Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie"

Transkrypt

1 Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie ZESZYTY NAUKOWE Z okazji sześćdziesięciolecia pracy naukowej Profesorów Brunona Góreckiego, Zbigniewa Landaua i Aleksandra Müllera Nr 33 Warszawa 2011

2 Recenzent: prof. dr hab. Jerzy Sikorski (Uniwersytet w Białymstoku) Tłumacz: mgr Małgorzata Czaplejewicz-Kołodzińska Rada Programowa: dr hab. inż. Kazimierz Worwa (przewodniczący) dr Ireneusz Michałkow dr n. farm. Leszek Borkowski prof. dr hab. Henryk Bednarski prof. dr hab. Henryk Kirschner prof. dr hab. Stefan Kwiatkowski prof. dr hab. Zbigniew Krawczyk prof. dr hab. Wojciech Modzelewski prof. Karl Gratzer prof. Besrat Tesfaye prof. dr hab. Walery Nowikow dr hab. Alica Petrasova prof. dr Jurij Kariagin prof. dr hab. Wojciech Słomski prof. dr hab. Elżbieta Weiss dr Janusz Tanaś dr hab. Maciej Tanaś Komitet Redakcyjny: prof. dr hab. Janusz Gudowski (przewodniczący) prof. dr hab. Jan Szczepański prof. dr hab. Brunon Górecki dr hab. Marek Greniewski dr hab. Zdzisław Sirojć mgr Katarzyna Tomasińska (sekretarz redakcji) Zeszyty Naukowe ukazują się 3 razy w roku. Wersją pierwotną (referencyjną) czasopisma jest wydanie papierowe. Wydawca: Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie Warszawa, ul. Łabiszyńska 25 tel./fax wew katarzyna.tomasinska@uczelniawarszawska.pl Copyright by Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie Warszawa 2011 Druk i oprawa: INA Usługi Poligraficzne ina@skrzynka.pl Spis treści Od Redakcji 9 Jan Szczepański Sześćdziesięciolecie pracy dydaktycznej i naukowej profesorów, Zbigniewa Landaua, Aleksandra Müllera i Brunona Góreckiego 11 Marian Wiśniewski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii 17 Zygmunt KAZIMIERSKI Prof. Zbigniew Władysław Landau człowiek nauki i dydaktyki 35 Elżbieta Markowska Profesor Aleksander Müller zarys życia i działalności naukowej i społecznej 43 MONOGRAFIE I STUDIA Brunon Górecki Nierówności dochodowe w Polsce wczoraj, dzisiaj i jutro 63 Zbigniew LANDAU Kwiatkowskiego wizja gospodarki polskiej 95 Aleksander MŰLLER Przyspieszony wzrost gospodarczy w Polsce w latach Janusz GUDOWSKI Ekonomia rozwoju jako próba przezwyciężenia społeczno-ekonomicznych barier 227 Maciej ŁUCZAK Problematyka powiązań sieciowych w gospodarce 239 ISSN Nakład 150 egz.

3 Anna GOŁĘBIOWSKA Instrumenty polityki pieniężnej Europejskiego Systemu Banków Centralnych 261 Cezary Tomasz SZYJKO Społeczeństwo europejskie wobec bezpieczeństwa atomowego w świetle wydarzeń w Japonii 293 Piotr REPUTAKOWSKI Metoda oceny pracowniczej 360 stopni. Analiza argumentów krytycznych 317 Mamadou WAGUE, Tomasz ZABOROWSKI Asean (The Association of Southeast Asia Nations) Azjatycka droga integracyjna 331 RECENZJE, POLEMIKI I SPRAWOZDANIA Ireneusz Michałów Recenzja książki: J. Sikorski: Wybrane problemy bankowości w Polsce, Difin, Warszawa Ireneusz Michałów Recenzja książki: l. Levashova, Wpływ otoczenia ekonomicznego na efektywność systemów motywacyjnych w przedsiębiorstwach, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa Wskazówki dla autorów 375 Wydawnictwa Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie 377 ON OCCASION OF THE 60 TH ANNIVERSARY OF SCHOLARLY WORK OF PROFESSORS BRUNON GÓRECKI, ZBIGNIEW LANDAU AND ALEKSANDER MULLER CONTENTS From Editor 9 Jan Szczepański The 60 th Anniversary of Didactic and Scholarly Work of Professors Brunon Górecki, Zbigniew Landau and Aleksander Muller 11 Marian Wiśniewski Professor Brunon Górecki Half a Century of Micro-Econometrics 17 Zygmunt Kazimierski Professor Zbigniew Władysław Landau a Scholar, Teacher, Activist 35 Elżbieta Markowska Professor Aleksander Muller An Outline of His Life and Scholarly and Social Achievements 43 MONOGRAPHS AND STUDIES Brunon Górecki Income Inequalities in Poland of the past, present and future 63 Zbigniew Landau Kwiatkowski s Vision of Polish Economy 95 Aleksander Műller Fastened Economic Development of Poland in the years

4 Janusz Gudowski Development Economics as an Attempt to Overcome Social-Economic Barriers 227 Maciej Łuczak The Issue of Economic Networks 239 Anna Gołębiowska Tools of Financial Politics in the European System of Central Banks 261 Cezary Tomasz Szyjko European Society towards the Nuclear Security in the light of the Japan s Disasters 293 Piotr Reputakowski 360 Degree Method of Employee Assessment 317 Mamadou Wague, Tomasz Zaborowski ASEAN (The Association of Southeast Asia Nations) 331 REVIEWS, POLEMICS AND REPORTS Ireneusz Michałków Book review: J. Sikorski: Wybrane problemy bankowości w Polsce (Selected Banking Problems in Poland), Difin, Warsaw Ireneusz Michałków Book review: L. levashova, Wpływ otoczenia ekonomicznego na efektywność systemów motywacyjnych w przedsiębiorstwach (The Impact of Economic Environment on Effectiveness of Motivationn Systems in Companies), Dom Wydawniczy Elipsa, Warsaw JEGO MAGNIFICENCJA REKTOR, KANCLERZ ORAZ SENAT UCZELNI WARSZAWSKIEJ IM. MARII SKŁODOWSKIEJ-CURIE PRAGNĄ ZŁOŻYĆ NAJSERDECZNIEJSZE ŻYCZENIA PANOM PROFESOROM Brunonowi Góreckiemu, Zbigniewowi Landauowi i Aleksandrowi Müllerowi z okazji Jubileuszu Sześćdziesięciolecia Pracy Naukowej

5 Zeszyty Naukowe UW MSC nr 33 9 Od Redakcji Rok 2011 jest dla pracowników i studentów Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie rokiem wyjątkowym, ponieważ obchodzimy rocznice kilku wydarzeń w nauce polskiej. Przed stu laty patronka naszej Uczelni, Maria Skłodowska-Curie, otrzymała nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Rocznica tego wydarzenia została uhonorowana w Polsce przez Sejm RP, który rok 2011 ogłosił Rokiem Marii Skłodowskiej-Curie. W związku z tym mają miejsce liczne wydarzenia, w tym kongresy i okolicznościowe konferencje, którym towarzyszą publikacje. Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie, wydając niniejszą, specjalną edycję Zeszytów Naukowych, pragnie dołożyć również swój skromny wkład w ogólnopolskie obchody tego Wydarzenia. Święcimy jednocześnie jubileusz sześćdziesięciolecia pracy naukowej trzech Uczonych, Profesorów UWMSC, mających wielkie zasługi dla rozwoju nauki polskiej. Są to Profesorowie: Brunon Górecki, Zbigniew Landau i Aleksander Müller wybitni Uczeni, autorzy wielu fundamentalnych prac w dziedzinie ekonometrii, najnowszej historii gospodarczej i ekonomii. Im dedykujemy i poświęcamy ten tom Zeszytów Naukowych UWMSC. Z okazji Jubileuszu Komitet Redakcyjny pragnie złożyć naszym Drogim Jubilatom życzenia wszelkiej pomyślności.

6 Zeszyty Naukowe UW MSC nr Jan Szczepański Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie Sześćdziesięciolecie pracy dydaktycznej i naukowej profesorów, Zbigniewa Landaua, Aleksandra Müllera I Brunona Góreckiego Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie w roku poświeconym swojej patronce ma powód do własnych wewnętrznych obchodów. W roku 2011 obchodzimy sześćdziesięciolecie pracy i osiemdziesięciolecie urodzin aż trzech naukowców związanych z naszą szkołą. Czy tylko zbieżność terminów rozpoczęcia pracy badawczej i dydaktycznej łączy profesorów: prof. dr hab. Brunona Góreckiego, prof. dr hab. Zbigniewa Landaua i prof. dr hab. Aleksandra Müllera? Jestem pewien, że nie. Ta wspólność wynika stąd, że ich charaktery i postawy życiowe kształtowały się w niezwykle smutnych i trudnych warunkach wojennej rzeczywistości i przez wiele lat późniejszych niełatwych realiów. Za prawdę można uznać, że to, co się w życiu robi, może być sztuką albo tandetą. Zależy to nie tylko od talentu, lecz także od stosunku do uprawianej dziedziny, zamiłowania, ambicji, pracowitości i właściwego działania. Wspólną cechą naszych Jubilatów jest to, że osiągnęli oni mistrzostwo w dziedzinie swej wiedzy, zrobili i robią wszystko, co możliwe, by ich praca zasługiwała na miano Sztuki - tej przez duże S. Myślę, że można mówić także o pewnej wspólnocie przez uzupełnianie się badań i procesu nauczania realizowanego przez Jubilatów. Prof. zw. dr hab. Zbigniew Landau koncentruje swoje prace głównie na historii gospodarczej Polski, zwłaszcza okresu międzywojennego ( ), dziejach gospodarczych świata, gospodarce Polski Ludowej. Charakterystyczne dla jego badań jest zainteresowanie tą niedawną przeszłością, przez wielu z nas jeszcze pamiętaną, stąd możliwą do osobistej weryfikacji. Od najwcześniejszych lat pracy, którą rozpoczął pod kierunkiem wybitnych historyków prof. Andrzeja Grodka i prof. Witolda Kuli, przy-

7 12 Jan Szczepański Sześćdziesięciolecie pracy dydaktycznej i naukowej profesorów 13 świecała Mu idea nie tylko przedstawienia sytuacji gospodarczej lat , lecz także wskazywania na powody przyjętych kierunków rozwoju i konsekwencji gospodarczych. Badania te są zróżnicowane i prowadzone zwykle na szerokim tle zmian w gospodarce światowej. Dotyczą one takich problemów jak wielki kryzys gospodarczy lat w dziejach II Rzeczypospolitej, sposobów nakręcania koniunktury w okresie pokryzysowym, działalności baków, zagadnienia kapitałów obcych, zwłaszcza pożyczek zagranicznych dla Polski, kształtowania się sytuacji materialnej społeczeństwa. Chciałbym zwrócić uwagę na przydatność tej historycznej wiedzy, zawartych w niej analiz i sformułowanych ocen, dla nas na d z i s i a j - ze względu na występujące na świecie i w Polsce zjawiska społeczne i ekonomiczne oraz ciągłość III RP z międzywojennym okresem niepodległości Polski. Sam Jubilat pisał o tym kilka lat temu w artykule: Czy doświadczenia gospodarki II Rzeczypospolitej są aktualne dla III RP (w pracy pt.: Społeczeństwo, państwo, modernizacja, Instytut Historii PAN, Warszawa, 2002, s ). Profesor Zbigniew Landau to wspaniały wykładowca, cieszący się wśród studentów, doktorantów i pracowników opinią wybitnego znawcy wykładanych dyscyplin, którymi się zajmuje i Uczonego, który przyciąga uwagę słuchaczy trudnym do naśladowania sposobem przedstawiania problemów. W dorobku dydaktycznym profesora podkreślić trzeba wydanie wielu bardzo wartościowych, obszernych podręczników współautorskich i własnych. Wszystkie prace profesora, naukowe, podręczniki i wykłady, to efekt wieloletnich badań literaturowych, źródłowych - dokumentalnych, archiwalnych i statystycznych prowadzonych z wielką starannością i odpowiedzialnością. Publikacje Zbigniewa Landaua to prace o bardzo wysokiej próbie jakości, a ich liczba nie ma konkurencji - to w sumie ponad 600 pozycji: autorskich - własnych i zespołowych, monografii, podręczników, artykułów, przyczynków i recenzji, dzieł publikowanych w wydawnictwach polskich i zagranicznych, przygotowywanych w wielu językach i takich, które doczekały się wielu wznowień. Prof. dr hab. Aleksander Müller to jeden z najwybitniejszych znawców makro i mikroekonomii w Polsce. Głównym nurtem jego pracy badawczej, któremu pozostał wierny po dziś, jest problematyka wzrostu gospodarczego. Twierdzić nawet można, że jest współuczestnikiem tworzenia i rozwoju polskiej szkoły teorii wzrostu gospodarczego powstałej pod kierunkiem profesora Michała Kaleckiego. Zainteresowania tą problematyką i ich efekty od wczesnej młodości wiąże z potrzebą wykorzystania teorii w polskiej praktyce gospodarczej, co dopiero dzisiaj może realizować. O wysokim poziomie merytorycznym osiągnięć naukowych profesora Müllera od początku kariery badawczej świadczy fakt, że już jego pierwsza monografia - rozprawa doktorska pt.: Wzrost gospodarczy w krajach przeludnionych, obroniona w 1964 r., stanowiła podstawę do publikacji przez wydawnictwo państwowe w 1966 r. książki p.t. Kierunki optymalizacji technik produkcji w krajach słabo rozwiniętych. Należało to wówczas do bardzo rzadkich przypadków. Praca ta stanowi istotny wkład w dziedzinę teorii rozwoju gospodarczego. Swoje twórcze walory potwierdza Jubilat nieustannie przez całe życie. Już w roku wydania pierwszej książki był współautorem i redaktorem naukowym pacy zbiorowej Rolnictwo a wzrost gospodarczy. Dalszym wkładem prof. Müllera w dziedzinę teorii wzrostu gospodarczego i popularyzacji współczesnej ekonomii jest udział w podręczniku Ekonomia polityczna socjalizmu (PWE, Warszawa, 1968), praca Dziś i jutro Trzeciego Świata - Szkice o rozwoju gospodarczym (red. nauk. A. Müller, PWN, Warszawa 1982). Znaczącym osiągnięciem jest również praca zbiorowa pod redakcją profesora pt.: U źródeł polskiego kryzysu. Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju Polski w latach osiemdziesiątych (PWN, Warszawa, 1985) Poza głównym kierunkiem badań, które znalazły wyraz także w licznych artykułach, profesor Müller przedstawił szereg cennych opracowań z dziedziny ekonomiki wojennej, postępu technicznego w transporcie, badań efektywności obiektów inwestycyjnych. Istotnym wkładem Jubilata w rozwój nauk ekonomicznych jest jego wielokrotny udział i wygłaszane referaty na konferencjach krajowych i zagranicznych oraz publikacje zagranicą.

