem POLLENPLUS. Ze względu na optymalną kombinację wysokości plonowania oraz bardzo dobrej odporności na sporysz odmiany z systemem POLLENPLUS zdobyły szybko zaufanie wśród rolników i od 2006 roku ich udział w rozmno-żeniach systematycznie rośnie i obecnie stanowi około 78% (rys. nr 11). * Instytucja w Niemczech będąca odpowiednikiem Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w Polsce. Rysunek 11. Źródło danych: KWS LOCHOW GMBH, 2011 i powierzchnia rozmnożeń na podstawie, Bundessortenamt ** udział zawiera odmiany z dobrą odpornością na sporysz ale bez technologii POLLENPLUS - Genetik APS 1) Poziom podatności na sporysz wg Bundessortenamnt w skali 9 stopniowej gdzie 1 - ocena najbardziej korzystna, 5 - ocena średnia, 9 - ocena najmniej korzystna (największe porażenia) Odmiany z systemem POLLENPLUS zapewniają poziom wytwarzania pyłku na poziomie odmian żyta populacyjnego, dzięki czemu mocno ograniczają ryzyko przekroczenia ofi cjalnych wartości granicznych dla zawartości sporyszu w zbieranym ziarnie czego dowodzą liczne wyniki doświadczeń własnych jak i urzędowych (rys. nr 12). 22 Katalog odmian 2012/2013

23 Rysunek 12. Źródło danych: Bayerische Landesanstalt für Landwirtschaft 2011, wyniki porażenia sporyszem z 6 lokalizacji z 2010 roku. Średnie wyniki porażenia sporyszem z przeciętnego i intensywnego poziomu agrotechniki prowadzenia łanu. Uprawiać odmianę żyta z systemem POLLENPLUS czy odmianę Turbohybrydową? Co wybrać? Od pewnego czasu na rynku niemieckim promowane są tzw. Turbo-mieszańce (niem. Turbo-Hybriden ) żyta ozimego. Sugeruje się, że mieszańce te dzięki 10-cio procentowej domieszce odmiany populacyjnej żyta uzyskują podwójny efekt heterozji (niem. doppelte Hybrideffekt ), a przez to wyższy i bardziej stabilny plon. Twierdzenie to opiera się na teorii, że zapłodnienie kwiatków obcym pyłkiem odmiany populacyjnej ma działanie korzystniejsze niż zapłodnienie własnym pyłkiem odmiany mieszańcowej. Niestety nie przedstawiono dotychczas żadnych oficjalnych wyników badań, które potwierdziłyby tę teorię. W fi rmie KWS LOCHOW w Niemczech przez 2 lata w kilku miejscowościach prowadzone były odpowiednie eksperymenty. Badano w nich zjawiska heterozji ziarna, na którym oparte są rzekome korzyści z uprawy Turbo-mieszańców. Wyniki badań wykazały, że nie można oczekiwać żadnych dodatnich efektów związanych z tzw. podwójnym efektem heterozji, lecz wręcz przeciwnie - mogą wystąpić niekorzystne zjawiska, takie jak obniżenie plonu i porażenie sporyszem. Okazuje się, że 10-cio procentowa domieszka nasion odmiany populacyjnej w materiale siewnym słabo pylącej odmiany żyta hybrydowego (mieszańcowego) (rys. nr 13) jest jedynie działaniem ratunkowym mającym zapobiec katastrofalnemu porażeniu sporyszem. Z prostego równania arytmetycznego wynika jednak, że 10-cio procentowa domieszka nasion odmiany populacyjnej plonującej średnio 20% gorzej niż odmiana żyta hybrydowego obniża plon ziarna o około 2%. A często właśnie te 2% decyduje o przyjęciu odmiany do krajowego rejestru odmian jak i miejscu w rankingu najplenniejszych odmian uprawianych w siewie czystym. Katalog odmian 2012/

24 Rysunek 13. Źródło danych: Genetic variation of winter rye cultivars for their ergot (Claviceps purpurea) reaction tested in a fi eld design with minimized interplot interference, T. Miedaner, V. Mirdita, B. Rodemann, T. Drobeck oraz D. Rentel, Ze względu na bardzo duże ryzyko, które koncepcja Turbo-mieszańców niesie dla rolników fi rma KWS LOCHOW w swych pracach hodowlanych odrzuca ją i rozwija niezawodną technologię POLLENPLUS. Odmiany wyhodowane w tej technologii są zdolne do wytwarzania dużej ilości własnego pyłku dzięki czemu zapewniona jest stabilność plonowania oraz odpowiednia jakość wolnego od sporyszu ziarna, co ma olbrzymie znaczenie zwłaszcza w latach o niekorzystnym przebiegu pogody i dużego nasilenia choroby. dr inż. Paweł Dopierała Dyrektor Hodowli Roślin KWS LOCHOW POLSKA 24 Katalog odmian 2012/2013

