Sprzedaż środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego na targowiskach

Transkrypt

1 Sprzedaż środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego na targowiskach Pruszków, 2013 rok

2 Niniejsze opracowanie sporządzone przez Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Pruszkowie w oparciu o art. 3 ust. 2 pkt 5) lit a) ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744), ma charakter wyłącznie informacyjny i nie może być podstawą do rozstrzygania spraw w toku postępowania administracyjnego jak również nie może być podstawą do powoływania się na jego zapisy w postępowaniu przed organami administracji państwowej i organami ścigania. Wstęp Przewodnik został opracowany w oparciu o następujące akty prawne: ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.) ustawa z dnia 16.grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz.U. Nr 17, poz. 127 z późn. zm); ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. Nr 171, poz z późn. zm.); ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2004 r. Nr 69, poz. 625); ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851); rozporządzenie (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności i ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności; rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie higieny środków spożywczych; rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz.U. z 2007 r. Nr 5, poz. 38). rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. Nr 113, poz. 753). 2

3 Sprzedaż bezpośrednia produktów pochodzenia zwierzęcego Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.), Inspekcja Weterynaryjna kontroluje żywność pochodzenia zwierzęcego w zakresie jej produkcji, składowania, obrotu, dystrybucji, transportu oraz sprzedaży bezpośredniej jak również produkcji w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej. Nadzór nad sprzedażą bezpośrednią produktów pochodzenia zwierzęcego sprawuje powiatowy lekarz weterynarii właściwy, ze względu na planowane miejsce prowadzenia działalności. Wśród takich produktów wymienić można np. jaja spożywcze, mleko surowe i śmietanę, tuszki drobiowe i tuszki zajęczaków (królików, nutrii). Podstawowymi warunkami prowadzenia takiej działalności jest jej zarejestrowanie u właściwego, ze względu na planowane miejsce prowadzenia, powiatowego lekarza weterynarii, tj. uzyskanie wpisu do prowadzonego przez niego rejestru oraz spełnienie wymagań obowiązujących przy produkcji i sprzedaży, określonych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz. U. z 2007 r. Nr 5, poz. 38). Rozporządzenie określa szczegółowe wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji i przez produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej, limity produkcyjne dla niektórych rodzajów produktów oraz zakres, obszar i wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej. Jak sama nazwa wskazuje, sprzedaż bezpośrednia dotyczy bezpośredniego łańcucha wprowadzania na rynek produktów pochodzenia zwierzęcego, szczególne na poziomie producent konsument. W związku z powyższym, podmiot może prowadzić sprzedaż tylko takich produktów, które wyprodukował we własnym gospodarstwie, nie ma możliwości dokupienia produktów w celu ich sprzedaży do innych podmiotów. Zgodnie z w/w rozporządzeniem, w ramach sprzedaży bezpośredniej możliwa jest produkcja i sprzedaż niewielkich ilości produktów pochodzenia zwierzęcego na lokalnym rynku. Tuszki drobiowe i tuszki zajęczaków powinny być pozyskiwane ze zwierząt poddanych ubojowi we własnym gospodarstwie rolnym producenta, którego roczna produkcja nie przekracza w przypadku indyków lub gęsi sztuk albo sztuk w przypadku innych gatunków drobiu. Ilość sprzedawanych w ramach tego rodzaju działalności produktów może wynosić tygodniowo nie więcej niż: w przypadku surowego mleka 1000 litrów surowej śmietany 500 litrów tuszek indyków lub gęsi 50 sztuk tuszek innych gatunków drobiu 200 sztuk tuszek królików lub nutrii 100 sztuk Sprzedaż bezpośrednia może być prowadzona na terenie danego województwa, na obszarze którego prowadzona jest produkcja lub na obszarze sąsiadujących z nim województw. Jeżeli podmiot prowadzący sprzedaż bezpośrednią zamierza sprzedawać wyprodukowane przez siebie produkty na obszarze innego powiatu niż powiat, na terenie którego jest prowadzona produkcja, jest zobowiązany poinformować o tym fakcie właściwego, ze względu na miejsce 3