8 14 Jan Szczepański Sześćdziesięciolecie pracy dydaktycznej i naukowej profesorów 15 Prace profesora Müllera charakteryzuje twórcza świeżość. Jest stale na bieżąco w kwestiach ekonomicznych naszego kraju i gospodarki światowej. Wyrazem tego jest reakcja w postaci publikacji w takich dziedzinach jak: problem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej (1996); globalizacja gospodarki światowej; wzrost gospodarczy i rozwój społeczny; perspektywy UE w systemie światowym; przyczyny upadku Związku Sowieckiego; prace dotyczące rozwoju gospodarki Chin; problemy światowego kryzysu ekonomicznego (artykuł pt.: Współczesne problemy cyklu koniunkturalnego, Zeszyty Naukowe Uczelni Warszawskiej Nr 28 Gospodarka w dobie kryzysu, Warszawa 2009). Bieżące prace Jubilata służą także ocenie aktualnych decyzji gospodarczych, czego przykładem jest krytyka, błędnej jego zdaniem, interpretacji przez niektórych ekonomistów interwencjonizmu według poglądów Keynesa, co ujemnie odbija się na praktyce działań rządów zachodnich. Podobnym najświeższym przykładem przydatności jego prac jest opracowanie nt. przyśpieszonego wzrostu gospodarczego w Polsce w latach i jego negatywnych skutków dla ekonomiki polskiej w obecnej chwili. Cechą opracowań profesora jest opieranie wyrażanych poglądów i ocen na znaczącym materiale faktograficznym i wszechstronnej analizie danych statystycznych. W tym miejscu pragnę podkreślić wspomniany na wstępie związek między działalnością naszych Jubilatów. Profesor Zbigniew Landau dokonuje analiz i ocen zaszłości i zjawisk gospodarczych na tle biegu historii, w sposób bardziej globalny, profesor Aleksander Müller, bada przyśpieszony wzrost gospodarczy w pewnym historycznym okresie, lecz przy uwzględnieniu teoretycznych aspektów tego wzrostu i wskazaniu na skutki nierespektowania teorii wzrostu dla przyszłości gospodarczej. Talenty dydaktyczne profesora są niemal legendarne. Umiejętnie przyciąga on uwagę słuchaczy nie tylko ogromną wiedzą, lecz także umiejętnością jej żywego i często dowcipnego przekazywania. Prof. dr hab. Brunon Górecki prowadzi działalność naukową w zakresie dyscypliny, która jest komplementarna w stosunku do badań przedstawionych już Jubilatów. Od początków pracy twórczej zajmuje się on wielokierunkowymi możliwościami stosowania metod matematycznych, statystycznych i cybernetycznych w ekonomii. Badania uwieńczone jego doktoratem dotyczyły modelowania równowagi dynamicznej w gospodarce. Skoncentrował on swe zainteresowania na zastosowaniach modeli ekonometrycznych, a zwłaszcza na stosowaniu ich w wielu sferach społeczno gospodarczych. Jedną z nich była konsumpcja. Badania w tym kierunku zaowocowały rozprawą habilitacyjną pt. Ekonomika gospodarstwa domowego. Przez pryzmat swych analiz udowadnia tezę, że w miarę wzrostu społecznej zamożności maleje udział czynników ekonomicznych w motywowaniu kierunków alokacji dochodów gospodarstw domowych między różne rodzaje potrzeb. Następuje tu kompensata czynników ekonomicznych przez czynniki psychospołeczne, które określają struktury motywacyjne decyzji podejmowanych w gospodarstwach domowych. Istotne znaczenie o wymiarze teoretycznym i praktycznym miały prowadzone i kierowane przez profesora Góreckiego badania nad stanem konsumpcji w Polsce (lata ) zakończone książką O spożyciu, dochodach i równowadze rynkowej, prace nad ekonometryczno-symulacyjnym modelem rozwoju rynku oraz studium poświęcone możliwości równoważenia rynków odcinkowych w Polsce. W ostatnim dwudziestoleciu swej pracy prof. dr hab. Brunon Górecki koncentruje się na teorii zastosowań modeli symulacyjnych, metodologii badań budżetów gospodarstw domowych oraz konstruowaniu i analizie paneli gospodarstw domowych. Budowane pod jego kierunkiem modele symulacyjne stanowiły ważny wkład, głównie w sfery polityki podatkowej i społecznej. Wspomniane modele stosowane były w praktyce resortów gospodarczych jako narzędzia analizy. Metodologia badań budżetów gospodarstw domowych, to również ta wiedza, kreowana przez Jubilata, która służy praktyce. Znalazła ona rozwinięty kształt w pracy poświęconej badaniu budżetów domowych w Polsce i doprowadziła do przemian w metodologii stosowanej w Głównym Urzędzie Statystycznym. Zajmowanie się tym, co w nauce najświeższe, skierowało Jubilata na drogę badań paneli gospodarstw domowych. W efekcie tych prac określono podzbiór gospodarstw domowych do 4-letnich badań i stworzono polski panel go-

9 16 Jan Szczepański Zeszyty Naukowe UW MSC nr spodarstw domowych. Realizacja projektu badawczego, poświęcona temu zagadnieniu i dalsze prace profesora zapewniło zaliczenie dwóch polskich paneli do międzynarodowego archiwum paneli gospodarstw domowych. W sferze dydaktyki profesor Brunon Górecki należy do tej grupy wykładowców, którzy, podobnie jak poprzednio prezentowani Jubilaci, w drodze zajęć ze słuchaczami wyśmienicie realizują swe naukowe pasje, a przez wykładane przedmioty wykazują nierozerwalny związek wielu dyscyplin, w tym nauk społecznych z naukami ścisłymi. Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie wiele zawdzięcza naszym Jubilatom. Są oni związani z Uczelnią od wielu już lat. Profesor Aleksander Müller obok 60-lecia, obchodzi 10-lecie pracy w Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie, profesorowie Zbigniew Landau i Brunon Górecki 8-lecie działalności w naszej Uczelni. Jubilaci obok wysoko ocenianej pracy naukowej i dydaktycznej wnoszą stale niezaprzeczalny wkład w życie organizacyjne i rozwój Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie jako przedstawiciele władz, kierownicy Katedr i członkowie Senatu. Cieszą się autorytetem i pełną sympatią współpracowników i studentów. To ludzie, z których społeczność akademicka może brać przykład. Marian Wiśniewski 1 Uniwersytet Warszawski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii W pięknym jubileuszu osiemdziesięciolecia mieści się również 50 lat pracy naukowej i dydaktycznej Brunona Góreckiego na Uniwersytecie Warszawskim. Dla mnie, Jego ucznia i wychowanka, jest to okazja do spojrzenia na dokonania Profesora Góreckiego z perspektywy, którą w skali życia ludzkiego jesteśmy skłonni nazwać epoką. Tym bardziej, że była to epoka pod każdym względem burzliwa. Jak zostaje się ekonometrykiem? Profesor Górecki całą swą karierę naukową związał z Uniwersytetem Warszawskim, a w nim z Wydziałem Nauk Ekonomicznych, jakkolwiek on się zwał w różnych okresach PRL. Faktu tego nie zmienia kilka długoterminowych wyjazdów zagranicznych (stypendium naukowe w Stanach Zjednoczonych, kontrakty akademickie w Nigerii i Kolumbii), ani wieloletnia współpraca z krajowymi ośrodkami badawczymi (np. Instytut Handlu Wewnętrznego lub Główny Urząd Statystyczny). Trudno dokładnie określić, od kiedy Brunon Górecki jest pracownikiem UW. Z pewnością od 1957 roku, kiedy skończył na wydziale ekonomii studia magisterskie, lecz w istocie prowadził zajęcia dydaktyczne jeszcze w czasie studiów. Przy ówczesnych brakach kadrowych na uczelniach było normalną praktyką, że wyróżniający się studenci, po zdaniu egzaminu, prowadzili ćwiczenia dla kolegów z młodszych lat. W każdym razie, jako pracownik naukowy, swe pierwsze kroki stawiał w szczególnym okresie fermentu w polskiej szkole ekonomii i na dodatek w miejscu, które było wiodącym ośrodkiem odwrotu od dogmatycznej ekonomii i testowania nowych granic swobody dyskusji akademickiej. W roku 1957 ekonomia mogła się wydawać nauką wyzwoloną, w której wszystko, oprócz kwestionowania podstaw ustroju, 1 Prof. dr hab. Marian Wiśniewski jest kierownikiem Katedry Ekonometrii i Statystyki na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

10 18 Marian Wiśniewski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii 19 było dozwolone. Choć ta nadzieja w późniejszych latach tylko częściowo się spełniła, to jednak polska ekonomia nigdy już nie była przytłoczona dogmatyzmem. Jeśli tylko unikało się pewnych sformułowań i nie wyciągało się pewnych wniosków, można było wykroić swój obszar zainteresowań i prowadzić w miarę suwerennie swoje badania. Jednym z przejawów poszerzającej się wówczas akademickiej wolności była ekonometria. Właśnie wtedy rodziła się na polskich uczelniach ekonometria. W roku 1957 powołano na wydziale ekonomii UW Katedrę Ekonometryki, której kierownikiem został profesor Henryk Greniewski, filozof i matematyk, przenoszący na polski grunt tę burżuazyjną dyscyplinę. Jednak kluczową postacią dla utworzenia pierwszej w Polsce katedry ekonometrii był niewątpliwie profesor Oskar Lange, również pracujący na wydziale ekonomii UW od 1956 roku (aż do śmierci w 1965 r.). Oskar Lange prowadził wprawdzie Katedrę Ekonomii Politycznej i ekonomią polityczną się w owym czasie najbardziej interesował, był jednak gorącym zwolennikiem ekonometrii, i szerzej matematycznych metod w ekonomii, i miał też, obok Michała Kaleckiego, publikacje w Econometrice, wiodącym czasopiśmie ekonometryków, które nawet przez kilka wojennych lat redagował. Lange należał do wąskiej grupy ekonomistów znanych i rozpoznawanych na całym świecie i mógł objąć katedrę w wielu renomowanych uczelniach zachodnich. Pracował jednak w Polsce i pełnił wiele funkcji publicznych i politycznych i dzięki dobrym relacjom z władzami PRL był osobą niezwykle wpływową. Nie jest przypadkiem, że ekonometria zakorzeniła się jedynie w Polsce, podczas gdy w innych krajach bloku wschodniego była jeszcze przez wiele lat potępiana jako dyscyplina zdegenerowana, bez jakichkolwiek korzeni w pismach klasyków. Brunon Górecki, pisząc pracę magisterską u Henryka Greniewskiego i zostając asystentem w jego katedrze, przypieczętował swój los: został ekonometrykiem, adeptem dyscypliny młodej, budzącej wielkie nadzieje u jednych, lecz także wielką nieufność wśród innych ekonomistów. Warto się zastanowić, jakie powaby miała ekonometria dla pokolenia pionierów tej dyscypliny w Polsce. Nie bez znaczenia była wiara, że któregoś dnia rynek będzie mógł być zastąpiony przez maszynę liczącą, odtwarzającą mechanizm gry rynkowej i znajdującą od razu rozwiązania docelowe, stabilne, bez wysokich kosztów społecznych spontanicznego poszukiwania stanów równowagi. Wielu ówczesnych ekonomistów wierzyło, że jest to główna misja ekonomii i ekonometria wydawała się oferować najlepsze narzędzia ułatwiające osiągnięcie tego celu. Dzisiaj pogląd taki uchodziłby za radykalny. Współcześni ekonomiści chcą jedynie korygować niedostatki rynku i zdają sobie sprawę z niedostatków ilościowych metod ekonomii. Wprawdzie gorąca faza dyskusji z lat między Oskarem Lange a Ludwikiem Misesem, Fryderykiem Hayekiem i Lionelem Robbinsem nad możliwościami i ograniczeniami centralnego planowania już dawno minęła, jednak ciągle jeszcze, na wschodzie i zachodzie, u progu lat sześćdziesiątych, wiara w ogromne możliwości ekonometrii, i związanego z nią rachunku gospodarczego uchodziła za postępową. Na wschodzie, ten utopijny pomysł lepszego, centralnie planowanego rynku, przechodził płynnie w idealizm innej nieco natury. Nawet jeśli rację mieli oponenci Langego i pomysł wyrzucenia rynku na śmietnik historii był pomysłem fatalnym, to właśnie w warunkach realnego socjalizmu ekonometria, obiektywnie badająca ilościowe relacje w gospodarce, może być metodą ograniczenia arbitralności centralnego planisty. Skoro pozbawiono nas rynku, to jesteśmy skazani na ekonometrię, bardziej niż rynkowy zachód, który bez ekonometrii da sobie zapewne jakoś radę. Tak, zdaje się, myślało wielu tych, których przyciągała nowa, przychodząca z zachodu dyscyplina, przyciągająca tym bardziej, że wprowadzał ją na nasz grunt pierwszy w tej części świata podręcznik Wstęp do ekonometrii, napisany w 1959 roku przez luminarza polskiej ekonomii, działającego na dodatek w kraju. Wreszcie, ekonometria stawała się atrakcyjną opcją dla wszystkich ekonomistów, którzy szukali ucieczki przed ideologią. W ekonometrii nie były wymagane cytaty z Marksa i Lenina, nie oczekiwano również odwołań do plenów i zjazdów PZPR. Ekonometria przypominała wolną od ideologii naukę, gdzie z pewnych arbitralnych przesłanek wynikały logicznie spójne teorie, a z nich wynikały hipotezy weryfikowane w badaniu empirycznym. Jeśli ekonometryk potwierdzał hipotezę, to umacniał teorię, jeśli nie, to daną teorię podkopywał. To bardzo uproszczony obraz, lecz dobrze

