Ucz się od mistrzów. Praca zbiorowa pod redakcją Wojciecha Gryciuka

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Ucz się od mistrzów. Praca zbiorowa pod redakcją Wojciecha Gryciuka"

Transkrypt

1

2 ( H ( Ucz się od mistrzów Praca zbiorowa pod redakcją Wojciecha Gryciuka Autorzy tekstów: Ryszard Bernard Jacek Bielczyk Agnieszka Fornal-Urban Artur Jakubiec Anna Kęska Marek Matlak Piotr Mickiewicz Piotr Murdzia Leszek Ostrowski Janusz Żyła Wydanie I Warszawa 2010 Redakcja: Wojciech Gryciuk Zdjęcia: archiwum PZSzach, Anna Domaradzka-Żyła, Sylwia Rudolf, Wojciech Zawadzki Projekt okładki: Karolina Kostadinow Skład i łamanie: Dan sp. z o.o. ( Korekta: Marta Orłowska P O L S K I 1926 O W Y Copyright by Polski Związek Szachowy POLSKI ZWIĄZEK SZACHOWY Warszawa, ul. Czerniakowska 126a tel.: (22) , faks: (22) biuro@pzszach.org.pl P O L S K I Z W I A Z E K 1926 S Z A C O W Y H Z W I A Z E K S Z A C Książka ukazała się dzięki dotacji Ministerstwa Sportu i Turystyki Warszawa 2010 ISBN

3 Interaktywny spis treści Jacek Bielczyk Zasady samodzielnej pracy nad debiutami... 5 Artur Jakubiec Ofiara jakości na c3 w obronie sycylijskiej Marek Matlak Systemy z Ґ na g2 w partiach Aleksandra Wojtkiewicza Piotr Murdzia Sposoby odpierania ataku Piotr Mickiewicz, Leszek Ostrowski Walka o inicjatywę przełomowe momenty w partii. 38 Marek Matlak Sztuka analizy Janusz Żyła Zasady samodzielnej pracy nad końcówkami Ryszard Bernard Złożone końcówki lekkofigurowe Marek Matlak Przejście z debiutu do gry środkowej lub końcówki. 75 Ryszard Bernard, Marek Matlak Wymiana w grze środkowej i końcowej Agnieszka Fornal-Urban, Anna Kęska Wybrane elementy stylu życia młodych szachistów. 94 Marek Matlak Testy ze zgrupowań MAS Oznaczenia w komentarzach szachowych: І białe mają nieznaczną przewagę і czarne mają nieznaczną przewagę ± białe mają przewagę µ czarne mają przewagę +- białe mają wygraną pozycję + czarne mają wygraną pozycję = pozycja jest równa pozycja jest niejasna rekompensata za materiał przewaga w rozwoju przewaga przestrzeni z atakiem ѓ z inicjatywą z kontrgrą zugzwang # mat! bardzo dobry ruch!! znakomite posunięcie? słaby ruch?? gruby błąd!? posunięcie zasługujące na uwagę?! wątpliwe posunięcie z planem jedyne posunięcie ¹ lepsze było linia diagonala centrum X słaby punkt para gońców różnobarwne gońce jednobarwne gońce czas (ch) mistrzostwa ME mistrzostwa Europy MŚ mistrzostwa świata MP mistrzostwa Polski (ol) olimpiada

4 Wstęp Po dwuletniej przerwie do rąk miłośników królewskiej gry trafia kolejne wydawnictwo PZSzach Ucz się od mistrzów. Podobnie, jak w pięciu tomach Wybranych zagadnień teorii i praktyki szachów, wydanych przez PZSzach w latach , na jego łamach opublikowane są najciekawsze wykłady z sesji szkoleniowych, które odbyły się w ramach Młodzieżowej Akademii Szachowej, tym razem z lat Książka, tematycznie bardzo zróżnicowana, może być wykorzystana zarówno przez szkoleniowców do prowadzenia bieżących zajęć, jak i przez szachistów do samodzielnego treningu bez względu na reprezentowany poziom gry. Na początku większości rozdziałów zamieszczono kilka diagramów z przykładów i partii omawianych na kolejnych stronach. Poprzez analizowanie każdej z powyższych pozycji przez maksimum 10 minut, czytelnik może wyrobić sobie pierwszy, intuicyjny pogląd na ich temat, zanim zapozna się ze zdaniem autora. Ta metoda aktywnego czytania, którą od pewnego czasu rekomenduje w swoich książkach arcymistrz Jacob Aagaard, ma uchronić czytelnika przed wyrobieniem sobie mylnego wrażenia, że szachy są łatwe i że znajdowanie najlepszych ruchów jest proste. W rzeczywistości jest na odwrót - granie w szachy jest skomplikowane i wymaga wielu wyrzeczeń, by osiągnąć mistrzowski poziom. Ponieważ wydanie papierowe ukazało się w niewielkim nakładzie, PZSzach postanowił udostępnić jej zawartość wszystkim miłośnikom szachowej gry w postaci e-booka. Dodatkowo do końca 2010 r. poszczególne rozdziały zostaną umieszczone na stronie w postaci umożliwiającej interaktywne oglądanie zamieszczonych przykładów za pomocą przeglądarki internetowej. W kolejnych latach PZSzach zamierza udostępnić w Sieci najciekawsze materiały ze wszystkich tomów Wybranych zagadnień, a także przymierzyć się do oferowania szkoleń szachowych w postaci rozwiązań e-learningowych. Wojciech Gryciuk Koordynator PZSzach ds. wydawniczych w.gryciuk@pzszach.org.pl Mistrzostwa Polski juniorów w szachach szybkich i błyskawicznych, Warszawa W zawodach wzięło udział ponad 700 osób w wieku 8-18 lat.

5 Rozdział 1 Zasady samodzielnej pracy nad debiutami Rozdział 1 Zasady samodzielnej pracy nad debiutami mm Jacek Bielczyk Od samego początku nauki debiutów warto szukać własnych dróg w głównych wariantach, nawet tych grywanych przez czołowych arcymistrzów świata. Budowa własnego repertuaru debiutowego jest jednym z fundamentów prawidłowego rozwoju wyczynowego szachisty. Młodzi adepci, będący na początku swojej przygody z szachami, są tutaj w dobrej sytuacji, gdyż akurat w tym obszarze mogą praktycznie zacząć tworzyć wszystko od zera. Od zera, ale pamiętając o przestrzeganiu zasad dobierania otwarć szachowych do swoich indywidualnych predyspozycji, co poniżej spróbuję objaśnić. Przegląd możliwości debiutowych, kryteria wyboru Zanim rozpoczniemy przegląd możliwych debiutów, z których wybierzemy te, którymi się zajmiemy szczegółowo, by wprowadzić je do swojego repertuaru debiutowego, należy najpierw zastanowić się samemu lub skorzystać z porady trenera, jakiego rodzaju pozycje nam się bardziej podobają, lepiej się w nich czujemy i pewniej je rozgrywamy. O takich pozycjach mówimy, że odpowiadają one naszemu stylowi gry i chociaż u młodych szachistów dopiero się on kształtuje, to jego główne elementy są już widoczne i wynikają zarówno z szachowych nawyków, jak i cech charakteru czy temperamentu zawodnika. Czynniki, które należy uwzględnić przy ocenie takiego wyboru to m.in.: czy wolimy pozycje otwarte z bogatymi możliwościami taktycznymi, czy też zamknięte z przewagą strategicznych elementów budowania planów gry, czy bardzo się denerwujemy i nie lubimy, gdy atakowany jest nasz król, czy też uwielbiamy ataki i kontrataki z obu stron, czy wolimy grać główne warianty debiutowe, czy też raczej preferujemy boczne warianty, rzadziej spotykane. Oczywiście na samym początku wyboru wariantów debiutowych nie znamy jeszcze ich dokładnej specyfiki, ale w podjęciu decyzji może pomóc nawet ogólna charakterystyka powstałych pozycji. I tak, jeśli chcemy wybrać sobie debiuty np. czarnymi po 1.e4, możemy wybierać pomiędzy: obroną sycylijską (po 1 c5), która charakteryzuje się pozycjami otwartymi, z dużą ilością taktyki, ataków i kontrataków oraz forsownych wariantów, szczególnie w wariancie drakona i Najdorfa; obroną Caro-Kann (po 1 c6), gwarantujacą solidne, ale nieco pasywne pozy- 5

6 DEBIUTY Rozdział 1 Zasady samodzielnej pracy nad debiutami cje z przewagą strategii i bezpiecznie ukrytym królem; obroną francuską (po 1 e6), często prowadzącą do zamkniętego centrum; partią włoską, szkocką i hiszpańską (po 1 e5), stosunkowo solidnymi otwarciami, ale mogącymi prowadzić do dowolnego typu pozycji, w zależności od konkretnej ścieżki debiutowej; obroną Pirca (po 1 d6), przeważnie prowadzącą do ostrych pozycji, ataków i kontrataków, ale znacznie solidniejszych dla białych; obroną skandynawską (po 1 d5), trudnym otwarciem dla czarnych, które zazwyczaj odstają w rozwoju na rzecz szybkiego wprowadzenia hetmana do gry; obroną Alechina (po 1 f6), w którym to debiucie także dochodzi do ostrych pozycji, ale przy dokładnej grze białych czarne mają problemy z wyrównaniem szans; pobocznymi wariantami (1 c6, 1 b6, 1 a6 itp.), obliczonymi jedynie na zaskoczenie i słabszą grę rywala, mogącymi czasami prowadzić do pozycji z innych debiutów. Łączenie wariantów w uzupełniający się system debiutowy Podobny przegląd debiutów można zrobić po 1.d4, 1.c4 czy 1. f3, ale zawsze dobrze jest zwrócić uwagę na wzajemne podobieństwa struktur, ustawień i cech różnych otwarć. Przykładowo, jeśli czarnymi na 1.e4 zamierzamy grać obronę Pirca, to logicznym jest na 1.d4 zająć się obroną królewsko-indyjską. Można to później dodatkowo wykorzystać, np. jeśli nie chcemy białych dopuszczać do wariantu Sämischa w obronie królewsko-indyjskiej, powstającego po ruchach: 1.d4 f6 2.c4 g6 3. c3 Ґg7 4.e4 d6 5.f3. Wystarczy bowiem na 1.d4 odpowiedzieć 1 d6 i na 2.c4 e5, po czym białym nie uda się ustawić pożądanej struktury pionowej typowej dla wariantu Sämischa. Z kolei na 2.e4 powstaje znana nam obrona Pirca, a na 2. f3 można zagrać 2 f6 i przejść do obrony królewskoindyjskiej, gdzie wariant Sämischa nie jest już możliwy, a oto nam przecież chodziło. Innym przykładem wzajemnego uzupełniania się wariantów w repertuarze debiutowym jest obrona Caro-Kann i obrona słowiańska. Gdy na 1.c4 odpowiadamy 1 c6, wtedy po 2.d4 mamy obronę słowiańską, a po 2.e4 jedną z głównych linii obrony Caro-Kann. Oczywiście idealnie jest, gdy szachista ma w repertuarze różne wartościowe warianty i w pierwszym ruchu jest w stanie grać zarówno 1.e4, jak i 1.d4. Do takiej komfortowej sytuacji dochodzi się jednak dopiero po latach gry i systematycznej, ciężkiej pracy. Zwłaszcza, że główne debiuty, takie jak np. partia hiszpańska czy gambit hetmański, to nie tylko oddzielne warianty, ale części całego kompleksu systemów debiutowych. Praktyka współczesnych czołowych arcymistrzów, jak np. Ananda, Topałowa, Iwańczuka, Carlsena, a wcześniej Kasparowa i Karpowa, potwierdza tę tendencję wymogów współczesnych, wyczynowych szachów. Unikanie lewych debiutów Często istnieje pokusa grania mało znanych, nietypowych otwarć, zwłaszcza, że stosunkowo łatwo można się ich nauczyć. Pamiętajmy jednak, że takie debiuty właśnie dlatego są rzadko grywane, ponieważ mają różnego rodzaju wady. I chociaż w turniejach juniorskich można jeszcze takimi bocznymi wariantami wygrać sporo partii, to na wyższym poziomie, gdy element zaskoczenia już niewiele daje, a liczy się obiektywna wartość debiutu, ta metoda doboru wariantów się nie sprawdzi. Trzeba będzie zmienić debiut, a gdy znowu wybierzemy trochę lewy wariant, to historia się szybko powtórzy. Takie poboczne warianty na skróty są uwarunkowane błędami przeciwnika, tzn. sprawdzają się tylko na niższym poziomie, natomiast z dobrymi szachistami, gdzie trudno liczyć, że popełnią oni błąd na skutek niewiedzy, nie zdają egzaminu i dlatego w ogóle nie warto się nimi zajmować. Jeśli nasz repertuar debiutowy będzie bazować na głównych wariantach, granych w tysiącach partii przez setki arcymistrzów, to nie grozi nam, że nagle będziemy musieli przestać go grywać, bo np. okazało się, że znaleziono jego obalenie i wariant przegrywa. Zazwyczaj pojawiają się jedynie pewne nowinki wprowadzające minimalne zmiany w ocenie powstałych pozycji. A jeśli nawet pewna ścieżka w głównych wariantach zostanie zagrożona obaleniem, to zawsze będzie można przejść na jedną z kilku innych idei-ścieżek, jakie zawierają wszystkie główne debiuty. 6

7 DEBIUTY Rozdział 1 Zasady samodzielnej pracy nad debiutami Poszukiwanie wariantu dla siebie w pewnych debiutach bywa trudne i przez lata jest ciągłym pasmem różnych wyborów i doświadczeń. Dam tutaj swój przykład poszukiwania broni białymi na obronę francuską (1.e4 e6). Muszę przyznać, że przez całe dziesięciolecia szukałem ścieżek, w których by mi się dobrze i skutecznie grało. Ponieważ nie podobały mi się zwłaszcza struktury pionowe, powstałe w głównych wariantach obrony francuskiej po 1.e4 e6 2.d4 d5 3. c3 Ґb4 4.e5 c5 5.a3 Ґc3 5.bc3, szukałem innych ciekawych możliwości. Jako junior grywałem warianty z 3.e5 z różnymi później ścieżkami, ale wciąż szukałem czegoś, co podparte byłoby autorytetem gracza najwyższej klasy. Wreszcie wpadła mi w oko partia, której zresztą byłem naocznym świadkiem, na olimpiadzie szachowej w Skopje w 1972 r. Bardzo spodobała mi się pułapka w jaką, niestety, wpadł lider naszej drużyny z ówczesną młodą gwiazdą światowych szachów. Ponieważ Jugosłowianin Lubomir Lubojević grywał ten wariant z dobrym skutkiem i to nawet z mistrzem świata, Petrosjanem, postanowiłem włączyć go do swojego repertuaru. Poniżej wspomniana partia, która była dla mnie inspiracją. Lubojević Bednarski Skopje (ol) 1972 Obrona francuska [C11] 1.e4 e6 2. f3 d5 3. c3 f6 4.e5 fd7 5.d4 c5 6.dxc5 c6 7.Ґf4 Ґxc5 8.Ґd3 f6 9.exf6 xf e5 Pozycja czarnych jest zadowalająca, ale nie oznacza to, że już teraz mogą się one starać o przejęcie inicjatywy. A tak właśnie chyba one myślały i stąd ich kolejne posunięcie. 8r+lwq-trk+( 7zpp+-+-zpp' 6-+n+psn-+& 5+-vlpsN-+-% vL-+$ 3+-sNL+-+-# 2PzPP+-zPPzP" 1tR-+Q+RmK-! e4?? Narzucający się, ale przegrywający ruch! Czarne tracą przynajmniej pionka przy gorszej pozycji, a co ciekawe, jeszcze do dzisiaj co pewien czas można zobaczyć identyczny błąd, i to w partiach zupełnie niezłych szachistów! 12.Ґxe4 xf4 13. d3 Ґxf xf2 xf2 15.Ґxh7+ ўxh7 16.Јh5+ ўg8 17. xf2 e5 18. d1 d4 19. fe4 Јe7 20. f1 dxc3 21. g5 Јxg5 22.Јxg5 cxb2 23. b1 Ґe6 24. xb2 b6 25.Јg6 Ґd7 26.c3 e8 27. d2 e6 28.Јg4 Ґc8 29. f2 e7 30.Јa4 c6 31.h4 Ґd7 32.h5 e4 33. e2 e3 34.Јf4 Ґc8 35. xe3 1 0 Muszę przyznać, że ten w sumie boczny wariant przyniósł mi dobre wyniki sportowe, chociaż im lepiej go poznawałem w teorii i w praktyce, tym bardziej zauważałem jego słabe punkty. Był on niezły, gdy wystarczało białymi zagrać solidną pozycję z dobrym graczem, a remis był korzystnym rezultatem. Poniżej spektakularny przykład. Bielczyk Makaryczew Lublin 1976 Obrona francuska [C11] 1.e4 e6 2. f3 d5 3. c3 f6 4.e5 fd7 5.d4 c5 6.dxc5 c6 7.Ґf4 Ґxc5 8.Ґd3 f6 9.exf6 Јxf6 10.Ґg d4 12. xd4 Ґxd4 13.Јd2 c5 14. ae1 Ґd7 15. e2 xd3 16.cxd3 Ґb6 17. c3 Ґd4 18. e2 Ґb6 19. c3 Ґd4 20. e2 Ґb6 21. c3 Ґd4 1/2 Wspomniany wariant pozwalał mi czasami wygrywać ważne partie, także w zamkniętych finałach MP seniorów, tak jak w przykładzie poniżej przeciwko silnemu przeciwnikowi, będącemu znanym teoretykiem. Bielczyk Schinzel Warszawa 1981 Obrona francuska [C11] 1.e4 e6 2. f3 d5 3. c3 f6 4.e5 fd7 5.d4 c5 6.dxc5 c6 7.Ґf4 Ґxc5 8.Ґd3 f6 9.exf6 xf e5 Ґd7 12.Јe2 Јe7 13. ae1 ae8 14.a3 a6 15.Ґg3 Ґd4 16. d1 Јd8 17.c4 Ґc8 18.Јc2 xe5 19.Ґxe5 Ґxe5 20. xe5 Јc7 21. fe1 d4 22.b4 h6 23.f3 d8 24.Јe2 b6 25. f2 a5 26. g4 axb4 27.axb4 xg4 28.fxg4 f4 29.g5 hxg5 30. xg5 h4 31.g3 h6 32. h5 f6 33. f1 xf1+ 34.Јxf1 g6 35.Ґxg6 d7 36. h8+ ўg7 37.Јf8+ ўxg6 38. h6+ ўg5 39. Јf6+ ўg4 40. h4# 1 0 Oczywiście w wielu ważnych partiach zmuszony byłem białymi szukać innych ścieżek, ponieważ ten boczniak, zwłaszcza bez elementu zaskoczenia, nie dawał dobrych perspektyw stawiania rywalowi poważnych problemów w grze środkowej. Trudno mi jednak było się z nim na dłużej rozstawać, zwłaszcza, że od czasu do czasu udawało się złapać na ten haczyk naprawdę gruba rybę. Na zakończenie moja zwycięska partia z am Jurijem Piskowem, która miała duże odbicie w światowej prasie szachowej, a rozstrzygająca kombinacja została nawet zamieszczona w encyklopedii kombinacji. 7

