Ustawa z dnia. o zmianie ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego. Art. 1 W ustawie - Prawo o aktach stanu cywilnego wprowadza się następujące zmiany:

Transkrypt

1 PROJEKT Ustawa z dnia. o zmianie ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego Art. 1 W ustawie - Prawo o aktach stanu cywilnego wprowadza się następujące zmiany: 1) W art. 62 ust. 1 pkt 3 otrzymuje brzmienie: 3) nazwiska i imiona oraz nazwiska rodowe rodziców każdej z osób wstępujących w związek małżeński, z chwili urodzenia. 2) W art. 82 pkt 1 otrzymuje brzmienie: 1) w odpisie aktu urodzenia nazwisko i imię (imiona), miejsce i datę urodzenia oraz imię i nazwisko, oraz nazwisko rodowe każdego z rodziców z chwili urodzenia się dziecka, Art. 2 Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

2 U Z A S A D N I E N I E Dekret z dnia 25 września 1945 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 1945 r., Nr 48 poz. 272) w art. 39 ust. 2 pkt a określał, iż w skróconym odpisie aktu urodzenia umieszcza się imię i nazwisko dziecka, imiona rodziców, miejsce i datę urodzenia dziecka, oraz nazwisko rodowe matki dziecka oraz zawód i miejsce zamieszkania jego rodziców. Akt małżeństwa natomiast, zgodnie z art. 76 pkt 2 miał zawierać m.in. imiona i nazwiska rodziców i miejsce ich zamieszkania. W tym stanie rzeczy zachodziła już nieścisłość pomiędzy wymaganiami aktu małżeństwa, a przedkładanymi do jego zawarcia dokumentami, w zakresie nazwisk rodziców nupturientów. W dekrecie z dnia 8 czerwca 1955 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 1955 r. Nr 25 poz. 151) znoszącym wyżej wymieniony dekret z 1945 r., w art. 32 pkt 3 zapisano, iż w akcie urodzenia wymienia się m.in. 3) nazwisko, imię, zawód, miejsce urodzenia, datę urodzenia lub rok urodzenia i miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka oraz nazwisko rodowe matki. Ustawą z dnia 19 grudnia 1975 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1975 r. Nr 45 poz. 234) wprowadzono zmianę art. 32 pkt 3 określając jego brzmienie jako: 3) nazwisko i nazwisko rodowe, imię, zawód, miejsce urodzenia, datę urodzenia lub rok urodzenia i miejsce zamieszkania każdego z rodziców z chwili urodzenia się dziecka. Istota wprowadzonej nowelizacji ograniczała się zatem jedynie do objęcia pojęciem nazwisko rodowe każdego z rodziców, nie zaś tylko matki dziecka. Z powyższego wynika, że od dnia wejścia w życie powyższego dekretu z 1955 r. w skróconym odpisie aktu urodzenia wpisywano oprócz nazwiska rodowego, także imię i nazwisko każdego z rodziców dziecka. Zgodnie z art. 42 wymienionego dekretu osoba zamierzająca zawrzeć związek małżeński powinna złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego m.in. odpis skrócony aktu urodzenia. Na podstawie tego aktu kierownik urzędu stanu

3 cywilnego wpisywał w akcie małżeństwa dane wymagane przez art. 50 ust. 1 pkt 3 dekretu, tj. 3) nazwiska i imiona oraz nazwiska rodowe rodziców każdej z osób wstępujących w związek małżeński. Z powyższego wyraźnie wynika, że w okresie obowiązywania w Kraju dekretu z dnia 8 czerwca 1955 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 1955 r. Nr 25 poz. 151), nie było rozbieżności co do zawartości odpisu skróconego aktu urodzenia i sporządzanego na tej podstawie aktu małżeństwa. Dekret powyższy został uchylony ustawą z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 1986 r. Nr 36 poz. 180), obowiązującą do dnia dzisiejszego. Zgodnie z art. 82 pkt 1 powyższej ustawy, w odpisie skróconym aktu urodzenia zamieszcza się 1) nazwisko i imię (imiona), miejsce i datę urodzenia oraz imiona i nazwiska rodowe rodziców dziecka. Tenże odpis skróconego aktu urodzenia, osoba zamierzająca zawrzeć związek małżeński, na podstawie art. 54 ust. 1 pkt 1 wymienionej ustawy, przedstawia kierownikowi urzędu stanu cywilnego, celem sporządzenia na jego podstawie aktu małżeństwa. Kierownik urzędu stanu cywilnego napotyka jednakże na istotną przeszkodę w jego sporządzeniu. Zgodnie z art. 62 ust. 1 pkt 3 akt małżeństwa ma zawierać: 3) nazwiska i imiona oraz nazwiska rodowe rodziców każdej z osób wstępujących w związek małżeński. Tymczasem na podstawie odpisu skróconego aktu urodzenia może stwierdzić jedynie imiona i nazwiska rodowe rodziców nupturienta, nie ma zaś możliwości stwierdzenia aktualnego imienia i nazwiska rodziców dziecka. Ustawa z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 1986 r. Nr 36 poz. 180) była kilkunastokrotnie nowelizowana, jednakże w żadnej noweli nie usunięto rozbieżności dotyczących sporządzania aktu małżeństwa, co od wejścia w życie wymienionej ustawy, tj. od 1986 r. stanowi lukę w prawie, a zarazem bolączkę urzędów stanu cywilnego Przyczynia się to do wzrostu biurokratyzmu w urzędach, oraz mnożenia kłopotów petentom