11 20 Marian Wiśniewski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii 21 oddający fascynację ekonometrią w całym okresie PRL. Ekonometria była w PRL tolerowaną enklawą zachodniej ekonomii i jeśli ktoś miał ambicję podążać za współczesną ekonomią, zwykle zostawał ekonometrykiem. Mógł wtedy bez żenady maksymalizować funkcję użyteczności, wyprowadzać z maksimum wielorównaniowy model funkcji popytu i sprawdzać jego spójność za pomocą warunków Słuckiego. Ekonometryk nie tracił przy tym kontaktu z badaną przez siebie rzeczywistością PRL, choć wszędzie, poza ekonometrią, był to aparat pojęciowy całkowicie oderwany od tej rzeczywistości i nie przydatny do jej opisu. Trudno orzec, co konkretnie zadecydowało o tym, że Brunon Górecki został ekonometrykiem. Zapewne każdy z trzech wymienionych tutaj powodów miał swój udział, zapewne ich znaczenie zmieniało się wraz z upływem czasu. Nigdy nie poznałem Mistrzów Brunona Góreckiego: profesora Langego i Greniewskiego; może decydujące znaczenie miała ich osobowość. Odkąd znałem profesora Góreckiego, od połowy lat siedemdziesiątych, dostrzegałem dwa motywy jego działalności badawczej: przekonanie, że ekonometria może być pomocna dla racjonalnej polityki społecznej oraz poczucie swobody badań, jaką daje ta dyscyplina. Nawet badając szarą rzeczywistość PRL, ekonometryk poruszał się w świecie lepszej ekonomii i łatwiej znajdował wspólny język z ekonomistami z zachodu. To poczucie ekskluzywności ekonometrii szybko zanikało w latach dziewięćdziesiątych, lecz w zamian rosło przekonanie o znaczeniu ekonometrii dla polityki społecznej. Centralnego planistę zastąpił polityk, kontrolujący z lepszym lub gorszym skutkiem proces transformacji systemowej, a później proces akcesji unijnej, a zatem rosło znaczenie monitorowania zachodzących zmian oraz diagnozowania efektów wprowadzanych reform. Ekonometria Brunona Góreckiego Już w latach siedemdziesiątych Brunon Górecki, jako ekonometryk, zajmował szczególną pozycję i wyróżniał się w środowisku badaczy stosujących modelowanie matematyczne do badań empirycznych. Dominującym nurtem polskiej, i nie tylko polskiej, ekonometrii była makroekonometria. Langego, podobnie jak i Kaleckiego, przywiodły do ekonometrii badania cyklu koniunkturalnego i w istocie, także później, główną domenę ekonometrii widzieli oni w modelowaniu gospodarki narodowej. Tym właśnie zajmowała się większość polskich ekonometryków; badali oni zjawiska obserwowane w makroskali, a więc ich surowcem były agregatowe dane szeregów czasowych. Brunon Górecki przez całe swe życie pasjonuje się mikrokosmosem gospodarczym, jest badaczem zjawisk zachodzących na poziomie gospodarstwa domowego. Nawet w krajach zachodnich, w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, była to rzadka specjalność, w Polsce była ona jeszcze bardziej wyjątkowa. Być może decydowało o tym trudne, niezwykle wymagające tworzywo: mikroekonometryk potrzebuje dużych, przekrojowych baz danych, a te powstawały kiedyś bardzo rzadko i jeszcze rzadziej były udostępniane badaczom, choćby ze względu na wymagania techniczne związane z przetwarzaniem dużych zbiorów danych. Brunon Górecki nie był pierwszym polskim ekonometrykiem, który wykorzystał w swym badaniu budżety gospodarstw domowych. Był jednak pierwszym, który ekonometrycznie modelował zachowania gospodarstw domowych w sposób systematyczny i konsekwentny. Był prekursorem, a dzisiaj jest głównym przedstawicielem polskiej mikroekonometrii. Nazwa tej specjalności jest względnie nowa, a potrzeba jej nazwania pojawiła się w ostatnich latach w związku z bardzo szybkim rozwojem badań mikroekonometrycznych. Ułatwia je dzisiaj obecny stan technologii informatycznej oraz finansowane przez Unię programy tworzenia międzynarodowych baz danych mikroekonomicznych. Warto jednak pamiętać, że badanie zjawisk gospodarczych w skali mikro ma w ekonometrii długą tradycję i profesor Brunon Górecki jest w tej tradycji ważną postacią. Drugim wyróżnikiem badań ekonometrycznych Brunona Góreckiego było zamiłowanie do technik mikrosymulacji. Ekonometryk modeluje obserwowane przez siebie obiekty by wyjaśnić ich zachowanie w przeszłości oraz przewidywać ich zachowanie w przyszłości. W przypadku mikroekonometrii sensownym odpowiednikiem prognozowania jest symulacja efektów zmian, które wystąpią w otoczeniu gospodarstwa domowego: zmiany cen, płac, podatków, świadczeń społecznych itp. Celem badania może być agregatowy efekt zmian, a więc na przykład pytanie, jak zmienią się przychody fiskalne po zmianie skali podatkowej, jednak siła mikrosymulacji ujawnia się dopiero wtedy, gdy interesuje nas rozkład korzyści i

12 22 Marian Wiśniewski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii 23 strat, które są efektem nowej skali podatkowej, a więc wtedy gdy chcemy zidentyfikować różne kategorie tych, którym nowy instrument polityki przyniesie korzyści i straty. Brunon Górecki prowadzi tego typu badania już od połowy lat siedemdziesiątych! W PRL głównym instrumentem centralnego planisty były regulacje cen i towarzyszące im rekompensaty (dodatki drożyźniane do płac), w III RP polityk sięgał głównie do stawek i ulg podatkowych oraz zasiłków i świadczeń społecznych. Dzisiaj, testowanie skutków proponowanych zmian staje się standardem w polityce społecznej, kiedyś, jeszcze w latach 90-tych było czymś rzadkim. Brunon Górecki był prekursorem w dziedzinie mikrosymulacji efektów polityki społecznej i to co robił w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych było pionierskie i unikatowe nie tylko w Polsce, lecz także w Europie, a może również i na świecie. Trzecim wyróżnikiem badań profesora Góreckiego jest zamiłowanie do mikroekonomicznych baz danych. Brunon Górecki nie był biernym użytkownikiem baz danych (budżety gospodarstw domowych), produkowanych co roku przez GUS, lecz zaprojektował system kontroli jakości danych oraz system korekt, dzięki czemu uzyskiwał materiał statystyczny bardziej spójny, bez jawnych błędów i sprzeczności. Warto pamiętać, że w czasach poprzedzających upowszechnienie się pojemnych i szybkich komputerów osobistych, były to zabiegi uciążliwe, wymagające wielu podejść do komputera i wielu zabiegów operatorskich z licznymi taśmami z danymi. To bezkompromisowe podejście do jakości danych doprowadziło Brunona Góreckiego do odkrycia, które o 30 lat przyspieszyło w Polsce narodziny badań panelowych w mikroekonometrii. GUS, w swych badaniach budżetów gospodarstw domowych, losował próbkę gospodarstw na okres kilku lat, a co roku obserwował podróbkę, dokonując częściowej rotacji gospodarstw. Okazało się więc, że w kilkuletnich cyklach przekrojowych badań GUS ukryta jest panelowa próbka gospodarstw badanych systematycznie przez cztery lub pięć kolejnych lat. Brunon Górecki był tym, kto doprowadził do zidentyfikowania tych gospodarstw, utworzenia panelowego zbioru danych oraz, oczywiście, przeprowadzenia właściwych dla danych panelowych testów spójności danych. W ten sposób powstała w połowie lat osiemdziesiątych pierwsza w Polsce panelowa baza obejmująca 1660 gospodarstw badanych przez 5 lat Był to również jeden z nielicznych zbiorów panelowych tego typu w Europie i na świecie. W późniejszych latach pojawiały się kolejne bazy z czteroletnim horyzontem obserwacji: , , baza z trzyletnim okresem obserwacji oraz dwuletnia baza W latach 90-tych panelowe bazy danych o gospodarstwach domowych zyskały wysoki priorytet w programach badawczych Unii i sfinansowano serię projektów zmierzających do utworzenia międzynarodowych, porównywalnych ze sobą zbiorów danych panelowych. Profesor Górecki był od początku uczestnikiem tych projektów, dostosowując polskie dane do ustalonych wspólnie standardów i włączając je do międzynarodowej bazy. Jego zasługą jest włączenie polskiego panelu i do zbioru danych LIS (Luxemburg Income Study) oraz PACO (Panel Comparability Project), a następnie włączenie danych oraz do zbioru danych CHER (Consortium for Households Economic Research). Po tej bardzo syntetycznej charakterystyce dokonań badawczych profesora Góreckiego pozwolę sobie przywołać kilka wspomnień ze wspólnie prowadzonych badań, ukazujących mojego Mistrza i starszego kolegę w różnych przedsięwzięciach badawczych. Czy centralny planista może być racjonalny? Pytanie to, dzisiaj empirycznie rozstrzygnięte przez historię, budziło kiedyś namiętne spory teoretyczne. W połowie lat siedemdziesiątych spory już wygasły, lecz nie było jeszcze oznak zbliżającego się upadku systemu, a zatem wśród ekonomistów tliła się ciągle nadzieja, że w niektórych przypadkach centralny planista może się zachowywać racjonalnie, a wtedy wypada mu w tym pomóc. Tego typy refleksje wywołało zlecenie badawcze, które Brunon Górecki uzyskał w 1974 roku za pośrednictwem Instytutu Handlu Wewnętrznego od ministra handlu wewnętrznego. Choć pod względem zaopatrzenia rynku nie był to najgorszy okres w historii PRL, jak zawsze brakowało w sklepach wielu rzeczy, a najbardziej nie było w nich mięsa. Mięso, jako dobro o strategicznym znaczeniu, było centralnie dzielone między województwa, a następnie według jakiś-tam zasad rozdzielane na mniejsze jednostki terytorialne. Można sobie wyobrazić, jak zażarta była walka, którą toczyli między sobą wojewódzcy sekretarze

13 24 Marian Wiśniewski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii 25 o każdą tonę mięsa i jak wiele było pretensji kierowanych do wyższych instancji. Zleceniodawca życzył sobie, by dokonać ekonometrycznej oceny wojewódzkiego rozdzielnika mięsa, czyli spróbować określić w jakim stopniu przydziały mięsa są odzwierciedleniem obiektywnych cech poszczególnych regionów (np. liczba ludności, poziom urbanizacji, struktura zatrudnienia, zamożność, itp.) a w jakim stopniu wyrażają arbitralne preferencje polityczne. Badaczom udostępniono niezwykle tajne dane o wojewódzkich przydziałach mięsa z kilku lat. Udało się oszacować wagi przy różnych wyznacznikach sytuacji województwa, jak również udało się zmierzyć arbitralną część rozdzielnika, wyrażającą uprzywilejowanie niektórych województw oraz dyskryminację innych. Teoretycznie, planista zyskiwał narzędzie umożliwiające mu racjonalizację rozdzielnika i uniezależnienie się od nacisków politycznych. Praktycznie, niczego takiego nie zamierzał i ocenił wyniki badania jako rozczarowujące. Oczekiwał, że uda się wykazać, że istniejący rozdzielnik jest zgodny z obiektywnymi kryteriami, przywileje i dyskryminacja są mitem i taki właśnie wynik zakończy walkę polityczną o mięso. Tak oto, nie pierwszy i nie ostatni raz, okazało się, że nawet zamawiane przez polityków badania mają niewielki wpływ na rzeczywistość, a politycy szanują tylko te wyniki, które potwierdzają ich decyzje. Podnieśmy ceny i wynagrodzenia Był to wielki problem realnego socjalizmu w Polsce: od jakiegoś czasu każda podwyżka cen wyciągała na ulice protestujących robotników. A przecież ceny trzeba od czasu do czasu podnosić, zwłaszcza w gospodarce, w której najbardziej dynamicznie rosła nierównowaga rynkowa. Powstał więc pomysł, by wraz z podwyżką cen, rekompensować jej skutki. W pierwszej chwili pomysł wydaje się mało dorzeczny. Jednak redukcja siły nabywczej nie musi być jedynym i głównym celem regulacji cen. Korzystne efekty może przynieść sama zmiana wewnętrznej struktury cen, gdyż nawet w PRL cena była dla producentów jakąś informacją, co się bardziej, a co się mniej opłaca produkować, przynajmniej w tych rzadkich chwilach, gdy producenci liczyli pieniądze. A struktura cen była w PRL wyjątkowo zwichrowana. Zatem, od odwołanej podwyżki cen w czerwcu 1976 roku, władza miała świadomość, że następne regulacje cen muszą być uczciwie rekompensowane. Jednak i ten pomysł miał swój słaby punkt: wymagał elementarnego zaufania między społeczeństwem a władzą. Niestety, zaufanie było w PRL dobrem jeszcze bardziej deficytowym niż mięso. Ludzie nie wierzyli w uczciwość rekompensat, władza nie wierzyła, że ludzie uwierzą, dlatego łatwiejsze od podwyżek cen stało się wprowadzenie i rozszerzanie systemu kartkowego. Jedynie w stanie wojennym zdecydowano się na dużą podwyżkę cen połączoną z wysokimi i w miarę neutralnymi rekompensatami, przy utrzymaniu systemu kartkowego, obejmującego wówczas już niemal wszystko. Dla zespołu kierowanego przez profesora Góreckiego był to gorący okres. Już w lipcu 1976 roku rozpoczęły się prace nad budową modelu mikrosymulacji, umożliwiającego implementację dowolnej regulacji cen i wyznaczanie na poziomie każdego gospodarstwa dochodowego efektu nowego systemu cen. Model był behawioralnie statyczny i świadomie pomijał efekt substytucyjny, a więc długookresowe dostosowanie konsumentów do nowej struktury cen. Nie chodziło w nim o badanie równowagi rynkowej, lecz właśnie o sprawiedliwe kompensaty podwyżek, gdyż były one warunkiem wykonalności całego przedsięwzięcia. Indywidualne efekty dochodowe były następnie, w analizie ekonometrycznej, dekomponowane względem łatwo mierzalnych cech gospodarstwa domowego, tak aby można było zaprojektować system rekompensat, operujący kilkoma zaledwie cechami. W ten właśnie sposób zespół profesora Góreckiego przeprowadził wirtualną podwyżkę cen z czerwca 1976 roku i eksperyment ten zrobił na centralnym planiście duże wrażenie. W burzliwym okresie , gdy zapowiedź przygotowywanej reformy gospodarczej była odpowiedzią władz na postulaty społeczne, zespół miał wiele okazji do uaktualnienia modelu i doskonalenia założeń symulacyjnych. Paradoksalnie, w tej napiętej i podminowanej nieufnością atmosferze można było projektować racjonalne rozwiązania polityki rynkowej, gdyż stan rynku był tak krańcowo zły, że władza nie musiała już ukrywać planowanych przez siebie projektów podwyżek cen. Toczyła się publiczna debata nad naprawą rynku i pożądaną strukturą cen i profesor Górecki, wspierany przez swój zespół