4 sprzedaży, powiatowego lekarza weterynarii, w terminie 7 dni przed dniem rozpoczęcia tej sprzedaży. Rozporządzenie dotyczące sprzedaży bezpośredniej określa wymagania weterynaryjne w zakresie: pomieszczeń produkcyjnych (dotyczy to konstrukcji, użytych materiałów, wyposażenia, miejsca na zmianę odzieży), pomieszczeń sprzedaży (umywalka, toaleta, miejsce na sprzęt i środki chemiczne), mycia i dezynfekcji, instalacji, urządzeń i sprzętu, higieny osób mających kontakt z tymi produktami, wymagań dotyczących stosowanych opakowań, temperatury i sposobu przechowywania produktów, sposobu usuwania odpadów. Szczególnie należy podkreślić, że ubój drobiu i zajęczaków, w gospodarstwie rolnym producenta prowadzącego sprzedaż bezpośrednią, powinien być przeprowadzony zgodnie z przepisami o ochronie zwierząt oraz przepisami o ochronie zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Zaś mleko surowe przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej powinno być pozyskane w sposób higieniczny oraz spełniać wymagania dla mleka surowego określone w załączniku III w sekcji IX w rozdziale I rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z , str. 55, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3 t. 45, str. 14). Ponadto surowe mleko i śmietana przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej nie mogą być przetwarzane np. na sery lub jogurty i inne produkty mleczne w ramach tego rodzaju działalności. Przetwarzanie takiego mleka i śmietany a następnie sprzedaż wyprodukowanych produktów mlecznych jest natomiast możliwe w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej, o której mowa w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 15 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. z 2007 r. Nr 5, poz. 36). Produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej (zgodnie z rozporządzeniem w ramach sprzedaży bezpośredniej): powinny być świeże, o cechach organoleptycznych charakterystycznych dla danego produktu należy przechowywać w sposób uniemożliwiający ich psucie się, namnażanie się chorobotwórczych mikroorganizmów lub tworzenie się toksyn. Z punktu widzenia bezpieczeństwa konsumenta w przypadku sprzedaży bezpośredniej mleka surowego i śmietany oraz tuszek drobiowych i zajęczaków szczególnie istotne jest zachowanie odpowiednich temperatur chłodniczych przechowywanych produktów. Temperatury te powinny być utrzymywane podczas przechowywania, transportu oraz sprzedaży bezpośredniej produktów, z uwagi na możliwość namnażania się w temperaturze pokojowej i wyższej drobnoustrojów chorobotwórczych. Temperatury przechowywania dla poszczególnych produktów zostały określone w art. 10 rozporządzenia w ramach sprzedaży bezpośredniej. Dla surowego mleka i śmietany temperatura przechowywania nie może być wyższa niż 6 0 C, natomiast dla tuszek drobiowych i zajęczaków nie wyższa niż 4 0 C. Produkty, które przechowuje się w warunkach chłodniczych powinny być schładzane niezwłocznie od momentu ich pozyskania lub przygotowania do sprzedaży. Podane temperatury mogą być wyższe o 2 0 C podczas transportu do miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej lub zakładu prowadzącego handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego, jeżeli 4