4 urzędu, którzy starając się niejednokrotnie przed sądem wykazać następstwo rodowe, napotykają na zarzut sądu niezgodności nazwisk w przedkładanych sądowi aktach stanu cywilnego. Pod rządami obowiązujących przepisów prawa, nupturienci zobowiązani są do przedłożenia m.in. odpisów skróconych aktów urodzenia, które zawierają tylko nazwiska rodowe rodziców. Kierownik urzędu stanu cywilnego przyjmując wymienione odpisy, zobowiązany jest do spisania zapewnienia, przewidzianego art. 54 ust. 1 pkt 2 ustawy o aktach stanu cywilnego, o braku wiedzy co do istnienia okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. W zapewnieniu tym, o jednolitym wzorze ustalonym pismem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, obok zapewnienia znajdują się dane osobowe nupturienta, takie jak m.in. imiona i nazwiska oraz nazwiska rodowe rodziców, potwierdzone przez kierownika urzędu stanu cywilnego za zgodność z odpisem skróconego aktu urodzenia. W tym miejscu występuje już przedmiotowa rozbieżność prawna, gdyż kierownik urzędu stanu cywilnego nie dysponuje takimi danymi w odpisie skróconego aktu urodzenia, może więc jedynie potwierdzić zgodność nazwisk rodowych rodziców. Dotychczasowa praktyka urzędów w tym względzie byłą rozmaita. Część urzędów w dokumencie aktu małżeństwa wykreślała rubrykę III.1, gdzie powinny się znaleźć imiona i nazwiska rodziców nupturienta. W związku z tym, w województwie podkarpackim, jak i w części innych województw, Wojewoda wystosował do urzędów stanu cywilnego okólnik dotyczący postępowania w przedmiotowej sytuacji, w którym zalecił, aby w związku z narastającymi wątpliwościami odnośnie wpisywania w aktach małżeństwa nazwisk rodziców osób wstępujących w związek małżeński ( ) wskazane byłoby przyjmowanie stosownych oświadczeń w trybie określonym przepisami kodeksu postępowania administracyjnego, po uprzednim poinformowaniu stron o odpowiedzialności z art. 233 kodeksu karnego. ( ) Podsumowując należy zaprzestać dotychczasowej praktyki wykreślania rubryk III.1 na rzecz wpisywania

5 stosownych danych, czyli nazwisk rodziców osób zawierających związek małżeński. (Podkarpacki Urząd Wojewódzki, Rzeszów , O.III- 5122/3/5/06) Jednakże zobowiązywanie nupturientów do składania powyższego oświadczenia pisemnego nie jest ugruntowane na solidnej podstawie prawnej, zaś stosowanie przepisów kodeksu administracyjnego wydaje się wątpliwe, ze względu na ogólną zasadę prawną z zakresu akt stanu cywilnego, iż akta stanu cywilnego można uzupełnić jedynie innymi aktami stanu cywilnego. Poza tym składanie przez stronę oświadczenia o aktualnych nazwiskach rodziców może być często niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy. Strony, które przez długi czas nie miały kontaktu z rodzicem, podają nazwisko, jakie im się wydaje, że aktualnie rodzic posiada. Natomiast w międzyczasie mógł on zawrzeć związek małżeński i nazwisko to zmienić. Powoduje to, że podawanie w akcie małżeńskim aktualnych imion i nazwisk rodziców pozbawione jest doniosłości prawnej, skoro nie musi to oddawać rzeczywistości, a ponadto nie służy to do wykazania pokrewieństwa, gdyż aktualne nazwisko rodzica nie musi być zbieżne z nazwiskiem z chwili urodzenia. Sytuacja dodatkowo komplikuje się w przypadku zawierania małżeństwa konkordatowego. Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności stanowiących przeszkodę do zawarcia małżeństwa nupturienci wybierają u kierownika urzędu stanu cywilnego miejsca zamieszkania jednego z przyszłych małżonków. Na podstawie tego zaświadczenia mogą oni zawrzeć związek małżeński w każdej parafii na terenie całego Kraju. Proboszcz tej parafii przesyła niezwłocznie akt zawarcia związku małżeńskiego, wraz z w/w zaświadczeniem stwierdzającym brak przeszkód, do urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na siedzibę kościoła parafialnego. Na podstawie tego zaświadczenia, kierownik stanu cywilnego sporządza akt małżeństwa, stając przed oczywistym dylematem braku aktualnych imion i nazwisk rodziców małżonków. W praktyce więc, występuje do urzędu miejsca zamieszkania małżonków o przesłanie akt

