Ocena konkurencyjności polskich producentów Ŝywności po integracji z Unią Europejską

Transkrypt

1 Ocena konkurencyności polskich producentów Ŝywności po integraci z Unią Europeską dr Iwona SZCZEPANIAK Pułtusk, 30 listopada 2 grudnia 2009 roku

2 Cel badań Celem badań była ocena zmian konkurencyności polskich producentów Ŝywności na Wspólnym Rynku Europeskim i na rynkach innych kraów. Analizą obęto lata

3 Materiał empiryczny Dane statystyczne dotyczące polskiego handlu zagranicznego: 2003 Centrum informatyki Handlu Zagranicznego, Centrum Analityczne Administraci Celne. Dane statystyczne dotyczące światowego i uninego handlu zagranicznego produktami rolno-spoŝywczymi WITS World Integrated Trade Solution (Comtrade). Niepublikowane dane statystyczne GUS dotyczące wyników ekonomiczno-finansowych przemysłu spoŝywczego i cen podstawowych produktów spoŝywczych w Polsce. Dane z Zintegrowanego Systemu Rolnicze Informaci Rynkowe (MRiRW) dotyczące cen podstawowych produktów rolnictwa w Polsce i UE. Dane ze Statistisches Jahrbuch über Ernährung Landwirtschaft und Forsten dotyczące cen podstawowych produktów spoŝywczych w Niemczech.

4 Wybrane zagadnienia Definica konkurencyności Ogólna ocena wyników handlu zagranicznego produktami rolno-spoŝywczymi Wynikowa ocena konkurencyności saldo handlu zagranicznego wskaźnik uawnionych przewag komparatywnych Balassy (RCA) wskaźnik Lafay a (LFI) wskaźnik orientaci eksportowe udział w handlu uninym Przewagi cenowe polskich producentów Ŝywności nad konkurentami z UE. Wnioski

5 Konkurencyność Weście Polski do UE zasadniczo zmieniło warunki ekonomiczne funkconowania polskich producentów Ŝywności. Polska uzyskała swobodny dostęp do duŝego i rozwiniętego rynku europeskiego, który est ednym z bardzie wymagaących rynków rolno-spoŝywczych na świecie. Wykorzystanie powstałych moŝliwości lokowania Ŝywności na rynkach państw UE zaleŝne było przede wszystkim od konkurencyności polskich produktów i ich akceptaci przez konsumentów z tych kraów. Przyęta w badaniach IERiGś-PIB definica konkurencyności polskich producentów Ŝywności zdolność lokowania się kraowych producentów na rynkach zagranicznych oraz zdolność rozwiania eksportu kładzie nacisk na międzynarodowy aspekt tego poęcia.

6 Ocena wyników handlu zagranicznego produktami rolno-spoŝywczymi mld EUR I pół. 08 I pół. 09 Eksport Import Saldo Systematyczny wzrost obrotów handlowych w latach oraz poprawa salda wymiany w latach ; Eksport istotnym czynnikiem rozwou sektora spoŝywczego - stanowi ponad 20% wartości sprzedaŝy; Udział produktów rolnospoŝywczych w polskim eksporcie ogółem wzrósł do blisko 10% (w I-VI 2009 r. do 11,5%); W latach widoczne są w handlu skutki kryzysu gospodarczego: 2008 r. pogorszenie salda; I-VI 2009 r. spadek obrotów, ale znacząca poprawa salda!!!

7 Ocena wyników handlu zagranicznego produktami rolno-spoŝywczymi 2008 I pół mld EUR 2003 = 100 Średnia roczna dynamika mld EUR % mld EUR I pół = 100 Eksport 11,4 285,3 1,49 23% 5,4 98,8 Import 10,1 283,7 1,23 21% 4,3 88,0 Saldo 1,3 298,5 0,26 27% 1,1 195,0

8 Ocena wyników handlu zagranicznego na poszczególnych rynkach Eksport netto 2008 I pół Wyszczególnienie mld EUR 2003 = 100 Średnia roczna dynamika mld EUR % mld EUR I pół = 100 UE-15 0, ,16 30% 0,5 164 UE-12 1, ,26 42% 0,7 94 WNP 0, ,06 10% 0,5 155 Rozwiaące się - 1, ,16 19% - 0,6 76

9 Saldo handlu zagranicznego według poszczególnych sektorów w 2008 r Tytoniowy Drobiarski 14 Mleczarski ZboŜowy II. 112 Mięsny 363 Owocowo-Warzywny Rybny Kawa i herbata - 53 Napoe alkoholowe -240 Tłuszcze roślinne ZboŜowy I. Paszowy Cukierniczy - 33 Cukrowniczy 83 Saldo handlu zagranicznego produktami rolno-spoŝywczymi w 2003 r mln EUR