5 transport ten nie trwa dłużej niż 2 godziny, a po jego zakończeniu produkty zostaną schłodzone do wymaganej temperatury. Poza tym temperatura surowego mleka przeznaczonego do sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwie rolnym producenta przed upływem 2 godzin od doju może być wyższa od temperatury 6 0 C. Istotną kwestią jest również sposób pakowania produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej. Produkty powinny być pakowane w obecności konsumenta końcowego, z wyjątkiem tuszek drobiowych i tuszek zajęczaków, które zostały opakowane w opakowania jednostkowe w miejscu produkcji. W przypadku mleka surowego i śmietany na targowisku, powinny być one przechowywane w czystych, zamkniętych pojemnikach, umożliwiających sprzedaż tych produktów w higienicznych warunkach do opakowań własnych konsumentów końcowych. Jeżeli producent prowadzi sprzedaż bezpośrednią poza terenem gospodarstwa rolnego lub miejscem przyległym do miejsca produkcji jest zobowiązany umieścić na opakowaniach zbiorczych lub transportowych produktów informację zawierającą jego imię i nazwisko (albo nazwę) oraz adres miejsca prowadzenia działalności. Informacja ta powinna być umieszczona dodatkowo w miejscu sprzedaży w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta końcowego. Podmioty zamierzające prowadzić działalność w zakresie produkcji jaj konsumpcyjnych przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej zobowiązane są powiadomić powiatowego lekarza weterynarii, właściwego ze względu na miejsce planowanej produkcji o zakresie i wielkości produkcji co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia prowadzenia w/w działalności. Sprzedaż bezpośrednia obejmuje gospodarstwa, w których: wielkość produkcji mieści się w przedziale od 350 do 2450 sztuk jaj konsumpcyjnych tygodniowo. W ramach sprzedaży bezpośredniej dopuszcza się sprzedaż: konsumentowi końcowemu na targowiskach; do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego. Osoby mające kontakt z jajami konsumpcyjnymi podczas wykonywania czynności związanych ze sprzedażą bezpośrednią zobowiązane są: o przestrzegać zasad higieny, o posiadać aktualną książeczkę zdrowia (brak przeciwwskazań do wykonywania pracy wymagającej kontaktu z żywnością), o używać czystej, w jasnym kolorze, odzieży roboczej i obuwia roboczego oraz nakrycia głowy zasłaniającego włosy, o myć ręce przed każdym przystąpieniem do pracy lub po ich zabrudzeniu. Zgodnie z zał. II, sekcja X rozdz. I ust. 2 rozporządzenia (WE) Nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z dnia r. str ) Jaja konsumpcyjne przeznaczone do sprzedaży: powinny być świeże, czyste, suche, pozbawione obcych zapachów, należy zabezpieczyć przed wstrząsami i bezpośrednim działaniem promieni słonecznych, przechowuje się w sposób uniemożliwiający ich psucie się, namnażanie mikroorganizmów chorobotwórczych lub tworzenie się toksyn, w miarę stałej temperaturze, 5

6 sprzedaje się w warunkach uniemożliwiających ich zanieczyszczenie. Pakowanie jaj konsumpcyjnych odbywa się w miejscu sprzedaży w obecności konsumenta końcowego. Zgodnie z art. 19 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2006 r. Nr 17, poz. 127 z późn. zm.), podmioty zamierzające prowadzić działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przed uzyskaniem pozwolenia ( ) zobowiązane są : sporządzić projekt technologiczny zakładu i przesłać go wraz z wnioskiem o zatwierdzenie tego projektu powiatowemu lekarzowi weterynarii właściwemu ze względu na planowane miejsce prowadzenia tej działalności, powiadomić pisemnie powiatowego lekarza weterynarii o zakresie i wielkości produkcji oraz rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być produkowane w tym zakładzie. Zaznaczyć należy, że prowadzenie sprzedaży bezpośredniej jak też działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej odbywa się w zakładzie, stąd mowa o zakładzie powyżej. Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2006 r. Nr 17, poz. 127 z późn. zm.), wniosek o wpis do rejestru zakładów składa się w formie pisemnej, w terminie co najmniej 30 dni przed rozpoczęciem planowanej działalności. Wniosek powinien zawierać: imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy, określenie rodzaju i zakresu działalności, która ma być prowadzona, w tym rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być produkowane w tym zakładzie określenie lokalizacji zakładu, w którym ma być prowadzona działalność Do każdego wniosku należy dołączyć zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarstw lub aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego. Opłata za wydanie decyzji administracyjnej wynosi 10 zł, a potwierdzenie jej dokonania powinno być dołączone do składanej dokumentacji. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 marca 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. Nr 59, poz. 415 z późn. zm.), Projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego, przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, składa się wyłącznie w części opisowej zawierającej: 1. Określenie rodzaju działalności, z uwzględnieniem rodzaju surowców oraz przeznaczenia produktów pochodzenia zwierzęcego 2. Określenie rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które będą produkowane w tym zakładzie 3. Określenie systemu dostawy i dystrybucji wody, ze szczególnym uwzględnieniem jej zużycia 4. Opis sposobu magazynowania zużytych opakowań, a także odpadów i ścieków oraz ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi 6