14 26 Marian Wiśniewski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii 27 badawczy 2, miał w tej debacie wiele do powiedzenia, jako osoba najlepiej wyposażona w analityczne narzędzia i znająca efekty kilkunastu podstawowych scenariuszy reformy cen. W 1981 roku miałem okazję prezentować model profesora Góreckiego za zachodnią granicą i pamiętam reakcje jakie model ten wywoływał wśród zachodnich badaczy. Pokaz działającego narzędzia, przy pomocy którego można testować w skali mikro efekty polityki społecznej, robił piorunujące wrażenie. Odnosiło się wrażenie, że dla większości słuchaczy był to pierwszy model mikrosymulacyjny, o którym słyszeli. Obok fascynacji techniką badawczą nie brakowało nieporozumień. Najtrudniej było zachodnim kolegom wytłumaczyć, jaki jest sens wymyślania za biurkiem w urzędzie państwowym cen dla rynku i po co rynkowi taki wymyślony przez kogoś system cen. Termin rynek był w owym czasie całkowicie nieprzetłumaczalny z polskiego na zachodnie języki i jego używanie w międzynarodowej konwersacji przynosiło w istocie więcej szkód niż pożytku. Płacimy podatki Transformacja systemowa u progu lat dziewięćdziesiątych zmieniła instrumentarium polityki gospodarczej i społecznej. Polityk oddał rynkowi regulacje cen i płac, a skupił się na transferach społecznych, a więc podatkach, świadczeniach i zasiłkach. Mają one ważny dla polityka aspekt fiskalny, gdyż decydują o równowadze budżetu państwa. Podatki, świadczenia i zasiłki mają również, tak przynajmniej sądzimy, oddziaływanie redystrybucyjne. Powinny one łagodzić różnice zamożności oraz chronić najsłabsze grupy ludności przed chronicznym ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Problem polega jednak na tym, że polityk stosunkowo łatwo obserwuje efekt fiskalny transferów, wystarczy że spojrzy na stronę przychodową i wydatkową budżetu państwa, ma za to olbrzymie trudności z dostrzeżeniem efektu redystrybucyjnego. Nie wiemy jakie podatki płacą gospodarstwa domowe, gdyż w statystyce podatkowej dostrzegamy jedynie podatników i nie sposób przypisać ich do gospodarstw, obejmujących oprócz innych podatników także osoby niepłacące podatków. Jeszcze 2 Jest to dobra okazja, by przypomnieć podstawowy skład zespołu badawczego, kierowanego przez profesora Brunona Góreckiego: Janina Berent-Kowalska, Ewa Gucwa-Leśny, Irena Topińska, Krzysztof Starzec, Marian Wiśniewski. gorzej jest z VATem, gdzie nie widzimy obciążeń podatkowych gospodarstwa z tytułu konsumpcji. Także większość zasiłków i świadczeń jest adresowana do osób, a nie do gospodarstw. Zatem nie kontrolujemy łącznego efektu obciążeń podatkowych, jak również łącznego efektu transferów dopływających do gospodarstwa. W efekcie nic nie wiemy o saldzie transferów społecznych, czyli tym co jest istotą polityki redystrybucyjnej. Wierzymy jedynie, że jeśli skala podatkowa jest progresywna, a więc podatnicy o wyższych dochodach płacą wyższe podatki, to także bardziej zamożne gospodarstwa płacą wyższe podatki niż gospodarstwa uboższe. Podobnie wierzymy, że transfery pieniężne i rzeczowe nie kumulują się w zamożnych gospodarstwach, lecz trafiają głownie do gospodarstw uboższych. Jak jest naprawdę, tego na ogół nie wiemy. Profesor Górecki zastosował technikę, którą opracował wcześniej do badań nad dochodowymi efektami zmian cen: mikrosymulacji. Zbiór budżetów gospodarstw domowych obserwowanych przez GUS w 1995 roku stał się bazą dla modelu, w którym odtwarzane były najważniejsze elementy systemu transferów: podatek dochodowy i VAT, zasiłki i świadczenia pieniężne oraz transfery rzeczowe w formie usług medycznych i edukacyjnych. Powstał model, za pomocą którego można było badać redystrybucyjne skutki istniejących transferów, jak również można było testować efekty proponowanych zmian w systemie podatków, zasiłków itp. Model ten był szczególnie często używany do symulacji podatkowych w związku z dyskutowanymi w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych propozycjami liniowej skali podatkowej lub propozycjami ulg prorodzinnych. Badania takie wykonywane były na zlecenie Rządowego Centrum Studiów Strategicznych, Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów oraz Ministerstwa Pracy i Spraw Socjalnych. Mikrosymulacyjny model transferów społecznych był, jak wiele dokonań Brunona Góreckiego, pierwszym tego typu narzędziem analityczno-badawczym w Polsce. Był również jednym z nielicznych w Europie: oprócz modelu francuskiego i brytyjskiego nie są mi znane inne, udokumentowane mikrosymulacje podatków i innych transferów. Może się wydawać, że symulacja podatkowa jest sprawą prostą, jeśli posiada się bazę danych zawierającą budżety gospodarstw domowych. Nic bardziej mylne-

15 28 Marian Wiśniewski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii 29 go. GUS bardzo powoli zmienia metody badania budżetów gospodarstw domowych i zwykle nie nadąża za zmianami zachodzącymi w otoczeniu gospodarstw. Budżety gospodarstw domowych nie odnotowywały dochodów brutto, podatków i dochodów netto, ukazywały jedynie dochody dyspozycyjne po zapłaceniu zaliczki podatku PIT, a przed ostatecznym rozliczeniem podatku w rocznym sprawozdaniu PIT. Poprawne ukazanie rozliczeń podatkowych gospodarstwa wymagało ubruttowienia dochodów poprzez zejście do poziomu osób w gospodarstwie, ustalenia ich statusu podatkowego i obliczenia przychodów brutto, tak by przy obowiązujących zasadach opodatkowania uzyskać obserwowany dochód dyspozycyjny. Podatek VAT nie jest w ogóle odnotowywany w budżetach domowych, a więc jego wyodrębnienie wymagało kojarzenia stawek podatkowych z rzeczową strukturą wydatków. Odrębnym problemem były transfery rzeczowe, głównie w ochronie zdrowia i edukacji, wymagające imputacji pieniężnej wartości transferów na podstawie danych o korzystaniu ze świadczeń medycznych oraz usług edukacyjnych. Wiele prac profesora Góreckiego z lat dziewięćdziesiątych ukazuje anatomię redystrybucji w Polsce. Nie wchodząc w szczegóły, zasadniczym wnioskiem był stosunkowo słaby efekt redystrybucyjny systemu podatkowego i innych kategorii transferów w Polsce, w porównaniu z innymi krajami o zbliżonym poziomie nierówności dochodów brutto. System redystrybucyjny był jednak poprawnie ukierunkowany, czyli wykazywał progresję redystrybucyjną: im wyższa zamożność gospodarstwa, tym gorsze saldo całkowitych transferów. Przeczyło to obiegowej tezie, że główny ciężar transferów spoczywa na barkach średniozamożnych gospodarstw, a te najzamożniejsze unikają skutecznie podatków i najskuteczniej przejmują transfery rzeczowe. Wiele niepokoju budzi zawsze obciążenie podatkowe gospodarstw z tytułu podatku VAT: uważa się a priori, że działa on degresywnie, czyli najsilniej obciąża gospodarstwa ubogie, gdyż mają one najniższą stopę oszczędności. Badania profesora Góreckiego nie potwierdziły tej obawy, przynajmniej w polskim systemie podatkowym działającym przed akcesją do Unii. Późniejsze wyrównywanie stawek VAT mogło progresywność systemu VAT zaburzyć, a nawet odwrócić. Jest to ciekawe zadanie badawcze dla młodszych generacji badaczy. Zostało ono, jak się wydaje, podjęte i to w skali całej Unii. W ostatnich latach Komisja Europejska finansowała cykl grantów, które mają prowadzić do zintegrowanego systemu narodowych modeli mikrosymulacyjnych umożliwiających badanie transferów społecznych wywołanych przez instrumenty podatkowe, zasiłki, świadczenia socjalne i dobra publiczne. Przyjemnie jest stwierdzić, że pionierskie badania profesora Góreckiego są kontynuowane, a ich zasięg staje się paneuropejski. Panelowe zbiory budżetów gospodarstw domowych W ostatnich latach wiodącym nurtem zainteresowań profesora Góreckiego były badania panelowe. W istocie, zagadnieniem tym interesował się Brunon Górecki od początku lat osiemdziesiątych i w kierowanym przez niego zespole powstawały kolejne, panelowe zbiory budżetów gospodarstw domowych. Po roku 2000 profesor Górecki uczestniczył w europejskich projektach badawczych integrujących krajowe panele budżetów gospodarstw domowych, tak aby dane miały jednakowy format i przede wszystkim porównywalny zakres znaczeniowy. Wykorzystywał swe dwudziestoletnie doświadczenia w tej szybko się rozwijającej się na przełomie wieku dziedzinie badań. W latach osiemdziesiątych panelowe dane mikroekonomiczne były czymś wyjątkowym. Pojawienie się ich w Polsce było osobistą zasługą profesora Góreckiego. Zasługi tej nie zmniejsza fakt, że pracował on na źródłowych danych zebranych przez Główny Urząd Statystyczny. Instytucja ta, przynajmniej do wejścia Polski do Unii, nie była zainteresowana panelowymi danymi BGD i możliwością wyodrębnienia takich danych ze źródłowego materiału GUS. Panel powstawał zatem poza GUS i bez zainteresowania ze strony tej instytucji. Ta neutralność nie sprzyjała pracom prowadzonym na zewnątrz, gdyż GUS udostępniał dane w bardzo niewielkim stopniu oczyszczone z błędów. GUS powtarzał badania BGD co roku, co miało wiele zalet, ale było również ich największym mankamentem. Badacz zewnętrzny musiał brać na siebie żmudne i pracochłonne procedury korygowania danych, testowania ich logicznej spójności, imputowania brakujących informacji oraz dobierania systemu wag zapewniających makroekonomiczną skalowalność wyników. W wielu innych krajach urzędy statystyczne zbierały dane z mniejszą częstością, np. raz na pięć lat,

16 30 Marian Wiśniewski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii 31 i udostępniały badaczom po kilku latach oczyszczone i spójne dane wraz z systemem makroekonomicznych wag. Dla równowagi doceńmy również zasługi Głównego Urzędu Statystycznego dla badań BGD. Polska była krajem wyjątkowym spośród krajów bloku wschodniego ze względu na regularność i częstotliwość tych badań, rozległy zakres zbieranych informacji i przede wszystkim ze względu na obszerne publikowanie wyników i udostępnianie danych źródłowych zainteresowanym ośrodkom badawczym. Dzięki temu Polska była krajem, w którym bez istotnych przeszkód mogły się rozwijać, jako sztuka praktyczna oraz dyscyplina naukowa, główne działy statystyki warunków życia (ceny i koszty utrzymania, warunki materialne i zróżnicowanie dochodów, spożycie dóbr i popyt konsumpcyjny). To, co prezentował pod tym względem polski Rocznik Statystyczny, nie odbiegało od standardów zachodnich i zdecydowanie przewyższało standardy pozostałych krajów bloku (z wyłączeniem Węgier, dysponujących porównywalnie dobrą statystyką warunków życia). Polska tradycja badań budżetów gospodarstw domowych wiąże się z badaniami wskaźnika kosztów utrzymania. Oprócz notowania samych cen, indeks cen konsumpcyjnych wymaga znajomości koszyka nabywanych dóbr, czyli wag, które przypiszemy cenom poszczególnych dóbr. Nie bez znaczenia jest również możliwość dostosowywania wskaźników kosztów utrzymania do głównych typów gospodarstw domowych (gospodarstwa z dziećmi, bez dzieci; wiejskie, miejskie; osób młodych, starszych itp.). Cele związane ze statystyką cen dominują w polskich badaniach BGD i w pewnym stopniu je przytłaczają. To z ich powodu ankietowy kwestionariusz wydatków liczy kilkaset bardzo szczegółowych pozycji i nadaje całemu przedsięwzięciu olbrzymie rozmiary. To właśnie z potrzeby różnicowania koszyków bada się duże próbki gospodarstw. Mimo olbrzymiej skali badań, mimo obszernych kwestionariuszy, umyka obserwacji wiele nowych procesów i kwestii, które pojawiły się po transformacji systemowej, takich jak podatki i dochody brutto, zasoby finansowe gospodarstw i ich zadłużenie. Mimo bardzo szczegółowych danych na temat spożycia żywności oraz zakupu wielu innych dóbr i usług mamy problem chociażby ze zidentyfikowaniem trudności finansowych gospodarstwa, trudności przechodzących w stan niedostatku lub ubóstwa. Pytania typu czy gospodarstwo może sobie pozwolić (stać je) na używanie wody odpowiednio do potrzeb, dostateczne ogrzewanie mieszkania, regularne płacenie czynszu mówią o niedostatku znacznie więcej niż szczegółowe informacje o spożyciu kaszy i makaronu. GUS bardzo opornie i z dużym opóźnieniem modyfikował w nowych warunkach ustrojowych swój tradycyjny sposób i zakres badań BGD, co zawężało pole obserwacji w badaniach nad transformacją systemową i akcesyjną w Polsce. Jednym z głównych mankamentów były ograniczone możliwości śledzenia procesów ruchliwości dochodowej, zarobkowej, zawodowej w burzliwych czasach transformacji. Wynikało to z bardzo uporczywego niedoceniania przez GUS wartości panelowych zbiorów informacji o gospodarstwach domowych. Dzisiaj, po wstąpieniu do Unii, GUS uczestniczy w badaniach koordynowanych przez Eurostat i system badań budżetów gospodarstw domowych znacznie się udoskonalił. Zauważmy jednak, że do połowy bieżącej dekady, profesor Brunon Górecki był jedyną instytucją otwierającą badaczom dostęp do panelowych danych z budżetów gospodarstw domowych, a więc najobszerniejszego źródła informacji o dynamice przemian warunków życia zachodzących w mikroskali. To dzięki niemu dane te zostały włączone do europejskiego systemu badań na długo przed wstąpieniem Polski do Unii. Mobilność zarobkowa Procesy transformacji społecznej lub gospodarczej nie zawsze pozostawiają ślady w statycznym obrazie stratyfikacji dochodowej, konstruowanym na podstawie serii krótkookresowych, migawkowych badań nierówności dochodowych. Głębię przemian odsłania dopiero analiza mobilności dochodowej, ukazując liczne przypadki awansu i degradacji. Społeczna dotkliwość nierówności dochodowych zależy nie tylko od poziomu nierówności, lecz także od dynamiki związanej z ruchliwością dochodową. Zbliżony do polskiego poziom nierówności w Wielkiej Brytanii jest społecznie mniej dotkliwy ze względu na stabilność rozkładu dochodów i utrwalone kanały ruchliwości dochodowej (awansu i degradacji na skali zamożności). Wysoka ruchliwość dochodowa w Polsce, tworzenie się nowych kanałów awansu i degradacji mogą być czynnikami bardziej niepokojącymi niż sam poziom nierówności dochodowych.