10 Saldo handlu zagranicznego wg poszczególnych sektorów w I pół r. Kawa i herbata Tłuszcze roślinne Paszowy Rybny Cukrowniczy Napoe alkoholowe ZboŜowy I. Cukierniczy Drobiarski ZboŜowy II. Owocowo-warzywny Tytoniowy Mleczarski Mięsny mln EUR

11 Ocena konkurencyności sektora na podstawie salda handlu zagranicznego wysoka: przetwórstwo produktów zwierzęcych, przetwórstwo owoców i warzyw, wtórne przetwórstwo zbóŝ, przetwórstwo tytoniu średnia: cukierniczy, niska produkty (surowce) głównie z innych stref klimatycznych: pierwotne przetwórstwo zbóŝ (pszenica twarda) i produkca pasz (soa), cukrownictwo, tłuszcze roślinne, przetwórstwo kawy i herbaty, napoe alkoholowe, przetwórstwo ryb

12 Konkurencyność według Balassy Wskaźnik uawnionych przewag komparatywnych eksportu - Revealed Comparative Advantage : RCA i X i n X = n i= 1 i X X i= 1 iw iw gdzie: X i eksport i-tego produktu przez dany kra na rynek m X iw eksport i-tego produktu przez grupę kraów w na rynek m Wartości wskaźnika RCA >1 oznaczaą, Ŝe udział danego produktu lub grupy produktów w eksporcie danego krau est wyŝszy niŝ udział tych produktów w światowym eksporcie na określony rynek (np. rynek światowy, uniny, itp.).

13 Wartości wskaźników RCA według grup towarowych HS w 2008 r. Zmiana wartości wskaźników RCA i w latach ,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 Tytoń i wyroby 2,3 Mięso i podroby 0,9 Produkty mleczarskie Przetwory z owoców i warzyw Przetwory zboŝowe 0,9 Warzywa 0,1 Przetwory z mięsa i ryb Kakao i przetwory -0,1 Zwierzęta Ŝywe -0,6 Cukry i p. cukiernicze Owoce -0,9 Ryby 0,6 Produkty młynarskie Pasze 0,1 0,9-0,1-0,3 Kawa, herbata, przyprawy Napoe i alkohole 0,3 0,4 0,1-0,1 Tłuszcze i olee zwierzęce lub roślinne Nasiona i owoce oleiste -0,2 ZboŜa -0,1 0,3 RCA i

14 Konkurencyność według Lafay a ( ) ( ) = = = = n i i i i n i i n i i i i i i i M X M X M X M X M X M X LFI Wskaźnik konkurencyności Lafay a (Lafay s Index): gdzie: X i eksport -tego produktu przez dany kra i M i import -tego produktu przez dany kra i Wartości wskaźnika LFI >0 oznaczaą, Ŝe badany kra ma względem zagranicy przewagę komparatywną w eksporcie danego produktu lub grupy produktów.

15 Wartości wskaźników LFI według grup towarowych HS w 2008 r. Zmiana wartości wskaźników LFI i w latach ,7-2,2 1,7-0,1-1,6 0,2-1,9-0,8-1,2 Produkty mleczarskie Mięso i podroby Tytoń i wyroby Przetwory z mięsa i ryb Przetwory z owoców i warzyw Przetwory zboŝowe Warzywa Cukry i p. cukiernicze Zwierzęta Ŝywe Kakao i przetwory Produkty młynarskie Kawa, herbata, przyprawy Nasiona i owoce oleiste Napoe i alkohole Ryby Tłuszcze i olee Owoce ZboŜa Pasze 1,0-0,2 1,1 0,2-0,1 0,6 1,4 0,2-1,6 0,2-4,0-3,0-2,0-1,0 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 LFI i

16 Sumaryczna ocena konkurencyności według RCA oraz LFI w 2008 r. Wskaźnik RCA > 1,0 < 1,0 Wskaźnik Lafay a - LFI > 0,0 < 0,0 Produkty mleczarskie Przetwory zboŝowe i pieczywo cukiernicze Tytoń i wyroby tytoniowe Mięso i podroby Przetwory z mięsa i ryb Zwierzęta Ŝywe Warzywa, przetwory z owoców i warzyw Cukier i wyroby cukiernicze Kawa, herbata i przyprawy Ryby i owoce morza Owoce Kakao i przetwory Tłuszcze i olee Napoe bezalkoholowe i alkoholowe Nasiona roślin oleistych i inne rośliny przemysłowe ZboŜa Produkty młynarskie