8 DEBIUTY Rozdział 1 Zasady samodzielnej pracy nad debiutami Bielczyk Piskow Star Dojran 1991 Obrona francuska [C11] 1.e4 e6 2. f3 d5 3. c3 f6 4.e5 fd7 5.d4 c5 6.dxc5 Ґxc5 7.Ґd3 c6 8.Ґf4 f6 9.exf6 Јxf6 10.Ґg b6 12.Јe2 Ґd7 13. ae1 ae8 14. e5 xe5 15.Ґxe5 Јg5 16.ўh1 Ґc6 17.f4 Јh4 18. f3 h6 19. ef1 d7 20. h3 Јe7? Błąd, po którym białe przeprowadzają nieoczekiwany, zwycięski atak rtrk+( 7zpp+nwq-zp-' 6-+l+p+-zp& 5+-vlpvL-+-% zP-+$ 3+-sNL+-+R# 2PzPP+Q+PzP" R+K! 21. xh6! f5 22.Ґxf5 exf5 23.Јh5 gxh6 24.Јg6+ ўf8 25. Јxh6+ ўf7 26.Јh7+ ўe6 27. Јg6+ f6 28.Ґxf6 Јxf6 29. e1+ ўd7 30.Јxe8+ ўc7 31.Јe5+ Јxe5 32. xe5 ўd6 33. xf5 d4 34. f6+ ўe7 35. xc6 bxc6 36. e4 Ґb6 37.f5 1 0 Chociaż nadal grywam od czasu do czasu w turniejach, ale praktycznie nie ścigam się już sportowo, mogę spokojnie wyjawić swoją tajemnicę tego bocznego wariantu obrony francuskiej. Otóż słusznie nie jest on praktycznie grywany przez najlepszych arcymistrzów (ci wybierają główne ścieżki pomiędzy systemami 3. c3, a 3. d2), ponieważ czarne, zwłaszcza po odpowiedzi, co ciekawe, znacznie rzadziej grywanej 7 c5, bez problemów dostają ciekawą grę. Kluczową dla mnie partią, żeby się o tym przekonać, był pojedy- Klaudia Kulon oraz Oliwia Kiołbasa (srebrna medalistka ME18 oraz złota medalistka ME10 z 2010 r. w Batumi) z trenerami: Piotrem Mickiewiczem i Aleksandrem Kachurem. nek z francuskim arcymistrzem Manuelem Apicellą. Zaraz po zakończeniu partii byłem święcie przekonany, że fatalnie rozegrałem pozycję, gdzie wcześniej kombinacyjnie zdobyłem pionka i powinienem go był zrealizować. Dopiero analiza po partii dowiodła, że nawet po zdobyciu pionka to białe powinny walczyć o wyrównanie! Bielczyk Apicella Cappelle la Grande 1995 Obrona francuska [C11] 1.e4 e6 2. f3 d5 3. c3 f6 4.e5 fd7 5.d4 c5 6.dxc5 c6 7. Ґf4 xc5 8.a3 a6 9.h4 b5 10.h5 h6 11. e2 Ґb7 12. ed4 a4 13. b1 a5 14.c3 c4 15.Јc2 c8 16.Ґxc4 dxc4 17. xe6!? 8-+rwqkvl-tr( 7+l+-+pzp-' 6p+-+N+-zp& 5+p+-zP-+P% 4n+p+-vL-+$ 3zP-zP-+N+-# 2-zPQ+-zPP+" 1+R+-mK-+R! 17...Јd5 Pamiętam, że decydując się na ten ruch, byłem bardzo zadowolony. Teraz przyjęcie ofiary 17...fxe6 po 18.Јg6+ ўe7 19. g5! daje białym wygraną, a inaczej mam zdrowego pionka więcej. Jednak mój przeciwnik szybko udowodnił mi, że powstała końcówka, mimo pionka mniej, jest dla niego trochę lepsza, a późniejsze analizy tylko to potwierdziły. Przyjrzyjmy się, jak dalej przebiegała partia: 18. xf8 Јe4+ 19.Јxe4 Ґxe4 20. d1 xb2 21. d4 d3+ 22.ўd2 Ґxf3 23.gxf3 ўxf8 24. Ґg3 ўg8 25.ўc2 ўh7 26. d7 he8 27.f4 ўg8 28. g1 ўf8 29. d6 e6 30.f5 xd6 31.exd6 c5 32.f6 gxf6 33.Ґh4 d5 34.Ґxf6 xd6 35.Ґd4 d5 36. Ґg7+ ўe7 37.Ґxh6 xh5 38. Ґe3 h2 39. g8 xf2 40.Ґf4 h3 41. a8 e4 42.Ґe5 c5 43.Ґd4 h2+ 44.ўd1 b3 45. a7+ ўe6 46. xa6+ ўd5 47.Ґg7 d2+ 48.ўe1 g2 49.Ґh8 ўe4 50.a4 bxa4 51. xa4 ўe3 52.ўf1 g8 0 1 Wiedząc już o tym, że grywany wariant nie jest tak dobry dla białych, jak początkowo sądziłem, szukałem innych możliwości, nadal, niestety, rezygnując z głównych ścieżek teoretycznych. Szachiści często ulegają modzie i gdy kiedyś nagle pojawiło się kilka ciekawych partii w nieznanym mi dotąd wariancie obrony francuskiej po 1.e4 e6 2.d4 d5 3. c3 Ґb4 4.Јd3, postanowiłem to wypróbować na własnej skórze. Okazało się jednak, że 8

9 DEBIUTY Rozdział 1 Zasady samodzielnej pracy nad debiutami dla specjalistów tego otwarcia to żaden problem. Bielczyk Matlak M. Porąbka 1986 Obrona francuska [C15] 1.e4 e6 2.d4 d5 3. c3 Ґb4 4. Јd3 dxe4 5.Јxe4 f6 6.Јh4 c6 7. f3 d5 8.Ґg5 Ґe7 9.Ґxe7 Јxe7 10.Јxe7+ cxe7 11. xd5 exd5 1/2 Ze słabszymi rywalami gra tej pozycji była szybka, łatwa i przyjemna, ale trzeba zaznaczyć, że grałem często ze zdolnymi, ale niedoświadczonymi jeszcze juniorami, z których jeden został potem mistrzem Polski seniorów! Bielczyk Bartel M. Poznań 1996 Obrona francuska [C15] 1.e4 e6 2.d4 d5 3. c3 Ґb4 4.Јd3 dxe4 5.Јxe4 f6 6.Јh4 c6 7. f3 e7 8.Ґd3 f5 9. Ґxf5 exf5 10.Ґg5 Ґe he1 c6 13.d5 h6 14.dxc6 hxg5 15. xg5 1 0 Ta szybka przegrana dowodzi, że droga do wiedzy jest długa i nieraz trzeba doznać goryczy porażki, by nauczyć się nowych rzeczy. Jednak wytrwałość może być nagrodzona nawet tytułami arcymistrzowskimi, mistrzostwem Europy juniorów czy licznymi złotymi medalami mistrzostw kraju juniorów i seniorów, czego dowiódł Mateusz Bartel! I to jest przykład do naśladowania. Bielczyk Kolendo Poznań 1996 Obrona francuska [C15] 1.e4 e6 2.d4 d5 3. c3 Ґb4 4.Јd3 dxe4 5.Јxe4 f6 6.Јh4 b6 7. f Ґd2 bd a5 10. e5 Ґa6 11. c6 Јc8 12.d5 Ґxf1 13. hxf1 exd5 14. xd5 xd5 15.Ґxb4 axb4 16. xd5 Јa6 17. e7+ ўh8 18.Јxh WNIOSEK: Od samego początku warto szukać własnych dróg w głównych wariantach, nawet tych grywanych przez czołowych arcymistrzów świata. Korzystanie z książek debiutowych Obecnie na rynku jest dostępnych mnóstwo książek opisujących praktycznie wszystkie debiuty, ale początkującym bardzo trudno jest ocenić ich wartość, bo nierzadko za chwytliwym tytułem i ładną okładką kryją się lewe, ekscentryczne lub praktycznie niespotykane na wyższym poziomie warianty. Dlatego też przy wyborze książki debiutowej warto poradzić się bardziej doświadczonego trenera lub zawodnika, a zwłaszcza tych, którzy dany debiut dobrze znają i z teorii, i z praktyki. Gdy się ją już wybierze, należy przejrzeć główne linie danego debiutu, a jeśli są podane przykładowe partie, przejrzeć je i zaznajomić się z głównymi ideami, typowymi metodami gry, planami, a nawet nieraz typowymi końcówkami, do jakich dany debiut może prowadzić. Ważne jest też zwrócenie uwagi na kolejność posunięć i możliwe transformacje, gdy jeden wariant może przechodzić w inny. Przykładowo, decydując się na grę czarnymi w obronie sycylijskiej wariantów rozpoczynających się od 1.e4 c5 2. f3 e6, musimy przygotować się do gry także przeciwko 2.c3, które jest postrzegane jako antidotum na 1 c5. Zauważamy, że za dobrą i popularną uchodzi obecnie kontynuacja 1.e4 c5 2.c3 d5 3.exd5 Јxd5 4.d4 f6 5. f3 Ґg4 i decydujemy się ją wprowadzić do swojego repertuaru debiutowego. Musimy jednak wziąć pod uwagę, że białe, zmieniając kolejność posunięć na 1.e4 c5 2. f3 e6 3.c3, mogą doprowadzić partię do pozycji, w której ruch 3 d5 jest oczywiście możliwy, ale wariant z Ґg4 już nie powstanie. Na to, by poznać te i inne niuanse debiutowe, potrzeba, rzecz jasna, zarówno czasu, jak i praktyki turniejowej. Kolejność posunięć w debiucie Przygotowując się na danego rywala warto stosować taką kolejność posunięć, która dla nas będzie bezpieczna, a dla rywala niewygodna, zmuszając go do gry wariantów, których zazwyczaj nie grywa. Poniżej kilka przykładów z własnej praktyki. Grając kiedyś na turnieju czarnymi z mm. Janem Sikorą- Lerchem z Czech zauważyłem, że grywa on białymi 1.e4, przy czym przeciwko obronie francuskiej tylko warianty z 2.d4, a przeciwko obronie sycylijskiej wyłącznie z 2. c3. Mając to na uwadze, na 1.e4 zagrałem 1 e6 i na 2.d4 2 c5. Przeciwnik nie zdecydował się teraz na 3.Sf3, bo to prowadziłoby do głównych, nieznanych mu wariantów obrony sycylijskiej i ostatecznie, po długim namyśle, zagrał 3.d5, co po 3 exd5 4.exd5 d6 doprowadziło do jednego z rzadziej grywanych wariantów obrony Benoni, do której normalnie dochodzi po 1.d4! Oczywiście powstały schemat gry przygotowałem m.in. na bazie partii am Larsena, który dosyć chętnie grywał właśnie taką kolejność posunięć. 9

10 DEBIUTY Rozdział 1 Zasady samodzielnej pracy nad debiutami Grając w ten sposób trzeba jedynie pamiętać o tym, by przygotowywana chytra kolejność posunięć nie była jednocześnie blefem i by nie zdarzyło się tak, że po jakiejś niespodziewanej kontynuacji przeciwnika dojdzie do pozycji, o której nie będziemy mieli zielonego pojęcia. WNIOSEK: Przygotowywane debiuty i warianty muszą wzajemnie się uzupełniać. W podanym przykładzie, gdyby mój rywal potrafił przewidzieć, że chcę go zmusić do gry pozycji, którą specjalnie pod niego przygotowałem (bo przecież normalnie nie grywałem obrony francuskiej) i zagrał 1.e4 e6 2.d3, to także musiałem się w niej orientować. Jako ciekawostkę podam, że w swojej praktyce, gdy byłem pewien, że rywal po 1.e4 e6 na obronę francuską grywa wyłącznie 2.d3, to chętnie wychodziłem mu naprzeciw, mając własną koncepcję gry w jednej z kluczowych pozycji wariantu. Raaste Bielczyk Groningen (ME juniorów) 1972 Obrona francuska [C00] 1.e4 e6 2.d3 Wiedziałem, że jest to ulubiony ruch mojego rywala. 2...d5 3. d2 c5 4. gf3 c6 5.g3 f6 6.Ґg2 Ґe e1 Јc7 Obecnie wiadomo, że dokładniejsze jest 8...b5. 9.e5 g4!? Zaletą tego ruchu jest zaskoczenie i zmuszenie rywala do samodzielnej gry w zupełnie innego typu pozycji od tej, jaka powstaje po grywanym tutaj zazwyczaj 9... d7. A to małe osiągnięcie czarnych. 10.Јe2 f6 11.exf6 Ґxf6 12.c3 Kilka razy w partiach błyskawicznych grywano mi tutaj 12.h3 i po może nie do końca poprawnej, ale niebezpiecznej dla białych ofierze xf2?! udało mi się wygrać kilka partii Ґd7 13.h3 ge5 14. xe5 Ґxe5 15.f4 Ґf6 16. f3 ae8 17. e5 Ґxe5 18.fxe5 f5 19. Ґf4 g5? Lepsze było ef8. Teraz partia kończy się remisem, po czym zostaje pewien niedosyt. 20.Јg4 e7 21.Ґxd5 ўh8 22.Ґxc6 Ґxc6 23.Ґe3 Ґf3 1/2 WNIOSEK: W grywanych przez siebie wariantach warto mieć swoje własne opracowania, które nawet jeśli nie są istotnymi wzmocnieniami, to pozwalają zbudować pozycję nie tylko dobrą do gry, ale także taką, która nam się podoba, bo to stwarza podwaliny sukcesu. Opracowywanie wybranych debiutów Jednak zanim to nastąpi, pracę nad debiutami należy zawsze rozpoczynać od zaznajomienia się i dobrego poznania tzw. głównych linii danego wariantu, a dopiero później zająć się wariantami pobocznymi, bo w naszej praktyce turniejowej będą się one zdarzać sporadycznie (w mniej niż 10% partii). Ważnym w przygotowaniu materiałów jest korzystanie z wielu, ale uznanych źródeł, a więc nie tylko z książek debiutowych, ale także aktualnego dorobku czołowych arcymistrzów, którzy w swoich partiach rozgrywali interesujące nas warianty debiutowe. Dobrą pomocą mogą być także w miarę aktualne wydania encyklopedii debiutowych, które obecnie można studiować także w wersji elektronicznej. Umiejętne przeglądanie komputerowych baz danych może dać nam bezcenne informacje nt. tego, jak popularny jest dany wariant wśród najlepszych i jakie nowości pojawiły się w związanych z nim schematach. Budując własny repertuar debiutowy warto też skorzystać z metody zwanej pogonią za liderem. Przeglądając twórczość klasowego arcymistrza, którego styl gry szczególnie nam odpowiada i jest zrozumiały, próbujemy przejąć dla siebie i opracować właśnie te warianty, które on sam grywa. Zwróćmy uwagę, że szereg arcymistrzów jak gdyby specjalizuje się w rozgrywaniu pewnych wariantów i może to być dla nas ważny argument i ułatwienie w przygotowaniu materiału do opracowania debiutu dla siebie. Na przykład, jeśli zainteresuje nas czarnymi partia rosyjska, to szczególnym wzorem może być gra tego wariantu przez Kramnika. Jeśli z kolei zainteresuje nas wariant Najdorfa obrony sycylijskiej, to obowiązkową lekturą powinna być twórczość Topałowa, a także wcześniejsza Kasparowa i Fischera. Chciałbym zachęcić i podkreślić wartość zapoznawania się z tzw. klasyką szachową, tzn. partiami granymi przed laty przez wybitnych mistrzów. Co prawda większość debiutów grywa się obecnie inaczej niż przed laty, ale poznanie fundamentalnych idei z nimi związanych, pierwowzorów najlepszych pomysłów i po prostu historii rozwoju myśli debiutowej może bardzo pomóc w zrozumieniu rozgrywania danego otwarcia, co jest podstawą przyszłych sukcesów sportowych. Zwłaszcza, że wydawane kiedyś książki szacho- 10