7 5. Opis sposobów czyszczenia, odkażania, dezynsekcji i deratyzacji 6. Określenie tygodniowej zdolności produkcyjnej zakładu 7. Informację o sposobie przeprowadzania uboju 8. Wskazanie pomieszczeń produkcyjnych z uwzględnieniem ich powierzchni, kubatury i przeznaczenia oraz wykaz materiałów konstrukcyjnych i izolacyjnych, z których są wykonane Opisane powyżej przepisy krajowe z zakresu sprzedaży bezpośredniej są zgodne z zasadą minimalnych wymagań dla małych przedsiębiorstw, a tym samym umożliwiają funkcjonowanie rynku sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego bezpośrednio konsumentowi końcowemu w warunkach gwarantujących właściwą jakość zdrowotną i bezpieczeństwo wprowadzanych na rynek produktów. Działalność marginalna, lokalna i ograniczona Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.), Powiatowy Inspektorat Weterynarii właściwy, ze względu na planowane miejsce prowadzenia działalności sprawuje nadzór nad sprzedażą produktów pochodzenia zwierzęcego w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej. W ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej można prowadzić produkcję i sprzedaż następujących produktów pochodzenia zwierzęcego: produkty mleczne, obrobione lub przetworzone produkty rybołówstwa, surowe wyroby mięsne, mięso mielone, produkty mięsne, w tym gotowe posiłki (potrawy) wyprodukowane z mięsa. Możliwy jest również rozbiór i sprzedaż świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, końskiego, drobiowego lub zajęczaków, zwierząt łownych oraz zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych, które to mięso zostało pozyskane w zatwierdzonej rzeźni. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. Nr 113, poz. 753) określa szczegółowe warunki pozwalające na uznanie działalności za działalność marginalną, lokalną i ograniczoną, w tym zakres i obszar produkcji, a także wielkość dostaw produktów pochodzenia zwierzęcego do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem do konsumenta końcowego. Wskazuje również niektóre wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy prowadzeniu tego rodzaju działalności. Możliwość prowadzenia tego rodzaju zakładów, przy zachowaniu jednocześnie standardów gwarantujących bezpieczeństwo produkowanej żywności, wpisuje się w strategię wspierania produkcji żywności na poziomie lokalnym oraz wprowadzania ułatwień dla przedsiębiorstw o ograniczonej zdolności produkcyjnej, bez konieczności ponoszenia z ich strony znacznych inwestycji, które w rezultacie nie przyniosłyby wyraźnych korzyści dla zapewnienia higieny w zakładzie, a naraziłyby na przesadne i nieadekwatne do wielkości prowadzonej produkcji i sprzedaży inwestowanie. WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI MARGINALNEJ, LOKALNEJ I OGRANICZONEJ 7

8 Wymogi higieniczne i weterynaryjne dla zakładów zajmujących się produkcją produktów pochodzenia zwierzęcego zostały określone w przepisach prawa żywnościowego na poziomie Unii Europejskiej i są jednakowe dla zakładów we wszystkich państwach członkowskich. Wymagania wskazane w tych przepisach zostały sformułowane w sposób elastyczny, co daje możliwość ich spełnienia zarówno przez zakłady prowadzące produkcję na dużą skalę jak i małe rodzinne zakłady, produkujące na rynek lokalny danego państwa członkowskiego. Zastosowana w nich terminologia:,,w miarę potrzeby,,,odpowiednie,,,wystarczające wskazuje, że forma realizacji danego wymagania w konkretnym zakładzie, tak aby było ono spełnione w sposób odpowiedni i wystarczający dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia konsumenta, należy do podmiotu odpowiedzialnego za dany zakład. Należy jednak podkreślić, że nadzór nad przestrzeganiem spełniania wymagań, o których mowa powyżej, należy do zadań organów urzędowej kontroli, którymi w tym przypadku są powiatowi lekarze weterynarii. Podstawowe zasady dotyczące prowadzenia produkcji i sprzedaży produktów mięsnych na małą skalę na lokalny rynek zostały określone w art. 13 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2006 r. Nr 17, poz. 127, z późn. zm.) oraz w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej. Do działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej stosuje się przepisy rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z , str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 319). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. Nr 113, poz. 753), działalność można uznać za marginalną, lokalną i ograniczoną jeżeli zakład prowadzi sprzedaż określonych produktów pochodzenia zwierzęcego konsumentowi końcowemu oraz dostawy tych produktów do innych zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego (np. sklepów detalicznych, restauracji czy stołówek). Prowadzenie dostaw w przypadku tego rodzaju działalności ma charakter obligatoryjny. W ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej w zakładzie można prowadzić następujące rodzaje działalności: rozbiór świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, końskiego lub produkcję z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 1 tony tygodniowo; rozbiór świeżego mięsa drobiowego lub zajęczaków, lub produkcję z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 0,5 tony tygodniowo; rozbiór świeżego mięsa zwierząt łownych, odstrzelonych zgodnie z przepisami prawa łowieckiego lub produkcję z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 0,5 tony miesięcznie; rozbiór świeżego mięsa zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych lub produkcję z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 0,5 tony miesięcznie; produkcję produktów mięsnych, w tym gotowych posiłków (potraw) wyprodukowanych z mięsa. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 1,5 tony tygodniowo; 8