6 zbiorczych. Dopiero po ich otrzymaniu, a wraz z nimi pisemnych oświadczeń małżonków co do imion i nazwisk rodziców, możliwe jest kompletne sporządzenie aktu małżeństwa. Występuje tu jeszcze jeden problem rozstrzygany niniejszym projektem ustawy, a mianowicie, czy mają to być nazwiska aktualne, czy też nazwiska, które rodzice nosili w chwili urodzenia dziecka. Występuje tu rozbieżność, której od 1986 r. nie rozstrzygnął żaden akt prawny. W rezultacie w urzędach północnej i centralnej Polski do aktów małżeństwa wpisywano imiona i nazwiska rodziców małżonków z chwili urodzenia, zaś w urzędach Polski południowej aktualne imiona i nazwiska rodziców nowożeńców. Najlepsze w tym wypadku wydaje się rozwiązanie stosowane już w Polsce w latach , na podstawie dekretu z dnia 8 czerwca 1955 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 1955 r. Nr 25 poz. 151) zmienionego m.in. ustawą z dnia 19 grudnia 1975 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1975 r. Nr 45 poz. 234) w brzmieniu art. 32 pkt 3, na podstawie którego odpis skróconego aktu urodzenia zawierał m.in. nazwisko i nazwisko rodowe każdego z rodziców z chwili urodzenia się dziecka, co też realizuje niniejszy projekt ustawy. W związku z powyższym koniecznym jest, aby zmianie uległo Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 października 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania aktów stanu cywilnego, sposobu prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich kontroli, przechowywania i zabezpieczenia oraz wzorów aktów stanu cywilnego, ich odpisów, zaświadczeń i protokołów (Dz.U. z 1998 r. Nr 136 poz. 884) w zakresie treści załącznika nr 10 do wymienionego rozporządzenia, poprzez dodanie punktu 10a i 12a zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa w brzmieniu: 10a. Nazwisko z chwili urodzenia dziecka. 12a. Nazwisko z chwili urodzenia dziecka.

7 Celem powyższej nowelizacji wymienionego rozporządzenia jest ujednolicenie zasad sporządzania aktów stanu cywilnego i zaświadczeń. Pozwoli to na uniknięcie sytuacji, gdy na skutek zmian nazwiska rodziców spowodowanych np. zawieraniem kolejnych związków małżeńskich, nie byłoby ono zgodne z nazwiskiem figurującym w akcie urodzenia. Jeżeli strona otrzyma odpis aktu małżeństwa i odpis aktu urodzenia, a występowałaby w tym zakresie niezgodność, w razie konieczności wykazania przed sądem pokrewieństwa, wystąpiłby problem polegający na różnych nazwiskach rodziców stron. Spowodowałoby to konieczność wykazywania przez stronę faktu zmiany przez rodziców nazwiska, stratę czasu i wzrost zbędnej biurokracji. Podsumowując, aby ujednolicić w tej materii dotychczasowy system prawny, należy zmienić art. 62 ustawy poprzez dodanie, iż do aktu małżeństwa wpisuje się, oprócz nazwisk rodowych, także nazwiska i imiona rodziców z chwili urodzenia. Także w skróconym akcie urodzenia należy wpisywać imiona nazwiska rodziców z chwili urodzenia. W niniejszym projekcie ustawy proponuje się także zmienić przepis Art. 82 powyższej ustawy poprzez określenie, iż w odpisie skróconym aktu urodzenia dziecka zamieszcza się m.in. nazwiska imiona oraz nazwisko rodowe rodziców dziecka. Zmiana ta ujednolici stosowanie w praktyce powyższej ustawy. Niniejszy projekt nie jest objęty prawem Unii Europejskiej, nie pociąga za sobą obciążenia budżetu państwa, ani nie powoduje negatywnych skutków gospodarczych i społecznych, będzie natomiast skutkował likwidacją zbędnej biurokracji w urzędach i uproszczeniem dotychczasowych procedur. Niniejszy projekt realizuje wnioski de lege ferenda Najwyższej Izby Kontroli ze sprawozdań kontrolnych z lat z zakresu administracji publicznej.