25 Domieszki żyta populacyjnego do materiału siewnego podatnych odmian żyta hybrydowego w celu ograniczenia porażenia sporyszem są dorażnym rozwiązaniem, które może dać pewien efekt. Niestety działania te okazują się niewystarczające w sytuacji, gdy odmiana jest genetycznie bardziej podatna na porażenie przez sporysz, a niekorzystne warunki atmosferyczne występujące w trakcie fazy kwitnienia żyta intensyfi kują nasilenie porażenia. Wysoka odporność odmian żyta hybrydowego KWS LOCHOW z systemem POLLENPLUS pozwoli Państwu uniknąć potencjalnego ryzyka i związanych z tym konsekwencji! dr Peer Wilde Dyrektor Działu Hodowli Żyta KWS LOCHOW GmbH Odmiany żyta hybrydowego z systemem POLLENPLUS zaoszczędzą Państwu problemów przy sprzedaży zebranego surowca lub wykorzystania go jako paszy dla zwierząt Zdecydowane poprawienie odporności odmian żyta hybrydowego na sporysz Odmiany z systemem POLLENPLUS charakteryzują się odpornością na sporysz porównywalną z odmianami żyta populacyjnego Rzeczywiste i skuteczne zredukowanie porażenia sporyszem w praktyce rolniczej możemy osiągnąć wybierając do uprawy odmiany z odpornością, według Bundessortenamt mniejszą lub równą 4 Pozytywny efekt systemu POLLENPLUS w zbieranym surowcu Z uprawy odmian z systemem POLLENPLUS o podwyższonej odporności na sporysz korzysta nie tylko producent rolny, ale również przetwórca nabywanego surowca jak i konsument. Dokonaj odpowiedzialnego wyboru! Katalog odmian 2012/

26 Sprawdź wysokość plonowania odmian w oficjalnych badaniach W poszukiwaniu odpowiedniej odmiany z pewnością będą przydatne poniższe tabele, przedstawiające wyniki doświadczeń koordynowanych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, prowadzonych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego na terytorium całego kraju z 2011 roku. Dodatkowo zamieszczamy aktualne wyniki z Niemiec pochodzące z publikacji pod tytułem Beschreibende Sortenliste 2011 przygotowane przez Bundessortenamt instytucja będąca odpowiednikiem Centralnego Ośrodka Badań Odmian Roślin Uprawnych w Polsce. Tabela 6. Żyto ozime. Plon ziarna odmian. Lata zbioru: 2011, 2010, Lp. Odmiany Liczba doświadczeń Plon ziarna (% wzorca) poziom a 1 poziom a Wzorzec, dt z ha ,6 63,2 77,2 74,5 79,5 89,5 populacyjne 1 Agrikolo Amilo 3 3 Armand (d. ROM-407) (14) (12) (16) Bosmo Dańkowskie Amber 45 (12) (16) Dańkowskie Diament Dańkowskie Złote Daran Domir Horyzo (d. SMH 139) (14) (12) (16) Kier Rostockie Słowiańskie Stanko Walet Włodko 3 26 Katalog odmian 2012/2013

27 Lp. Odmiany Liczba doświadczeń Plon ziarna (% wzorca) poziom a 1 poziom a syntetyczne 17 Caroass DE Herakles DE mieszańcowe 19 Balistic DE Bellami DE Brasetto DE (16) Gonello DE (16) Gradan Lp/ Konto Minello DE Palazzo DE (16) Placido DE Stach SU Drive (d. HYH244) (14) (12) (16) SU Skaltio DE 42 (12) (16) Visello DE Amato (CCA) DE Helltop (CCA) DE Hellvus (CCA) DE Odmiany z krajowego rejestru nie badane w trzech ostatnich latach: Arant, Dańkowskie Nowe, Matador Wyniki odmian Rostockie, Słowiańskie, Walet, Caroass, Gradan, Stach oraz odmiany ze Wspólnotowego Katalogu (CCA) Amato badanych w roku 2011 tylko w nielicznych doświadczeniach wybranych województw przedstawiono wyłącznie w ujęciu rejonowym (tab. 10) Kol. 1: wzorzec: średnia z siedmiu odmian populacyjnych; Bosmo, Dańkowskie Diament, Brasetto, Minello; Bosmo, Dańkowskie Diament, Balistic, Minello; Lp/ - odmiana mieszańcowa liniowo-populacyjna; CCA - odmiana ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych, włączona do doświadczeń PDOiR na podstawie wyników doświadczeń rozpoznawczych, nie wpisana do krajowego rejestru Kol. 2: w nawiasie - doświadczenia rejestrowe (tylko poziom a 1 ) Kol. 3, 4: a 1 - przeciętny poziom agrotechniki a 2 - wysoki poziom agrotechniki (zwiększone nawożenie azotowe, dolistne preparaty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami) Katalog odmian 2012/

28 Tabela 7. Zestawienie cech żyta ozimego według Bundessortenamt 2011*. Nazwa Rok Typ Wysokość odmiany rejestracji odmiany roślin Wyleganie Skłonność do Łamliwość źdźbła Mączniak Agronom 2005 H Amato 2005 H Amilo 1992 P Askari 2003 H Balistic 2006 H Bellami 2008 H Boresto 2000 P Brasetto 2009 H Cantor 2007 S Carotop 2002 S Conduct 2006 P Dańkowskie Diament 2007 P Dukato 2008 P Evolo 2006 H Festus 2004 H Fugato 2004 H Gonello 2009 H Guttino 2009 H Helltop 2009 H Hellvus 2007 H Kapitän 2008 S Marcelo 2007 P Matador 2001 P Minello 2008 H Nikita 1998 P Palazzo 2009 H Picasso 1999 H Placido 2007 H Plato P Rasant 2004 H Recrut 2002 P Visello 2006 H Źródło: Beschreibende Sortenliste 2011, wyciąg. a 1 - przeciętny poziom agrotechniki a 2 - wysoki poziom agrotechniki * Instytucja w Niemczech będąca odpowiednikiem Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych 28 Katalog odmian 2012/2013