11 DEBIUTY Rozdział 1 Zasady samodzielnej pracy nad debiutami we były bogate w dobre, słowne komentarze, wyjaśniające istotę podejmowanych działań strategicznych i taktycznych, a nie przypisujące jedynie określonym pozycjom liczbowe oceny, jak to robią obecnie programy komputerowe. Nadal, jeśli ktoś chce poznać np. podstawy rozgrywania obrony królewsko-indyjskiej czy obrony Nimzowitscha, obowiązkowo powinien przerobić materiał z książki Dawida Bronsztejna Międzynarodowy Turniej w Zurychu Bardzo pożyteczne mogą być wszelkie biograficzne książki czołowych arcymistrzów z komentowanymi przez nich partiami. Na szczególne polecenie zasługują ostatnie książki Garry Kasparowa z cyklu Moi wielcy poprzednicy, zwłaszcza, że kilka tomów zostało przetłumaczonych na język polski. Rola pamięci w doborze wariantów debiutowych Czynnik pamięci, którą jedni szachiści mają lepiej z natury rozwiniętą od innych, także należy brać pod uwagę dobierając warianty debiutowe. Ci z lepszą pamięcią mogą sobie pozwolić na opracowywanie czarnymi ostrych, forsownych kontynuacji, którymi naszpikowana jest obrona królewsko-indyjska czy Grünfelda, a także warianty drakona i Najdorfa w obronie sycylijskiej. W tych systemach debiutowych białe mają wiele forsownych ścieżek do wyboru, a czarne muszą być przygotowane na każdą ewentualność i dobrze je znać, a do tego, oprócz pracowitości, trzeba mieć dobrą pamięć. Szachiści ze słabszą pamięcią powinni kierować się raczej w stronę systemów debiutowych, przy graniu których jest mniejsza ilość czystej teorii, a więcej typowych pozycji i gdzie ogólne zrozumienie dominuje nad detalami, a ewentualne niedokładności w debiucie nie przesądzają od razu o końcowym wyniku pojedynku. Oczywiście, na początku budowy swojego repertuaru debiutowego, nawet dysponując świetną pamięcią, lepiej zaczynać od poznania mniej rozbudowanych wariantów i dopiero z czasem stopniowo poszerzać swoje horyzonty w tym zakresie. Czasami można sobie pomóc i jakby ułatwić zadanie, grając ulubione schematy debiutowe obydwoma kolorami, do czego dobrze się nadaje np. partia hiszpańska czy rosyjska. Można także poprzez pewne analogie próbować grać ten sam schemat tzw. odwróconymi kolorami. Na przykład, jeśli ktoś lubi grać czarnymi zamknięty wariant obrony sycylijskiej, powstały po 1.e4 c5 2. c3 c6 3.g3 g6 4.Ґg2 Ґg7, to może próbować otrzymać podobną pozycję, grając białymi: 1.c4 e5 2. c3 c6 3.g3 g6 4.Ґg2 Ґg7. Oczywiście nie można naiwnie myśleć, że jeśli np. zagramy w pierwszym posunięciu 1.c4, to czarne na pewno odpowiedzą 1 e5, ale przykładów grania tego samego systemu odwrotnym kolorem jest więcej. Jeśli ktoś bardzo lubi czarnymi rozgrywać obronę królewsko-inyjską i wariant drakona w obronie sycylijskiej, to może spróbować białymi rozpoczynać partię od 1.g3 lub 1. f3, z następnym fianchettowaniem gońca na g2 lub też białymi po 1.e4 c5 2. f3 e6 oraz po 1.e4 e6 grywać d3, z następnym fianchettowaniem gońca na g2, gdzie białe grają jakby czarnymi ustawienia obrony królewsko-indyjskiej, przy czym mają dodatkowe tempo, co nieraz bardzo się przydaje. Takim repertuarem posługuje się np. wielokrotny mistrz Polski, arcymistrz Tomasz Markowski. Oczywiście, nawet dysponując świetną pamięcią nie należy uczyć się teorii debiutów na pamięć, jak np. wierszy. Decydujące jest zrozumienie pozycji, znajomość typowych planów i właściwej oceny, aniżeli pamiętanie tylko serii kolejnych posunięć. Jest to szczególnie ważne, gdy rywal zagra nieteoretyczne, nawet słabsze, ale nowe dla nas posunięcie. Wtedy problem musimy rozwiązać sami i tylko dobrze rozumiejąc powstałą pozycję, uda nam się znaleźć właściwy ruch. Czasami trzeba go będzie dobrze poszukać, szczególnie jeśli nie będziemy znali typowych niuansów czy pułapek opisanych w nieco starszych książkowych zbiorach. Poniżej charakterystyczny przykład. Woźniak Harazińska Wisła 2010 Obrona sycylijska [B35] 1.e4 c5 2. f3 c6 3.d4 cxd4 4. xd4 g6 5. c3 Ґg7 6.Ґe3 f6 7.Ґc Ґb3 a5? Znany błąd, który szeroko rozreklamowała partia Fischer Reshevsky. 9.e5 e8? 8r+lwqntrk+( 7zpp+pzppvlp' p+& 5sn-+-zP-+-% 4-+-sN-+-+$ 3+LsN-vL-+-# 2PzPP+-zPPzP" 1tR-+QmK-+R! 11

12 DEBIUTY Rozdział 1 Zasady samodzielnej pracy nad debiutami To już przegrywający błąd, po 9... xb3 10.exf6 xa1 11.fxg7 ўxg7 12.Јxa1 białe mają przewagę materialną, ale jej realizacja nie jest jeszcze taka prosta. 10.Ґxf7+! To właśnie uderzenie powinno być dobrze znane wszystkim, którzy decydują się grać czarnymi wariant drakona w takiej kolejności posunięć. Swoją drogą w bazie partii można zobaczyć kilkadziesiąt (!) przykładów zaskoczenia czarnych tą kombinacją ўxf7 11. e6 ўxe6 12. Јd5+ ўf5 13.g Czarne przegrały bez gry z uwagi na poważne luki w przygotowanym do gry wariancie debiutowym, a białe dostały bonus za znajomość pułapki, którą wcześniej wielokrotnie pokazywał im trener. Poniżej jeszcze jeden przykład dowodzący opłakanych skutków zaniedbywania dobrej znajomości grywanych wariantów, zwłaszcza, gdy na szachownicy powstają ostre, forsowne warianty. Charitonoszwili Agzamow ZSSR 1968 Partia wiedeńska [C29] 1.e4 f6 2. c3 e5 3.f4 d5 4.fxe5 xe4 5. f3 c6 6.Ґe2?? Białe same wybrały ścieżkę debiutową, a teraz okazuje się, że szybko skończyła im się podstawowa wiedza i grają posunięcie, którego nie można znaleźć w żadnym podręczniku debiutowym (grywa się tutaj np. 6.Ґb5), i słusznie, bo jest słabe. Czarne efektownie wykorzystują błąd rywala. 6...Ґc5! 7.d4 xd4! 8. xd4 Јh4+ 9.g3 xg3 10. f3 8r+l+k+-tr( 7zppzp-+pzpp' & 5+-vlpzP-+-% wq$ 3+-sN-+Nsn-# 2PzPP+L+-zP" 1tR-vLQmK-+R! 10...Ґf2+!! Co ciekawe, w granej w 2002 r.(!) partii Grignard - Kupido czarne przestawiły ruchy, co szybko się zemściło: e xh4 Ґf2+ 12.ўf1 Ґxh4 13.Ґb5+ c6 14. xe4 Ґh3+ 15.ўg1 cxb5 16.Јh ўxf2 e4+ 12.ўe3 Јh g5 Јxg5+ 14.ўd4 Јh4! 15. xe4 Јxe4+ 16.ўc3 Јxe5+ 17.ўb3 Ґe6 18.c3 d4+ 19.c4 b5 20. e1 bxc4+ 21.Ґxc4 Јb Każdą rozegraną partię należy dokładnie przeanalizować, a w debiucie porównać swoje ruchy z aktualnym stanem teorii oraz odszukać i przestudiować wszystkie dostępne nam ważne partie, w których zdarzył się ten sam wariant, najlepiej komentowane przez wybitnych zawodników. To ważna praca, która nie tylko pozwala lepiej poznać debiuty, ale także zrozumieć powstające pozycje, pamiętając o tym, ze debiut jest ważnym, ale tylko początkiem każdej dobrze rozegranej partii. Z czasem starajmy się rozszerzać swój repertuar debiutowy o nowe warianty, aby móc mieć większy arsenał środków do użycia. Wtedy w czasie rozgrywania turnieju będziemy mogli wybrać taki wariant debiutowy, który najbardziej będzie odpowiadał stylowi, sytuacji turniejowej czy nawet nastrojowi. Ideałem, do którego dąży wyczynowy szachista, jest na tyle szeroki repertuar debiutowy, że po pierwsze pozwala na oburęczność, tzn. że np. białymi możemy grać i 1.e4, i 1.d4, a po drugie, że, w zależności od sytuacji turniejowej, umożliwia wybór pomiędzy wariantami bardziej solidnymi, a ostrymi, z większą dozą ryzyka. Przykładowo, młody Karpow, który czarnymi na 1.e4 grywał niemal wyłącznie 1 e5, gdy musiał za wszelka cenę podjąć ryzyko gry na wygraną, odważył się zagrać obronę sycylijską i wygrać, jak to miało miejsce na turnieju międzystrefowym w Leningradzie w 1973 r. w partii ze Smejkalem. Na koniec uwag dotyczących samodzielnej pracy nad debiutami pamiętajmy, że praca ta wymaga nieustannego doskonalenia. Teoria szachowa jest żywa i należy śledzić na bieżąco, co się w niej dzieje. Stale powinniśmy zwłaszcza obserwować i oglądać partie silnych arcymistrzów, którzy często grają interesujące nas debiuty. A świeżo przygotowywany wariant najpierw wypróbować w partiach treningowych. WARTO PRZECZYTAĆ: mf Jerzy Konikowski Zasady pracy szkoleniowej nad debiutami, Wybrane zagadnienia teorii i praktyki szachowej, tom I, rok 2002, str mf Waldemar Świć Gra w sytuacji zaskoczenia debiutowego, Wybrane zagadnienia, tom II, rok 2003, str km Bogusław Boder Typowe błędy debiutowe początkujących i zaawansowanych szachistów, Wybrane zagadnienia, tom Vc, rok 2008, str mm Jacek Bielczyk Rozgrywanie pozycji z typowymi strukturami pionowymi na przykładzie obrony Nimzowitscha, Wybrane zagadnienia, tom IV, rok 2008, str

13 Ćwiczenia wprowadzające Rozdział 2 Ofiara jakości na c3 w obronie sycylijskiej am Artur Jakubiec Na tej stronie zamieszczono 6 diagramów z krytycznymi pozycjami z artykułu zamieszczonego obok. Na przeanalizowanie każdego z nich powinno się poświęcić nie więcej niż 10 min. Rozwiązania można znaleźć na stronach podanych pod zadaniami w komentarzach do partii, z których zaczerpnięto poniższe przykłady. Biały trójkącik obok diagramu oznacza ruch białych, a czarny ruch czarnych trk+( 7+lwq-+pzpp' 6p+-vlp+-+& 5+p+psn-zPP% 4n+-+P+-+$ 3+-zPL+P+Q# 2P+P+N+-+" 1+KvLR+-+R! Czarne ofiarowały wcześniej jakość na c3. Jak kontynuować atak 21...? (str. 14P) 8-+-+kvl-tr( 7+lwqn+pzpp' 6psn-zpp+-+& 5+p+-+-zP-% 4-+-sNP+QzP$ 3zP-zP-+-+-# 2-+PvL-zPL+" 1tR-+-mK-tR-! Jeśli czarne będą kontynuować rozwój, mogą dostać się pod atak. Jak uzasadnić ofiarę jakości na c xc3? (str. 15L) 8-+-+kvl-tr( 7+l+-+pzp-' 6p+-zppsn-+& 5wqp+-sn-vL-% 4-+-sNP+-+$ 3zP-tr-+P+-# 2-zPPwQ-+-zP" 1+K+R+LtR-! Po 16.Јxc3 czarne wymienią hetmany, mając duże szanse na wygranie końcówki. Czy jednak można odbić na c3 pionkiem? (str. 16L) 8-+rwq-trk+( 7zpl+-vlpzpp' 6-zp-zppsn-+& 5sn-+-+-zP-% 4-+-sNPzP-+$ 3+LsN-vLQ+-# 2PzPP+-+-zP" 1tR-+-+RmK-! 8-+r+kvl-tr( 7+l+nwqpzp-' 6psn-zp-+p+& 5+p+-+-+-% 4-+-+PsN-+$ 3+-sN-vLP+-# 2PzPP+-+QzP" 1+-mKR+L+R! 8-+q+k+-tr( 7+-trnvlpzpp' 6psn-zp-+-+& 5sNp+-zpPzP-% 4-+-+P+-+$ 3+-sN-vL-+-# 2PzPPwQ-+-zP" 1+-mKR+-+R! Ofiara na c3 to jeden z głównych oręży czarnych w walce o inicjatywę w obronie sycylijskiej. Białe właśnie zagrały 13.g5, atakując skoczka. Na ile szansowna jest teraz ofiara jakości na c xc3? (str. 17L) Czarne po stracie piona e6 mają przegraną pozycję. Czy ofiara jakości na c3 ma teraz jakikolwiek sens xc3? (str. 17P) Czarne stoją gorzej. Jak się bronić: pasywnie (18 b4), czy aktywnie, za pomocą ofiary jakości na c xc3? (str. 19L) 13