9 produkcję obrobionych lub przetworzonych produktów rybołówstwa. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 0,15 tony tygodniowo; produkcję produktów mlecznych wyprodukowanych z mleka pozyskanego w gospodarstwie produkcji mleka, w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z , str. 55, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 14) lub w gospodarstwie rolnym, w którym jest prowadzona działalność w zakresie produkcji mleka surowego lub surowej śmietany, przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej. Dostawy tego rodzaju produktów nie mogą przekraczać wagowo 0,3 tony tygodniowo. Miejsca sprzedaży ww. produktów pochodzenia zwierzęcego oraz zakłady prowadzące handel detaliczny, do których następuje dostawa, muszą znajdować się na obszarze jednego województwa lub na obszarze sąsiadujących z nim powiatów, w odniesieniu do zakładu, w którym prowadzona jest produkcja ww. produktów. Jeżeli zakład prowadzi więcej niż jeden z możliwych rodzajów działalności, suma wielkości dostaw wszystkich rodzajów produktów nie może przekroczyć najwyższego limitu przewidzianego dla jednego z rodzajów produktów produkowanych w tym zakładzie. Świeże mięso, w tym tusze, półtusze, ćwierćtusze czy elementy mięsne, przeznaczone do obróbki lub przetwarzania w ramach tego rodzaju działalności nie mogą pochodzić z produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny. OPRACOWANIE PROJEKTU TECHNOLOGICZNEGO ZAKŁADU I POWIADOMIENIE WŁAŚCIWEGO POWIATOWEGO LEKARZA WETERYNARII O ZAMIARZE PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI Zgodnie z ustawą z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. z 2006 r. Nr 17, poz. 127, z późn. zm.). Podmiot zamierzający prowadzić działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego (np. wędlin, kiełbas z mięsa wieprzowego, wołowego czy drobiowego) przed uzyskaniem pozwolenia na budowę zakładu lub przed rozpoczęciem dostosowania istniejących budynków lub pomieszczeń, czyli jeszcze przed rozpoczęciem prowadzenia planowanej działalności, musi sporządzić projekt technologiczny zakładu, w którym będzie się odbywała produkcja. Ww. projekt należy następnie przesłać wraz z wnioskiem o jego zatwierdzenie powiatowemu lekarzowi weterynarii, właściwemu, ze względu na planowane miejsce prowadzenia tej działalności. Jednocześnie wraz z wnioskiem o zatwierdzenie projektu technologicznego należy powiadomić powiatowego lekarza weterynarii, o którym mowa powyżej, o zakresie i wielkości produkcji oraz rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być produkowane w tym zakładzie. Do każdego wniosku należy dołączyć zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarstw lub aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego. Opłata za wydanie decyzji administracyjnej wynosi 10 zł, a potwierdzenie jej dokonania powinno być dołączone do składanej dokumentacji. Przekazanie ww. projektu przed rozpoczęciem budowy lub dostosowania zakładu na cele produkcji żywności ma na celu uniknięcie sytuacji, w której powiatowy lekarz weterynarii mógłby nie zezwolić na prowadzenie działalności, w związku z brakiem spełnienia przez zakład wymogów dotyczących infrastruktury. 9