17 32 Marian Wiśniewski Profesor Brunon Górecki pół wieku mikroekonometrii 33 Ważnym aspektem ruchliwości dochodowej jest mobilność zarobkowa. Za mobilnością płacową stoją wyraziste koncepcje ekonomiczne (teorie rynku pracy, kapitału ludzkiego itp.). Mobilność płacowa jest ważną charakterystyką elastyczności rynku pracy oraz na poziomie jednostek ważnym elementem decyzji na temat aktywności zawodowej. Jest też ważnym składnikiem satysfakcji, nie tylko zawodowej, lecz także szerzej rozumianego zadowolenia z życia. Badania mobilności zarobkowej znalazły się w ostatnim dziesięcioleciu w polu zainteresowań Brunona Góreckiego. Były one naturalnym przedłużeniem jego prac nad panelowymi zbiorami mikrodanych i ich integracją z europejskimi źródłami danych tego typu. Dzięki temu procesy mobilności w Polsce lat dziewięćdziesiątych mogły być konfrontowane z tym, co się działo w tym samym czasie w innych krajach transformacji systemowej oraz krajach starej Unii. Wykazanie, że w Polsce i na Węgrzech mobilność płacowa znacząco przekracza skalę typową dla starych krajów Unii, potwierdzało powszechną wśród ekonomistów intuicję. Większe zainteresowanie budził wynik, uzyskany dzięki dekompozycji indeksu mobilności Fieldsa i Oka, wskazujący, że dominującym komponentem mobilności w krajach transformacji systemowej jest ta jej część, którą nazywa się mobilnością transferową. Identyfikującą ona najbardziej dramatyczny wymiar ruchliwości dochodowej związany ze względną lub nawet bezwzględną degradacją płacową indywidualnych osób. Tak rozumiana mobilność była szczególnie wysoka w stosunku do krajów starej Unii i co ciekawe, w Polsce była ona wyższa niż na Węgrzech. Oznacza to, że transformacja systemowa w Polsce miała bardziej dramatyczny przebieg niż na Węgrzech, a więc silniej i bardziej masowo promowała jednych a degradowała innych pracowników. Profesor Górecki przeprowadził również ekonometryczną analizę procesów awansu i degradacji, wyodrębniając cztery kategorie osób: systematycznie awansujących w ciągu czterech lat , systematycznie tracących, osoby stabilne oraz osoby o zmiennej pozycji (tracące i zyskujące). Badania te pokazały, że indywidualne charakterystyki osób należących do każdej z grup są dosyć podobne w Polsce, na Węgrzech oraz w krajach starej Unii. To co wyróżniało kraje transformacji, a zwłaszcza Polskę, to wyższe intensywności, czyli wyższa siła nośna lub siła opadania dla konkretnych cech. Wszędzie głównym czynnikiem pozytywnej mobilności jest wyższe wykształcenie, jednak w Polsce był nim również młody wiek, aczkolwiek młody wiek był również wyróżnikiem degradacji płacowej. Oznacza to, że młody wiek jest w Polsce okresem szczególnie silnej mobilności dochodowej czyli okresem silnej polaryzacji karier zawodowych, co może być źródłem napięć społecznych i przenosić się na postawy polityczne młodych osób. Wymiar rozwarstwienia, oglądany z kilkuletniej perspektywy zawodowej może wydawać się wyższy i bardziej krzywdzący, niż analogiczne a nawet większe różnice w starszym wieku. Tak jak w Polsce młody wiek, ambiwalentnym czynnikiem mobilności jest we wszystkich krajach płeć: mężczyźni mają wyższe szanse awansu płacowego, ale również wyższe szanse degradacji zarobkowej. Charakterystyczną cechą badań ekonometrycznych profesora Góreckiego jest zwracanie uwagi na efekt ukrytej autoselekcji próbek statystycznych w modelowaniu mikroekonometrycznym. Wiele wyników badań ekonometrycznych jest zniekształconych z tego powodu, że nie uwzględniamy w równaniu regresji pewnych cech, które są nieobserwowalne, lecz które systematycznie i znacząco wpływają na modelowane zachowania jednostek. Być może, o systematycznej degradacji pewnej kategorii osób decyduje nie tylko wykształcenie, wiek, płeć i inne obserwowane czynniki, lecz także nieobserwowany zespół cech, który można nazwać syndromem niepowodzenia. Istotnie, w omawianym tutaj badaniu udało się wykazać, że we wszystkich krajach grupy trwałego awansu i grupy trwałej degradacji są autoselektywne, a więc istnieje syndrom sukcesu i syndrom porażki, albo też powtarzający się sukces lub porażka szybko podlegają psychologicznej lub społecznej stygmatyzacji i stają się samoistnym czynnikiem wyznaczającym dalszą karierę. Temu pobieżnemu przeglądowi zainteresowań i dokonań badawczych profesora Brunona Góreckiego daleko do kompletności. Wybrałem jedynie kilka przedsięwzięć, na dodatek tylko te, w których mogłem obserwować dokonania Profesora z bliska. Mimo subiektywnej perspektywy są one,

18 34 Marian Wiśniewski Zeszyty Naukowe UW MSC nr jak sądzę, kamieniami milowymi odmierzającymi charakterystyczne etapy drogi naukowej Brunona Góreckiego. Starałem się przybliżyć tło epoki, gdyż owe 50 lat działalności naukowej Profesora było nie tylko okresem szybkiego rozwoju nauki, lecz także gwałtownych zmian gospodarczych, społecznych i politycznych. Ten przegląd daje mi okazję do refleksji, która w swej istocie nie jest dla mnie zaskoczeniem, lecz która, już nie pierwszy raz, mnie głęboko porusza: Brunon Górecki badał w swym życiu wiele ciekawych i ważnych rzeczy i miał zawsze wspaniałą intuicję przy stawianiu zagadnień, które w przyszłości okazywały się niezwykle ważne. Jego prace zawsze spełniały wysokie standardy naukowe i w wielu przypadkach inicjowały nowe kierunki badań. Bardzo szybko zdobył bardzo mocną pozycję w polskiej szkole mikroekonometrii i jest do dzisiaj jej znaczącą postacią. Zygmunt KAZIMIERSKI Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie PROF. ZBIGNIEW WŁADYSŁAW LANDAU CZŁOWIEK NAUKI I DYDAKTYKI 1 Zbigniew W. Landau urodził się 18 stycznia 1931 r. w Warszawie. Wzorce wychowawcze wyniesione z inteligenckiego domu rodzinnego, ukształtowały jego późniejsze zainteresowania, koncentrujące się głównie na problemach dziejów gospodarczych II Rzeczypospolitej Polskiej (II RP) oraz historii finansów. Jego ojciec Władysław był urzędnikiem Ministerstwa Skarbu, oddającym się jednocześnie pracy naukowej w Instytucie Gospodarki Społecznej. Bardzo wcześnie osierocił syna, zmarł młodo w 1933 r., w związku z czym cały ciężar wychowawczy spoczął na matce. Była ona nauczycielką, następnie bibliotekarką, po wojnie zaś dyrektorką Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej w Warszawie. Można powiedzieć, iż działalność na niwie naukowej wśród krewnych profesora to tradycja. Nie tylko bowiem ojciec ale również wielu innych z jego rodziny zajmowało się różnymi pracami badawczymi. Przykładem może być: prof. Ludwik Gumplowicz uznawany za jednego z twórców polskiej socjologii czy też Władysław Landau, statystyk i ekonomista, pracownik Instytutu Gospodarki Społecznej. Szkołę powszechną przyszły profesor rozpoczął w 1937 r. i ukończył już w czasie okupacji niemieckiej (w 1943 r.). Pierwszą klasę gimnazjum zaliczył na tajnych kompletach, kontynuując następnie naukę w gimnazjum im. Józefa Poniatowskiego. W 1947 r. Zbigniew Landau wstąpił do Organizacji Młodzieżowej Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych (OM TUR), gdzie pełnił funkcję sekretarza koła (członek prezydium Komitetu Dzielnicowe OM TUR Warszawa Północ). Od września Opracowanie powstało w oparciu o informacje uzyskane w Internecie szczególnie autorstwa Mari Wandy Mróz, od córki profesora prof. dr hab. Anny Landau-Czajki oraz z analizy dorobku i biogramu profesora. Ze względu na publikacyjny charakter zrezygnowano z aparatu naukowego.

19 36 Zygmunt Kazimierski Prof. Zbigniew Władysław Landau człowiek nauki i dydaktyki 37 r. należał też do Związku Młodzieży Polskiej (ZMP), co było w tamtych latach wręcz obowiązkowe i wynikało z polityki władz wykorzystywania młodych ludzi do celów społeczno-propagandowych. Jednocześnie pracował jako przewodniczący zespołu redakcyjnego biuletynu Wasza Praca. Świadectwo dojrzałości pozwoliło mu na rozpoczęcie wymarzonych studiów w Warszawie w Szkole Głównej Planowania i Statystyki (SGPiS) na Wydziale Planowania Finansowego. W związku z tym, iż poziom intelektualny studiującej wówczas młodzieży był bardzo zróżnicowany, student Zbigniew Landau wyróżniał się zarówno pod względem nauki jak i stosunków koleżeńskich. Był osobą uczynną i ogólnie lubianą, biorącą udział w pracach społecznych, zwracającą uwagę kadry dydaktycznej swoim poziomem wiedzy i licznymi zainteresowaniami. W związku z tym jeszcze w czasie studiów zatrudniony został jako zastępca asystenta. Lubił się uczyć, nie przepadał tylko za zajęciami fizycznymi (lubił wszystkie przedmioty z wyjątkiem WF). Unikał zbędnego wysiłku fizycznego, choć kochał długie, często wyczerpujące wędrówki górskie. Dwustopniowe studia w SGPiS pozwalały po trzech latach nauki i napisaniu pracy dyplomowej na uzyskanie dyplomu zawodowego, dyplom magisterski natomiast był uwieńczeniem studiów drugiego stopnia. Praca dyplomowa Z. Landaua pt.: Pożyczka tytoniowa napisana na Wydziale Finansów, została oceniona celująco. Dużą wartość naukową przedstawiała również praca magisterska pt.: Pożyczki ulenowskie (obroniona w 1955 r.), co podkreślone zostało przez promotora prof. L. Kurowskiego. Z. Landau nie tylko profesjonalnie potrafił w niej wykorzystać archiwalia i literaturę, ale także trafnie wyciągnął samodzielne, poznawcze wnioski, świadczące o dojrzałości naukowej autora. Cennym wkładem Z. Landaua pozwalającym poznać i ocenić politykę i gospodarkę Polski międzywojennej, była jego dysertacja doktorska pod ostatecznym tytułem Pożyczki zagraniczne państwa polskiego , obroniona w maju 1960 r. Była ona zwieńczeniem długoletnich badań naukowych autora, prowadzonych od początku studiów, przedstawianych w czasopismach naukowych, w wielu opracowaniach i publikacjach w latach Wartością wyróżniającą pracę, co podkreślali recenzenci prof. Stanisław Arnold i prof. Zbigniew Pirożyński, było profesjonalne wykorzystanie wszystkich najważniejszych zbiorów archiwalnych, a także stenogramów sejmowych, pamiętników, relacji prasowych, publikacji, zestawień statystycznych. Trudno jest znaleźć w literaturze ekonomicznej i finansowej pracy, powstałej w oparciu o tak bogaty materiał bibliograficzny i dokumentacyjny, będącej wynikiem szeroko przeprowadzonych badań archiwalnych. W 1955 r. Zbigniew Landau ożenił się z absolwentką polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego Ireną Barską, z którego to związku urodziła się ich córka Anna. Pasje i szerokie zainteresowania przejęte po ojcu, pozwoliły jej na osiągnięcie w naukowej drodze zawodowej najwyższych szczytów, jest bowiem profesorem historii. Wynikiem zainteresowań prof. Z. Landaua, skupiających się głównie na historii gospodarczej Polski międzywojennej, było napisanie i opublikowanie kilkudziesięciu prac dotyczących różnych zagadnień gospodarczych. Obejmowały one między innymi problematykę kapitałów obcych (w szczególności pożyczek zagranicznych dla państwa polskiego), przebiegu wielkiego kryzysu gospodarczego w latach , prób nakręcania koniunktury w okresie pokryzysowym, ogólnej oceny gospodarki Polski międzywojennej i publikacji źródeł. Działalność dydaktyczna prof. Z. Landaua to przede wszystkim wykłady z historii gospodarczej, prowadzone w SGPiS i krótko (1 semestr) w Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Warszawie. Wysoko oceniali tę pracę studenci, wspominając dyskusje odbywające się na wykładach, umożliwiające dogłębniejsze zrozumienie i wyjaśnienie często kontrowersyjnej problematyki. Również prowadzenie seminariów jak i samych prac magisterskich było bardzo pozytywnie opiniowane nie tylko przez studiujących, ale także przez recenzentów prac. Dotyczyły one bowiem na ogół tematyki jeszcze niebadanej i wyróżniały się wysokim poziomem naukowym. Prof. Z. Landau jest bardzo dobrym zarówno wykładowcą jak i promotorem, starającym się rzetelnie wyjaśnić studentom zawiłości historii gospodarczej kraju. Bardzo wiele czasu poświęca pracy dydaktycznej, traktując ją na równi z pracą naukową. Mimo, iż ma opinię surowego promotora i egzaminatora, stawiającego studentom wysokie wymagania, potrafi okazać swoim uczniom życzliwość i przyjazny do nich stosunek.