14 DEBIUTY Rozdział 2 Ofiara jakości na c3 w obronie sycylijskiej Obrona sycylijska to jeden z najbardziej złożonych debiutów. Jest to połączenie strategii i taktyki, a różnorodność pozycji i wariantów powoduje, że każdy może znaleźć pozycje pasujące do swojego stylu gry. Każdy wybitny szachista ma w swoim repertuarze ten debiut. Jednym z najbardziej charakterystycznych motywów taktycznych w obronie sycylijskiej jest ofiara jakości na c3. Poświęcenie to może mieć różne cele: atak na króla (szczególnie przy różnostronnych roszadach), pozycyjne (głównie skorelowane z wzięciem centralnego pionka e4), obronne (uzyskanie kontrgry przez skomplikowanie gry). Należy jednak podkreślić, że we wszystkich pozycjach z ofiarą jakości na c3, w których czarne będą miały groźny atak lub inicjatywę to efekt źle rozegranego przez białe debiutu lub błędów w grze środkowej. Atak na króla W tym wypadku ofiara ma bardzo konkretny charakter. Czarne poświęcają jakość za inicjatywę lub atak, przy czym powstające pozycje mają zwykle zamknięty charakter, w których lekka figura radzi sobie znacznie lepiej niż wieża. Obrona takich pozycji jest bardzo trudna także dlatego, że z reguły nie ma mowy o kontrataku. Niejednokrotnie w wyniku uproszczeń czarne stoją lepiej także w końcówce, z uwagi na lepszą strukturę pionkową oraz aktywniejsze figury, które mogą mieć znakomite dla siebie punkty oporu. Mowsesjan Kasparow Sarajewo rwqkvl-tr( 7+l+n+pzpp' 6psn-zpp+-+& 5+p+-+-+-% 4-+-sNP+P+$ 3+-sNLvLP+-# 2PzPP+-wQ-zP" 1+K+R+-+R! Bardzo charakterystyczna pozycja dla ataku angielskiego w wariancie Najdorfa. Czarne figury są przygotowane do ataku, który Kasparow przeprowadza perfekcyjnie wzmacniając grę czarnych w tej znanej z teorii pozycji. Po tej partii białe nie pozwalają już na przeprowadzenie tej ofiary, wybierając inne ścieżki prowadzenia walki xc3! 14.bxc3 Јc7 15. e2 Ґe7 16.g h4 a4! Istotne wzmocnienie wariantu, po którym czarne rozwijają groźną inicjatywę. W partii Zagrebelny Lingnau, Berlin 1993, nastąpiło: 17...d5 18.h5 dxe4 19.Ґxe4 Ґxe4 20.fxe4 c4 21.Ґc1 b4 22.cxb4 Ґxb4 23. h Ґc1!? Obrona pasywna nie zdaje w tego rodzaju pozycjach rezultatu. Należało za wszelką cenę próbować zawiązać grę na skrzydle królewskim: po 18.h5 e5 19.h6 g6 z pewnością białe jeszcze nie stoją na przegranej pozycji e5 19.h5 d5 20.Јh2 Nic nie dawało także 20.h6 g6 21.Јg3 Ґd6 22.Јg2 c Ґd6 21.Јh3 xd3 22. cxd3 Przegrywa 22. xd3?, ze względu na 22...dxe4 23. xd6 Јxd6 24.h6 g b4! Bardzo silne posunięcie, po którym pozycja białego króla się rozsypuje a pozostałe czarne figury włączają sie do ataku. Po xc xc3 Јxc3 24.Ґb2 Јb4 25.g6 Ґe5 (25... dxe4? 26.h6! Ґe5 27.d4+-) 26.d4 Ґf4 27.gxf7+ ўxf7 28.Јg4 Ґh6 powstaje pozycja, w której białe mają jeszcze realne szanse na skuteczną grę. 23.cxb4 Nic nie daje 23.c4 dxc4 24.h6 g6 25.dxc4 c8 i czarne mają się dobrze c8 24.ўa1 Przegrywa 24.Јf1, z powodu 24...dxe4 25.fxe4 Јc2+ 26.ўa1 Ґe5+ 27.d4 Ґxe4 28.Ґa3 Ґd dxe4 25.fxe4 Jeśli 25.dxe4, to 25...Ґe d4 Ґxd xd4 Јxc1+ z wygraną pozycją Ґxe4! Eleganckie uderzenie kończące partię. Gołym okiem widać, że atak czarnych znacznie szybciej dochodzi do celu. 26.g6 Przegrywa także 26.dxe4 Ґe5+, jak i 26. hg1 Јc2 27. d4 Ґe5 28.Јe3 Ґd Ґxh1 27.Јxh1 Ґxb4 28. gxf7+ Jeśli 28.gxh7+, to 28...ўh8 z wygraną pozycją czarnych ўf8 Do wygranej prowadziło też 28...Јxf7 29.Ґd2 Ґxd2 30. xd2 b6. 29.Јg2 b8! 30.Ґb2 Przegrywa także 30.Ґd2 Ґa3 31.Ґc1 Ґxc1 32. xc1 Јb6 33. c3 xc xb2 31. d4 Po 31.ўxb2 czarne wygrywały za pomocą 31...Ґd2+ 32.ўa1 Ґc xd1! 32. xe6+ ўxf7 0 1 Jeśli 33.Јxg7+ (po 33. xc7 nastąpiłoby 33...Ґc3+), to ўxe6 34.Јxc7 (jeśli 34.Јh6+, to 34...ўf5) 34..Ґc3+ z wygraną pozycją czarnych. 14

15 DEBIUTY Rozdział 2 Ofiara jakości na c3 w obronie sycylijskiej Balinow Kalod Charleville rwqkvl-tr( 7+l+n+pzpp' 6psn-zpp+-+& 5+p+-+-zP-% 4-+-sNP+QzP$ 3zP-sN-vL-+-# 2-zPP+-zPL+" 1tR-+-mK-tR-! Również w tej pozycji czarne stoją przed możliwością ofiary na c3. Dużym problemem dla białych jest to, że jeszcze nie zroszowały i nie mają bezpiecznego schronienia dla króla, bo wieża na g1 skutecznie to utrudnia xc3! Bardzo dobra decyzja, po której czarne otrzymują niebezpieczną inicjatywę. W tym wypadku będą one musiały szybciej otworzyć centrum ze względu na położenie białego króla. 14.bxc3 Јc7 15.Ґd2 d5! Ze względu na zaawansowane pionki na skrzydle królewskim, czarne nie mogą najpierw zroszować, lecz muszą jak najszybciej grać kreatywnie otwierając centrum. 16.exd5 Ґxd5 17.Ґxd5 xd5 18.a4 e5 19.Јh3 b4 20. xe6!? Białe zdecydowały się na skomplikowanie gry, po której powstaje ciekawa gra. Inną możliwością było 20. e2, z bardzo niejasną grą Јe7 Alternatywą było 20...Јd xf8 f3+ 22.ўd1 xg1 23.Јd3 Ciekawą możliwością było 23.Јc8+ Јd8 24.Јxd8+ ўxd8 25.cxb4 i białe w końcówce stoją nieco gorzej. Po ruchu w partii nie przegrywają, ale czarne mają bardzo groźną inicjatywę bxc3 24. b1 Јd8 25. d7 Јxd7 26. b8+ ўe7 27.Јe4+? Błąd, po którym czarne osiągają przewagę. Do skomplikowanej gry prowadziło 27. xh8 cxd2 28.ўxd2 g ўd6 28. xh8 cxd2 29. ўxd2 Јc7 30.c4?? Forsownie przegrywa. Należało grać 30.ўc Јa5+ 31.ўc1 Јc3+ 32.ўd1 Јa1+ 33.ўd2 Јb Јc2 f Szirow Anand Morelia/Linares r+kvl-tr( 7+l+n+pzpp' 6pwq-zppsn-+& 5+p+-+-vL-% 4-+-+PzP-+$ 3+NsNL+-+Q# 2PzPP+-+PzP" 1+-mKRtR-+-! Położenie białych figur i ich centrum jest znacznie lepsze niż w poprzednich dwóch przykładach. Okazuje się, że i teraz czarne decydują się na ofiarę w zamian za długotrwałą inicjatywę. Białe mają jednak też swoją grę xc3! 14.bxc3 Јc7 15. ўb1 Ґe7 16.e5 Białe muszą grać energicznie. Teraz mają możliwość uderzenia w centrum w porównaniu z partią Mowsesjan Kasparow biały pionek stoi na f dxe5 17.f5?! Niedokładność. Należało grać 17.fxe5 d5 (jeśli xe5, to 18.Јg3 Ґd6 19.Ґxf6 gxf6 20.Ґe4 lub 20.Јg7 f8 21.Јxf6 Ґxg2 22.Ґf5) 18.Ґxe7 ўxe7 19. d2 xe5 20.Јg3 xd3 (20... c4 21.Јg5+ ўf8 22.Ґxc4 bxc4 23. c5 h6 24.Јh4 xc3+ 25.ўa1 Ґd5 26. xe6!) 21.Јxc7+ xc7 22.cxd3 i czarne za jakość mają pionka i rekompensatę, chociaż białe zachowują szanse na utrzymanie pozycji d5 18.Ґxe7 Po 18.Ґd2 czarne mogły grać 18...exf5 19.Ґxf5 7b6 lub b6 19.fxe6 a4 20.ўa1 dxc3 21.exf7+ ўf8 22. d4! Ґc8 (22...exd4 23. xe7+-) 23. e6+ Ґxe6 24.Јxe ўxe7 19.fxe6 fxe6?! Dużo silniejsze było xc3+! 20.ўc1 (20.ўa1 xd1!) f6 (20... xd1 21.exd7 c3 22.Јg3!+-) 21. d2 (21.Јg3 xd1 22.Јxg7 (22. xd1 g6 23.exf7 ўxf7) f2!) e4 22.exf7 Јe5 a) 22...ўxf7?! 23.Ґc4+! Јxc4 24. d7+ xd7 25.Јxd7+ ўg6 26.Јd6+ ўf7 27.Јd7+І; b) 22...Јd6 23. f2 Ґd5 (23...ўxf7 24.Јh5+); 23.Ґe2 xa2+ 24.ўb1 c3+ 25.ўc1 Ґd5. 20.Јg3 g6 Jeśli xc3+, to 21.ўc1 ўf7 22. f1+ (22. d2 d5 23. f2+ 5f6) f6 23. de1 a4 24.Јxe5 Јxe5 25. xe5 Ґxg d2 Po 21.Јh4+ 7f6 22. d2 czarne miały 22...e4! c8 22.Јg5+? Błąd, po którym białe będą miały problemy. Nawet jednak po tym posunięciu czarne muszą grać bardzo dokładnie. Do remisu wiecznym szachem prowadziło: 22.Јh4+ 7f6 (22...ўe8 23.Јxh7) 23. f2 e4 24.Ґxe4 xc3+ 25.ўc1 Јe5 26. xf6 xa2+ 27.ўd2 d8+ 28.Ґd3 Јc3+ 29.ўe3 Јe ўe8 23.Јg4? Decydujący, przegrywający błąd. Należało grać: 23.Јh6! xc3+ ( f6 24.ўc1; b6 24. f1 Јe7 25.Ґxg6+!) 24.ўa1 f6 25.Јh4 cd5 26.Јg5 d7 27.Ґe4 i białe mają jeszcze szanse utrzymać pozycję xc3+ 24.ўa1 Ґd5 25. e3 15

16 DEBIUTY Rozdział 2 Ofiara jakości na c3 w obronie sycylijskiej Jeśli 25.Јb4, to 25...a5 26.Јxa5 a8! z wygraną pozycją czarnych f6 26.Јh4 Јe7 Warte uwagi było też Јg7!? 27.Ґf1 Jeśli 27.Јg3, to 27...Ґxb3 (można też spróbować e4 28.Ґe2 b4) 28.Ґxg6+ hxg6 29.cxb3 fe4 30.Јxg6+ Јf7 31.Јxf7+ ўxf7 32. c2 c5 i czarne wygrywają Ґxb3 28.cxb3 ce4! 29. b2 Przegrywało także 29. xe4 Јa3 30.Ґd3 (nie ratuje też 30. b2 c b1 c2 +) 30...Јc1+ 31.Ґb1 Јxd2 32. e2 Јxe2 33.Јxf6 ўd7! c b1 Јc5 0 1 Pozycyjna ofiara jakości Ofiara na c3 czasem ma czysto pozycyjne aspekty. Czarne zwykle uzyskują w zamian centralnego pionka e4 oraz rozbijają strukturę białych na skrzydle hetmańskim. Czarne wykorzystują operatywność swoich lekkich figur, próbując jeszcze bardziej osłabić pozycję białego. Można wysnuć tezę, że jeśli czarne w wyniku ofiary dublują pionki na c2, c3 oraz biorą centralnego pionka e4, wówczas w ciemno można ofiarować jakość. Motylew Griszczuk Moskwa r+kvl-tr( 7+l+-+pzp-' 6p+-zppsn-+& 5wqp+-sn-vL-% 4-+-sNP+-+$ 3zP-sN-+P+-# 2-zPPwQ-+-zP" 1+K+R+LtR-! xc3!? Typowa ofiara jakości, ale związana z wymianą hetmanów, co nadaje pozycji zupełnie inny charakter. 16.Јxc3 Po 16.bxc3 czarne wygrywały za pomocą: xf3! 17. xf3 xe4 18.Јe3 xc3+ 19.ўc1 Ґxf3 20.Јxf3 Јxa3+ 21.ўd2 d Јxc3 17.bxc3 xh2 18. Ґf4 h5 19. g5?! Niedokładność, po której białe staną już gorzej. Paradoksalnie lepsze było w tej pozycji oddanie pary gońców 19.Ґxe5 dxe5 (19... xe5 20.c4 bxc4 21.Ґxc4 d5 22.exd5 xd5 23. d3=) 20. b3 g5 21.c4 b4, co w pewien sposób rozwiązywało problemy słabości w strukturze i czyniło pozycję mniej więcej równą xg5 20.Ґxg5 fd7 Jeśli 20...d5, to 21.Ґxf6 gxf6 22.exd5 Ґxd5 23.a4=. 21.a4 Jeśli 21.c4, to 21...bxc4 (nie pomaga xc4, bo 22.a4) 22.Ґe2 c bxa4 22.Ґe2 c5 23.c4 Jeśli 23. h1, to 23...d5 24.exd5 Ґxd g6 24. h1 ed7 25. h8? W trudnej pozycji białe popełniają decydujący błąd. Zabawne, że ginie skoczek w centrum szachownicy. Po 25.Ґd3 Ґg7 26.Ґe3 f5 białe nie przegrywały od razu, chociaż ich pozycja była ciężka do uratowania e5! 26.c3 exd4 27.cxd4 Ґxe4+! 28.fxe4 Przegrywało też 28.ўb2 e6 29.Ґe3 Ґf xe4 29.c5 Nic nie dawało 29.Ґd1!? ze względu na: xg5 30.Ґxa4 e6 (30...ўe7 31.Ґxd7 Ґg7 32. g8 Ґxd4 33.Ґc6 e6 +) 31.Ґxd7+ ўxd7 32.d5 ўe7 33.dxe6 fxe xg5 Po 29...dxc5 białe mogły grać: 30.Ґe3 c3+ 31.ўc2 xe2 (nic nie daje także cxd4 32.Ґxa6 dxe3 33.ўxc3 ўe7) 32.dxc5 e5 33.ўd2 g3 34.Ґf4 e4+ 35.ўe3 xc5 36.Ґxe5. 30.c6 b6 31.Ґxa6 Przegrywa 31.c7 e e6 32.ўa2 d5 33. h1 Ґd6 34. h8+ ўe7 0 1 Kruppa Zagrebelny Aluszta rwqk+-tr( 7+p+nvlpzpp' 6p+-zplsn-+& 5zP-+-zp-+-% 4-+-+P+-+$ 3+NsN-vL-+-# 2-zPP+LzPPzP" 1tR-+Q+RmK-! xc3 Czarne dosyć sprytnie zmieniły kolejność ruchów w debiucie, wstrzymując się z roszadą. W normalnej kolejności białe po... c8 grają Јd2, unikając ofiary na c3. W tym momencie czarne mają okazję ją oddać w zamian za pionka e4. Trudno jednoznacznie ocenić, czy czarne mają pełną rekompensatę, z pewnością mają długotrwałą inicjatywę. 12.bxc3 xe4 13.Ґf3 Słabe było 13.Јd3 Ґf5 14.Јc4 df6 ( f4 d5 16.Јxd5 xc3 17.Јc4 xe2+ 18.Јxe2) 15.Јb4 Јc8 16.c4 d5 17.c5 d4!, z przewagą czarnych. Alternatywą było 13.c4 c3 (13...Јc7!?) 14.Јd2 xe2+ 15.Јxe2 Јc7 16. d2, z ideą fb1 i białe mają lekką przewagę, chociaż czarne niewiele ryzykują, mając bardzo solidne podstawy df6 14.Ґxe4 16