10 Wymagania jakie powinien spełniać projekt technologiczny zakładu zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 marca 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. Nr 59, poz. 415, z późn. zm.). W przypadku działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej wymagana jest uproszczona wersja projektu technologicznego. Projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność marginalna, lokalna i ograniczona powinien składać się z części opisowej oraz części graficznej. Część opisowa projektu technologicznego powinna zawierać: określenie rodzaju działalności, z uwzględnieniem rodzaju surowców oraz przeznaczenia produktów pochodzenia zwierzęcego, określenie rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które będą produkowane w zakładzie, szczegółowy opis procesów produkcyjnych w zakładzie, wykaz pomieszczeń zakładu z uwzględnieniem ich przeznaczenia, powierzchni, wymaganej wysokości oraz sposobu wykończenia posadzek, ścian i sufitów, wykaz maszyn urządzeń, instalacji oraz narzędzi przeznaczonych do produkcji, wyszczególnienie wymaganych parametrów fizycznych w pomieszczeniach zakładu, w których jest to konieczne ze względu na technologię i bezpieczeństwo produkcji, w tym temperatury, wilgotności powietrza, kierunku przepływu powietrza, prędkości ruchu powietrza i wielokrotności wymiany powietrza w jednostce czasu, a także natężenia światła w miejscach przeprowadzania badania i kontroli, określenie sytemu dostawy i dystrybucji wody, ze szczególnym uwzględnieniem jej zużycia, opis sposobu magazynowania zużytych opakowań, a także odpadów i ścieków oraz ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, opis sposobów czyszczenia, odkażania, dezynsekcji i deratyzacji, oraz określenie tygodniowej zdolności produkcyjnej zakładu. Część graficzna projektu technologicznego powinna przedstawiać: rzuty poziome kondygnacji zakładu, z zaznaczeniem pomieszczeń i wyróżnieniem stref o różnym stopniu ryzyka zanieczyszczenia mikrobiologicznego, rzuty poziome kondygnacji zakładu, z zaznaczeniem pomieszczeń i wyróżnieniem stref, miejsca, w których odbywają się poszczególne etapy produkcji, stanowiska pracy, lokalizację maszyn, instalacji i urządzeń produkcyjnych, od przyjęcia surowców do wysyłki produktów. Powiatowy lekarz weterynarii, w drodze decyzji administracyjnej, zatwierdza przedłożony projekt technologiczny zakładu, jeżeli odpowiada on wymaganiom określonym w ww. rozporządzeniu, w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania w tej sprawie. UZYSKANIE DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ O WPISIE DO REJESTRU ZAKŁADÓW PROWADZONEGO PRZEZ WŁAŚCIWEGO POWIATOWEGO LEKARZA WETERYNARII I NADANIU WETERYNARYJNEGO NUMERU IDENTYFIKACYJNEGO Po uzyskaniu przez podmiot decyzji administracyjnej zatwierdzającej projekt technologiczny zakładu, w terminie co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności, 10

11 podmiot musi złożyć pisemny wniosek o wpis do rejestru zakładów do powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na planowane miejsce prowadzenia tej działalności. Wniosek ten zawiera: imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy, określenie rodzaju i zakresu działalności, która ma być prowadzona, w tym rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być produkowane w tym zakładzie, określenie lokalizacji zakładu, w którym ma być prowadzona działalność. Do wniosku podmiot dołącza jeden z poniższych dokumentów: aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, albo zaświadczenie z ewidencji działalności gospodarczej, albo kopię zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE udzielonego przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej - w przypadku gdy wnioskodawca będący cudzoziemcem, w rozumieniu przepisów o cudzoziemcach, zamierza prowadzić działalność gospodarczą na podstawie przepisów obowiązujących w tym zakresie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, albo zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarstw rolnych w rozumieniu przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności zawierające numer identyfikacyjny w przypadku pomieszczeń gospodarstwa, z wyłączeniem gospodarstw rybackich, albo oświadczenie podmiotu potwierdzające utrzymywanie pszczół, jeżeli wniosek jest składany przez podmiot niepodlegający obowiązkowi: a) wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, b) wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, c) uzyskania zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE, albo zaświadczenie właściwego organu Polskiego Związku Łowieckiego o nabyciu przez koło łowieckie będące dzierżawcą obwodu łowieckiego członkostwa w Polskim Związku Łowieckim oraz osobowości prawnej, zgodnie z przepisami prawa łowieckiego, albo zaświadczenie ministra właściwego do spraw środowiska o prowadzeniu ośrodka hodowli zwierzyny przez zarządcę obwodu łowieckiego na podstawie decyzji ministra właściwego do spraw środowiska, wydanej na podstawie przepisów prawa łowieckiego. Powiatowy lekarz weterynarii właściwy ze względu na planowane miejsce prowadzenia działalności wydaje decyzję administracyjną w sprawie wpisu danego zakładu do rejestru zakładów i nadaje takiemu zakładowi weterynaryjny numer identyfikacyjny. Rozpoczęcie prowadzenia działalności jest możliwe dopiero po otrzymaniu od powiatowego lekarza weterynarii ww. decyzji. Sprzedaż detaliczna Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zgodnie z właściwością określoną przepisami ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz zgodnie z art. 73 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914, z późn. zm.), sprawują nadzór nad produktami pochodzenia zwierzęcego znajdującymi się w handlu detalicznym. Stosownie do art. 61 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914, z późn. zm.), Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny jest organem właściwym w sprawach rejestracji oraz zatwierdzania, warunkowego zatwierdzania, 11