20 38 Zygmunt Kazimierski Prof. Zbigniew Władysław Landau człowiek nauki i dydaktyki 39 Chętnie poświęca swój czas na rozmowy i dyskusje z nimi, wspiera cennymi radami, zachęcając równocześnie do dalszej pracy. Uważa, że wysokie wymagania są właśnie wyrazem szacunku dla studentów. Do dnia dzisiejszego wypromował wielu doktorów. Ogromnej działalności dydaktycznej prof. Z. Landaua towarzyszyła jego intensywna praca nad habilitacją, dotyczącą planu stabilizacyjnego. W styczniu 1964 r. Rada Wydziału Handlu SGPiS nadała mu stopień doktora habilitowanego i wyznaczyła na stanowisko docenta, a 10 lipca 1980 r. Rada Państwa nadała mu tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych. Dorobek edytorski prof. dr hab. Z. W. Landaua jest imponujący i obejmuje ok. 600 różnych prac i opracowań. Wynika z niego, że dociekania naukowo-badawcze ukierunkowane były szczególnie na historię gospodarczą Polski w latach , o czym świadczą Jego publikacje dotyczące tego okresu. Jak sam twierdził badania te obejmowały: problematykę kapitałów obcych, a w tym pożyczki zagraniczne udzielane państwu polskiemu; przebieg wielkiego kryzysu gospodarczego w latach oraz próby i metody t.zw. nakręcania koniunktury w okresie pokryzysowym; ogólną ocenę gospodarki Polski międzywojennej i publikację źródeł. Nie oznacza to, że zainteresowania naukowe profesora ograniczały się jedynie tymi ramami czasowymi. Interesowały go również dzieje gospodarcze Polski od 1945 do transformacji systemowej w 1989 r. (lata PRL). Świadczy o tym opublikowanie w Warszawie w 1995 r. podręcznika zatytułowanego Gospodarka Polski Ludowej, czy też przygotowanie wspólnie z prof. Wojciechem Roszkowskim opracowania Polityka gospodarcza II RP i PRL. Prof. Z. Landau jest współautorem wielu skryptów i podręczników akademickich z zakresu historii gospodarczej Polski i świata m.in. takich jak Historia gospodarcza świata XIX i XX wieku, Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Dzieje gospodarcze Polski do 1939 roku, czy też przygotowana wspólnie z prof. Januszem Kalińskim Gospodarka Polski w XX wieku. Profesor Z. Landau zainicjował również wydawanie i redagowanie z prof. J. Kalińskim materiałów do seminariów z najnowszej historii gospodarczej Polski (ukazały się cztery ich tomy). W związku z brakiem prac obejmujących w sposób całościowy historię gospodarczą Polski , prof. Z. Landau wraz z Jerzym Tomaszewskim opracowali popularny zarys historii gospodarczej tego okresu. Ukazał się on w 1960 r., w 1962 r. natomiast wydany został jego drugi rozszerzony nakład. Ten sam zespół autorski (Z. Landau i J. Tomaszewski) wykazujący duże zainteresowanie publikacją źródeł, wydał zbiór dokumentów o tajnej misji prof. A. Benisza, a także przygotowali do druku teksty kroniki z lat wojny i okupacji Ludwika Landaua. Wydaje się, że obok powyższych, ważniejszymi publikacjami prof. dr hab. Z. Landaua są: 1. Plan stabilizacyjny , Warszawa 1964; 2. Bank Gospodarstwa Krajowego, SGH Warszawa 1998; 3. The Polish Economy in the Twentieth Century, Croom Helm 1985; 4. Zarys historii gospodarczej Polski , Warszawa 1985; We współautorstwie z: 5. Benedyktem Zientarskim, Antonim Mączakiem, Ireneuszem Ihnatowiczem, Dzieje gospodarcze 2003 Polski do 1939 roku, Warszawa 1965; 6. Jerzym Tomaszewskim, Gospodarka Polski międzywojennej, t. I-IV, Warszawa 1989; 7. Jerzym Tomaszewskim, Gospodarka Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1986; 8. Jerzym Tomaszewskim, Zarys historii gospodarczej Polski , Warszawa 1986; 9. Januszem Kalińskim, Gospodarka Polski w XX w., Warszawa. Był również redaktorem naczelnym Encyklopedii historii Drugiej Rzeczypospolitej. Obok pracy dydaktyczno-naukowej Profesor prowadził ożywioną działalność organizacyjną w rodzimej uczelni. W latach był kierownikiem Zakładu Najnowszej Historii Gospodarczej Polski w Katedrze Historii Gospodarczej SGPiS, w latach dyrektorem Biblioteki SGPiS, w latach Prodziekanem do spraw Nauki na Wydziale Ekonomiczno-Społecznym, a od 1978 r. wicedyrektorem Instytutu

Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11

Spis treści. Wstęp (S. Marciniak) 11 Makro- i mikroekonomia : podstawowe problemy współczesności / red. nauk. Stefan Marciniak ; zespół aut.: Lidia Białoń [et al.]. Wyd. 5 zm. Warszawa, 2013 Spis treści Wstęp (S. Marciniak) 11 Część I. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Nazwa modułu: Ekonomia Rok akademicki: 2015/2016 Kod: MEI-1-501-s Punkty ECTS: 1 Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Edukacja Techniczno Informatyczna Specjalność: - Poziom

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie CZĘŚĆ I TEORETYCZNE PODSTAWY POLITYKI GOSPODARCZEJ

Wprowadzenie CZĘŚĆ I TEORETYCZNE PODSTAWY POLITYKI GOSPODARCZEJ Książka Współczesna polityka gospodarcza" jest podzielona na pięć części: Teoretyczne podstawy polityki gospodarczej; Główne obszary polityki rozwoju gospodarczego; Polityka stabilizacyjna państwa; Polityka

Bardziej szczegółowo

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.

Bardziej szczegółowo

Opisy efektów kształcenia w obszarze nauk przyrodniczych Załącznik 2

Opisy efektów kształcenia w obszarze nauk przyrodniczych Załącznik 2 Opisy efektów kształcenia w obszarze nauk przyrodniczych Załącznik 2 Aspekty kształcenia WIEDZA I stopień II stopień III stopień Wiedza dotycząca fundamentów nauk przyrodniczych (fizyki, chemii, na poziomie

Bardziej szczegółowo

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA Załącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2017 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Zarządzanie finansami

Bardziej szczegółowo

WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FINANSE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FINANSE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FINANSE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów finanse należy do obszaru kształcenia

Bardziej szczegółowo

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA. CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: EKONOMIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA CZĘŚĆ I dotyczy wszystkich studentów kierunku Ekonomia pytania podstawowe 1. Cele i przydatność ujęcia modelowego w ekonomii 2.

Bardziej szczegółowo

Studia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych

Studia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych Studia podyplomowe Metody Statystycznej Analizy Danych Społeczno-Ekonomicznych Zwięzły opis Studia są odpowiedzią na zapotrzebowanie istniejące na rynku pracowników sektora administracyjnego na poszerzanie

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A Przedmiot: Seminarium dyplomowe Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU Wykładowcy

Bardziej szczegółowo

Helena Tendera-Właszczuk Kraków, 15.04.2013 Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Helena Tendera-Właszczuk Kraków, 15.04.2013 Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Helena Tendera-Właszczuk Kraków, 15.04.2013 Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Recenzja dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego dr Krzysztofa Wacha w postępowaniu habilitacyjnym w dziedzinie

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku Ekonomia stopnia II

Efekty kształcenia dla kierunku Ekonomia stopnia II Efekty kształcenia dla kierunku Ekonomia stopnia II 1. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia: kierunek należy do obszaru kształcenia w zakresie nauk społecznych. 2. Profil kształcenia: ogólnoakademicki.

Bardziej szczegółowo

SYSTEM FINANSOWY W POLSCE. Redaktorzy naukowi Bogusław Pietrzak Zbigniew Polański Barbara Woźniak. Wydanie "drugie zmienione

SYSTEM FINANSOWY W POLSCE. Redaktorzy naukowi Bogusław Pietrzak Zbigniew Polański Barbara Woźniak. Wydanie drugie zmienione SYSTEM FINANSOWY W POLSCE Redaktorzy naukowi Bogusław Pietrzak Zbigniew Polański Barbara Woźniak Wydanie "drugie zmienione Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2008 Spis treści Przedmowa do drugiego wydania

Bardziej szczegółowo

METODY SZACOWANIA KORZYŚCI I STRAT W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA I ZDROWIA

METODY SZACOWANIA KORZYŚCI I STRAT W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA I ZDROWIA METODY SZACOWANIA KORZYŚCI I STRAT W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA I ZDROWIA Autor: red. Piotr Jeżowski, Wstęp Jedną z najważniejszych kwestii współczesności jest zagrożenie środowiska przyrodniczego i

Bardziej szczegółowo

Nazwa przedmiotu. I. Informacje podstawowe. Wydział: Wydział Zarządzania Kierunek: Zarządzanie. Nazwa przedmiotu w j. ang.

Nazwa przedmiotu. I. Informacje podstawowe. Wydział: Wydział Zarządzania Kierunek: Zarządzanie. Nazwa przedmiotu w j. ang. Karta przedmiotu Wydział: Wydział Zarządzania Kierunek: Zarządzanie I. Informacje podstawowe Nazwa przedmiotu Nazwa przedmiotu w j. ang. Język prowadzenia przedmiotu polski /Specjalność WZ-ZA-ZZ-X2-17/18Z-STAPAC

Bardziej szczegółowo

załącznik do zarz. nr 41 Rektora UŁ z dnia r. STUDIA DOKTORANCKIE EKONOMII NA WYDZIALE EKONOMICZNO- SOCJOLOGICZNYM UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO

załącznik do zarz. nr 41 Rektora UŁ z dnia r. STUDIA DOKTORANCKIE EKONOMII NA WYDZIALE EKONOMICZNO- SOCJOLOGICZNYM UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO załącznik do zarz. nr 41 Rektora UŁ z dnia 11.02.2014 r. STUDIA DOKTORANCKIE EKONOMII NA WYDZIALE EKONOMICZNO- SOCJOLOGICZNYM UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO 1. Nazwa studiów: Studia Doktoranckie Ekonomii 2. Zwięzły

Bardziej szczegółowo

Opisy efektów kształcenia w obszarze nauk przyrodniczych Załącznik 2

Opisy efektów kształcenia w obszarze nauk przyrodniczych Załącznik 2 Opisy efektów w obszarze nauk przyrodniczych Załącznik 2 WIEDZA Wiedza dotycząca fundamentów nauk przyrodniczych (fizyki, chemii, na poziomie ponadlicealnym) Zaawansowana wiedza z fizyki, chemii; wyspecjalizowana

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Do Czytelnika... 7

SPIS TREŚCI. Do Czytelnika... 7 SPIS TREŚCI Do Czytelnika.................................................. 7 Rozdział I. Wprowadzenie do analizy statystycznej.............. 11 1.1. Informacje ogólne..........................................

Bardziej szczegółowo

niestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 30 0 0 0 0 Studia niestacjonarne 24 0 0 0 0

niestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 30 0 0 0 0 Studia niestacjonarne 24 0 0 0 0 1. Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Kod kursu Ekonomia stacjonarne ID1106 niestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 0 0 0 0 0 Studia niestacjonarne

Bardziej szczegółowo

I. Plan studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty:

I. Plan studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty: Uchwała o zmianach w programie studiów doktoranckich na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji z siedzibą w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych oraz Międzywydziałowych Środowiskowych

Bardziej szczegółowo

WOJCIECH WYRZYKOWSKI PODATKOWE UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W POLSCE

WOJCIECH WYRZYKOWSKI PODATKOWE UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W POLSCE WOJCIECH WYRZYKOWSKI PODATKOWE UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W POLSCE GDAŃSK 2013 PRZEWODNICZĄCY KOMITETU REDAKCYJNEGO WYDAWNICTWA POLITECHNIKI GDAŃSKIEJ Janusz T. Cieśliński REDAKTOR PUBLIKACJI

Bardziej szczegółowo

PREKURSORZY EKONOMII MATEMATYCZNEJ W POLSCE

PREKURSORZY EKONOMII MATEMATYCZNEJ W POLSCE UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA ROZPRAWA HABILITACYJNA MIROSŁAW BOCHENEK PREKURSORZY EKONOMII MATEMATYCZNEJ W POLSCE WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU MIKOŁAJA KOPERNIKA TORUŃ 2008 SPIS TREŚCI Wstęp 9 Rozdział

Bardziej szczegółowo

3.1. Istota, klasyfikacja i zakres oddziaływania wydatkowych instrumentów

3.1. Istota, klasyfikacja i zakres oddziaływania wydatkowych instrumentów Spis treści Wprowadzenie... 7 Rozdział 1. Cele, uwarunkowania i obszary działania współczesnej polityki fiskalnej... 11 1.1. Istota, zarys historyczny i uwarunkowania polityki fiskalnej... 12 1.2. Obszary

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Studia III stopnia

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Studia III stopnia Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Studia III stopnia Przedmiot: Ekonomia Rok: II Semestr: III Rodzaj zajęć Wykład 30 Ćwiczenia - Laboratorium - Projekt - punktów ECTS: 3 Cel przedmiotu C1 Zaznajomienie

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia - opis przedmiotu

Makroekonomia - opis przedmiotu Makroekonomia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Makroekonomia Kod przedmiotu 14.3-WK-MATP-Ma-W-S14_pNadGen6IRKR Wydział Kierunek Wydział Matematyki, Informatyki i Ekonometrii Matematyka

Bardziej szczegółowo

Ekonomia. turystyka i rekreacja. Jednostka organizacyjna: Kierunek: Kod przedmiotu: TR L - 4. Rodzaj studiów i profil: Nazwa przedmiotu:

Ekonomia. turystyka i rekreacja. Jednostka organizacyjna: Kierunek: Kod przedmiotu: TR L - 4. Rodzaj studiów i profil: Nazwa przedmiotu: Jednostka organizacyjna: Rodzaj studiów i profil: Nazwa przedmiotu: Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W ROKU AKADEMICKIM 2012/2013 i 2013/2014 Wydział Turystyki i Rekreacji I stopień,

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII

Spis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Spis treści Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Wstępne określenie przedmiotu ekonomii 7 Ekonomia a inne nauki 9 Potrzeby ludzkie, produkcja i praca, środki produkcji i środki konsumpcji,

Bardziej szczegółowo

Ekonomia II stopień ogólnoakademicki stacjonarne wszystkie Katedra Ekonomii i Zarządzania Prof. dr hab. Jurij Stadnicki.