17 DEBIUTY Rozdział 2 Ofiara jakości na c3 w obronie sycylijskiej Jeśli 14.Јd3, to 14...d xe4 15.Јf3 f5 Jeśli 15...d5?!, to 16.c4! dxc4 ( cxd5) 17.Јxe4 cxb3 18.cxb3 z lekką przewagą białych. 16. d2 xd2 17.Ґxd2 e4 18. Јh5+ g6 19.Јh6 Ґf6 20. fb1 Ґd5 21. b6 Ґc6 22. ab1 Јd7 23.c4 Ґg7 24.Јh Ґf4 Nic nie dawało 25.Ґh6 Ґxh6 26.Јxh6 f b3, ani 25.Ґc3 Ґe5! 25...Јe6 26.Јb3 g5! Gorsze było zarówno Ґd4 27.c5 (27. xb7 Ґxb7 28.Јxb7 Јxc4 29.Ґh6 (29. Ґxd6 Ґxf2+ 30.ўxf2 Јd4+ 31.ўe2 Јxd6) e8) Јxb xb3 dxc5, jak i h6 27. d1 z inicjatywą białych. 27.Ґxg5 f4! 28.c5 d5 29.Јh3 Przegrywało 29. e1, z powodu 29...Јg4 30.Ґe7 f3 31.g3 Јh3, ale na uwagę zasługiwało 29.h3!? 29...Јxh3 30.gxh3 Ґd4 31. Ґe7 f7 32. xb7 e3 33.ўf1 Przegrywało 33. b8+ ўg7 34.Ґh4 e2 35. c8 Ґd7 36. c7 f3 37.c6 Ґxh Ґxb7 34. xb7 exf2 35. b8+ ўg7 36. e8 f5 37.c6 e5 38.Ґf8+ ўf7 39. xe5 Ґxe5 40.Ґb4? Błąd, po którym uratowanie partii będzie trudne. Należało grać 40.Ґc5 różnica polega na tym, że gdy czarny król będzie chciał podejść pod pionka b6 przez d6, wówczas białe będą miały możliwość szacha na b6, który gwarantuje remis ўe8 41.ўxf2 ўd8 42. ўf3 ўc7 43.Ґd2 ўxc6 44.Ґxf4 Ґc3 Pionkówka jest remisowa: 44...Ґxf4 45.ўxf4 ўb5 46.ўe5 ўc4 lub 46...ўxa5 (Ernst) 47.ўxd5 ўb6 48.c4 ўc7 49.ўc5. 45.ўe2 Ґxa5 46.ўd3 ўc5 47.Ґg5 d4 48.Ґe7+ ўd5 49. Ґa3 Ґc3 50.Ґc1 a5 51.Ґa3 a4 52.Ґc1 h5 53.h4 Ґe1 54.Ґb2 Ґf2 55.c3 dxc3 56.Ґxc3 Ґxh4 57.Ґb2 Ґg5 58.Ґa3 ўe5 59.h3 ўd5 60.Ґb2 Ґe7 61.Ґc1 0 1 Padewski Botwinnik Moskwa rwq-trk+( 7zpl+-vlpzpp' 6-zp-zppsn-+& 5sn-+-+-zP-% 4-+-sNPzP-+$ 3+LsN-vLQ+-# 2PzPP+-+-zP" 1tR-+-+RmK-! xc3! Białe prawdopodobnie przeoczyły tę możliwość. Tuż oprócz centralnego pionka e4 czarne również będą konstruować atak na białego odsłoniętego króla, a diagonala a8-h1 będzie miała kluczowe znaczenie. 14.bxc3!? Po 14.gxf6 xe3 15.Јxe3 Ґxf6 16. ad1 xb3 17.axb3 a6 czarne stanęły lepiej w partii Rubanow Borisenko, xe4 15.Јg4 Јc8 16. f3 Jeśli 16.f5, to 16...e5 17. f3 xb3 18.axb3 Јxc3 19. ae1 d xb3 17.axb3 f5! Po wymianie białopolowego gońca wynik jest przesądzony. 18.Јh4 Lepsze było 18.gxf6!? xf6 19.f5 exf5 20. xf5 Ґf e5 19. h3 h6 20.Јh5 Јxc3 21. d1 exd4 22.Ґd2 Przegrywało zarówno 22.gxh6 dxe3 23.hxg7 Јxg7+, jak i 22.Ґxd4 Јxc2 23.gxh6 f Јc6 23.gxh6 g5 Jeśli f6, to 24.Јg g3 Јh1+ 25.ўf2 e4+ Jeśli teraz 26.ўe2, to xg3+ lub 26...Ґa Obrona Tiwiakow Ehlvest Podolsk r+kvl-tr( 7+l+nwqpzp-' 6psn-zp-+p+& 5+p+-+-+-% 4-+-+PsN-+$ 3+-sN-vLP+-# 2PzPP+-+QzP" 1+-mKR+L+R! Pozycja czarnych jest zła, gdyż wcześniej przeoczyły małą operację taktyczną związaną z posunięciem g6 i xe6. Szansę na uratowanie partii mogą dać tylko komplikacje, w tym wypadku ofiara jakości na c3. Od tego momentu białe zaczęły grać niedokładnie, w efekcie czego partia zakończyła się remisem xc3! Wykrzyknik za decyzję, poniekąd wymuszoną. Pasywna obrona nie miałaby tutaj żadnych szans na powodzenie. 16.bxc3 a4 17.Ґd4 d5 18. xd5 Inną możliwością było 18.exd5 Јa3+ 19.ўd2 Ґd6 i białe z pewnością mają przewagę, ale pozycja skomplikowała się jeszcze bardziej i każdy wynik jest możliwy Јa3+ 19.ўd2 Ґd6 20.Ґxg7± h5 Jeśli g8, to 21. f6+ xf6 22.Ґxf6 Ґf4+ 23.ўe1. 21.Јg4?! Niedokładny ruch. Białe wypuszczają nim całkowicie przewagę i bardzo komplikują sobie grę. Po 21. f6+!? xf6 22.Ґxf6 Ґe5 23.Ґxe5 xe5 24.Ґd3 droga do realizacji przewagi była jeszcze daleka, ale pozycja znacznie się upraszczała, a inicjatywa czarnych słabła e5 22.Ґxe5 xe5 23.ўe1 Ґxd5 Przegrywało xc3? 24. f6+ ўe7 25.Јd7+ ўxf6 26.Јxd6+. 17

18 DEBIUTY Rozdział 2 Ofiara jakości na c3 w obronie sycylijskiej 24.Јc8+ ўe7 25. xd5 xd5 26.Јb7+ Jeśli 26.exd5, to 26...Јc ўf8 27.Јxd5 xc3 28.Јd2 xe4! Nieoczekiwanie to czarne zaczynają przejmować inicjatywę. Nie można teraz 29.fxe4, bo 29...Ґb4. 29.Јh6+ ўg8 30.Ґd3 Jeśli 30.fxe4, to 33...Јf3! 30...Јb4+?! Czarne przeoczyły ciekawą możliwość: 30...Ґf8! 31.Јe3 Ґc5 32.Јh6 i dopiero teraz szach na b4. 31.ўf1 Jeśli 31.ўe2, to 31...Ґf4! 32.Јh4 Јd2+ 33.ўf1 Јd1+ 34.ўg2 Јd Ґf4 32.Јh4 g5 33.ўg2 Јd6 34. e1 e6 35.ўh1 Ґd2 36. e2 Ґc3 37.Јg3 f4 38. e4 Ґe5 39.Јg5?! xd3 40.cxd3 Јxd3 41. xe5 Јf1+ 42.Јg1 Јxf3+ 1/2 Bruzon Vera Hawana rwqntr-mk( 7+-+nvlpzpp' 6-+-zp-+-+& 5+-+-zpPzPP% 4-+-+P+-+$ 3zpPsN-vL-+-# 2p+PwQ-+-+" 1mK-sNR+R+-! xc3!? Również i w tej pozycji czarne stoją bardzo podejrzanie. Bez wnikliwej analizy widać, że atak białych jest szybszy i bardzo groźny. Dlatego i w tym wypadku czarne decydują się na ofiarę jakości, tym razem, aby złapać więcej przestrzeni dla swoich figur i rozbić atak białych pionków na skrzydle królewskim. Pasywna gra i tu nie dawała zbyt wielkich nadziei: g8 24. g1 c xa2±, po czym czarne nie mają nadziei na realną kontrgrę. 24.Јxc3 Ґxg5 25. xa2 Ґxe3 Jeśli 25...h6, to 26.Ґxg5 Јxg5 27.Јf3. 26.Јxe3 Јc7 27.h6 g6 Przegrywało 27...Јxc2 28. d2 Јc5 29.hxg7+ xg7 (29...ўxg7 30. g2+ ўh8 31.Јh6 Јd c3 Јxc3+ 33.ўa2+-) 30.Јh6. 28.Јc3 Јa7 Po 28...Јxc xc3, białe zachowywały dużą przewagę. 29.Јc4 df6 Jeśli 29...gxf5, to 30. xf5 df6 31. c c3 g5 Także 30...Јe3 31.Јd3 Јxh6 32. h1 Јg7 33. dg1 prowadziło do wyraźnej przewagi białych. 31. d3 Јb7? Do tego momentu czarne broniły się bardzo dokładnie, stwarzając sobie możliwości kontrgry. W tego typu pozycjach jeden błąd może zmienić diametralnie pozycję, tak jak ma to miejsce w tym wypadku. Po g8! 32.b4 (32. b5 Јb6 33. xa3 g4) 32...g4 33. e2 h5 czarne dostają niezła grę związanym z silnym wolnym pionkiem g. Po ruchu w partii białe błyskawicznie przejmują inicjatywę i łatwo wygrywają. 32.b4 g4 33.b5 Јb8 Jeśli g8, to 34.Јc6 Јb8 35.b6±. 34.Јc6 d5 35. xd5 xe4 36. b6 4f6 37. d7 xd7 38. xd7 1 0 Anand Gelfand Biel r+k+-tr( 7+p+qzp-vl-' 6p+-zp-+-zp& lzp-% 4-sn-sN-+nzP$ 3zP-sN-+-vL-# 2-zPPwQ-zPP+" 1+-mKR+L+R! xc3? Trudno się powstrzymać przed wzięciem na c3, kiedy praktycznie wszystkie czarne figury są wycelowane w białego króla. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że atak czarnych jest nie do zatrzymania. Okazuje się jednak, że białe mają możliwość obrony bazującej na ofierze hetmana. Być może Gelfand nie docenił tej kontynuacji. Wielkie komplikacje powstawały natomiast po najlepszym 16...Ґxd4! 17.Јxd4 xc2 18.Јg7!! (18.Јxh8+ ўf7 19.Ґc4+ xc4! 20.Јb8 xa3; 18.Јd2? a1) a1 (18... f8 19.Ґd3 f7 20.Јh8+ f8 21.Јg7) 19.Ґd3! 17.bxc3 Јa4 18.ўb2 Przegrywało 18.cxb4? Ґxd4! 19.c3 Ґxf2! 20.Ґxf2 Јxa3+ 21.Јb2 Јxb2+ 22.ўxb2 xf d5 19.hxg5 hxg5 Krytyczna pozycja w partii. Białe mają tu dwie możliwości: oddać hetmana po 20. xf5 lub zatrzymać go po ruchu w partii. Anand wybrał drugą możliwość, co okazało się błędem, który tylko niepotrzebnie skomplikował grę. 20.Јxg5? Forsownie wygrywało 20. xf5! Ґxc3+ 21.Јxc3 xc3 22. xh8+ ўd7 23. d4! Јa5 24. xd6!! exd6 (24... a4+ 25.ўc1 (25. xa4 Јxa4 26. c4+-) 25...exd6 26. xd6+ ўe7 27. h7+ ўe8 (27...ўf8 28. d8+) 28. e6+ ўf8 29.Ґd6+ ўg8 30. xb7+-) 25. xd6+ ўe7 26. h7+ ўf8 (26...ўe8 27. e6+ ўf8 28.Ґd6+ ўg8 29. xb7! a4+ 30.ўc1 f6 31.Ґc4 ўh8 32. ee7+-) i, jak pisze Anand w swoim komentarzu, warianty policzył do tego momentu i wydawało mu się, że wygrana jest zbyt skomplikowana. A wystar- 18

19 DEBIUTY Rozdział 2 Ofiara jakości na c3 w obronie sycylijskiej czyło pójść jeden ruch dalej: 27. d8+! Јxd8 28. h8+, żeby wygrać. Posunięcie w partii prowadzi do pozycji, w której wygrana jest bardzo trudna Ґxd4 21. xh8+ Ґxh8 22.Јh5+ ўd8 23.Јxh8+ ўd7 24. d2 gf6 25.c4 c3 Przegrywało 25...Јa5 26. xd5 xd5 27.cxd5. 26.f3?? Błąd, który mógł dać remis czarnym. Droga do wygranej była jednak trudna do znalezienia przy szachownicy: 26.Ґxd6 ce4 27.Јg7 (27.Ґxe7+ ўxe7; 27.Ґc7+! ўxc7 28.Јd8+ ўc6 29. d5! d6 30. xf5+-) xd6 28.c5 Ґxc2 29.Јf7!! fe4 (29...Ґd3 30. xd3 Јb5+ 31.Јb3 Јxc5 32.Јxb7+ z dużo lepszą pozycją) 30.cxd6 xd2 31.Јxe7+ ўc6 32.Јc7+ ўd5 33.d d1+! 27.ўc1 e3 28. Ґxd6 xf1?? Gelfand przecenił swoją pozycję i zaczął grać na wygraną, przeoczając ripostę białych. Do remisu prowadziło 28...exd6 29.Јxf6 Јxa3+ 30.ўb1 Јb4+ 31.ўc1 Јa Јf8! Doskonałe posunięcie, po którym białe wygrywają forsownie d5 30.Ґxe7! xd2 31.Јd8+ ўe6 32.cxd5+ ўe5 Do mata prowadziło: ўf7 33.Јf8+ ўg6 34.Јg8+ ўh6 35.Ґf8+ ўh5 36.Јh8+ Ґh7 37.Јxh7+ ўg5 38.Ґh6+ ўf6 39.Јg7+ ўf5 40.Јg5#. 33.Јd6+ ўd4 34.Јc5+ ўe5 35.Јd6+ ўd4 36.Јf4+ e4 37. Јxf5 1 0 Swidler Gelfand Moskwa q+k+-tr( 7+-trnvlpzpp' 6psn-zp-+-+& 5sNp+-zpPzP-% 4-+-+P+-+$ 3+-sN-vL-+-# 2PzPPwQ-+-zP" 1+-mKR+-+R! xc3!? Ofiara w tym wypadku znów nie jest trafiona. Powoduje ona wymianę hetmanów, a czarne nie mają wystarczająco dużo figur, aby wzmocnić swoją inicjatywę. Bez białopolowych gońców i przy strukturze d6, e5 posunięcie d6-d5 nie ma już tej samej siły. W tym wypadku należało sie bronić pasywnie: 18...b4 19. d5 xd5 20.exd5 f6 21.h4 i białe zachowują lekką przewagę, ale pozycja czarnych jest solidna. 19.Јxc3 Јxc3 20.bxc3 d5 Przegrywało a4 21. b7 d5 (21... xc3 22. xd6+ ўf8 23. d3 xa2+ 24.ўb2 b4 25. c3 z wygraną pozycją) 22. xd5 xc3 23. d6+ Ґxd6 24. xd6. 21.exd5 Ґa3+ 22.ўb1! Jeśli 22.ўd2, to xd5 23. b7 ўe7 24. he1 c a4 23.c4 Białe oddają jakość, osiągając przewagę ze względu na dużą aktywność. Można ją było zachować także po: 23.Ґd2 db6 24.c4 xc4 25. xc4 bxc4 26.c3 ўd7 27.ўc2 ўd6 28. hf1 z dużo lepszą pozycją białych, dajacą nadzieje na wygraną c3+ 24.ўa1 Ґb4 Po xd1 25. xd1 g6 26.cxb5 axb5 27. d3 białe zachowywały dużą przewagę. 25. c6 xd1 26. xd1 Ґc3+ 27.ўb1 bxc4 28. g1 h5 Materialnie pozycja jest równa, ale czarne figury nie mają żadnej koordynacji i ich działania są praktycznie sparaliżowane. Jeśli 28...g6, to 29. g4 gxf5 30. xc4 z wygraną pozycją. 29.a4 e4 Jeśli , to 30.ўa2 e4 31. b1 e5 32. b6±. 30.ўa2 e5 31. b1 ўd7 Jeśli xc6, to 32.dxc6 Ґe5 ( Ґf4 Ґa5 34.c7 e3 35.Ґd6+-) 33.h b4±. 32. b6?! Białe wygrywały znacznie szybciej po nieoczywistym 32.Ґd2! Ґxd2 (32... xc6 33.dxc6+ ўxc6 34.Ґxc3+-) 33. xe5+ ўc7 (33...ўe7 34. b7+ +-; 33...ўc8 34. xf7 f8 35. d6+ ўd7 36. xe4+-) 34.d6+ ўc8 35. b c8 33. b8+ ўe8 Przegrywało też 33...ўc7 34. xa6+ ўd8 35. c5. 34.h3 d7 Nic nie dawało także a5 35. b7 d8 36. a6 Ґb4 37.Ґb6 d6 38. b8+ ўd7 39.c3 Ґxc3 40. c5+ ўe7 41.f6+ gxf6 42.gxf xd7 ўxd7 36. xa6 b8 Przegrywało 36...Ґe5 37.g6 fxg6 38.fxg6 f8 39. e c6 c8 38. xc8 ўxc8 39.ўb1! g6 40.fxg6 fxg6 41.ўc1 ўd7 42.Ґf4 Ґa5 43.ўd1 c3 44. ўe2 Ґb6 45.Ґe5 ўe7 46.Ґxc3 ўd6 47.a5 Ґc5 48.Ґd2 ўxd5 49.Ґe3 Ґe7 50.a6 ўc6 51.a7 ўb7 52.ўd2 1 0 WNIOSKI: Obie strony muszą koniecznie uważać na motywy związane z poświęceniem wieży na c3. Warto jeszcze bliżej przyjrzeć się tym pozycjom, ponieważ dla zawodników grających ten debiut jest to jeden z najważniejszych elementów prowadzenia walki. 19