17 Wskaźniki orientaci eksportowe produkci w 2008 r. Tytoniowy Kawa i herbata Rybny Owocowo-warzywny Cukierniczy Tłuszcze roślinne Przemysł spoŝywczy Mleczarski Drobiarski Mięsny Cukrowniczy Przetwórstwo zbóŝ I. Napoe alkoholowe Przetwórstwo zbóŝ II. 38% 32% 32% 27% 7% 23% 14% 22% 12% 20% 15% 20% 15% 15% 14% 11% 5% 10% 11% 6% 9% 41% 56% 13% 80% 87% 41% 13% Wskaźniki orientaci eksportowe produkci w 2003 r. 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 % wartości produkci sprzedane

18 Udział Polski w eksporcie rolno-spoŝywczym UE w % 3,5% 2,8% 2,8% 3,1% 3,3% 3,4% Dwukrotny wzrost udziału Polski w eksporcie rolnospoŝywczym UE, 2,1% 1,4% 1,7% 2,2% Niewielka nadal pozyca Polski w eksporcie rolnospoŝywczym UE, MoŜliwość dalszego wzrostu 0,7% udziału Polski w eksporcie rolno-spoŝywczym UE. 0,0% Źródło: EUROSTAT.

19 Sumaryczna ocena konkurencyności polskiego sektora Ŝywnościowego w 2008 r. Wyszczególnienie Saldo HZ RCA LFI Orientaca eksportowa Ogółem Tytoniowy Owocowo-warzywny Cukierniczy Mleczarski Mięsny Drobiarski Wtórne przetwórstwo zbóŝ Cukrowniczy Rybny Przetwórstwo kawy i herbaty Tłuszcze roślinne Napoe alkoholowe Pierwotne przetwórstwo zbóŝ Pasze

20 Porównanie cen podstawowych produktów rolnictwa w Polsce i w UE (UE = 100) Wyszczególnienie II półr I-III kw Pszenica konsumpcyna 93,5 87,3 97,8 98,8 101,4 91,7 Jęczmień paszowy 90,1 87,0 89,2 94,9 100,7 87,0 Kukurydza paszowa 98,4 88,9 94,8 96,6 101,4 99,8 Mięso wieprzowe 102,1 95,6 88,9 95,0 103,3 102,0 Prosięta. 82,0 64,4 61,0 78,5 93,5 Mięso wołowe 70,1 75,5 75,2 77,8 80,6 76,1 Mleko 87,0 90,6 94,3 93,5 87,0 79,4 Mięso drobiowe 70,9 77,2 67,9 75,9 77,1 74,1 Jaa konsumpcyne 98,0 96,1 97,8 98,3 105,9 96,4

21 Porównanie cen podstawowych produktów przemysłu spoŝywczego w Polsce i w Niemczech w 2007 roku (Niemcy = 100) filety z ryb świeŝych pieczywo świeŝe dŝemy, marmolady z innych owoców przetwory z mięsa czerwonego (kiełbasy) przetwory drobiowe mięso z kurczaka, tuszki makaron margaryny mięso wołowe świeŝe lub schłodzone mięso wieprzowe świeŝe lub schłodzone przetwory rybne cukier biały mleko spoŝywcze o zaw. tłuszczu 1-6% ole rzepakowy rafinowany sery dorzewaące sery świeŝe przetwory z mięsa czerwonego (szynki) 42,6 45,6 50,1 57,7 60,9 62,4 67,4 68,9 82,7 87,9 89,1 91,7 96,9 104,5 107,6 109,2 123,

22 Porównanie cen produktów spoŝywczych wysoko przetworzonych w Polsce i w Niemczech w 2007 roku (Niemcy = 100) lody napoe owocowe pitne napoe gazowane słodzone biszkopty i herbatniki z kakao wody mineralne sok pomarańczowy biszkopty i herbatniki bez kakao przyprawy czekolada nadziewana ogurt z dodatkami sok abłkowy zupy i buliony maonez keczup frytki chipsy kawa palona 63,5 69,4 71,2 76,4 76,5 79,6 80,9 82,9 85,6 86,0 92,8 96,3 103,6 106,2 132,2 139,0 184,

23 Wnioski (1) Pierwsze lata naszego członkostwa w Unii Europeskie były okresem niezwykle szybkiego wzrostu obrotów polskiego handlu zagranicznego produktami rolno-spoŝywczymi, i to nie tylko eksportu, ale i importu. W wyniku takiego rozwou sytuaci Polska z importera netto produktów rolno-spoŝywczych przekształciła się w waŝnego eksportera netto. Analiza konkurencyności polskiego handlu rolno-spoŝywczego, dokonana za pomocą oceny salda oraz wybranych wskaźników konkurencyności, t. wskaźnika uawnionych przewag komparatywnych w eksporcie (RCA), wskaźnika Lafay a (LFI) oraz wskaźnika orientaci eksportowe świadczy o dość wysokim poziomie konkurencyności naszych producentów Ŝywności na rynku światowym. Jednocześnie wskazue na wzrost naszych przewag komparatywnych w okresie po akcesi Polski do Unii Europeskie.