12 przedłużania warunkowego zatwierdzenia, zawieszania oraz cofania zatwierdzenia zakładów, które: produkują lub wprowadzają do obrotu żywność pochodzenia niezwierzęcego; wprowadzają do obrotu produkty pochodzenia zwierzęcego, nieobjętych urzędową kontrolą organów Inspekcji Weterynaryjnej o w trybie i na zasadach określonych w rozporządzeniu nr 852/2004 i rozporządzeniu nr 882/2004 W przypadku wytwarzania i sprzedaży artykułów żywnościowych konieczne jest zgłoszenie wniosku o: wpis do rejestru zakładów lub zatwierdzenie do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, dla produktów pochodzenia roślinnego i produktów mieszanych. W przypadkach wytwarzania i sprzedaży niewielkich ilości produktów pochodzących z własnego gospodarstwa (nieprzetworzonych) rejestracja zakładu jest wystarczająca i jego zatwierdzenie nie jest wymagane. Wytwarzanie i sprzedaż nawet niewielkich ilości produktów przetworzonych oraz sprzedaż detaliczna produktów pochodzenia zwierzęcego podlegających inspekcji sanitarnej (za wyjątkiem produktów w postaci suszonej lub kiszonej) wymaga rejestracji i zatwierdzenia działalności u Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Aby zapobiec zagrożeniom bezpieczeństwa zdrowotnego żywności na etapie produkcji podstawowej sprzedający musi przestrzegać Dobrej Praktyki Rolniczej (GAP) i Dobrej Praktyki Hodowlanej (GFP). Zgodnie z art. 64 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914, z późn. zm.), podmioty działające na rynku spożywczym składają wniosek o wpis do rejestru zakładów lub o zatwierdzenie zakładu w formie pisemnej, w terminie co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności. Wniosek powinien zawierać: imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP), jeżeli podmiot taki numer posiada; określenie rodzaju i zakresu działalności, która ma być prowadzona w zakładzie, w tym rodzaju żywności, która ma być przedmiotem produkcji lub obrotu; określenie lokalizacji zakładu lub miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Do wniosku dołącza się: aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego albo zaświadczenie o wpisie do Ewidencji Działalności Gospodarczej, jeżeli wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą. Wnioski należy składać we właściwej terenowo Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Wzory wniosków określone są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2007 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczących rejestracji i zatwierdzania zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność podlegających urzędowej kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2007 r., Nr 106, poz. 730). 12