20 Rozdział 3 Systemy z Ґ na g2 w partiach Aleksandra Wojtkiewicza mm Marek Matlak Aleksander Wojtkiewicz nie był wybitnym specjalistą od debiutów, ale głęboko rozumiał typowe szachowe struktury, a jego ulubioną pionową pozycją było fianchetto gońca na g2. Biografia ALEKSANDER WOJTKIEWICZ ( ) Zanim przeprowadził się do Polski w 1988 r., był jednym z czołowych szachistów Łotwy, uczniem byłego mistrza świata, Michaiła Tala. Po otrzymaniu polskiego obywatelstwa w przekonującym stylu zdobył tytuł mistrza kraju w 1989 r. W finałach mistrzostw Polski startował jeszcze trzykrotnie, raz zajmując pierwsze miejsce (1995) i dwa razy drugie (1992 i 1996). Reprezentował Polskę na dwóch olimpiadach (1990 i 1992), z ogólnym bilansem +7-3 =18 na pierwszej szachownicy (57,1%). Dwukrotnie brał udział w drużynowych mistrzostwach Europy (1989 i 1992), za pierwszym razem zdobywając srebrny medal na II szachownicy (+5-1 =11). W 1990 r. uzyskał tytuł arcymistrza. Do najbardziej spektakularnych jego sukcesów należy zwycięstwo w turnieju internetowym, którego stawką było zaproszenie na turniej z udziałem dwóch najsilniejszych szachistów świata. W rozegranym w kwietniu 2000 r. w Islandii turnieju zajął III miejsce za Kasparowem i Anandem (w półfinale przegrał z Kasparowem ½-1½). Pod koniec lat 90. zamieszkał w Baltimore (USA) i podjął studia na Uniwersytecie Marylandu. Po uzyskaniu obywatelstwa USA w 2002 r., wziął udział w mistrzostwach świata FIDE, rozgrywanych systemem pucharowym (2004), gdzie awansował do drugiej rundy. Najwyższy ranking w karierze (2595) osiągnął 1 lipca 1998 r., kiedy to dzielił m. na światowej liście FIDE, jednocześnie okupując pierwsze miejsce wśród polskich szachistów. Z powodu niezbyt higienicznego trybu życia dosyć szybko osiwiał, miewał też spore problemy z żołądkiem. Nabawił się choroby wrzodowej, która była bezpośrednią przyczyną śmierci. Źródło: Wikipedia 20

Grupa nowicjuszy (A) - 1 godz. w tygodniu (zajęcia pozalekcyjne)

Grupa nowicjuszy (A) - 1 godz. w tygodniu (zajęcia pozalekcyjne) Gra w szachy droga do sukcesu. Zajęcia pozalekcyjne dla nowicjuszy i wprawnych graczy. Cel główny: Stymulowanie wszechstronnego rozwoju uczniów, a w szczególności ich funkcji poznawczych, poprzez naukę

Bardziej szczegółowo

I. WPROWADZENIE I PODSTAWOWE ZASADY GRY W SZACHY

I. WPROWADZENIE I PODSTAWOWE ZASADY GRY W SZACHY I. WPROWADZENIE I PODSTAWOWE ZASADY GRY W SZACHY 1. Wprowadzenie do gry w szachy, uczeń: 1.1 Potrafi poprawnie przygotować szachownicę do gry, 1.2 Zna cel rozgrywania partii szachowej, 1.3 Wymienia wartość

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1: Zasady samodzielnej pracy nad debiutami (mm Jacek Bielczyk)

Rozdział 1: Zasady samodzielnej pracy nad debiutami (mm Jacek Bielczyk) Rozdział 1: Zasady samodzielnej pracy nad debiutami (mm Jacek Bielczyk) Motto: Od samego początku nauki debiutów warto szukać własnych dróg w głównych wariantach, nawet tych grywanych przez czołowych arcymistrzów

Bardziej szczegółowo

LEKCJA 1. Diagram 1. Diagram 3

LEKCJA 1. Diagram 1. Diagram 3 Diagram 1 LEKCJA 1 - zaawansowanie czarnych zdecydowanie lepsze, - szansa dojścia czarnych do damki, - przynajmniej jeden kamień białych ginie, ale od czego jest ostatnia deska ratunku - KOMBINACJA! Ale

Bardziej szczegółowo

Podstawowe zasady gry w szachy. Ustawienie bierek na szachownicy w pozycji wyjściowej.

Podstawowe zasady gry w szachy. Ustawienie bierek na szachownicy w pozycji wyjściowej. Podstawowe zasady gry w szachy Ustawienie bierek na szachownicy w pozycji wyjściowej. Bierki o d lewej: Wieża, Skoczek, Goniec, Hetman, Król, Goniec, Skoczek, Wieża oraz 8 pionków w na drugiej linii. Cel

Bardziej szczegółowo

POSTĘP SZACHOWY. Granie blitzów i bardzo krótkich partii

POSTĘP SZACHOWY. Granie blitzów i bardzo krótkich partii POSTĘP SZACHOWY Granie blitzów i bardzo krótkich partii Tym razem pokrótce chciałbym przedstawić mój pogląd na temat grania blitzów i bardzo krótkich partii. Mam na myśli partie bez dodawanego czasu, głównie

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN ZAJĘĆ LETNIEJ

REGULAMIN ZAJĘĆ LETNIEJ REGULAMIN ZAJĘĆ LETNIEJ AKADEMII SZACHOWEJ SKOCZKA 1. Cel zajęć Popularyzacja gry w szachy wśród dzieci i młodzieży na terenie gminy Choszczno. Podniesienie poziomu gry zawodników klubu UKSz SKOCZEK. Zdobycie

Bardziej szczegółowo

Szachowisko Żywe Szachy (zapraszamy do znajomych) www.szachowisko.wordpress.com Szachowisko co to takiego? Szachowisko żywe szachy w Lublinie to projekt realizowany przez młodzież przy wsparciu Fundacji

Bardziej szczegółowo

Przykłady szacha-mata

Przykłady szacha-mata Cel gry w szachy jest nim wygranie z przeciwnikiem. Można wyróżnić trzy sposoby na wygranie partii w szachach: Pierwszy szach-mat lub poddanie partii przez przeciwnika, Drugi wygrana poprzez trzy nieprawidłowe

Bardziej szczegółowo

Pozycja wygrana czy remisowa? Co decyduje o tym czy mamy wygraną pozycję czy tylko tak nam się wydaje?

Pozycja wygrana czy remisowa? Co decyduje o tym czy mamy wygraną pozycję czy tylko tak nam się wydaje? Pozycja wygrana czy remisowa? Co decyduje o tym czy mamy wygraną pozycję czy tylko tak nam się wydaje? Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie co decyduje o tym czy pozycja jest wygrana czy jedynie remisowa.

Bardziej szczegółowo

Organizacja informacji

Organizacja informacji Organizacja informacji 64 CZYTANIE ARTYKUŁU Z GAZETY To zadanie ma nauczyć jak: wybierać tematy i rozpoznawać słowa kluczowe; analizować tekst, aby go zrozumieć i pamiętać; przygotowywać sprawozdanie;

Bardziej szczegółowo

Wyciąg z przepisów obowiązujących na XII Ogólnopolski Turniej Szachowy o Puchar Związku Banków Polskich Warszawa, 20 listopada 2016r.

Wyciąg z przepisów obowiązujących na XII Ogólnopolski Turniej Szachowy o Puchar Związku Banków Polskich Warszawa, 20 listopada 2016r. Wyciąg z przepisów obowiązujących na XII Ogólnopolski Turniej Szachowy o Puchar Związku Banków Polskich Warszawa, 20 listopada 2016r. Szachy szybkie A.4. We wszystkich innych sytuacjach, należy stosować

Bardziej szczegółowo

ZAJĘCIA EDUKACYJNE: EDUKACJA PRZEZ SZACHY NAUCZYCIELE PROWADZĄCY: mgr Mariola Szymańska-Kukuczka

ZAJĘCIA EDUKACYJNE: EDUKACJA PRZEZ SZACHY NAUCZYCIELE PROWADZĄCY: mgr Mariola Szymańska-Kukuczka ZAJĘCIA EDUKACYJNE: EDUKACJA PRZEZ SZACHY NAUCZYCIELE PROWADZĄCY: mgr Mariola Szymańska-Kukuczka I. Informacje ogólne 1. Ocenianiu podlegają osiągnięcia edukacyjne ucznia, tj. poziom i postępy w opanowaniu

Bardziej szczegółowo

Karty pracy Matematyka

Karty pracy Matematyka Karty pracy Matematyka Imię i nazwisko ucznia... Klasa... Numer w dzienniku... GSP015 Instrukcja Uważnie czytaj teksty zadań i polecenia. rozwiązania wpisuj długopisem lub piórem. Nie używaj długopisu

Bardziej szczegółowo

B.VII USTALANIE KOLEJNOŚCI MIEJSC W TURNIEJACH PZSZACH. q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) Część B.VII str. 1

B.VII USTALANIE KOLEJNOŚCI MIEJSC W TURNIEJACH PZSZACH. q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) Część B.VII str. 1 q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) Część B.VII str. 1 q B.VII USTALANIE KOLEJNOŚCI MIEJSC W TURNIEJACH PZSZACH 1. WSTĘP 1.1. O kolejności zajętych miejsc rozstrzyga zawsze liczba punktów zdobytych

Bardziej szczegółowo

N W E S A K D A W 4 W 10 5 W N E S

N W E S A K D A W 4 W 10 5 W N E S CZĘŚĆ 1 7 PROBLEM 1 Obie przed partią, rozd. W. : Po trzech ach otwieram 1BA. Alex podnosi do 3BA, po czym licytacja wygasa. W wistuje w K. Ilekroć obrońcy atakują nasz słaby kolor, w dodatku figurą, z

Bardziej szczegółowo

Seria dobrych zbiorów zadań dla ambitnych amatorów czyli jak z taktycznego poziomu 1700 można zrobić 2000

Seria dobrych zbiorów zadań dla ambitnych amatorów czyli jak z taktycznego poziomu 1700 można zrobić 2000 Seria dobrych zbiorów zadań dla ambitnych amatorów czyli jak z taktycznego poziomu 1700 można zrobić 2000 Czasami spotykamy ambitnych amatorów, którzy chcą spróbować poważnie popracować nad szachami. Wiadomo,

Bardziej szczegółowo

Konspekt zajęć Kółka Szachowego dla grupy uczniów Szkoły Podstawowej zaawansowanych z serii analizy szachowe: DIEBIUTY OTWARTE

Konspekt zajęć Kółka Szachowego dla grupy uczniów Szkoły Podstawowej zaawansowanych z serii analizy szachowe: DIEBIUTY OTWARTE Konspekt zajęć Kółka Szachowego dla grupy uczniów Szkoły Podstawowej zaawansowanych z serii analizy szachowe: DIEBIUTY OTWARTE Debiuty te, zwłaszcza grupa gambitów charakteryzujących się ofiarowaniem we

Bardziej szczegółowo

Po podstawach teoretycznych czas na praktykę. Decydującym o wprowadzeniu szachów do rewalidacji SP 11 był przykład Natalki.

Po podstawach teoretycznych czas na praktykę. Decydującym o wprowadzeniu szachów do rewalidacji SP 11 był przykład Natalki. Po podstawach teoretycznych czas na praktykę. Decydującym o wprowadzeniu szachów do rewalidacji SP 11 był przykład Natalki. Natalka dziewczynka przyszła do pierwszej klasy integracyjnej z rocznym opóźnieniem

Bardziej szczegółowo

C.V REGULAMIN KLASYFIKACJI SPORTOWEJ Gra bezpośrednia

C.V REGULAMIN KLASYFIKACJI SPORTOWEJ Gra bezpośrednia Regulamin klasyfikacji sportowej Część C.V str. C.V REGULAMIN KLASYFIKACJI SPORTOWEJ Gra bezpośrednia Regulamin Klasyfikacji Sportowej w szachach dla gry bezpośredniej (zwany dalej Regulaminem") jest dokumentem

Bardziej szczegółowo

Systemy rozgrywek sportowych OGÓLNE ZASADY ORGANIZOWANIA ROZGRYWEK SPORTOWYCH

Systemy rozgrywek sportowych OGÓLNE ZASADY ORGANIZOWANIA ROZGRYWEK SPORTOWYCH Systemy rozgrywek sportowych OGÓLNE ZASADY ORGANIZOWANIA ROZGRYWEK SPORTOWYCH Rozgrywki sportowe moŝna organizować na kilka róŝnych sposobów, w zaleŝności od liczby zgłoszonych druŝyn, czasu, liczby boisk

Bardziej szczegółowo

PUBLIKACJA PODSUMOWUJACA ZAJĘCIA DODATKOWE Z MATEMATYKI. realizowane w ramach projektu Stąd do przyszłości. nr. POKL.09.01.

PUBLIKACJA PODSUMOWUJACA ZAJĘCIA DODATKOWE Z MATEMATYKI. realizowane w ramach projektu Stąd do przyszłości. nr. POKL.09.01. Mołodiatycze, 22.06.2012 PUBLIKACJA PODSUMOWUJACA ZAJĘCIA DODATKOWE Z MATEMATYKI realizowane w ramach projektu Stąd do przyszłości nr. POKL.09.01.02-06-090/11 Opracował: Zygmunt Krawiec 1 W ramach projektu

Bardziej szczegółowo

Krzysztof Wójcik: Nasz cel? Rozwój młodych talentów

Krzysztof Wójcik: Nasz cel? Rozwój młodych talentów Data publikacji 03.06.2014 Wywiad z trenerem Krzysztofem Wójcikem na portalu STREFA SIATKÓWKI Na portalu Strefa Siatkówki redaktor Tomasz Tadrała rozmawia z naszym trenerem Krzysztofem Wójcikem o drugoligowym

Bardziej szczegółowo

Turniej pretendentów Londyn 2013 szczęśliwy dla Carlsena!

Turniej pretendentów Londyn 2013 szczęśliwy dla Carlsena! Turniej pretendentów Londyn 2013 szczęśliwy dla Carlsena! Marcin Maciąga Norweg Magnus Carlsen wygrał w Londynie turniej pretendentów i na jesieni zmierzy się z broniącym tytułu i niepokonanym od 2007

Bardziej szczegółowo

Szachy - Samouczek. Maciek Nowak

Szachy - Samouczek. Maciek Nowak Szachy - Samouczek Maciek Nowak Co to w ogóle są szachy? Szachy strategi czna gra pl anszowych rozgrywana przez dwóch graczy na 64- pol owej szachowni cy, za pomocą zestawu pi onów i f i gur. Mi ędzynarodowy

Bardziej szczegółowo

Eugeniusz Watutin WPROWADZENIE DO WARCABÓW KLASYCZNYCH

Eugeniusz Watutin WPROWADZENIE DO WARCABÓW KLASYCZNYCH Eugeniusz Watutin WPROWADZENIE DO WARCABÓW KLASYCZNYCH Polski Związek Warcabowy 2017 Wprowadzenie do warcabów klasycznych Eugeniusz Watutin. Arcymistrz międzynarodowy. Trener naszej Kadry Narodowej. Trener

Bardziej szczegółowo

BISKUP PIERWSZA REGUŁA BISKUPA. Techniki myślenia wg Silmana Goniec SZKOŁA PRZYSZŁYCH MISTRZÓW

BISKUP PIERWSZA REGUŁA BISKUPA. Techniki myślenia wg Silmana Goniec SZKOŁA PRZYSZŁYCH MISTRZÓW SZKOŁA PRZYSZŁYCH MISTRZÓW Techniki myślenia wg Silmana Goniec BISKUP Wielu graczy zostało nauczonych, że Gońce zdają się być lepsze od Skoczków. To tworzy fanatyzm w umyśle młodego gracza, a podążanie

Bardziej szczegółowo

Mecz towarzyski Włochy Polska w warcabach stupolowych

Mecz towarzyski Włochy Polska w warcabach stupolowych Mecz towarzyski Włochy Polska w warcabach stupolowych W ostatnich latach tradycją stało się rozgrywanie meczów międzypaństwowych w warcabach stupolowych. Nie inaczej było w tym roku. Na zaproszenie naszych

Bardziej szczegółowo

Ile "zarobiłem" przez 3 miesiące prowadzenia bloga? (case study + 4 porady)

Ile zarobiłem przez 3 miesiące prowadzenia bloga? (case study + 4 porady) Maciej Wojtas Ile "zarobiłem" przez 3 miesiące prowadzenia bloga? (case study + 4 porady) made with Ile "zarobiłem" przez 3 miesiące prowadzenia bloga? (case study + 4 porady) 3 miesiące to data graniczna.

Bardziej szczegółowo

Co oznaczają te poszczególne elementy świecy?