24 Wnioski (2) Do nabardzie konkurencynych działów polskie gospodarki Ŝywnościowe naleŝą sektory: mięsny, mleczarski, owocowo-warzywny, cukierniczy, wtórne przetwórstwo zbóŝ, produkca wyrobów tytoniowych. Do działów o niskie konkurencyności naleŝą sektory: produkca zbóŝ i pierwotne przetwórstwo zbóŝ, olearski, cukrowniczy, paszowy, produkca napoów alkoholowych.

25 Wnioski (3) Dotychczasowym źródłem przewag konkurencynych na rynku uninym i światowym były przede wszystkim przewagi kosztowo-cenowe. Osiągnięcie tych przewag było moŝliwe dzięki niŝszym cenom produktów rolnictwa, niŝszym kosztom pracy i pozostałych czynników produkci, ak równieŝ dzięki niŝszym marŝom przetwórczym. Do innych źródeł konkurencyności zalicza się m.in.: akość (akość i unikalność produktów, umieętność identyfikowania i zaspokaania indywidualnych potrzeb klientów, wszechstronne działania promocyne oraz kreowanie wizerunku firmy opartego na zaufaniu do akości i niezawodności produktów oraz akości obsługi klientów), innowacyność, przedsiębiorczość, wiedzę i kapitał intelektualny.

26 Wnioski (4) Zawiska, akie obserwuemy od połowy 2008 roku wskazuą, Ŝe polska gospodarka Ŝywnościowa pod wpływem zawisk globalnych utraciła wysoką dynamikę rozwoową, ale dotychczas dość skutecznie broni się przed recesą i kryzysem gospodarczym. Sektor ten w dalszym ciągu pozostae konkurencyny (przede wszystkim na rynku UE). Sytuaca wprawdzie est bardzo niestabilna i nieprzewidywalna, ale rodza zaspokaanych potrzeb (niska elastyczność dochodowa popytu na Ŝywność) powodue, Ŝe zagroŝenie kryzysem sektora rolno-spoŝywczego est mniesze niŝ w innych działach polskie gospodarki.

27 Wnioski (5) Mimo głębokie recesi w kraach będących odbiorcami polskie Ŝywności, deprecaca waluty kraowe pozwala na realizowanie relatywnie duŝego polskiego eksportu Ŝywności i zahamowue tendence wzrostowe e importu. W efekcie pozwala to polskim producentom Ŝywności na utrzymanie przewag konkurencynych i zachowanie względnie dobre pozyci naszych produktów rolno-spoŝywczych na rynku światowym.

28 Wnioski (6) Przewidywany rozwó procesu liberalizaci światowego handlu rolno-spoŝywczego moŝe doprowadzić do utraty części rynku przez producentów Ŝywności z Polski i UE, a w rezultacie spowodować spadek wartości eksportu i wzrost wartości importu produktów rolno-spoŝywczych. Jednocześnie wzmocnieniu ulegnie presa konkurencyna ze strony kraów o niskich kosztach wytwarzania i zwiększy się siła konkurenci zarówno na rynku kraowym, ak i międzynarodowym. W perspektywie nabliŝszych kilku lat nie stwarza to ednak większego zagroŝenia dla dodatniego salda obrotów w polskim handlu rolno-spoŝywczym. W zakresie dominuących w polskim eksporcie grup produktów rolno-spoŝywczych nadal moŝemy uzyskiwać przewagi komparatywne na rynku Wspólnoty.

29 Wnioski (7) Wzrost koncentraci przemysłu spoŝywczego, rosnące znaczenie podmiotów zagranicznych na polskim rynku Ŝywnościowym, szybki rozwó oferty handlowe firm kraowych i związany z tymi zawiskami wysoki poziom nasycenia rynku spoŝywczego w Polsce, ak równieŝ zderzenie się z niczym nie ograniczoną konkurencą na ogromnym rynku uninym i konieczność pozyskiwania nowych pozauninych rynków eksportowych zmuszaą polskie przedsiębiorstwa przemysłu spoŝywczego do ciągłego poszukiwania nowych źródeł przewag konkurencynych. W warunkach globalizaci gospodarcze konkurue się bowiem głównie czynnikami pozacenowymi.

30 Dziękuę za uwagę!