13 Wpis zakładu do rejestru nie podlega opłacie. Natomiast zgodnie z art. 103 ust. 4 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, kto prowadzi działalność w zakresie produkcji lub obrotu żywnością bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów ( ), podlega karze pieniężnej. Produkcja pierwotna Produkcja pierwotna (lub podstawowa) oznacza uprawę roślin lub chów i hodowlę zwierząt w celu pozyskania tzw. produktów pierwotnych. Produkcja pierwotna obejmuje także łowiectwo, rybołówstwo i zbieranie runa leśnego. Do produktów pierwotnych zaliczamy produkty: pochodzenia roślinnego, czyli zboża, owoce, warzywa, zioła, grzyby hodowlane, pochodzenia zwierzęcego, czyli jaja, surowe mleko, miód, produkty rybołówstwa, zbierane w ich naturalnym środowisku (rosnące w warunkach naturalnych), zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego, czyli grzyby, jagody, ślimaki itp. Produkcja pierwotna obejmuje działalność na poziomie gospodarstw lub na podobnym poziomie obejmującą m.in. produkcję, hodowlę i uprawę produktów roślinnych, jak również ich transport wewnętrzny, magazynowanie i postępowanie z produktami (bez znaczącej zmiany ich charakteru) w gospodarstwie i ich dalszy transport do zakładu przetwórczego. Podstawowe wymagania dla produkcji pierwotnej określa załącznik I Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 852/2004 z dnia r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. U. UE L 139 z dnia 30 kwietnia 2004 r.). W treści ww. załącznika określono ogólne przepisy higieny dla produkcji podstawowej i powiązanych działań. Obowiązki producentów żywności na etapie produkcji podstawowej Gospodarstwa działające na rynku spożywczym prowadzące produkcję pierwotną roślinną, a także działające w ramach dostaw bezpośrednich podlegają nadzorowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Nadzór obejmuje m.in. obowiązek rejestracji działalności, proporcjonalnego do zagrożeń i skali dokumentowania produkcji, przestrzegania zasad higieny, poświadczenia stanu zdrowia personelu i jakości używanej wody. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego, konieczne jest przyjęcie wszystkich możliwych środków w celu zapewnienia konsumenta, że żywność znajdująca się w sprzedaży jest bezpieczna dla zdrowia. Podkreślić należy także, iż w myśl obowiązującego prawa to podmioty działające na rynku spożywczym są w pierwszym rzędzie odpowiedzialne za bezpieczeństwo zdrowotne żywności, a także za wszelkie szkody i uszczerbki na zdrowiu konsumenta spowodowane niewłaściwą jakością zdrowotną żywności. Producent środków spożywczych musi zapewnić, że na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji odbywających się pod jego kontrolą spełniane są właściwe wymogi higieny ustanowione przepisami prawa europejskiego i krajowego. W celu uzyskania szczegółowych informacji w zakresie sprzedaży detalicznej należy się zgłosić do właściwej terenowo Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Podsumowanie Sprzedaż bezpośrednia produktów pochodzenia zwierzęcego na targowisku jest dozwolona wyłącznie po uzyskaniu wpisu do rejestru podmiotów nadzorowanych, a co za tym idzie po uzyskaniu weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego. W miejscu sprzedaży powinna znajdować się czytelna i widoczna informacja zawierająca dane sprzedającego oraz informacje 13

14 dotyczące pochodzenia sprzedawanych produktów jak również weterynaryjny numer identyfikacyjny prowadzonej działalności. Sprzedający powinien w czasie kontroli okazać: aktualną książeczkę zdrowia o braku przeciwskazań do kontaktu z żywnością; decyzję powiatowego lekarza weterynarii o wpisie do rejestru i nadaniu weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego. W przypadku prowadzenia działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej dodatkowo należy udokumentować pochodzenie sprzedawanych produktów (handlowy dokument identyfikacyjny). Należy również pamiętać, że zgodnie z art. 19 ust. 3 ustawy o produktach pochodzenia zwierzęcego, podmioty zobowiązane są do poinformowania powiatowego lekarza weterynarii o każdej zmianie stanu faktycznego i prawnego prowadzonej działalności w szczególności zakresu i wielkości produkcji. Powiadomienie takie należy złożyć pisemnie i bez zbędnej zwłoki. Pozwoli ono uniknąć nieoczekiwanych sytuacji, kiedy w toku kontroli ujawnione zostaną fakty, co do których podmiot nie uzyskał zgody. Kontrole prowadzonej działalności mają miejsce cyklicznie i odbywają się w sposób niezapowiedziany. Za nieprzestrzeganie wymagań weterynaryjnych przy prowadzeniu powyżej opisanych działalności grozi kara, grzywny, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku. Ponadto w szczególnych przypadkach, sprzedawany towar może być zabezpieczony, a w późniejszym etapie postępowania przeznaczony do utylizacji na koszt oskarżonego. 14