Co oznaczają te poszczególne elementy świecy? Budowa świec Wielu inwestorów od razu porzuca analizę wykresów świecowych, ponieważ na pierwszy rzut oka są one zbyt skomplikowane. Na szczęście tylko na pierwszy rzut oka. Jeśli lepiej im się przyjrzeć

Bardziej szczegółowo

KLUB AKS MIKOŁÓW SZKOLENIE DZIECI I MŁODZIEŻY AJAXOWE PORADY...

KLUB AKS MIKOŁÓW SZKOLENIE DZIECI I MŁODZIEŻY AJAXOWE PORADY... KLUB AKS MIKOŁÓW SZKOLENIE DZIECI I MŁODZIEŻY AJAXOWE PORADY... NA PODSTAWIE: AFC AJAX AMSTERDAM Przewodnik Trenera oraz materiały w ramach Szkółki Piłkarskiej NIVEA Ajaxowe porady strona 1 Gra 4 v 4 Ustawienie

Bardziej szczegółowo

Wyszukiwanie binarne

Wyszukiwanie binarne Wyszukiwanie binarne Wyszukiwanie binarne to technika pozwalająca na przeszukanie jakiegoś posortowanego zbioru danych w czasie logarytmicznie zależnym od jego wielkości (co to dokładnie znaczy dowiecie

Bardziej szczegółowo

2.3. Klasy sportowe okręgowe: drugą, trzecią i młodzieŝową nadają Komisje Klasyfikacji i Rankingu WZSzach i ogłaszają je w komunikatach.

2.3. Klasy sportowe okręgowe: drugą, trzecią i młodzieŝową nadają Komisje Klasyfikacji i Rankingu WZSzach i ogłaszają je w komunikatach. C.V REGULAMIN KLASYFIKACJI SPORTOWEJ Gra bezpośrednia Regulamin Klasyfikacji Sportowej w szachach dla gry bezpośredniej (zwany dalej Regulaminem") jest dokumentem ustalającym warunki i sposób postępowania

Bardziej szczegółowo

CZĘŚĆ D PRZEPISY PRAWNE D.VII REGULAMIN POWOŁYWANIA KADRY NARODOWEJ

CZĘŚĆ D PRZEPISY PRAWNE D.VII REGULAMIN POWOŁYWANIA KADRY NARODOWEJ l Powoływanie kadry i reprezentacji Część D.VII str. 1 l CZĘŚĆ D PRZEPISY PRAWNE D.VII REGULAMIN POWOŁYWANIA KADRY NARODOWEJ ZASADY I WARUNKI REPREZENTOWANIA BARW NARODOWYCH W POLSKIM ZWIĄZKU SZACHOWYM

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA JĘZYK ANGIELSKI Klasy 4-6 1. Na lekcję uczeń zawsze powinien przynieść podręcznik, zeszyt ćwiczeń i zeszyt do języka angielskiego oraz pomoce wskazane przez nauczyciela. 2.

Bardziej szczegółowo

Szachy INSTRUKCJA. rekwizyty: 1) Bierki - 32 szt. 2) plansza - 1 szt.

Szachy INSTRUKCJA. rekwizyty: 1) Bierki - 32 szt. 2) plansza - 1 szt. INSTRUKCJA Szachy rekwizyty: 1) Bierki - 32 szt. 2) plansza - 1 szt. Partia szachowa jest rozgrywana między dwoma przeciwnikami, którzy wykonują posunięcia bierkami na kwadratowej tablicy, zwanej szachownicą.

Bardziej szczegółowo

NAUCZANIE GRY W PIŁKĘ NOŻNĄ W FORMIE ZABAW I GIER

NAUCZANIE GRY W PIŁKĘ NOŻNĄ W FORMIE ZABAW I GIER WŁADYSŁAW SZYNGIERA NAUCZANIE GRY W PIŁKĘ NOŻNĄ W FORMIE ZABAW I GIER KONFERENCJA SZKOLENIOWA AKADEMII PIŁKARSKIEJ GRASSROOTS KATOWICE, 23.11.2013 KATOWICE, 23.11.2013 Na samym początku trzeba sobie zadać

Bardziej szczegółowo

35 żetonów Leukocyt, 35 żetonów Lekarstwa, 84 żetony Globinka, 30 żetonów Hemo, 4 detektory odpowiedzi, 4 karty przelicznik, instrukcja gry.

35 żetonów Leukocyt, 35 żetonów Lekarstwa, 84 żetony Globinka, 30 żetonów Hemo, 4 detektory odpowiedzi, 4 karty przelicznik, instrukcja gry. Gra dla 2-4 graczy w wieku 7-107 lat. Zawartość pudełka plansza, 8 pionków do wyboru, kostka do gry, 53 karty Pytania łatwe, 53 karty Pytania trudne, 45 kart Szansa, 45 kart Pech, 35 żetonów Leukocyt,

Bardziej szczegółowo

SZACHY mini INSTRUKCJA. rekwizyty: 1) Bierki - 32 szt. 2) plansza - 1 szt.

SZACHY mini INSTRUKCJA. rekwizyty: 1) Bierki - 32 szt. 2) plansza - 1 szt. INSTRUKCJA SZACHY mini rekwizyty: 1) Bierki - 32 szt. 2) plansza - 1 szt. Partia szachowa jest rozgrywana między dwoma przeciwnikami, którzy wykonują posunięcia bierkami na kwadratowej tablicy, zwanej

Bardziej szczegółowo

JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI

JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI ŻEBY WYNIOSŁO Z NIEJ JAK NAJWIĘCEJ KORZYŚCI www.sportowywojownik.pl KORZYŚCI - DLA DZIECI: Korzyści, jakie książka Sportowy Wojownik zapewnia dzieciom, można zawrzeć

Bardziej szczegółowo

Irena Sidor-Rangełow. Mnożenie i dzielenie do 100: Tabliczka mnożenia w jednym palcu

Irena Sidor-Rangełow. Mnożenie i dzielenie do 100: Tabliczka mnożenia w jednym palcu Irena Sidor-Rangełow Mnożenie i dzielenie do 100: Tabliczka mnożenia w jednym palcu Copyright by Irena Sidor-Rangełowa Projekt okładki Slavcho Rangelov ISBN 978-83-935157-1-4 Wszelkie prawa zastrzeżone.

Bardziej szczegółowo

TAKTYKA NA ETAPIE NAUCZANIA PODSTAWOWEGO (10-12 lat) KURS TRENERA I KLASY/UEFA A WYRÓWNAWCZY OPRACOWAŁ - PIOTR SOWISZ (19-22.04.

TAKTYKA NA ETAPIE NAUCZANIA PODSTAWOWEGO (10-12 lat) KURS TRENERA I KLASY/UEFA A WYRÓWNAWCZY OPRACOWAŁ - PIOTR SOWISZ (19-22.04. TAKTYKA NA ETAPIE NAUCZANIA PODSTAWOWEGO (10-12 lat) KURS TRENERA I KLASY/UEFA A WYRÓWNAWCZY OPRACOWAŁ - PIOTR SOWISZ (19-22.04.2010) CELEM PODSTAWOWYM ETAPU NAUCZANIA TAKTYKI POWINNO BYĆ OPANOWANIE PODSTAWOWYCH

Bardziej szczegółowo

Skala Postaw Twórczych i Odtwórczych dla gimnazjum

Skala Postaw Twórczych i Odtwórczych dla gimnazjum Krakowska kademia im. ndrzeja Frycza Modrzewskiego Skala Postaw Twórczych i Odtwórczych dla gimnazjum utor: gnieszka Guzik, Patrycja Huget Instrukcja: Poniżej przedstawione zostały do wyboru po dwa stwierdzenia

Bardziej szczegółowo

Program Coachingu dla młodych osób

Program Coachingu dla młodych osób Program Coachingu dla młodych osób "Dziecku nie wlewaj wiedzy, ale zainspiruj je do działania " Przed rozpoczęciem modułu I wysyłamy do uczestników zajęć kwestionariusz 360 Moduł 1: Samoznanie jako część

Bardziej szczegółowo

Dzięki ćwiczeniom z panią Suzuki w szkole Hagukumi oraz z moją mamą nauczyłem się komunikować za pomocą pisma. Teraz umiem nawet pisać na komputerze.

Dzięki ćwiczeniom z panią Suzuki w szkole Hagukumi oraz z moją mamą nauczyłem się komunikować za pomocą pisma. Teraz umiem nawet pisać na komputerze. Przedmowa Kiedy byłem mały, nawet nie wiedziałem, że jestem dzieckiem specjalnej troski. Jak się o tym dowiedziałem? Ludzie powiedzieli mi, że jestem inny niż wszyscy i że to jest problem. To była prawda.

Bardziej szczegółowo

SYSTEM KRAJOWEGO WSPÓŁZAWODNICTWA SPORTOWEGO W SZACHACH

SYSTEM KRAJOWEGO WSPÓŁZAWODNICTWA SPORTOWEGO W SZACHACH SYSTEM KRAJOWEGO WSPÓŁZAWODNICTWA SPORTOWEGO W SZACHACH przyjęty w dn. 03 marca 2018 uchwałą Nr 20/03/2018 Organizowanie współzawodnictwa sportowego w szachach jest podstawowym zadaniem statutowym Polskiego

Bardziej szczegółowo

Prowadzenie zajęć szachowych w pełnym oddziale klasowym. Magdalena Zielińska Stowarzyszenie HANZA UMKS Jaćwież Polski Związek Szachowy

Prowadzenie zajęć szachowych w pełnym oddziale klasowym. Magdalena Zielińska Stowarzyszenie HANZA UMKS Jaćwież Polski Związek Szachowy Prowadzenie zajęć szachowych w pełnym oddziale klasowym Magdalena Zielińska Stowarzyszenie HANZA UMKS Jaćwież Polski Związek Szachowy W takiej sytuacji nauczyciel ma przewagę nad instruktorem/trenerem

Bardziej szczegółowo

Igor Siódmiak. Moim wychowawcą był Pan Łukasz Kwiatkowski. Lekcji w-f uczył mnie Pan Jacek Lesiuk, więc chętnie uczęszczałem na te lekcje.

Igor Siódmiak. Moim wychowawcą był Pan Łukasz Kwiatkowski. Lekcji w-f uczył mnie Pan Jacek Lesiuk, więc chętnie uczęszczałem na te lekcje. Igor Siódmiak Jak wspominasz szkołę? Szkołę wspominam bardzo dobrze, miałem bardzo zgraną klasę. Panowała w niej bardzo miłą atmosfera. Z nauczycielami zawsze można było porozmawiać. Kto był Twoim wychowawcą?

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ZAJĘĆ KOŁA SZACHOWEGO. W ZESPOLE SZKOLNO PRZEDSZKOLNYM w MESZNEJ rok szkolny 2018/2019

PROGRAM ZAJĘĆ KOŁA SZACHOWEGO. W ZESPOLE SZKOLNO PRZEDSZKOLNYM w MESZNEJ rok szkolny 2018/2019 PROGRAM ZAJĘĆ KOŁA SZACHOWEGO W ZESPOLE SZKOLNO PRZEDSZKOLNYM w MESZNEJ rok szkolny 2018/2019 klasa 1b Opracowała Beata Jakubiec WSTĘP Program jest skierowany do uczniów klasy 1b Zespołu Szkolno Przedszkolnego

Bardziej szczegółowo

Co to jest niewiadoma? Co to są liczby ujemne?

Co to jest niewiadoma? Co to są liczby ujemne? Co to jest niewiadoma? Co to są liczby ujemne? Można to łatwo wyjaśnić przy pomocy Edukrążków! Witold Szwajkowski Copyright: Edutronika Sp. z o.o. www.edutronika.pl 1 Jak wyjaśnić, co to jest niewiadoma?

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO W KLASACH IV - VI

KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO W KLASACH IV - VI KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO W KLASACH IV - VI Ocena celująca: uczeń swobodnie operuje strukturami gramatycznymi określonymi w rozkładzie materiału z łatwością buduje spójne zdania proste i

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA DRUGI JĘZYK OBCY: Szkoła Podstawowa klasy VII

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA DRUGI JĘZYK OBCY: Szkoła Podstawowa klasy VII PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA DRUGI JĘZYK OBCY: Szkoła Podstawowa klasy VII 1. OBSZARY AKTYWNOŚCI PODLEGAJĄCE OCENIANIU Wypowiedzi ustne - wypowiedź na dany temat, przygotowane w domu lub na lekcji. Praca

Bardziej szczegółowo

3 największe błędy inwestorów, które uniemożliwiają osiągnięcie sukcesu na giełdzie

3 największe błędy inwestorów, które uniemożliwiają osiągnięcie sukcesu na giełdzie 3 największe błędy inwestorów, które uniemożliwiają osiągnięcie sukcesu na giełdzie Autor: Robert Kajzer Spis treści Wstęp... 3 Panuj nad własnymi emocjami... 4 Jak jednak nauczyć się panowania nad emocjami?...

Bardziej szczegółowo

Akademia Szachowa SKOCZKA - Turniej nr 9 - Obrona Tarrascha. Eugeniusz Potęga zwycięzcą turnieju.

Akademia Szachowa SKOCZKA - Turniej nr 9 - Obrona Tarrascha. Eugeniusz Potęga zwycięzcą turnieju. Pierwszy start w naszych turniejach tematycznych Eugeniusza Potęgi i pierwsze zwycięstwo w turnieju. Tym samym Gienek pogodził dwóch aspirujących do zwyciestwa w klasyfikacji generalnej - Krzysztofa Sielickiego

Bardziej szczegółowo

Gra: Partnerstwo biznesowe

Gra: Partnerstwo biznesowe Gra: Partnerstwo biznesowe Opis: Gra uczy partnerstwa biznesowego. Pokazuje jakie są jego zalety i wady. Pozwala uczestnikom szkolenia odkryć główny powód, dla którego firmy tworzą partnerstwa biznesowe.

Bardziej szczegółowo

GRA EDUKACYJNA INNA NIŻ WSZYSTKIE

GRA EDUKACYJNA INNA NIŻ WSZYSTKIE GRA EDUKACYJNA INNA NIŻ WSZYSTKIE Przewodnik 5 9 Daje LAT dorosłym możliwość wspólnej zabawy z dziećmi Mnóstwo zabawy, mnóstwo nauki! Od 1967 Zawartość 4 5... Wstęp 6 7... Zasady gry 8... Grając w iknow

Bardziej szczegółowo

Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską.

Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską. Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską. Pobrany ze strony www.kalitero.pl. Masz pytania skontaktuj się ze mną. Dokument stanowi dzieło w rozumieniu polskich i przepisów prawa. u Zastanawiasz się JAK

Bardziej szczegółowo

Temat 1: Pojęcie gry, gry macierzowe: dominacje i punkty siodłowe

Temat 1: Pojęcie gry, gry macierzowe: dominacje i punkty siodłowe Temat 1: Pojęcie gry, gry macierzowe: dominacje i punkty siodłowe Teorię gier można określić jako teorię podejmowania decyzji w szczególnych warunkach. Zajmuje się ona logiczną analizą sytuacji konfliktu

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS 4-6 SZKOŁY PODSTAWOWEJ

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS 4-6 SZKOŁY PODSTAWOWEJ WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS - SZKOŁY PODSTAWOWEJ W klasach - ie będą podlegać następujące formy wypowiedzi: a) odpowiedzi ustne (z zakresu trzech ostatnich lekcji) b) odpowiedzi

Bardziej szczegółowo

Szukając nazwy pola zaczynamy od litery strzałki pionowe potem dopisujemy cyfry strzałki poziome

Szukając nazwy pola zaczynamy od litery strzałki pionowe potem dopisujemy cyfry strzałki poziome Figura stojąca na szachownicy zajmuje pole a1 Każde pole na szachownicy posiada własną NAZWĘ pochodzącą od litery i cyfry Szukając nazwy pola zaczynamy od litery strzałki pionowe potem dopisujemy cyfry

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z języka angielskiego dla klas VI szkoły podstawowej.