Ekonomia II stopień ogólnoakademicki stacjonarne wszystkie Katedra Ekonomii i Zarządzania Prof. dr hab. Jurij Stadnicki. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Z-EKO2-534 Nazwa modułu Internacjonalizacja przedsiębiorstw Nazwa modułu w języku angielskim Enterprise internationalization Obowiązuje od roku akademickiego

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. Efekt kształcenia Student:

SYLABUS. Efekt kształcenia Student: SYLABUS 1.Nazwa przedmiotu Ekonomia rozwoju 2.Nazwa jednostki prowadzącej Katedra Makroekonomii i Stosunków przedmiot Międzynarodowych 3.Kod przedmiotu E/I/EP/C 1.2a 4.Studia Kierunek studiów/specjalność

Bardziej szczegółowo

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe)

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA Mikroekonomia 1 Mikroekonomia 2 Makroekonomia 1 Makroekonomia 2 Matematyka

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA Kierunek Ekonomia Studia I stopnia Efekty kształcenia: Kierunek: Ekonomia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Uczelnia: Uczelnia Łazarskiego w Warszawie Profil: Ogólnoakademicki

Bardziej szczegółowo

Bardzo dobra Dobra Dostateczna Dopuszczająca

Bardzo dobra Dobra Dostateczna Dopuszczająca ELEMENTY EKONOMII PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Klasa: I TE Liczba godzin w tygodniu: 3 godziny Numer programu: 341[02]/L-S/MEN/Improve/1999 Prowadzący: T.Kożak- Siara I Ekonomia jako nauka o gospodarowaniu

Bardziej szczegółowo

Prezentacja Modułu Międzynarodowego

Prezentacja Modułu Międzynarodowego Prezentacja Modułu Międzynarodowego Moduł Międzynarodowy (MM) 1. Kontekst międzynarodowy współczesnej gospodarki 2. Dlaczego warto studiować Moduł Międzynarodowy? 3. Najważniejsze przedmiotowe efekty kształcenia

Bardziej szczegółowo

Oszczędności gospodarstw domowych Analiza przekrojowa i analiza kohort

Oszczędności gospodarstw domowych Analiza przekrojowa i analiza kohort Oszczędności gospodarstw domowych Analiza przekrojowa i analiza kohort Barbara Liberda prof. zw. Uniwersytetu Warszawskiego Wydział Nauk Ekonomicznych Konferencja Długoterminowe oszczędzanie Szkoła Główna

Bardziej szczegółowo

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa Prof. dr hab. Edward Nowak Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Katedra Rachunku Kosztów, Rachunkowości Zarządczej i Controllingu Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r.

Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla menedżerskich studiów podyplomowych Master of Business Administration (MBA) prowadzonych

Bardziej szczegółowo

7. Zastosowanie wybranych modeli nieliniowych w badaniach ekonomicznych. 14. Decyzje produkcyjne i cenowe na rynku konkurencji doskonałej i monopolu

7. Zastosowanie wybranych modeli nieliniowych w badaniach ekonomicznych. 14. Decyzje produkcyjne i cenowe na rynku konkurencji doskonałej i monopolu Zagadnienia na egzamin magisterski na kierunku Ekonomia 1. Znaczenie wnioskowania statystycznego w weryfikacji hipotez 2. Organizacja doboru próby do badań 3. Rozkłady zmiennej losowej 4. Zasady analizy

Bardziej szczegółowo

Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 2014/2015

Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 2014/2015 Program kształcenia na Studiach Doktoranckich Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w roku 201/2015 Wydział Zarządzania UW posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora w dwóch dyscyplinach:

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku ekonomia studia pierwszego stopnia

Efekty kształcenia dla kierunku ekonomia studia pierwszego stopnia Załącznik nr 1 do Uchwały nr 7/VI/2012 Senatu Wyższej Szkoły Handlowej im. Bolesława Markowskiego w Kielcach z dnia 13 czerwca 2012 roku. Efekty kształcenia dla kierunku ekonomia studia pierwszego stopnia

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Gospodarka Przestrzenna, 1. stopnia, stacjonarne, 2017/2018, sem.1. Opis kursu (cele kształcenia)

KARTA KURSU. Gospodarka Przestrzenna, 1. stopnia, stacjonarne, 2017/2018, sem.1. Opis kursu (cele kształcenia) Gospodarka Przestrzenna, 1. stopnia, stacjonarne, 2017/2018, sem.1 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Ekonomia Economics Koordynator Dr Anna I. Szymańska Zespół dydaktyczny Dr Anna I. Szymańska Punktacja

Bardziej szczegółowo

Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus

Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus Strategia umiędzynarodowienia Uczelni na potrzeby wniosku programu Erasmus WSZ E pretenduje do stania się nowoczesną placówką naukową, edukacyjną, badawczą i szkoleniową, wykorzystującą potencjał korporacji

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A Przedmiot: Polityka społeczna Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: Dr Anna Schulz Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU

Bardziej szczegółowo

Makroekonomia David Begg, Stanley Fisher, Gianluigi Vernasca, Rudiger Dornbusch

Makroekonomia David Begg, Stanley Fisher, Gianluigi Vernasca, Rudiger Dornbusch Makroekonomia David Begg, Stanley Fisher, Gianluigi Vernasca, Rudiger Dornbusch Makroekonomia jest najczęściej używanym podręcznikiem na pierwszych latach studiów ekonomicznych w większości polskich uczelni.

Bardziej szczegółowo

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU Część A

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU Część A Przedmiot: Mikroekonomia Wykładowca odpowiedzialny za przedmiot: dr Barbara Felic Cele zajęć z przedmiotu: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU

Bardziej szczegółowo

KSIĘGA JUBILEUSZOWA WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

KSIĘGA JUBILEUSZOWA WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO KSIĘGA JUBILEUSZOWA WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO 1953 2013 Redaktor prowadzący Szymon Morawski Redakcja Elwira Wyszyńska Redakcja techniczna Zofia Kosinska Projekt okładki i stron

Bardziej szczegółowo

ANALIZA KOSZTÓW ŚRODOWISKOWYCH W GOSPODARCE NARODOWEJ

ANALIZA KOSZTÓW ŚRODOWISKOWYCH W GOSPODARCE NARODOWEJ ANALIZA KOSZTÓW ŚRODOWISKOWYCH W GOSPODARCE NARODOWEJ prof. dr hab. KAZIMIERZ GÓRKA UNIWERSYTET EKONOMICZNY KRAKÓW III Konferencja PF ISO 14000 Zarządzanie kosztami środowiskowymi Warszawa 24 25.04.2014

Bardziej szczegółowo

Dr hab. Magdalena Knapińska, prof. nadzw. UEP Katedra Makroekonomii i Historii Myśli Ekonomicznej

Dr hab. Magdalena Knapińska, prof. nadzw. UEP Katedra Makroekonomii i Historii Myśli Ekonomicznej Dr hab. Magdalena Knapińska, prof. nadzw. UEP Katedra Makroekonomii i Historii Myśli Ekonomicznej Terminy konsultacji: E-mail: magdalena.knapinska@ue.poznan.pl Inne przedmioty: Makroekonomia (wykłady i

Bardziej szczegółowo

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Wstęp do ekonomii i przedsiębiorczości na kierunku Prawo

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Wstęp do ekonomii i przedsiębiorczości na kierunku Prawo Dr hab. Maria Majewska Katedra Nauk Ekonomicznych Poznań, 1.10.2015 r. OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Wstęp do ekonomii i przedsiębiorczości na kierunku Prawo I. Informacje ogólne 1.

Bardziej szczegółowo

Autorzy książki są pracownikami Katedry Polityki Gospodarczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Autorzy książki są pracownikami Katedry Polityki Gospodarczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikacja prezentuje podstawy ekonomii i polityki gospodarczej przy wykorzystaniu metody instytucjonalnej analizy gospodarki. Zawiera zestaw najważniejszych informacji z historii myśli ekonomicznej, ekonomii

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr 25 Rady Wydziału Nauk Technicznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie z dnia 6 czerwca 2013 roku

UCHWAŁA Nr 25 Rady Wydziału Nauk Technicznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie z dnia 6 czerwca 2013 roku UCHWAŁA Nr 25 Rady Wydziału Nauk Technicznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie z dnia 6 czerwca 2013 roku w sprawie: wprowadzenia zmiany do Uchwały nr 16 Rady Wydziału Nauk Technicznych UWM

Bardziej szczegółowo

6. Wybrane wskaźniki nierówności społecznych

6. Wybrane wskaźniki nierówności społecznych 6. Wybrane wskaźniki nierówności społecznych Możliwości bieżącej analizy zmian nierówności społecznych w Polsce na podstawie dochodów i wydatków są niestety ograniczone. Prezentacja odpowiednich danych

Bardziej szczegółowo

Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Seria: Nr 6 e-monografie

Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Seria: Nr 6 e-monografie Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego Seria: Nr 6 e-monografie Koło Naukowe Prawa Finansowego Bezpieczeństwo rynku finansowego pod redakcją Eugenii Fojcik-Mastalskiej

Bardziej szczegółowo

Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego

Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego WYŻSZA SZKOŁA STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH W ŁODZI WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I DYPLOMACJI Michał Adamski Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego Praca doktorska napisana pod kierunkiem

Bardziej szczegółowo

Literatura i egzamin. R. Milewski, E. Kwiatkowski, Podstawy ekonomii, Wydawnictwo PWN, Warszawa. r. ZALICZENIE: egzamin pisemny w formie testu.

Literatura i egzamin. R. Milewski, E. Kwiatkowski, Podstawy ekonomii, Wydawnictwo PWN, Warszawa. r. ZALICZENIE: egzamin pisemny w formie testu. MAKROEKONOMIA dr Andrzej Pieczewski Instytut Ekonomii Katedra Historii Myśli Ekonomicznej i Historii Gosp. apieczewski@uni.lodz.pl DYŻUR: wtorki godz. 18.00-19.30 pok. A410 Literatura i egzamin R. Milewski,

Bardziej szczegółowo

Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12

Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12 Załącznik Nr 5 do Zarz. Nr 33/11/12 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU Z1-PU7 WYDANIE N1 Strona 1 z 5 1. Nazwa przedmiotu: SOCJOLOGIA ORGANIZACJI 2. Kod przedmiotu: 3. Karta przedmiotu ważna od roku akademickiego:

Bardziej szczegółowo

Ekonomia - opis przedmiotu

Ekonomia - opis przedmiotu Ekonomia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Ekonomia Kod przedmiotu 14.2-WP-SOCP-EKON-W_pNadGenAEXKR Wydział Kierunek Wydział Pedagogiki, Psychologii i Socjologii Socjologia Profil ogólnoakademicki

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA. pod redakcją Piotra Korzeniowskiego

ZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA. pod redakcją Piotra Korzeniowskiego POLSKA AKADEMIA NAUK ODDZIAŁ W ŁODZI KOMISJA OCHRONY ŚRODOWISKA ZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Zagadnienie systemowe prawa ochrony środowiska, którym została poświęcona książka, ma wielkie

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Turystyka i rekreacja, 1. stopnia, stacjonarne, 2017/2018, sem.1. Opis kursu (cele kształcenia)

KARTA KURSU. Turystyka i rekreacja, 1. stopnia, stacjonarne, 2017/2018, sem.1. Opis kursu (cele kształcenia) Turystyka i rekreacja, 1. stopnia, stacjonarne, 2017/2018, sem.1 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Ekonomia Economics Koordynator Dr Anna I. Szymańska Zespół dydaktyczny Dr Anna I. Szymańska Punktacja

Bardziej szczegółowo

GOSPODARKA PRZESTRZENNA

GOSPODARKA PRZESTRZENNA GOSPODARKA PRZESTRZENNA SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Finanse publiczne. Wykład Polityka fiskalna i budżetowa państwa Michał Możdżeń

Finanse publiczne. Wykład Polityka fiskalna i budżetowa państwa Michał Możdżeń Finanse publiczne Wykład Polityka fiskalna i budżetowa państwa Michał Możdżeń michal.mozdzen@uek.krakow.pl Kategorie instrumentów państwa w polityce gospodarczej Instrumenty monetarne (polityka pieniężna)

Bardziej szczegółowo

Europejski Fundusz Społeczny

Europejski Fundusz Społeczny Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jest głównym narzędziem finansowym Unii Europejskiej, wspierającym zatrudnienie w państwach członkowskich oraz promującym spójność gospodarczą i społeczną. Wydatki EFS

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych według nowej podstawy programowej Przedmiot: PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Bardziej szczegółowo

Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro finansowane przez Narodowy Bank Polski

Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro finansowane przez Narodowy Bank Polski Załącznik do uchwały nr 548 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Studia podyplomowe Mechanizmy

Bardziej szczegółowo

Ekonomia menedżerska Managerial Economics

Ekonomia menedżerska Managerial Economics KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014 Ekonomia menedżerska Managerial Economics A. USYTUOWANIE MODUŁU W SYSTEMIE

Bardziej szczegółowo

Doktor Kalecki i Pan Keynes

Doktor Kalecki i Pan Keynes Doktor Kalecki i Pan Keynes HANNA SZYMBORSKA UNIWERSYTET W LEEDS PTE, 2. GRUDNIA 2014 Wprowadzenie Główne tezy rozdziału Dr. Kalecki on Mr. Keynes przygotowanego wspólnie z prof. Janem Toporowskim do książki