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z języka angielskiego dla klas VI szkoły podstawowej. Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z języka angielskiego dla klas VI szkoły podstawowej. 1. Skala ocen : GRAMATYKA I SŁOWNICTWO 6 Uczeń bardzo swobodnie operuje strukturami gramatycznymi określonymi

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA KLASA I KLASA II KLASA III

KRYTERIA OCENIANIA KLASA I KLASA II KLASA III KRYTERIA OCENIANIA II ETAP EDUKACYJNY - JĘZYK ANGIELSKI KLASA I KLASA II KLASA III DOPUSZCZAJĄCY: rozumie proste polecenia nauczyciela, poparte gestem; rozumie proste zwroty grzecznościowe i proste pytania;

Bardziej szczegółowo

Atak królewsko-indyjski

Atak królewsko-indyjski Atak królewsko-indyjski Jerzy Konikowski Copyright 2017 by Wydawnictwo RM All rights reserved Wydawnictwo RM, 03-808 Warszawa, ul. Mińska 25 rm@rm.com.pl www.rm.com.pl Żadna część tej pracy nie może być

Bardziej szczegółowo

Pro Evolution Soccer 2008

Pro Evolution Soccer 2008 Nieoficjalny polski poradnik GRY-OnLine do gry Pro Evolution Soccer 2008 autor: Maciej maciek_ssi Bajorek (c) 2007 GRY-OnLine sp. z o.o. Producent Konami, Wydawca Konami, Wydawca PL CD Projekt Prawa do

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z występu Sekcji Szachowej UKS Sokół Zbrosławice w Ogólnopolskich Mistrzostwach Szkół Podstawowych i Przedszkoli

Sprawozdanie z występu Sekcji Szachowej UKS Sokół Zbrosławice w Ogólnopolskich Mistrzostwach Szkół Podstawowych i Przedszkoli Sprawozdanie z występu Sekcji Szachowej UKS Sokół Zbrosławice w Ogólnopolskich Mistrzostwach Szkół Podstawowych i Przedszkoli Dnia 19.12.2017 roku w Katowickim Spodku miała miejsce największa szachowa

Bardziej szczegółowo

TRENER MARIUSZ MRÓZ - JEDZ TO, CO LUBISZ I WYGLĄDAJ JAK CHCESZ!

TRENER MARIUSZ MRÓZ - JEDZ TO, CO LUBISZ I WYGLĄDAJ JAK CHCESZ! TRENER MARIUSZ MRÓZ - JEDZ TO, CO LUBISZ I WYGLĄDAJ JAK CHCESZ! Witaj! W tym krótkim PDFie chcę Ci wytłumaczyć dlaczego według mnie jeżeli chcesz wyglądać świetnie i utrzymać świetną sylwetkę powinieneś

Bardziej szczegółowo

Kryteria oceniania z języka angielskiego, obejmujące zakres umiejętności ucznia na poszczególne oceny:

Kryteria oceniania z języka angielskiego, obejmujące zakres umiejętności ucznia na poszczególne oceny: Kryteria oceniania z języka angielskiego, obejmujące zakres umiejętności ucznia na poszczególne oceny: W każdym semestrze uczeń uzyskuje oceny cząstkowe za poszczególne umiejętności. Ocenianie ucznia przyjmuje

Bardziej szczegółowo

ŚWIETNY WYSTĘP REPREZENTACJI KGP W PIŁCE NOŻNEJ W HOLANDII

ŚWIETNY WYSTĘP REPREZENTACJI KGP W PIŁCE NOŻNEJ W HOLANDII POLICJA.PL Źródło: http://www.policja.pl/pol/aktualnosci/118018,swietny-wystep-reprezentacji-kgp-w-pilce-noznej-w-holandii.html Wygenerowano: Piątek, 22 grudnia 2017, 07:44 Strona znajduje się w archiwum.

Bardziej szczegółowo

Nazwa atak pozycyjny określa sposób przeprowadzenia ataku, który charakteryzuje się tym, że przed rozpoczęciem atakowania zawodnicy zajmują określone

Nazwa atak pozycyjny określa sposób przeprowadzenia ataku, który charakteryzuje się tym, że przed rozpoczęciem atakowania zawodnicy zajmują określone Włodzimierz Sikora Nazwa atak pozycyjny określa sposób przeprowadzenia ataku, który charakteryzuje się tym, że przed rozpoczęciem atakowania zawodnicy zajmują określone pozycje na polu gry. Istotą ataku

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA. PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA.  PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI www.akademiadlamlodych.pl PODRĘCZNIK WPROWADZENIE Akademia dla Młodych to nowa inicjatywa mająca na celu wspieranie ludzi młodych w rozwijaniu umiejętności niezbędnych w ich miejscu

Bardziej szczegółowo

DRUŻYNOWYCH MISTRZOSTW POLSKI w SZACHACH

DRUŻYNOWYCH MISTRZOSTW POLSKI w SZACHACH REGULAMIN DRUŻYNOWYCH MISTRZOSTW POLSKI w SZACHACH II LIGA SENIORÓW I. CELE 1.1. Wyłonienie klubów awansujących do I Ligi. 1.2. Wyłonienie klubów spadających do ligi wojewódzkiej. 1.3. Popularyzacja i

Bardziej szczegółowo

Tytuł ebooka Przyjmowanie nowego wpisujesz i zadajesz styl

Tytuł ebooka Przyjmowanie nowego wpisujesz i zadajesz styl Tytuł ebooka Przyjmowanie nowego wpisujesz i zadajesz styl pracownika Tytuł do pracy ebooka Jak prowadzić rozmowę kwalifikacyjną Jak powinny brzmieć pytania rekrutacyjne w razie potrzeby podtytuł Jak zorganizować

Bardziej szczegółowo

Małe gry z akcentem na fazy przejściowe

Małe gry z akcentem na fazy przejściowe Małe gry z akcentem na fazy przejściowe Ćwiczenie nr 1 Gra na utrzymanie piłki 4x4+4 Zawodnicy czerwoni grają na utrzymanie piłki z zewnętrznymi, zdobywają punkt za wymianę określonej przez trenera ilości

Bardziej szczegółowo

NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY w Przepisach gry turniejowej FIDE od 1 lipca 2014

NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY w Przepisach gry turniejowej FIDE od 1 lipca 2014 NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY w Przepisach gry turniejowej FIDE od 1 lipca 2014 Opracował IA Andrzej Filipowicz Szczegóły i pełna wersja nowych Przepisów Gry FIDE witryna PZSzach NOWY KODEKS PZSZACH 2014 Wstęp

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN DRUŻYNOWYCH MISTRZOSTW POLSKI w SZACHACH

REGULAMIN DRUŻYNOWYCH MISTRZOSTW POLSKI w SZACHACH REGULAMIN DRUŻYNOWYCH MISTRZOSTW POLSKI w SZACHACH EKSTRALIGA I. CELE 1.1. Wyłonienie Drużynowego Mistrza Polski. 1.2. Wyłonienie klubów reprezentujących Polskę w Klubowym Pucharze Europy. 1.3. Wyłonienie

Bardziej szczegółowo

Systemy gry obronnej w koszykówce AUTOR: ZBIGNIEW WILMIŃSKI

Systemy gry obronnej w koszykówce AUTOR: ZBIGNIEW WILMIŃSKI Systemy gry obronnej w koszykówce AUTOR: ZBIGNIEW WILMIŃSKI Gra w obronie uważana jest za trudna i niewdzięczną, a przecież jest tak ważną, comożna uzasadnić słowami - koszykówka zaczyna się w obronie.

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowe zasady oceniania z języka angielskiego dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej

Przedmiotowe zasady oceniania z języka angielskiego dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej Zespół Szkół w Szubinie Szkoła Podstawowa nr 2 w Szubinie Ul. Tysiąclecia 1 Przedmiotowe zasady oceniania z języka angielskiego dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej (drugi etap edukacyjny) Ewa Strzyżewska

Bardziej szczegółowo

Drewniane wojsko. - szachy w kształceniu zintegrowanym

Drewniane wojsko. - szachy w kształceniu zintegrowanym Drewniane wojsko - szachy w kształceniu zintegrowanym Program własny Waldemara Gałażewskiego - nauczyciela Zespołu Szkół z Oddziałami Integracyjnymi w Bogatyni Motto Najważniejszy w działaniu jest początek

Bardziej szczegółowo

JAK GRAĆ ONLINE? 0. STWÓRZ SWÓJ EMBLEMAT I BARWY

JAK GRAĆ ONLINE? 0. STWÓRZ SWÓJ EMBLEMAT I BARWY JAK GRAĆ ONLINE? 0. STWÓRZ SWÓJ EMBLEMAT I BARWY Możesz nadać swojemu emblematowi wygląd jaki tylko chcesz, dobierając kształt i wzór. Dobierając odpowiednią konfigurację swojego emblematu, możesz sprawić,

Bardziej szczegółowo

Innowacja Pedagogiczna. Temat: Edukacja przez szachy w szkole. Jolanta Iwańczak Ewa Pelc

Innowacja Pedagogiczna. Temat: Edukacja przez szachy w szkole. Jolanta Iwańczak Ewa Pelc Innowacja Pedagogiczna Temat: Edukacja przez szachy w szkole. Jolanta Iwańczak Ewa Pelc Data wprowadzenia.09.08 r. Data zakończenia.06.09 r. . Motywacja i zakres innowacji. Innowacja Edukacja przez szachy

Bardziej szczegółowo

Organizacja czasu 1

Organizacja czasu 1 Organizacja czasu 1 Organizacja czasu Czyli jak optymalnie wykorzystać czas. Michał Mielniczuk 2 Do dzieła!!! W tym poradniku, podam Ci kilka sposobów na to jak optymalnie organizować zadania, by zyskać

Bardziej szczegółowo

OSOBISTY PLANER KARIERY

OSOBISTY PLANER KARIERY OSOBISTY PLANER KARIERY Załącznik nr 16 Ćwiczenia Ćwiczenie 8 Schemat indywidualnego Planu Działania Kim jestem? Moje zainteresowania i zdolności: Zainteresowania (krótki opis): Zdolności, preferencje

Bardziej szczegółowo

O finał zagrają w Warszawie

O finał zagrają w Warszawie O finał zagrają w Warszawie Juniorki Jutrzenki zajęły drugie miejsce w ćwierćfinale Mistrzostw Polski Juniorek, rozgrywanym w Kwidzynie, i awansowały do turnieju półfinałowego, który odbędzie się w Warszawie

Bardziej szczegółowo

WYBUCHAJĄCE KROPKI ROZDZIAŁ 1 MASZYNY

WYBUCHAJĄCE KROPKI ROZDZIAŁ 1 MASZYNY WYBUCHAJĄCE KROPKI ROZDZIAŁ 1 MASZYNY Witaj w podróży. Jest to podróż matematyczna oparta na historii mojej, Jamesa, która jednak nie wydarzyła się naprawdę. Kiedy byłem dzieckiem, wynalazłem maszynę -

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA NA OCENY. DRACO Explora. Podane niżej kryteria obowiązują na poziomie A1.1 i A1.2 podręcznika. Stopień w skali 1-6

WYMAGANIA NA OCENY. DRACO Explora. Podane niżej kryteria obowiązują na poziomie A1.1 i A1.2 podręcznika. Stopień w skali 1-6 Podane niżej kryteria obowiązują na A1.1 i A1.2 podręcznika. Stopień w skali 1-6 Opis słowny 6 celujący Wyrażenia opisujące charakteryzuje się wysoką autonomią w uczeniu się, ma szczególne zdolności językowe,

Bardziej szczegółowo

Hektor i tajemnice zycia

Hektor i tajemnice zycia François Lelord Hektor i tajemnice zycia Przelozyla Agnieszka Trabka WYDAWNICTWO WAM Był sobie kiedyś chłopiec o imieniu Hektor. Hektor miał tatę, także Hektora, więc dla odróżnienia rodzina często nazywała

Bardziej szczegółowo

Kryteria oceniania wiadomości i umiejętności z języka angielskiego klasy IV-VI

Kryteria oceniania wiadomości i umiejętności z języka angielskiego klasy IV-VI Kryteria oceniania wiadomości i umiejętności z języka angielskiego klasy IV-VI Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wszystkie wymagania na ocenę bardzo dobrą a ponadto: - posiada wiedzę i umiejętności

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN DRUŻYNOWYCH MISTRZOSTW MAZOWSZA JUNIORÓW W SZACHACH 2015

REGULAMIN DRUŻYNOWYCH MISTRZOSTW MAZOWSZA JUNIORÓW W SZACHACH 2015 REGULAMIN DRUŻYNOWYCH MISTRZOSTW MAZOWSZA JUNIORÓW W SZACHACH 2015 Cele wyłonienie Mistrza Województwa Mazowieckiego Juniorów w Szachach oraz drużyn awansujących do II Ligi Juniorów 2015; popularyzacja

Bardziej szczegółowo

Punkt 2: Stwórz listę Twoich celów finansowych na kolejne 12 miesięcy

Punkt 2: Stwórz listę Twoich celów finansowych na kolejne 12 miesięcy Miesiąc:. Punkt 1: Wyznacz Twoje 20 minut z finansami Moje 20 minut na finanse to: (np. Pn-Pt od 7:00 do 7:20, So-Ni od 8:00 do 8:20) Poniedziałki:.. Wtorki:... Środy:. Czwartki: Piątki:. Soboty:.. Niedziele:...

Bardziej szczegółowo

WERSJA: C NKIETER: JEŚLI RESPONDENT JEST MĘŻCZYZNĄ, ZADAĆ GF1. JEŚLI RESPONDENT JEST KOBIETĄ, ZADAĆ GF2.

WERSJA: C NKIETER: JEŚLI RESPONDENT JEST MĘŻCZYZNĄ, ZADAĆ GF1. JEŚLI RESPONDENT JEST KOBIETĄ, ZADAĆ GF2. WERSJA: C NKIETER: JEŚLI RESPONDENT JEST MĘŻCZYZNĄ, ZADAĆ GF1. JEŚLI RESPONDENT JEST KOBIETĄ, ZADAĆ GF2. MĘŻCZYŹNI GF1 Przeczytam teraz Panu krótkie opisy różnych ludzi. Proszę wysłuchać każdego opisu

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS IV-VIII

KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS IV-VIII KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA KLAS IV-VIII OCENA CELUJĄCA Uczeń: opanował wymagania na ocenę bardzo dobrą; a ponadto: swobodnie operuje strukturami gramatycznymi określonymi w programie

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN SZACHOWEJ LIGI SZKOLNEJ PODBESKIDZIA na rok szkolny 2012/2013

REGULAMIN SZACHOWEJ LIGI SZKOLNEJ PODBESKIDZIA na rok szkolny 2012/2013 REGULAMIN SZACHOWEJ LIGI SZKOLNEJ PODBESKIDZIA na rok szkolny 2012/2013 1. Cel rozgrywek Popularyzacja szachów wśród dzieci i młodzieŝy szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych na terenie

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z języka angielskiego dla uczniów gimnazjum klasy I - III

Wymagania edukacyjne z języka angielskiego dla uczniów gimnazjum klasy I - III Wymagania edukacyjne z języka angielskiego dla uczniów gimnazjum klasy I - III Odpowiedzi ustne, prace klasowe i sprawdziany są oceniane punktowo, a punkty są przeliczane następująco zgodnie z Szkolnym

Bardziej szczegółowo

Oceniane formy aktywności II. Kryteria i sposoby oceniania

Oceniane formy aktywności II. Kryteria i sposoby oceniania I. Oceniane formy aktywności - odpowiedzi ustne (opowiadania, dialogi, scenki) - prace pisemne (testy, sprawdziany) - aktywność - projekty prace zespołowe lub indywidualne - zadania domowe - zeszyt ćwiczeń

Bardziej szczegółowo

Rolnik - szachista: wywiad z Panem Piotrem Ptaszyńskim

Rolnik - szachista: wywiad z Panem Piotrem Ptaszyńskim https://www. Rolnik - szachista: wywiad z Panem Piotrem Ptaszyńskim Autor: Karol Bogacz Data: 1 października 2017 Gdyby zebrać nas wszystkich rolników okazałoby się, że oprócz pracy na roli zajmujemy się

Bardziej szczegółowo

SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO

SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO I. KONTROLI PODLEGAJĄ ZARÓWNO SPRA2WNOŚCI PRODUKTYWNE (MÓWIENIE I PISANIE), JAK I RECEPTYWNE (ROZUMIENIE I PISANIE TEKSTU CZYTANEGO I SŁUCHANEGO). 1a. Mówienie. Umiejętności

Bardziej szczegółowo

WPROWADZENIE I CEL GRY ELEMENTY GRY

WPROWADZENIE I CEL GRY ELEMENTY GRY WPROWADZENIE I CEL GRY Masz nadzieję zostać ministrem handlu Maharadży. Osiągniesz swój cel, jeśli pod koniec każdego tygodnia (rundy) będziesz bogatszy od swojego przeciwnika. Fortunę zdobędziesz, zbierając

Bardziej szczegółowo

30-dniowe #FajneWyzwanie Naucz się prowadzić Dziennik!

30-dniowe #FajneWyzwanie Naucz się prowadzić Dziennik! 30-dniowe #FajneWyzwanie Naucz się prowadzić Dziennik! Witaj w trzydziestodniowym wyzwaniu: Naucz się prowadzić dziennik! Wydrukuj sobie cały arkusz, skrupulatnie każdego dnia uzupełniaj go i wykonuj zadania

Bardziej szczegółowo

Badanie nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych

Badanie nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych Badanie nauczania filozofii w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych Scenariusz wywiadu pogłębionego z Nauczycielem Filozofii Scenariusz wywiadu pogłębionego z nauczycielem filozofii Dzień Dobry, Nazywam

Bardziej szczegółowo