Bardziej szczegółowo

Z-ZIP Ekonomia menedżerska Manager economics

Z-ZIP Ekonomia menedżerska Manager economics KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-ZIP2-0499 Ekonomia menedżerska Manager economics A. USYTUOWANIE MODUŁU

Bardziej szczegółowo

Krzysztof Jajuga Katedra Inwestycji Finansowych i Zarządzania Ryzykiem Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu NAUKI EKONOMICZNE - HABILITACJA

Krzysztof Jajuga Katedra Inwestycji Finansowych i Zarządzania Ryzykiem Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu NAUKI EKONOMICZNE - HABILITACJA Krzysztof Jajuga Katedra Inwestycji Finansowych i Zarządzania Ryzykiem Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu NAUKI EKONOMICZNE - HABILITACJA UWAGA!!!! Przedstawiane poglądy są prywatnymi poglądami autora

Bardziej szczegółowo

Program studiów doktoranckich

Program studiów doktoranckich Program studiów doktoranckich Efekty kształcenia dla studiów doktoranckich w zakresie biologii Lp. Po ukończeniu studiów doktoranckich w zakresie biologii absolwent osiąga następujące efekty kształcenia:

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Załącznik do Uchwały Senatu Politechniki Krakowskiej z dnia 28 czerwca 2017 r. nr 58/d/06/2017 Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie Nazwa wydziału Wydział Inżynierii Środowiska Dziedzina

Bardziej szczegółowo

Statystyka społeczna Redakcja naukowa Tomasz Panek

Statystyka społeczna Redakcja naukowa Tomasz Panek Statystyka społeczna Redakcja naukowa Podręcznik obejmuje wiedzę o badaniach zjawisk społecznych jako źródło wiedzy dla różnych instytucji publicznych. Zostały w nim przedstawione metody analizy ilościowej

Bardziej szczegółowo

Szkoła austriacka w ekonomii

Szkoła austriacka w ekonomii Szkoła austriacka w ekonomii Ekonomia głównego nurtu a ekonomia heterodoksyjna (instytucjonalizm, szkoła historyczna itp.) Istnieje od końca XIX wieku do dziś Założyciel Carl Menger (1840-1921) Ważni przedstawiciele:

Bardziej szczegółowo

Głównym celem opracowania jest próba określenia znaczenia i wpływu struktury kapitału na działalność przedsiębiorstwa.

Głównym celem opracowania jest próba określenia znaczenia i wpływu struktury kapitału na działalność przedsiębiorstwa. KAPITAŁ W PRZEDSIĘBIORSTWIE I JEGO STRUKTURA Autor: Jacek Grzywacz, Wstęp W opracowaniu przedstawiono kluczowe zagadnienia dotyczące możliwości pozyskiwania przez przedsiębiorstwo kapitału oraz zasad kształtowania

Bardziej szczegółowo

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makroekonomia II na kierunku Zarządzanie

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makroekonomia II na kierunku Zarządzanie OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makroekonomia II na kierunku Zarządzanie I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu : Makroekonomia II 2. Kod modułu : MEKOII (10-MEKOII-z2-s; 10-MEKOII-z2-ns)

Bardziej szczegółowo

Sektor Gospodarstw Domowych. Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk GOSPODARKA POLSKI PROGNOZY I OPINIE. Warszawa

Sektor Gospodarstw Domowych. Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk GOSPODARKA POLSKI PROGNOZY I OPINIE. Warszawa Sektor Gospodarstw Domowych Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk GOSPODARKA POLSKI PROGNOZY I OPINIE Raport nr 12 maj 2008 Warszawa 1 Gospodarka Polski Prognozy i opinie Raport Gospodarka

Bardziej szczegółowo

Statystyka społeczna. Liczba godzin stacjonarne: Wykłady: 15 Ćwiczenia: 15. niestacjonarne: Wykłady: 9 Ćwiczenia: 9

Statystyka społeczna. Liczba godzin stacjonarne: Wykłady: 15 Ćwiczenia: 15. niestacjonarne: Wykłady: 9 Ćwiczenia: 9 Karta przedmiotu Wydział: Wydział Zarządzania Kierunek: Analityka gospodarcza I. Informacje podstawowe Nazwa przedmiotu Statystyka społeczna Nazwa przedmiotu w j. ang. Język prowadzenia przedmiotu polski

Bardziej szczegółowo

PLAN ZADAŃ DZIAŁANIE I CELE I DZIAŁANIA W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA

PLAN ZADAŃ DZIAŁANIE I CELE I DZIAŁANIA W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA Załącznik do Strategii Rozwoju Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego do roku 2020 PLAN ZADAŃ Przed Wydziałem Chemii Uniwersytetu Gdańskiego stoi szereg wyzwań, których podjęcie wymaga określenia celu

Bardziej szczegółowo

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makro- i mikroekonomia na kierunku Administracja

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makro- i mikroekonomia na kierunku Administracja Dr hab. Maria Majewska Katedra Nauk Ekonomicznych Poznań, 1.10.2016 r. OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makro- i mikroekonomia na kierunku Administracja I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu

Bardziej szczegółowo

1. ŹRÓDŁA WIEDZY O ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIU ORAZ JEJ DOTYCHCZASOWY ROZWÓJ

1. ŹRÓDŁA WIEDZY O ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIU ORAZ JEJ DOTYCHCZASOWY ROZWÓJ Władysław Kobyliński Podstawy współczesnego zarządzania Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi Łódź - Warszawa 2004 SPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE... 7 1. ŹRÓDŁA WIEDZY O ORGANIZACJI

Bardziej szczegółowo

Matryca weryfikacji efektów kształcenia - studia III stopnia

Matryca weryfikacji efektów kształcenia - studia III stopnia Ocena publicznej obrony pracy doktorskiej Ocena rozprawy doktorskiej Ocena opublikowanych prac naukowych Ocena uzyskanych projektów badawczych Ocena przygotowania referatu na konferencję Ocena wystąpienia

Bardziej szczegółowo

OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Podstawowe informacje Kierunek studiów / Poziom kształcenia logistyka/studia pierwszego stopnia Profil kształcenia / Forma studiów praktyczny/ss i SN Obszar kształcenia

Bardziej szczegółowo

Turystyka Władysław W. Gaworecki

Turystyka Władysław W. Gaworecki Turystyka Władysław W. Gaworecki Przedmiotem rozważań zawartych w książce jest turystyka, jej rodzaje, uwarunkowania cywilizacyjne, tendencje rozwoju i konsekwencje społeczno-ekonomiczne dla różnych dziedzin

Bardziej szczegółowo

Recenzja opracowania M. Bryxa. pt: Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie.

Recenzja opracowania M. Bryxa. pt: Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie. C:\DOKUMENTY\RECENZJE\Recenzja M. Bryxa rynek.doc Recenzja opracowania M. Bryxa pt : Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie. Rynek nieruchomości jest w Polsce stosunkowo nowym, lecz wzbudzającym

Bardziej szczegółowo

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01

Odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01 Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

Współczesna makroekonomia a teoria dynamicznej gospodarki / Józef Chmiel. Warszawa, cop Spis treści

Współczesna makroekonomia a teoria dynamicznej gospodarki / Józef Chmiel. Warszawa, cop Spis treści Współczesna makroekonomia a teoria dynamicznej gospodarki / Józef Chmiel. Warszawa, cop. 2017 Spis treści Przedmowa 9 Wprowadzenie 10 Część I. Główne kierunki ekonomii a teoria dynamicznej gospodarki 25

Bardziej szczegółowo

EKONOMIKA TURYSTYKI I REKREACJI SYLABUS. Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów TURYSTYKA I REKREACJA STUDIA I STOPNIA STACJONARNE

EKONOMIKA TURYSTYKI I REKREACJI SYLABUS. Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów TURYSTYKA I REKREACJA STUDIA I STOPNIA STACJONARNE EKONOMIKA TURYSTYKI I REKREACJI SYLABUS Nazwa Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot EKONOMIKA TURYSTYKI I REKREACJI WYDZIAŁ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO ZAKŁAD ORGANIZACJI KSZTAŁCENIA EUROPEJCZYK Kod Studia Kierunek

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. 4.Studia Kierunek studiów/specjalność Poziom kształcenia Forma studiów Ekonomia Studia pierwszego stopnia Studia stacjonarne i niestacjonarne

SYLABUS. 4.Studia Kierunek studiów/specjalność Poziom kształcenia Forma studiów Ekonomia Studia pierwszego stopnia Studia stacjonarne i niestacjonarne SYLABUS 1.Nazwa przedmiotu Podstawy makroekonomii 2.Nazwa jednostki prowadzącej Katedra Makroekonomii i Stosunków przedmiot Międzynarodowych 3.Kod przedmiotu E/I/A.2 4.Studia Kierunek studiów/specjalność

Bardziej szczegółowo

Metody analizy przestrzennej. Liczba godzin stacjonarne: Wykłady: 30 Ćwiczenia: 30. niestacjonarne: Wykłady: 18 Ćwiczenia: 18

Metody analizy przestrzennej. Liczba godzin stacjonarne: Wykłady: 30 Ćwiczenia: 30. niestacjonarne: Wykłady: 18 Ćwiczenia: 18 Karta przedmiotu Wydział: Wydział Finansów Kierunek: Gospodarka przestrzenna I. Informacje podstawowe Nazwa przedmiotu Metody analizy przestrzennej Nazwa przedmiotu w j. ang. Język prowadzenia przedmiotu

Bardziej szczegółowo

System ustalania wartości punktów ECTS dla przedmiotów na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ

System ustalania wartości punktów ECTS dla przedmiotów na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ System ustalania wartości punktów ECTS dla przedmiotów na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ Opis systemu. System akumulacji i transferu punktów ECTS przyjęty na Wydziale Ekonomiczno- Socjologicznym

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08 Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.

Bardziej szczegółowo

e-monografie Gospodarka: innowacje i rozwój Prace Młodych Ekonomistów Problemy Ekonomii, Zarządzania i Marketingu Tom II

e-monografie Gospodarka: innowacje i rozwój Prace Młodych Ekonomistów Problemy Ekonomii, Zarządzania i Marketingu Tom II e-monografie Prace Młodych Ekonomistów Problemy Ekonomii, Zarządzania i Marketingu Tom II Gospodarka: innowacje i rozwój pod redakcją Marcina Winiarskiego Wrocław 2011 Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji

Bardziej szczegółowo

Poz. 15 UCHWAŁA NR 15 RADY WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH UW. z dnia 1 marca 2017 roku. w sprawie

Poz. 15 UCHWAŁA NR 15 RADY WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH UW. z dnia 1 marca 2017 roku. w sprawie Poz. 15 UCHWAŁA NR 15 RADY WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH UW z dnia 1 marca 2017 roku w sprawie utworzenia studiów stacjonarnych II stopnia w języku angielskim pn. Data Science Rada Wydziału Nauk Ekonomicznych

Bardziej szczegółowo

ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY w Szczecinie WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY PROGRAM KSZTAŁCENIA

ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY w Szczecinie WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY PROGRAM KSZTAŁCENIA ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY w Szczecinie WYDZIAŁ BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY PROGRAM KSZTAŁCENIA na studiach trzeciego stopnia w dyscyplinie architektura i urbanistyka 1. Koncepcja kształcenia

Bardziej szczegółowo

Warunki życia ludności Polski po akcesji do Unii Europejskiej

Warunki życia ludności Polski po akcesji do Unii Europejskiej Warunki życia ludności Polski po akcesji do Unii Europejskiej dr Marta Pachocka Katedra Administracji Publicznej Kolegium Ekonomiczno-Społeczne Szkoła Główna Handlowa w Warszawie (KES SGH) Polskie Stowarzyszenie

Bardziej szczegółowo

mgr Jarosław Hermaszewski (koncepcja pracy-tezy)

mgr Jarosław Hermaszewski (koncepcja pracy-tezy) mgr Jarosław Hermaszewski Inwestycje samorządu terytorialnego i ich wpływ na funkcjonowanie i rozwój gminy Polkowice w latach dziewięćdziesiątych (koncepcja pracy-tezy) Prawne podstawy funkcjonowania organów

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. 1. Nazwa przedmiotu Finanse publiczne i rynki finansowe 2. Nazwa jednostki prowadzącej Katedra Finansów

SYLABUS. 1. Nazwa przedmiotu Finanse publiczne i rynki finansowe 2. Nazwa jednostki prowadzącej Katedra Finansów SYLABUS 1. Nazwa przedmiotu Finanse publiczne i rynki finansowe 2. Nazwa jednostki prowadzącej Katedra Finansów przedmiot 3. Kod przedmiotu E/I/B.6 4. Studia Kierunek studiów/specjalność Poziom Forma studiów

Bardziej szczegółowo

NAUKA DLA PRAKTYKI. Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK

NAUKA DLA PRAKTYKI. Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK NAUKA DLA PRAKTYKI Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK Podstawowe wyzwania i problemy polityki oświatowej wiążą się obecnie z modernizacją systemu

Bardziej szczegółowo

Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)

Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia) Obowiązuje od 01.10.2014 Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie magisterskim

Bardziej szczegółowo

Program Doskonalenia Nauczycieli Akademickich Uniwersytetu Warszawskiego

Program Doskonalenia Nauczycieli Akademickich Uniwersytetu Warszawskiego NOWOCZESNY UNIWERSYTET - kompleksowy program wsparcia dla doktorantów i kadry dydaktycznej Uniwersytetu Warszawskiego Uniwersytet Otwarty Uniwersytetu Warszawskiego Mały Dziedziniec Kampusu Centralnego,

Bardziej szczegółowo

Karta przedmiotu. Kod przedmiotu: Rok studiów: Semestr: Język:

Karta przedmiotu. Kod przedmiotu: Rok studiów: Semestr: Język: Karta przedmiotu Nazwa przedmiotu: Stopień studiów: Doktoranckie Zakres wyboru przedmiotu: Seminarium doktorskie Tryb studiów: stacjonarne Obowiązkowy Kod przedmiotu: Rok studiów: Semestr: Język: 1-4 2-8

Bardziej szczegółowo

Ekonometria_FIRJK Arkusz1

Ekonometria_FIRJK Arkusz1 Rok akademicki: Grupa przedmiotów Numer katalogowy: Nazwa przedmiotu 1) : łumaczenie nazwy na jęz. angielski 3) : Kierunek studiów 4) : Ekonometria Econometrics Ekonomia ECS 2) Koordynator przedmiotu 5)

Bardziej szczegółowo